• формат doc
  • размер 221,72 КБ
  • добавлен 24 августа 2014 г.
Адилов А.Г. Практический курс табасаранского языка
Адилов А.Г. – к.ф.н., доцент.
Практический курс табасаранского языка. – Махачкала: ДГПУ, 2008 - 250 с. ( На табасаранском языке).
Редактор – Курбанов К.К. , доктор филологических наук, профессор.
Корректор – Агабеков Дж., преподаватель ДГУ.
Рецензенты:
- Загиров В.М., доктор филологических наук, профессор ДГПУ.
- Курбанов К.К., доктор филологических наук, профессор ДГУ.
Практический курс табасаранского языка предназначен для студентов 1-3 курсов ФДФ.
В учебном пособии содержится системное изложение практического курса табасаранского языка: минимум теории о языке, максимум упражнений и заданий творческого характера.
Работа ориентирована на преподавателей и студентов ДГПУ, ДГУ, педколледжа, инновационных учебных заведений, а также учителей СОШ для организации учебного процесса по названному языку. Она может быть полезна лингвистам и всем тем, кто интересуется вопросами табасаранского литературного языка.
Ухьуз мялум вуйиганси,дагъустандин кIулин вузариъ (ДГПУ,ДГУ) бабан чIалнан дарсар киврайи преподавателар чпин пишекарвалин урхбанна-методикайиан вуйи литературайихъди лазим вуйи дережайиъди тямин дапIнадар. Табасаран ч1алнан практический курсназ урхбан пландиъ жара дап1найи сяътарин бегьем кьадарназ дилигди, гьаму дисциплинайин гьякьнаан саб къайдайиккди гъаврикк ккаърайи урхбан литература, хусуси саб пособие, гьяйифки, гьамусдизкьан дюзмиш дап1надар. Хъа студентар - филологар ужудар аьгъювалар айи, савадлу пишекрар хьупан бадали, дурар гьязур ап1бан ляхниъ му курснан мяна - метлеб зурбаб ву. Саб - к1уруб, диди ч1алнан къайдйир дюзди дургъуз, мелзнан улхбан ва бик1бан вердиш’валар гьясил ап1уз кюмек тувра. Кьюб - к1уруб, литературайин табасаран ч1ал аьгъю ап1баъ аьхю роль уйнамиш ап1урайи табасаран ч1алнан практический курсну «Гьамусдин табасаран ч1ал» теорияйин курс аьгъю ап1бан диб яратмиш ап1ура.
Пособиейиъ гьамусдин табасаран ч1алнан грамматикайин асас паярикан къайдайиъди ктибтура ва дурарин гьякьнаан вари жигьатариан гъаврикк ккаъра, мушвак табасаран ч1алнан фонетика ва орфоэпия, графика ва орфография, лексика ва гафар арайиз гъювал, морфология, синтаксис ва пунктуация кахьра. Гьамдихъди сабси, теорияйин гьарсаб пайнан кьяляхъ ч1алнан зиин ахтармиш ап1бан ляхин гъабхбан бадали, аьхю кьадар практический материал тувра, гьаз гъапиш диди гьарсаб темайин дериндиан гъавриъ ахъуз ва думу дубгъуз кюмек ап1иди.
Пособиейиъ материал ч1алнахъди аьлакьалу дигиш’валарихьна, артмиш’валарихьна ва гьядисйирихьна ва гь. ж. терефарихьна студентарин къанажагълу рафтар артмиш хьуз кюмек шлугансиб, дурари чпи к1ул’инди ахтармишар гъахуз аьгъювалар, удукьувалар ва вердиш’валар гьясил ап1ругансиб жюрейиинди тувра.
Табасаран ч1алнан практический курс, табасаран ч1ал аьгъю ап1баъ студентарин сабпи умбар вуйиб фикриз гъадабгъну, пособиейин автор, читин меселйир ачухъ ап1руган, илимдин аьдатнаъ, къайдайиъ убч1внайивалин терефнаан лигурайи суалнахьна гъюра. Му вая тму суалнахьна, месэлайихьна, гьядисайихьна жа-жаради лигбан саягъарикан ктибтувал китабдиъ адар.
Теорияйин фикрарин гъаврикк ккаъбан бадали, пособиейиъ ишлетмиш дап1найи илч1ихбариъ табасаран литературайин классикарин яратмишариан ва гьамусдин деврин машгьур писателарин, шаирарин эсерариан вуйи материаларикан яркьуди мянфяаьт кадабгъна. Мидланра гъайри, практический курснан пособиейиъ тувнайи илч1ихбариъ ва табшуругъариъ гизаф кьадар абйирин мисалар, агъалар, айтйир, дургъунагъар ва гь. ж. тувна. Табасаран ва Хив районарин йишварин ччвурар ишлетмиш дап1на, багъри Ватан ва ч1ал ккун ва аьгъю ап1бахьна вуйи текстар тувна, бабан ч1алниинди аьрза, счет, автобиография, расписка, доверенность ва гь. ж. дик1уз улупура.
Пособиейиъ табасаран ч1алниинди чапдиан удуч1вурайи газатариан ва журналариан сиясатдин, экономикайин, культурайин, образованиейин, диндин ва гь.ж. темйириан, ва гьацира жюрбежюр нугъатариинди вуйи, ва урус ч1алнаан табасаран ч1алназ таржума дап1ну ккуни, материалар а.
Студентари, жюрбежюр табшуругъар ва илч1ихбар тамам ап1ури, аьлакьалу улхбакан ва бик1бакан мянфяаьт ктабгъуз ва гьацира дурарин аьлакьалу улхуб ккат1абццуз пособиейиъ аьхю фикир тувра. Практический дарсариъ диалог вая ихтилат дюзмиш ап1уб, изложение вая сочинение яратмиш ап1уб, ихтилатнан вая изложениейин аьдати, ккат1абццу план дюзмиш ап1уб, аьлакьалу текст ктибтуб ва бик1уб ва гь. ж. яркьуди ишлетмиш ап1ура.
Пособиейиъ студентарин к1ул’инди вуйи ляхнизра фикир тувра. Урхурайидарин к1ул’инди вуйи ляхин артмиш ап1уб, бабан ч1алнахьна вуйи аьшкь гужал ап1уб, ч1алнан культура, ягь, намус, эдебнан къайдйир, ватанпервервалин ва ватанпересвалин, миллетарин арайиъ дуствал уьбхбан, милли халкьдин аьдатар уьрхбан ва гь. ж. гьиссар тербаяламиш ап1уб жюрбежюр материалариъ ачухъди рябкъюра.
Практический дарсариъ гьацира студентарин билиг ахтармиш ап1бан бадали улупнайи диктантар, изложенйир ва сочиненйир гъахура.
Пособие дюзмиш ап1урайи вахтна автори мицдар тягьярнан жара пособйир яратмиш ап1бан тажруба гьисабназ гъадабгъна. Табасаран ч1алнан практический курснан пособие таза программайиз асас духьну дюзмиш дап1на. Пособие дагъустан филологияйин факультетдиъ урхурайи студентариз дюзмиш дап1найиб ву, амма мидкан табасаран ч1алниина жалб духьнайи ДГУ-йин, Дербентдин педколледждин студентарихьан, миктебаринна вузарин мялимарихьан, ученикарихьан, илимдин гъуллугъчйирихьан ва гьацира къавкъаз ч1аларин месэлйириин лихурайи ерли ч1алнан ишчйирихьан, таржумачйирихьан мянфяаьт ктабгъуз шулу.
Автори, гьаму пособие гъурху ва багьалу насигьятар туву филологияйин илмарин доктор Къ. К. Къурбановдиз, педагогикайин илмарин доктор З.М. Загьировдиз ва филологияйин илмарин доктор В.М. Загьировдиз чухсагъул мялум ап1ура.