Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

Побач з першымі поспехамі з'явіліся і праблемы. Ужо вяс-

ной 1922 г. у рэспубліцы пачаў адчувацца крызіс збыту. Ён

быў выкліканы імкненнем дзяржавы шляхам устанаўлення

высокіх цэн на прамысловыя тавары атрымаць за кошт ся-

лянства неабходныя сродкі для аднаўлення буйной прамысло-

васці. У 1923 г. цэны на прамысловыя тавары ў Беларусі ў

параўнанні з сельскагаспадарчымі выраслі прыкладна ў 5 ра-

зоў. Калі ў пачатку 1922 г. пуд збожжа каштаваў 2 рублі

золатам, то ў снежні 1923 г. - 31 капейку. У 1913 г. селянін мог

купіць боты за 3-4 пуды збожжа, у 1923 г. - за 15-20 пудоў. 3

прычыны такой дарагоўлі сяляне амаль перасталі купляць вы-

рабы фабрычна-заводскай вытворчасці.

У выніку змяншэння збыту пачалося затаварванне прад-

прыемстваў. Абвастралася фінансавая праблема. Прадпры-

емствам не хапала грошай на нарыхтоўку сыравіны і паліва,

выплату заработной платы. Многія заводы і фабрыкі выму-

шаны былі зачыняцца, значна скарачаць вытворчасць, зваль-

няць частку рабочых, што нярэдка прыводзіла да канфліктаў

і забастовак.

Патрабаваліся спецыяльныя дзяржаўныя меры для ліквіда-

цыі крызісу. 29 лютага 1924 г. Савет Працы і Абароны

СССР зацвердзіў пастанову "Аб зніжэнні цэн". Цэны на сель-

скагаспадарчую прадукцыю былі павышаны, а на прамысло-

вую паніжаны. Былі ўстаноўлены цвёрдыя цэны на некато-

рыя тавары ў прыватным сектары. Адной з галоўных задач

ліквідацыі крызісу было павышэнне вытворчасці працы і

зніжэнне сабекошту прадукцыі. Тым болын што рост вытвор-

часці працы адставаў ад тэмпаў росту заработнай платы. У

трэцім квартале 1923-1924 гаспадарчага года рост заработ-

най платы апярэджваў рост вытворчасці працы на 25%.

Прадпрыемствы ўзмацнілі матэрыяльную зацікаўленасць,

шырока сталі ўкараняць здзельную аплату працы. Паступова

разрыў паміж узроўнем зарплаты і прадукцыйнасцю працы

скарачаўся. 3 1923 да 1926 гг. прадукцыйнасць працы павя-

лічылася на 50%, пры росце зарплаты на -40%. Пашыралася

маральнае заахвочванне працоўных. Перадавікам вытвор-

372

часці прысвойвалася ганаровае званне "Герой працы", іх імё-

ны заносіліся на Дошку пашаны, аб'яўляліся падзякі і інш.

Крызіс збыту быў пераадолены. Пачаўся хуткі рост пра-

мысловай вытворчасці. Былі адноўлены і пабудаваны дзе-

сяткі фабрык і заводаў, у іх ліку гарбарны завод "Балынавік"

і шпалерная фабрыка ў Мінску, Віцебская картонная фабры-

ка, абутковая і кандытарская фабрыкі ў Гомелі, цвікавы за-

вод "Чырвоны Кастрычнік" у Оршы і інш. У 1925 г. у рэспуб-

ліцы працавала 40 электрастанцый. Усяго за гады аднаўлен-

ня было пабудавана 106 новых прадпрыемстваў. Да канца

1925 г. валавы прадукт цэнзавай прамысловасці перавысіў

узровень 1913 г. на 28,5%.

У цэлым, прамысловасць мела паўсаматужны характар і

базіравалася на мясцовай сыравіне. Пры адносна вялікай

колькасці ўсіх найболын буйных прамысловых прадпрыем-

стваў , якія знаходзіліся ў распараджэнні УСНГ, налічвалася

ў 1925 г. - 76, з якіх дзейнічала - 67. Асноўны капітал рэспуб-

ліканскай дзяржаўнай прамысловасці на 1 кастрычніка 1925 г.

складаў 9,57 млн. руб., ці ў сярэднім на адно прадгірыемства

126 тыс. руб. У 1926 г. у дробнай прамысловасці было занята

73% рабочых, на яе долю прыходзілася каля 58% валавой

вытворчасці.

Працягваўся працэс кааперыравання дробнай вытвор-

часці. Ён паскорыўся пасля стварэння ў 1925 г. арганізацый-

на-эканамічнага цэнтра "Белсаматужпрамсаюз". На 1 каст-

рычніка 1927 г. у рэспубліцы налічвалася 265 вытворча-пра-

мысловых арцеляў. Але ў аб'ёме прадукцыі дробнай прамыс-

ловасці кааператыўны сектар займаў толькі 5,6%. Асноўная

маса прадпрымстваў належала прыватным асобам або здава-

лася ў арэнду. Прадпрыемствы, якія здаваліся ў арэнду, былі

невялікія. Здаваліся яны на кароткі тэрмін. Да 1926 г. было

536 дробных прадпрыемстваў. На кожным з іх працавала да

20 чалавек. Памер арэнднай платы вызначаўся ад кошту

маёмасці на таргах.

Нягледзячы на некаторыя поспехі ў развіцці прамысло-

васці рэспублікі, яе магчымасці для далейшага пашырэн-

373

ня вытворчасці былі абмежаваны. Каб забяспечыць экана-

мічную стабільнасць, неабходна было правядзенне індуст-

рыялізацыі.

Аднаўленне прамысловасці і сельскай гаспадаркі з'явілася не

толькі вынікам эфектыўнасці новай эканамічнай палітыкі, але і

гераічных намаганняў рабочага класа і сялянства. Па меры

аднаўлення ўмоў працы і быту, павьпнаўся жыццёвы ўзровень,

пашыралася грамадска-палітычная актыўнасць народа.

Паскарэнню аднаўлення і далейшага развіцця прамысло-

васці Беларусі садзейнічала і ўзаемадапамога савецкіх рэс-

публік. 3 РСФСР і Украіны Беларусь атрымлівала метал,

станкі, вугаль, рознае абсталяванне, з Азербайджана - на-

фтапрадукты і г. д. У сваю чаргу, БССР пастаўляла ў другія

рэспублікі драўніну, фанеру, дрожджы, запалкі і льнопрадук-

цыю і інш.

Разам з тым новая эканамічная палітыка мела шэраг супя-

рэчнасцяў. Нэп ажыццяўляўся без адпаведнага рэфармаван-

ня палітычнай сістэмы грамадства, улады, ва ўмовах мана-

поліі адной палітычнай партыі. Вострай стала супярэчнасць

паміж патрабаваннямі нэпа і сістэмай улады ў грамадстве.

Нэп базіраваўся не на аб'ектыўных эканамічных законах, а

на сацыяльным заказе, ілюзіях. Гэтая дваістасць нэпа, якая

ўмацоўвалася на аснове супярэчнасцяў паміж абагуленай і

прыватнакапіталістычнай гаспадаркай, абумовіла дастатко-

ва вузкія рамкі для свабоднага рынку, прыватнай ініцыяты-

вы, а таксама шэрагу сацыяльна-эканамічных крызісаў, на-

растаючую тэндэнцыю да згортвання гэтай палітыкі.

Сутнасць галоўнай супярэчнасці заключалася ў тым, што

тая частка эканомікі, якая была апорай правячых колаў і

якая павінна была даказаць сваю эфектыўнасць (дзяржпра-

мысловасць) на практыцы, уступала прыватнаму капіталу,

не магла канкурыраваць з ім. У працэсе пашырэння рынку

ўзмацнілася барацьба паміж дзяржаўным, кааператыўным і

прыватным гандлем. Дзяржава імкнулася выцесніць нэпма-

наў, рэгуляваць цэны не толькі эканамічнымі, але і адмініст-

рацыйнымі метадамі.

374

У 1926 г. быў узяты курс на павелічэнне падаткаў, адзяр-

жаўленне дробнай вытворчасці і гандлю. Праводзілася рэз-

кае скарачэнне грашовага і таварнага крэдыту прыватнікам,

касаваліся арэндныя дагаворы, павялічваліся падаткі. Гэта

прывяло да згортвання дзейнасці прыватных прамысловых і

гандлёвых прадпрыемстваў. Доля прыватніка ў валавой пра-

мысловай прадукцыі з 1925/26 па 1927/28 гаспадарчы год

зменшылася ў БССР з 49,2% да 28,6%. Толькі за адзін 1927/28

справаздачны год колькасць прыватных гандлёвых прадпры-

емстваў зменшылася болын чым на 5 тыс.

У перыяд нэпа абвастрылася палітычная барацьба ў

верхніх эшалонах улады, у цэнтры якой былі пытанні пабудо-

вы новага грамадства СССР пры адсутнасці сусветнай рэва-

люцыі. Якім шляхам будаваць такое грамадства, як быць з

нэпам, як пераадолець сацыяльныя і эканамічныя крызісы? У

выніку гэтай барацьбы ўсталявалася асабістая ўлада Сталіна

і камандна-адміністрацыйная сістэма ў кіраванні грамад-

ствам, якая вырашыла лёс нэпа. Каб пераадолець крызіс

хлебных нарыхтовак, Сталін патрабаваў прымяняць надзвы-

чайныя меры - прыцягваць да судовай адказнасці тых, хто

адмаўляецца здаваць хлеб дзяржаве. Ён прапанаваў паско-

рыць стварэнне калгасаў. Так закончыўся нэп.

Індустрыялізацыя.

У сярэдзіне 20-х гадоў у СССР ішла вос-

трая ўнутрыпартыйная барацьба за выбар далейшага шляху

развіцця краіны. У гэтай барацьбе атрымала перамогу дактры-

на Сталіна аб фарсіраванай пабудове сацыялізму ў СССР ва

ўмовах капіталістычнага акружэння. Яна імкнулася ліквідаваць

многаўкладнасць у эканоміцы і рынкавых адносінах, правесці

паскораную індустрыялізацыю, калектывізацыю, культурную

рэвалюцыю, умацаванне палітычнай сісгэмы.

Планавая мадэрнізацыя краіны прадугледжвала хуткае

скарачэнне разрыву ва ўзроўні эканамічнага развіцця паміж

СССР і заходнімі краінамі, закладала фарсіраваныя тэмпы

стварэння індустрыяльнага патэнцыялу. Вядомыя словы Ста-

ліна: "Мы адсталі ад перадавых краін на 50-100 гадоў. Мы

павінны прабегчы гэтую адлегласць за дзесяць гадоў".

375

Працэсы мадэрнізацыі і рацыяналізацыі прамысловай

вытворчасці ў вядучых капіталістычных краінах у 20-я гады

паставілі перад кіраўніцтвам Савецкага Саюза пытанне аб

тэмпах і метадах далейшага эканамічнага развіцця. Існаван-

не краіны залежала ад поспехаў індустрыяльных пераўгва-

рэнняў з апорай на ўнутраныя сілы краіны, паскораны тэмп

якіх патрабаваў дзяржаўнага кіраўніцтва. У справаздачным

дакладе ЦК XIV з'езду партыі (снежань 1925 г.) Сталін адзна-

чыў неабходнасць хутчэйшай індустрыялізацыі дзяржавы. У

рэзалюцыі красавіцкага Пленума ЦК УКП(б) 1926 г. канста-

тавалася, што "індустрыялізацыя краіны з'яўляецца той зада-

чай, паспяховае вырашэнне якой вызначае далейшы рост усёй

гаспадаркі ў цэлым на шляху да перамогі сацыялізму".

Савецкі Саюз у канцы 20-х гадоў знаходзіўся на пачатко-

вых этапах індустрыялізацыі. У буйной тагачаснай прамыс-

ловасці да пачатку першай пяцігодкі стваралася толькі 20-

25% нацыянальнага даходу СССР. У аграрнай вытворчасці

было занята амаль 80% працоўнага насельніцтва краіны. Уз-

ровень вытворчасці савецкай прамысловасці ў разліку на

душу насельніцтва ў 5-10 разоў быў ніжэй душавой вытвор-

часці індустрыяльна развітых краін. У СССР не выраблялася

большая частка абсталявання /іля металургіі, хімічнай выт-

ворчасці, станкоў, машын для харчовай і лёгкай прамысло-

васці. У прамысловасці выкарыстанне старога абсталявання

наблізілася да 100% дарэвалюцыйнага ўзроўню. Далейшы

рост быў пастаўлены ў залежнасць ад новага будаўніцтва і

рэканструкцыі прамысловых прадпрыемстваў.

Галоўнай мэтай індустрыялізацыі было нераўтварэнне

СССР у эканамічна незалежную дзяржаву, якая б вырабляла

ўсе неабходныя гавары, у нершую чаргу сродкі вытворчасці.

Для гэтага вызначалася пераважнае развіццё цяжкай

індустрыі, якая павінна была забяспечыць пераўзбраенне ўсіх

галін народнай гаспадаркі, дастатковы ўзровень

абараназдольнасці краіны.

У Беларусі індустрыялізацыя была часткай. адзінага працэсу

індустрыялізацыі СССР. Нягледзячы на дасягнутыя поспехі ў

376

аднаўленні прамысловасці, Беларусь заставалася недастаткова

развітай у прамысловых адносінах рэспублікай. Займаючы 0,6%

тэрыторыі і 3,4% насельніцтва СССР, Беларусь давала ўсяго

1,6% прамысловай прадукцыі краіны. Доля прамысловай пра-

дукцыі ва ўсёй народнай гаспадарцы рэспублікі складала 23,5%

(у СССР - 39,1%). Асноўныя галіны прамысловасці

спецыялізаваліся на перапрацоўцы лясной сыравіны і прадук-

таў сельскай гаспадаркі. У 1926 г. дробныя саматужнікі

выпускалі 41,1% усёй прамысловай прадукцыі і складалі амаль

3/4 усіх рабочых. На прамысловае развіццё адмоўна ўплывалі

недастатковасць энергетычных магутнасцяў, недахоп

кваліфікаваных рабочых і інжынерна-тэхнічных кадраў.

Зыходзячы з асаблівасцяў прамысловай вытворчасці,

наяўнасці сельскагаспадарчай сыравіны, аграрнай

перанаселенасці беларускай вёскі, беспрацоўя ў гарадах

(каля 50 тыс. чалавек), X з'езд КП(б)Б у снежні 1925 г. і

красавіцкі Пленум ЦК 1926 г. вызначылі курс на развіццё

прамысловасці па перапрацоўцы мясцовай сыравіны, галін

па вытворчасці спажывецкіх тавараў. Было намечана такса-

ма развіццё асобных галін прамысловасці, якія базіраваліся

на прывазной сыравіне, у тым ліку сельскагаспадарчага ма-

шынабудавання.

За тры гады (1925-1928) у прамысловасць Беларусі было

ўкладзена 40 млн. рублёў. Амаль 60% гэтых сродкаў пайшло

на рэканструкцыю і рамонтныя работы. Асноўныя

капіталаўкладанні былі накіраваны ў паліўную, дрэваапра-

цоўчую, тэкстыльную і швейную галіны. Частка сродкаў

выдзялялася на развіццё прамысловасці будаўнічых матэры-

ялаў, машынабудавання і энергетыкі. За гэты перыяд у

рэспубліцы было пабудавана 150 прамысловых прадпрыем-

стваў. Сярод іх мінскія заводы "Энергія", "Камунар", гарбар-

ны завод "Бальшавік", фанерны завод у Віцебску, швейная

фабрыка ў Гомелі. У маі 1927 г. непадалёку ад Оршы пачало-

ся будаўніцтва БелДРЭС.

У адпаведнасці з рашэннямі XV з'езда УКП(б) быў распраца-

ваны пяцігадовы план развіцця народнай гаспадаркі БССР -

377

1928/29-1932/33 гт. Яго кантрольныя лічбы ў лютым 1929 г. пры-

няў XII з'езд КП(б)Б, а ў маі 1929 г. зацвердзіў IX Усебеларускі

з'езд Саветаў. Асноўнай задачай пяцігодкі з'яўлялася ства-

рэнне прамысловасці і рост нацыякальных кадраў прамысло-

вых рабочых, рэканструкцыя ўсёй народнай гаспадаркі, вы-

караненне капіталістычных элементаў у горадзе і вёсцы. Ас-

ноўныя фонды дзяржаўнай прамысловасці рэспублікі плана-

валася павялічыць у 4,4 раза, тады як у цэлым па краіне - у

2,9 раза. У пяцігадовым плане было закладзена больш хуткае

развіццё лёгкай прамысловасці. Пры агульным росце вала-

вой прадукцыі буйной прамысловасці на 331,8% павелічэнне

па групе "А" вызначалася на 184,9%, у той час як па групе

"Б" - на 427,8%. Пяцігадовы план быў хаця і напружаны, але

збалансаваны.

Першыя два гады пяцігодкі далі адчувальныя вынікі. Пра-

мысловасць рэспублікі значна вырасла, змяніліся псіхалогія і

палітычныя погляды рабочага класа Беларусі. На адно буй-

ное прадпрыемства на пачатак пяцігодкі прыходзілася каля

250 рабочых, а праз два гады - ўжо 870. Шмат паказчыкаў

было перавыканана, аб чым сведчылі вынікі вытворчасці.

У другой палове 1929 г. Сталін пачаў ажыццяўляць "вялікі

скачок" у развіцці дзяржавы. Аптымальны план першай

пяцігодкі быў адкінуты як састарэлы і былі навязаны павы-

шаныя заданні. На завяршальны 1932 г. плапаваўся прырост

прамысловай прадукцыі БССР на 22,3% больш, чым было

прадугледжана заданнем. Неўзабаве было аб'яўлена, што

цэлы шэраг галін прамысловасці можа выканаць пяцігодку

за 3 гады. Менавіта ў гэты перыяд абвастрылася гіраблема

накапленняў. Але ў выніку фарсіравання калектывізацыі

знізілася сельскагаспадарчая вытворчасць. Па сыравіннай

базе быў нанесены сур'ёзны ўдар, які ў многім ускладніў

выкананне пяцігадовага плана.

У Беларусі, як і па Саюзе ў цэлым, высокія тэмпы не

адпавядалі фінансавым магчымасцям краіны і ўнутранаму

аб'ёму рынку. Тым не менш партыйнае кіраўніцтва краіны

замест зніжэння тэмпаў прамысловага будаўніцтва пайшло

378

на злом рынку. Дадатковымі крыніцамі фінансавання стано-

вяцца эмісія грошай, пашырэнне вінна-гарэлачнай

вытворчасці, штучнае павышэнне цэн на прамысловую пра-

дукцыю і зніжэнне на сельскагаспадарчую, павелічэнне па-

даткаў насельніцтва.

Узрасла доля дзяржаўных унутраных пазык. Яны сталі

штогадовымі, размяшчаліся арганізавана па падпісцы сярод

насельніцтва пад кантролем партыйных і дзяржаўных орга-

наў. У 1928 г. залаты рубель (чырвонец) перастаў быць кан-

вертаваным. У абарачэнні засталіся толькі папяровыя грошы

і дробная разменная манета. Рэальная вартасць рубля за пер-

шую пяцігодку знізілася на 60%. Адбываўся хуткі рост цэн.

Рэальная заработная плата да канца першай пяцігодкі

знізілася амаль на 20%.

У выніку рост прадукцыйнасці працы стаў адставаць ад

зададзеных тэмпаў, сабекошт прадукцыі заставаўся высокім.

Сур'ёзнай праблемай стаў выпуск бракаванай, нядобраякас-

най прадукцыі. У БССР многія галіны вытворчасці не

выканалі пяцігадовы план (прамысловасць будаўнічых матэ-

рыялаў, хімічная, паліўная, энергегычная). Патрабавалася

змена сістэмы метадаў у розных сферах дзейнасці. Уводзілася

камандна-адміністрацыйная сістэма кіравання, якая прадуг-

леджвала дырэктыўнае планавае размеркаванне рэсурсаў і

прадукцыі, устанаўленне цэн зверху.

У 1932 г. XVII канферэнцыя УКП(б) канчаткова адмяніла

апошнія стымулы нэпа, падкрэсліўшы ў сваёй рэзалюцыі

"поўную несумяшчальнасць з палітыкай партыі і інтарэсамі

рабочага класа буржуазна-нэпманскіх скажэнняў прынцыпу

гаспадарчага разліку". На аснове рашэння ЦВК СССР ад

5 студзеня 1932 г. "Аб рэарганізацыі саўнаргасаў" беларускі

Саўнаргас быў пераўтвораны ў Наркамат лёгкай

прамысловасці БССР. Прадпрыемствы цяжкай і лясной

прамысловасці перападпарадкаваны адпаведным саюзным нар-

каматам. Фактычна аднаўлялася жорсткая цэнтралізаваная

сістэма кіравання прамысловасцю перыяду "ваеннага

камунізму". У пачатку 30-х гг. трэсты спынілі сваё існаванне.

379

Гандаль стаў замяняцца размеркаваннем рэсурсаў "зверху" па

фондах і нарадах. Забеспячэнне індустрыялізацыі грашовымі

сродкамі ўскладалася на Наркамат фінансаў, матэрыяльна-

тэхнічнае забеспячэнне прадпрыемстваў - на Дзяржплан і

галіновыя наркаматы. У выніку непасрэднай крыніцай

фінансавання буйнамаштабнага капітальнага будаўніцтва ста-

ла не вытворчасць, а сфера размеркавання і абарачэння - пада-

так з абароту і пазык, якія размяшчаліся сярод насельніцтва.

Тым не менш вынікі пяцігодкі былі значныя. Было ўведзена ў

дзеянне 538 прадпрыемстваў, з іх 78 буйных. У тым ліку Гомсель-

маш, швейныя фабрыкі ў Віцебску, Гомелі, Магілёве і Бабруйс-

ку, Магілёўская фабрыка штучнага валакна, Бабруйскі і

Гомельскі дрэваапрацоўчыя камбінаты, БелДРЭС і інш. Удзель-

ная вага буйной прамысловасці ўзрасла з 41,3% да 67%. Выпуск

прамысловай прадукцыі павялічыўся ў 2,7 раза (паводле плана ў

3,8). На Беларусі былі створаны паліўная, машынабудаўнічая,

хімічная галіны прамысловасці, наладзілася вытворчасць штуч-

нага валакна, трыкатажу. Самым важным сацыяльным вынікам

пяцігодкі была ліквідацыя беспрацоўя. Удзельная вага рабочага

класа з 11,3% павялічылася да 20%. 3 прамысловасці былі вы-

цеснены капіталістычныя элементы, дзяржава зрабілася мана-

польным уласнікам.

У гады другой пяцігодкі (1933-1937) было дасягнута

павелічэнне валавой прадукцыі ў 1.9 раза. Гэты паказчык

быў ніжэй запланаванага (у 3,8 раза). Сярэднегадавы рост

прадукцыі знізіўся з 21,6% у першай пяцігодцы да 13,9%. У

строй дзеючых уступілі Гомельскі шкляны і Крычаўскі цэмен-

тавы заводы, Гомельскі тлушчакамбінат, Аршанскі

льнокамбінат і інш.

За гады першых пяцігодак у БССР была створана новая

матэрыяльна-тэхнічная база, пабудавана звыш тысячы прад-

прыемстваў, у тым ліку да 400 буйных, якія выпускалі 90%

прадукцыі. Грунтоўна змянілася структура прамысловасці.

Былі створаны новыя галіны вытворчасці: станкабудаванне,

сельскагаспадарчае машынабудаванне, маторабудаванне,

вытворчасць радыёапаратуры. У буйныя індустрыяльныя

380

цэнтры ператварыліся Мінск, Віцебск, Магілёў, Гомель,

Бабруйск, Барысаў, Орша, Рэчыца. Кадры рабочага

класа выраслі ў 3,3 раза і склалі больш як 700 тыс.

чалавек. Падвоілася колькасць інжынераў і тэхнікаў і

дасягнула 9 тыс. чалавек.

У канцы 30-х гадоў структура прамысловай вытворчасці

адпавядала ролі, якая была адведзена ёй у агульнасаюзным

падзеле працы. Складаючы каля 3% ад усяго насельніцтва

СССР, БССР выпускала ад агульнасаюзнай вытворчасці

34,7% фанеры, 28.6% запалак, 25% дражджэй, 10% метала-

рэзных станкоў, 17% панчошна-трыкатажных вырабаў, 14%

бялізны і інш. Здабыткі ў развіцці прамысловасці былі да-

сягнуты не толькі працай рабочага класа рэспублікі, яны

з'явіліся таксама вынікам эканамічнага супрацоўніцтва і

ўзаемадапамогі народаў СССР. 3 РСФСР, Украіны, Казах-

стана, іншых рэспублік у Беларусь ішлі вугаль, станкі, аб-

сталяванне, аўтамабілі, збожжа. У ВНУ і на прадпрыем-

ствах Расіі і Украіны рыхтаваліся для рэспублікі кадры

інжынерна-тэхнічных работнікаў і кваліфікаваных рабочых.

Сотні спецыялістаў і рабочых другіх рэспублік удзельнічалі

ў будаўніцтве БелДРЭС, "Гомсельмаша" і іншых прамысло-

вых аб’ектаў.

У індустрыялізацыі выкарыстоўвалася замежная тэхніка і

тэхнагогіі, падрыхтоўка рабочай сілы вялася па заходніх узорах.

80-85% машын і абсталявання прадпрыемстваў, пабудаваных,

рэканструяваных у 30-я гады, складала імпартная тэхніка. Пры

адсутнасці замежных інвестыцый сродкі для індустрыялізацыі

знаходзілі за кошг абмежавання спажывецкіх патрэб народа. У

развітых краінах доля накаплення ў нацыянальным набытку скла-

дала 5-10%. У СССР у 30-я гады сектар накагшенняў складаў: у

1930 г. - 29%, у 1931 г. - 40%, у 1932 г. - 44%.

Пагоршылася матэрыяльнае становішча ўсіх слаёў гра-

мадства, асабліва сялянства. Хлеб, які поўнасцю выграбалі з

калгасаў, з'яўляўся важнай крыніцай валюты для набыцця

прамысловага абсталявання. Цэны на збожжа і шэраг іншых

прадуктаў у 10-12 разоў ніжэйшыя за рознічныя і не

381