70
Ãåíåòè÷íèé êîä ñêëàäຠîñîáëèâà ïîñë³äîâí³ñòü íóêëåîòèä³â íà
ïåâí³é ä³ëÿíö³ ÄÍÊ. Ïîñë³äîâí³ñòü îñíîâ ó ÄÍÊ õàðàêòåðèçóº ñî-
áîþ ñòðóêòóðíó îäèíèöþ êîäîí, ÿêèé êîäóº êîæíó ç 20 àì³íî-
êèñëîò, ùî âõîäÿòü äî ñêëàäó á³ëê³â.
Ãåíîòèï öå êîìïëåêñ ãåí³â, ñïàäêîâî ïåðåäàíèé îñîáèí³ ìà-
òåðèíñüêîþ êë³òèíîþ. Êîìïëåêñ çîâí³øí³õ ³ âíóòð³øí³õ îçíàê áàê-
òåð³é, òàêèõ ÿê ôîðìà, ðîçì³ðè, çàáàðâëåííÿ, õ³ì³÷íèé ñêëàä, á³î-
õ³ì³÷í³ òà ì³êðîñêîï³÷í³ îñîáëèâîñò³ â³äïîâ³äàþòü ôåíîòèïó, òîáòî
çîâí³øíüîìó âèÿâó ãåíîòèïó. Ïðîöåñ ñèíòåçó á³ëêà, çàêîäîâàíèé
ó ìîëåêóëàõ ÄÍÊ, çä³éñíþºòüñÿ â ê³ëüêà åòàï³â ³ âèìàãຠó÷àñò³
òðüîõ òèï³â ÐÍÊ: ³íôîðìàö³éíî¿ (ìàòðè÷íî¿) ³-ÐÍÊ; òðàíñïîðò-
íî¿ ò-ÐÍÊ; ðèáîñîìàëüíî¿ ð-ÐÍÊ. ²íôîðìàö³éíà ÐÍÊ óòâîðþº-
òüñÿ çà äîïîìîãîþ ñïåöèô³÷íîãî ôåðìåíòó ÐÍÊ-ïîë³ìåðàçè íà ìàò-
ðèö³ ìîëåêóëè ÄÍÊ. Ïðè öüîìó ãåíåòè÷íà ³íôîðìàö³ÿ, çóìîâëåíà
òèïîì ïîñë³äîâíîñò³ ÷åðãóâàííÿ íóêëåîòèä³â, êîï³þºòüñÿ â ìîëåêó-
ë³ ³-ÐÍÊ. Öåé åòàï ïåðåäà÷³ ³íôîðìàö³¿ íàçèâàºòüñÿ òðàíñêðèïö³ºþ.
²íôîðìàö³éíà ÐÍÊ íàïðàâëÿºòüñÿ äî ðèáîñîì, ÿê³ ïåðåáóâà-
þòü â öèòîïëàçì³. Ó âñ³õ æèâèõ îðãàí³çì³â ðèáîñîìè º ðèáîíóêëåî-
ïðîòå¿äàìè, ùî ì³ñòÿòü 63 % ÐÍÊ ³ 37 % á³ëêà. Êðàùå â³ä ³íøèõ
ðèáîñîìè âèâ÷åí³ â êèøêîâî¿ ïàëè÷êè. Ìåòàáîë³÷íî àêòèâí³ ðè-
áîñîìè E. coli ìàþòü êîíñòàíòó ñåäèìåíòàö³¿ 70 S. Ó ñåðåäîâèù³,
ùî ì³ñòèòü äâîâàëåíòí³ ³îíè, âîíè âçàºìî-çâîðîòíî äèñîö³þþòü
íà ñêëàäîâ³ 50 S ³ 30 S ñóáîäèíèöü. Ðèáîñîìè áàêòåð³é âì³ùóþòü
òðè òèïè âëàñíî¿ ðèáîñîìàëüíî¿ ÐÍÊ: 5 S; 16 S; 26 S. Êð³ì ÐÍÊ,
ñóáîäèíèö³ ðèáîñîìè ìàþòü ³íäèâ³äóàëüí³ á³ëêè. Ïðèïóñêàþòü, ùî
á³ëêè âèêîíóþòü ôóíêö³¿ ôîðìóâàííÿ ñòðóêòóðè ðèáîñîì ³ öåíòð³â
çâÿçóâàííÿ àêòèâ³çîâàíèõ àì³íîêèñëîò, à òàêîæ çàáåçïå÷óþòü ïðà-
âèëüí³ñòü ç÷èòóâàííÿ ìàòðèö³.
Ïåðåêëàä ÷îòèðèë³òåðíî¿ (À, Ò, Ã, Ö) ìîâè íóêëå¿íîâèõ êèñëîò
(ÄÍÊ ³ ÐÍÊ) íà ìîâó ïðîòå¿í³â íàçèâàºòüñÿ òðàíñëÿö³ºþ.
Ðåàë³çàö³ÿ ñïàäêîºìíî¿ ³íôîðìàö³¿ â³äáóâàºòüñÿ â ïåâíèõ óìî-
âàõ çîâí³øíüîãî ñåðåäîâèùà. ³äì³ííîñò³ â óìîâàõ ñåðåäîâèùà
íàêëàäàþòü ñâ³é â³äáèòîê íà ðîçâèòîê îñîáèí áàêòåð³é. Òîìó ðîç-
âèòîê áàêòåð³é ñë³ä ðîçãëÿäàòè ÿê ðåçóëüòàò 䳿 äâîõ íàéâàæëèâ³-
øèõ ÷èííèê³â 䳿 ãåíîòèïó; âïëèâó íà îñîáèíó ôàêòîð³â ñåðå-
äîâèùà. ϳä 䳺þ ô³çè÷íèõ, õ³ì³÷íèõ òà á³îëîã³÷íèõ âïëèâ³â äåÿê³
ì³êðîîðãàí³çìè ìîæóòü çì³íþâàòè ñâî¿ ìîðôîëîã³÷í³ îçíàêè, íà-
áóâàþ÷è ôîðìè âåëèêèõ êóëü, ñòîâùåíèõ íèòîê, êîëáîïîä³áíèõ
óòâîðåíü, ðîçãàëóæåíü ³ ò. ä. ßâèùå ìîðôîëîã³÷íèõ çì³í ó ì³êðîá³â
Ì. Ô. Ãàìàë³ÿ íàçâàâ ãåòåðîìîðô³çìîì. Ãåòåðîìîðô³çì ëåãêî âè-
íèêຠï³ä âïëèâîì ñîëåé ë³ò³þ, à òàêîæ ôàãà, êîôå¿íó, ñóëüôàí³ëà-
ì³ä³â, àíòèá³îòèê³â, ð³çíèõ âèïðîì³íþâàíü, 䳿 ìàãí³òíèõ ïîë³â òà
³íøèõ ÷èííèê³â. Áóäü-ÿêà çì³íà ìîðôîëîã³÷íèõ îçíàê, ÿê ïðàâè-
ëî, ñóïðîâîäæóºòüñÿ çì³íîþ ³ ô³çè÷íèìè âëàñòèâîñòÿìè. Íàïðè-
êëàä, ïðè âèñ³âàíí³ íà ãóñòå æèâèëüíå ñåðåäîâèùå ÷èñòî¿ êóëüòóðè