Kolodziejczyk Dariusz. The Crimean Khanate and Poland-Lithuania (ENG)

Подождите немного. Документ загружается.

914 document 52 (15–23 july 1637)

jakim był bratem i przyjacielem Waszej Królewskiej Miłości został, tak i my

też, Bahader Gieray chan usilnie tego pragniemy, abyśmy od dzisiejszego dnia

całym bratem i przyjacielem Waszej Królewskiej Miłości zostali.

Któremu z tą kondycyją te pakta nasze oddaćeśmy chcieli rozkazali, że odtąd

jeżeli Wasza Królewska Miłość, brat nasz przestrzegając przyjaźni cesarskiej

w państwach wszystkiej monarchii jego, a osobliwie tak w wołoskiej jako i

multańskiej ziemi, tudzież i około Biłogrodu, Tehini, i Kiliej, ani sam ani

wojskom swoim żadnych szkód czynić nie dopuścisz, także by swawoleństwo

kozackie mocno poskromione czółnami mimo Dziankierman przeprawiać się

przez Dniepr ani na morze wpadać nie mogło, więc jeżeli to swawoleństwo w

włościach naszych krymskich żadnych szkód czynić nie będzie, ale zwyczajne

upominki tak nam, jako i wszystkim wzwyż mianowanym braci, sołtanom,

begom, agom, i inszym murzom od was oddawane nam będą, i jeżeli się we

wszystkim według dawnego zwyczaju około zatrzymania społecznej przyjaźni

ochotnym nam być pokażecie, tedy my też, Bohadyr Gieray chan tak wszystko

wojsko nasze, jako i bracią naszę, mianowicie gałdze Islam Giereja, nuradyna

Sefa Gieray sołtana, ze wszystkiemi inszemi małemi i wielkiemi sułtanami, ze

wszystkiemi agami i bejami, i wszystkiemi wojski krymskiemi i nachayskiemi

bierzemy na szyje nasze, że nigdy najmniejszym sposobem przeciwko tym

poprzysiężonym paktom, które z tym najwyższym znakiem do was posyłamy,

nigdy żaden od tych czas w żadnej wsi ani mieście, miasteczku waszym i

jedną nogą postać ważyć się nie będzie. I owszem, wszyscy starać się o to

będą, aby byli wszystkich przyjaciół waszych przyjaciołami, a nieprzyjaciołom

nieprzyjaciołami. A ponieważ odtąd waszych nieprzyjaciół wszystkich zosta-

wamy nieprzyjaciołami, a przyjaciół przyjaciołami, słuszna aby też przyjaciele

wasi byli naszemi przyjaciółmi, a nieprzyjaciele nieprzyjaciółmi, bo my gdyby

się jaki wasz nieprzyjaciel zjawił, a wy byście od nas przeciwko niemu pomocy

potrzebowali, zawsze według potrzeby wojska wam posłać gotowi będziemy

ufając, że też i wy, gdyby tego potrzeba jaka była, na żądanie nasze tożbyście

dla nas uczynili.

Przeto odtąd posłowie i kupcy wasi niechaj do nas wolno przyjeżdżają,

tymże sposobem posłowie i kupcy nasi do was niechaj wolny przejazd mają,

bez szkód wszelakich. A jeżeli by się trafunkiem przydało, że by którego

gdziekolwiek szkoda jaka spotkała, tak u nas jako i u was, tychżemiast

wszystkie dobra ich wynalazłszy zobopólnie niechaj wcale powracane będą, i

złoczyńcy niechaj nieodwłocznie odniosą karanie słuszne tak dalece, żeby te

poprzysiężone pakta nasze nienaruszone zostawały.

A jeźliby się też nam iść trało na którąkolwiek stronę z wojski, lubo któremu

z braci naszej, tedy powinni będą mijać wszystkie włości polskie tak, aby się

najmniejsza szkoda od żadnego człowieka z wojska tatarskiego i nachayskiego

w państwie Waszej Królewskiej Miłości, brata naszego nigdy nie działa.

Zaczym te punkta wszystkie w tych paktach naszych wypisane dla dotrzy-

mania statecznej przyjaźni po wszystkie dni panowania naszego przysięgą

naszą mocno utwierdzając, przysięgamy na jednego i wielkiego Boga, i proroka

naszego prawdziwego, że tym paktom we wszystkim czynić dosyć chcemy, które

utwierdzone przysięgą zawierają; aby były oddane do rąk przyjacielskich, one

przyjacielską pieczęcią pieczętujemy.

document 52 (15–23 july 1637) 915

Na końcu seferulachyr

miesiąca nazwanego, roku po zejściu z tego świata

proroka naszego Machometa Mustafy 1047, w stołecznym mieście naszym

Bachcze Saraju.

Translation:

e letter of agreement [sent] from the Crimean khan to His Royal Majesty

Vladislaus IV:

Let the great and innite gratitude be permanently pronounced to God, who

through His almightiness created such beautiful heaven from nothing, and then

created the world and a man, whom He elevated above all the animals by giv-

ing him reason and placed all the creatures under his power. Let innite grati-

tude be pronounced to the highest God, who so perfectly arranged the creation

through His providence. Moreover, thanks to His eternal and innite glory, all

the nations in dierent countries were enlightened with faith by holy proph-

ets and, by His ordonance, received rm laws which all the monarchs used

to respect and through which they had united in friendship since the ancient

times. God has elevated the latter [i.e., the monarchs] above their peoples so

that they should protect all the commoners on earth.

As in these prosperous times He has conferred a similar duty upon us, and—

through His grace and assistance, for which we will innitely thank Him until

our last days—we have ascended to the most fortunate throne of our ancestors,

we have regarded as the most tting and right thing to open in all directions

the door of friendship, which our ancestors used to devotedly observe since the

ancient times in regard to anyone. Following their example, we, the great tsar

and khan of the great states and Great Horde, the Crimean throne, the Kipchak

Steppe and the Circassian mountains, and the innumerable Tatar and Nogay

troops of the right and the le side, Bahadır Giray Khan, son of Selamet Giray

Khan, son of Devlet Giray, aer having politely wished good health to the great

king and monarch of the great kingdoms and great duchies of Poland, Sweden,

Ruthenia, Prussia, Mazovia, Lithuania, Livonia, Gothia, Samogitia, Vandalia,

and Samogitia,

our illustrious brother Vladislaus the Fourth (may God favor

and bless him until the end of his days!), we make known by this writing pro-

vided with our illustrious sign [i.e., tuġra] that as—by the grace of Almighty

God—we have ascended to the throne of our ancestors and the Crimean state,

we have deemed proper to address you, our brother Vladislaus the Fourth, with

our friendship and the conrmation of an agreement.

In the prosperous times of our ancestors and grandfathers, especially the

khans Mengli Giray and Devlet Giray, and in the times of King Augustus,

the

On this corrupt form, see n. 19 below.

Erroneously repeated; rst listed as żmudzkich and then as samogickich whereas

both terms refer to Samogitia.

Devlet Giray (r. 1551–1577) and Sigismund Augustus (r. 1548–1572) were con-

temporaries; cf. Document 48, n. 11.

916 document 52 (15–23 july 1637)

ancestor of our brother, Your Royal Majesty, agreements [przymierne pakta]

were established, mutually conrmed with oaths, and brotherly amity was so

solid that not only friendship was jointly maintained by both sides, but the

customary gis were transported on Polish carts as far as the Crimea and deliv-

ered by Polish envoys in our capital in Baghchasaray, in complete quantity,

always, and on time, as stipulated [by the agreements]; envoys and merchants

who accompanied the former ones upon their departure and arrival, never suf-

fered any harm, either in person or in property, on their way [through the

two states] or in the Wild Fields [i.e., steppe];

and if something happened to

one of them by accident, the culprits were duly found and severely punished.

Gis were delivered not merely to them [i.e., the khans], but to their noble

brothers, who remained at their court, namely the qalga and the nureddin

as well as their <other> sons, the sultans; also to the leading aghas in their

retinue, such as the vizier, the treasurer,

the scribe,

the master of the horse,

the head doorkeeper [i.e., qapıcı başı],

and other ocials who [altogether]

amount to twelve, not counting the beys and prominent mirzas; they all used

to receive gis. As this custom was duly observed year aer year and the peace

and alliance were diligently and devotedly respected and honored, commoners

of both sides enjoyed peace and rest. Albeit the Crimean and Nogay Tatars

drank water and grazed [herds] on both sides of the Dnieper, they diligently

observed the imperial authority

and the inviolable [rules of] friendship. As the

same [rules] were observed on your part, our commoners were safe from Cos-

sack raids and prayed to God for the fortunate imperial reign.

ereaer, our late brother,

Ghazi Giray Khan, obtained a new instrument,

renewing the agreement, from Your Royal Majesty’s late father, Sigismund,

through [the mediation of] Chancellor and Hetman Zamoyski, in Ţuţora [Cec-

ora] in Moldavia;

and having become your brother and friend, he accepted

the quota of [annual] gis worth . . .

thousand golden orins [czerwonych

złotych], according to the ancient custom. According to the custom, the afore-

mentioned gis should be transported on Polish carts as far as Djankerman

e Polish term Dzikie Pola (Ruth. Dykyja Polja), lit. “Wild Fields,” referred to

the barely inhabited steppe area extending to the north from the Black Sea.

Pol. podskarbi; apparently a translation of Tur. hazinedar or hazinedar başı.

e Polish term pisarz apparently refers to the scribe of the divan (Tur. divan

katibi); cf. Document 48, n. 18.

Pol. koniuszy; apparently a translation of Tur. mirahor.

e Turkish term qapıcı başı is rendered in Polish as kapudzi baszy.

e term “imperial” (cesarskie) apparently refers to the Ottoman sultan; cf. Doc-

ument 48, n. 19.

Perhaps the original Turkish text read “prayed to God for their rulers;” cf. Docu-

ment 51.

Sic; Ghazi II Giray was Bahadır’s uncle.

In seventeenth-century Polish, the term Wołochy (w Wołoszech in the locative)

referred to either Wallachia or Moldavia. In the given case it refers to Moldavia.

Empty space was le for the amount to be entered. In 1599, during the negotia-

tions between the envoys of Ghazi II Giray and Sigismund III, it was agreed that the

value of annual gis should amount to 15,000 orins; cf. Document 36, n. 9.

document 52 (15–23 july 1637) 917

[i.e., Očakiv]; hence, on our part we should send our servants to fetch them

and bring to Baghchasaray.

According to the ancient custom, we have sent Qutlu-shah Bey,

from

among our most prominent servants, along with our present fortunate and

sworn instrument of agreement [poprzysiężone pakta], in desire that from the

present day on we should become a brother and friend of Your Royal Maj-

esty, just like our ancestors, the khans Mengli Giray and Devlet Giray, used to

live in great friendship and brotherly amity with the ancestors of Your Royal

Majesty, [such as] King Augustus, and, moreover, like recently, in the times of

Chancellor Zamoyski, our brother,

Ghazi Giray Khan, became a brother and

friend of Your Royal Majesty[’s father].

We have ordered him [i.e., Qutlu-shah] to deliver our present instrument of

agreement with the condition that if Your Royal Majesty, our brother, out of

respect for the [Ottoman] emperor’s friendship, do not bring any damage or let

your troops bring damage in any of his domains, and especially in Moldavia

and Wallachia,

or in the surroundings of Akkerman, Tighina [i.e., Bender],

or Kilia, moreover, if the Cossack brigands are rmly restrained from cross-

ing the Dnieper near Djankerman [i.e., Očakiv] or setting out to the sea in

their boats, hence if these brigands do not bring any damage in our Crimean

domains, while your customary gis are delivered to us and all the aforemen-

tioned brothers, sultans, beys, aghas, and other mirzas, and if you display

your desire to maintain the mutual friendship in all aspects, according to the

ancient custom, then, on our part, we, Bahadır Giray Khan, along with all

our troops as well as our brothers, namely Qalga Islam Giray, Nureddin Safa

Giray, all the remaining small and great [i.e., younger and older] sultans, all

the aghas, beys, and all the Crimean and Nogay troops, we guarantee with our

lives

that from now on, none [of our subjects] will ever dare to set his foot into

any of your villages, towns, or borroughs in violation of the sworn instrument

of agreement that we send you along with the loy sign. On the contrary, they

will all strive to be friends of your friends and enemies to your enemies. And

because from now on, we will remain enemies of all your enemies and friends

of [all your] friends, it is only right that your friends should be our friends,

and [your] enemies [our] enemies, because if an enemy of yours appears and

you need our help against him, we will always send you as many troops as

Qutlu-shah was received by Hetman Koniecpolski in Bar on 24 October 1637

and then proceeded to the royal court in Warsaw; see Korespondencja Stanisława

Koniecpolskiego, pp. 43–44, 423. Although he brought peaceful proposals, he was

detained in Poland until 1639; cf. Document 55, n. 8.

Sic; cf. n. 10 above.

e passage refers to Sigismund III; cf. the previous paragraph.

Respectively referred to as ziemia wołoska and ziemia multańska; cf. Document

47, notes 4 and 13.

Pol. bierzemy na szyje nasze (lit. “we take upon our necks”), a literal translation

of the Turkish idiomatic expression boyuna almaq, “to take upon oneself,” i.e., “to

pledge;” this expression can also be found in Document 49, preserved in the Turkish

original.

918 document 52 (15–23 july 1637)

needed, trusting that you will do likewise in response to our request, if such

need arises.

us from now on, your envoys and merchants may come to us freely, and

likewise our envoys and merchants should be able to travel freely to your

domains, without experiencing any damage. And if by accident any of them suf-

fers any damage, in our domains or yours, all [stolen] goods should be imme-

diately found and restored [to their owners] while evildoers should receive their

deserved punishment on the spot, so that this sworn agreement should remain

intact.

And if it so happens that we, or any of our brothers, set out with [our]

troops in whichever direction, then [these troops] should pass round any Pol-

ish domains so that not even the slightest harm be ever done in the state of

Your Royal Majesty, our brother, by anyone from among the Tatar or Nogay

troops.

us, rmly cementing all the articles written in our present instrument of

agreement with our oath so that the solid friendship should last until the nal

days of our reign, we swear by one and great God and by our true Prophet that

we want to thoroughly honor the contents of the present agreement, cemented

with [our] oath; and we stamp them with our friendly seal so that they should

be delivered to [your] friendly hands.

[Written] in the third decade

of the prosperous

month named Safer, of the

year 1047 aer the departure of our prophet, Muhammad Mustafa, from this

world,

in our capital city of Baghchasaray.

e Polish phrase na końcu (“at the end”) is an apparent translation of the Turk-

ish term evahir (lit. “the end”) referring to the third, last decade of a month.

e Polish translator apparently did not understand the standard formula

Seferü`l-hayr (“the prosperous Safer”) and erroneously rendered it as Seferü`l-ahir

(Pol. seferulachyr), lit. “the last Safer;” the Arabic adjective al-ahir (“the last”) is used

only in reference to the months Rebi and Djumada (Rebi‘ü`l-ahir for Rebi II and

Cemaziyü`l-ahir for Djumada II) in order to distinguish them from Rebi I (Rebi‘ü`l-

evvel) and Djumada I (Cemaziyü`l-evvel), respectively.

Sic; of course it should refer to the Hegira and not Muhammad’s death. e third

decade of Safer 1047 A.H. lasted from 15 till 23 July 1637.

In the preserved Polish copy, the locatio is followed by a fragment, in which the

khan noties the king that the Crimean envoy, Qutlu-shah Bey, has been entrusted

with additional matters which will be discussed orally; Bibl. Czart., ms. 134 (Teki

Naruszewicza), pp. 159–160. e fragment contains a separate intitulatio of Bahadır

Giray and a separate royal address, hence it is probably a translation of Qutlu-shah’s

credential letter; still, one cannot exclude that it was inscribed at the bottom of the

‘ahdname and thus constituted its integral part.

DOCUMENT 53 (JULY 1637)

e ‘ahdname (list przymierny) sent by Qalga Islam Giray

to King Vladislaus IV

e original document is missing.

Polish translation: Bibl. Czart., ms. 134 (Teki Naruszewicza), pp. 161–164.

List przymierny od gałgi do Jego Królewskiej Miłości Władysława Czwartego:

Panu Bogu najwyższemu niechaj wieczna chwała i dzięki oddawane będą, że

z wszechmocności swej z niszczego świat i ziemię, i wszystkie rzeczy na nim

będące stworzył, a człeka rozumu daniem przysłuchawszy nad wszystkie stwo-

rzone rzeczy wywyższył. Niechaj będą Stwórcy temu wieczne i nieskończone

oddawane dzięki, że On z wszechmocności swej tak na niebie między gwiaz-

dami i planetami, jako i na ziemi między wszystkiemi stworzonemi rzeczami,

sam przez się i przez zacne święte proroki swe wszelki porządek postanowił

i różne narody wiarą swą świętą uczcił i ubogacił, aż do czasów szczęśliwych

naszych.

My, Wielkiej Hordy i wielkich państw krymskich, wielkich gór i szero-

kich pól tackich i nachayskich, cerkieskich, po lewej i prawej stronie wielkich

wojsk wiary musułmańskiej wielki carowicz i kałga krymski, Islam Gieray

sołtan, wielkich królestw i wielkich księstw polskich, szwedzkich, litewskich,

ruskich, pruskich, mazowieckich, żmudzkich, inantskich, gotskich, wan-

dalskich, wielkiemu i najjaśniejszemu monarsze polskiemu, Władysławowi

Czwartemu bratu naszemu, po nawiedzeniu pilnym zdrowia dobrego przez

to nasze pisanie z najwyższym znakiem naszym sułtańskim wiadomo będzie,

że zostawszy z zacnych przodków naszych krymskich stolice wielkim gałgą za

szczęściem i łaską bożą, za co niechaj Mu będą wieczne i nieskończone dzięki

oddawane, zarazem jeżeliśmy do postronnych przyjaciół listy nasze przyja-

cielskie rozesłali; pogotowiu do Waszej Królewskiej Miłości, brata naszego

dla potwierdzenia i ugruntowania starożytnych pakt wyprawić nam przyszło

wielkiego posła naszego Hussein czausza, życząc sobie każdemu przyjacielowi

Waszej Królewskiej Miłości przyjacielem być, a nieprzyjacielowi nieprzyja-

cielem, i tak w bliskim, jako i w dalekim sąsiestwie w przyjaźni nienaruszonej

żyć nie inaczej jako zacny przodek Waszej Królewskiej Miłości, król August

świętej pamięci z przodkami naszemi żyjąc czas niemały, wzajemnie sobie

zawsze statecznie, w niczym nigdy nie wykraczając przyjaźni i wiary dotrzy-

mywali, postanowione pakta z pilnością szanowali.

Temu że we wszystkim chce dosyć czynić Bohadyr Gieray, chan i brat nasz,

posyła poprzysiężone pakta Waszej Królewskiej Miłości; a że też i my we

wszystkim chcemy się skromnie zachować i te poprzysiężone pakta świątobliwie

szanować, dla tego my wielkiego posła naszego Husseina czausza do Waszej

920 document 53 (july 1637)

Królewskiej Miłości wyprawili. Słuszna tedy, żebyś też Wasza Królewska

Miłość przyjąwszy te pakta i obietnice nasze, onym we wszystkim z tej tam

strony swej czyniąc dosyć, te zwyczajne upominki nam odesłać raczył. Także

zachowując sobie przyjaźń cesarza tureckiego w państwach jego, tak wołoskich

i multańskiej ziemi, jako też i około Tehini, Biłogrodu, i Kiliej aby ani wojska

Waszej Królewskiej Miłości, ani wojska kozackie wtargnieniem na morze

czółnami przez Dniepr ani lądem żadnych szkód najmniejszych w państwach

cesarskich, ani w włościach naszych krymskich czynić nie ważyli się.

Jeżeli tedy te wszystkie upominki, które z dawnych czasów oddawane

antecessorom i braci naszym, gałgom, nam i agom naszym natenczas wcale

odeślecie, i kozackie swawoleństwo mocno poskromicie, tedy i my też wszyst-

kiego krymskiego jako i nachayskiego wojska na nasze szyje tak dalece bie-

rzemy, że nie tylko by miał jeden nogą z wojsk naszych tatarskich postać w

ziemi waszej, ale i my sami lubo to z daleka lubo z bliska, zostawszy bratem

i przyjacielem waszym, każdego przyjaciela waszego przyjacielem, a nieprzy-

jaciela nieprzyjacielem zostawszy, na żądanie wasze przeciwko każdemu

nieprzyjacielowi, ile tylko potrzeba będzie wojska posłać gotowi będziemy

ufając, że i wy też dla nas toż uczynicie, gdyby tego potrzeba była jaka.

Zaczym niechaj do nas posłowie i kupcy wasi spokojnie przyjeżdżają i

odjeżdżają, podobnym sposobem nasi do was, zobopólnie żadnych szkód ani

na osobie, ani na dobrach i towarach swoich nie ponosząc, niechaj wolno

przyjeżdżają i odjeżdżają. A jeżeliby trafunkiem gdziekolwiek którego szkoda

spotkała, tak u was jako i u nas, niechaj zarazem wynalazłszy zgubę jego,

swawoleństwo surowo karane niech zostawa.

Lecz gdyby też nam przyszło dokąd wojska posyłać nasze, polskie włości

daleko mijać będą; żadem z tatarskiego wojska w ziemi Waszej Królewskiej

Miłości, brata naszego Władysława Czwartego i nogą jedną postać, ani szkód

najmniejszych czynić ważyć się nie będzie.

Dlatego te szczęśliwe pakta nasze i wszystkie w nich opisane kondycyje

przysięgą naszą, że do śmierci po wszystkie dni panowania naszego dosyć

czynić chcemy, utwierdzają[c], przysięgliśmy na jednego i miłościwego Boga

i proroka naszego prawdziwego. Że tedy tej przysiędze dosyć czynić chcemy,

pakta te nasze zawierając szczęśliwie spokojną ręką pieczęć przyjacielską przy-

ciskamy. Życzemy przy tym od Pana Boga zdrowia dobrego i szczęśliwego

panowania Waszej Królewskiej Miłości.

Roku po zejściu wielkiego i prawdziwego naszego proroka 1047, w stolicy

i rezydencyji naszej Lut Saraju.

Translation:

e letter of agreement [sent] from the qalga to His Royal Majesty Vladislaus

IV:

Let the eternal praise and gratitude be pronounced to the highest God, who

through His almightiness created the world, earth, and all things from nothing,

and elevated the man above the whole creation by giving him reason. Let the

eternal and innite gratitude be pronounced to the Creator, who through His

document 53 (july 1637) 921

almightiness created order in heaven, among stars and planets, and on earth,

among all the created beings, Himself or through noble and holy prophets, and

has ennobled and enriched various nations with His holy faith, and continues

doing so until our fortunate times.

We, the great prince [carowicz] of the Great Horde and the great Crimean

domains, the great mountains and wide elds [i.e., steppes] of the Tats,

Nogays, and Circassians, the great Muslim troops arranged into the le and

the right side, the Crimean qalga, Islam Giray Sultan, aer having promptly

wished good health to the great and illustrious Polish monarch of the great

kingdoms and great duchies of Poland, Sweden, Lithuania, Ruthenia, Prussia,

Mazovia, Samogitia, Livonia, Gothia, and Vandalia, our illustrious brother

Vladislaus the Fourth, it will be known through our present writing provided

with our loy princely

sign [i.e., tuġra] that, as we have ascended the seat of

our noble Crimean ancestors and become—by the favor and grace of God, let

the eternal and innite gratitude be pronounced to Him!—the great qalga, we

have immediately sent our friendly letters to foreign friends; hence, in order

to conrm and cement the ancient agreement we have sent our great envoy,

Hüseyin Chavush, to our brother, Your Royal Majesty, in desire to be a friend

of any friend of Your Royal Majesty, and an enemy of your enemy, and to live

in inviolable friendship and neighborliness, just like the noble ancestor of Your

Royal Majesty, the late King Augustus, used to live for a long time with our

ancestors, without any deviation from the rules of mutual friendship and trust,

in solid and due respect for the established agreements.

As Bahadır Giray, the khan and our brother, intends to entirely honor the

above rules, he sends a sworn instrument of agreement [poprzysiężone pakta]

to Your Royal Majesty; and as we, too, intend to keep a complete decency and

devotedly respect the sworn agreement, we have dispatched our great envoy,

Hüseyin Chavush, to Your Royal Majesty. us, it is only right that upon

receiving the instruments of agreement and our engagements, Your Royal Maj-

esty should entirely respect them on his part and should send us the customary

gis. Moreover, in order to maintain the friendship of the Turkish emperor,

the troops of Your Royal Majesty should not bring any damage to his domains:

Moldavia, Wallachia,

or the surroundings of Tighina [i.e., Bender], Akker-

man, and Kilia, while the Cossack troops should not dare to bring any damage

to the imperial domains or our Crimean estates by setting out from the Dnieper

to the sea in their boats, or [coming] by land.

If you now send us and our aghas all the gis, which used to be given since

the ancient times to our ancestors and brothers, the [ former] qalgas, in their

On the Tats, who indeed lived in the mountains of the southern Crimea, see

Document 48, n. 8.

e qalga refers to his tuġra as “our loy sultanic sign” (Pol. najwyższy znak nasz

sułtański); as in the Crimean context the title sultan applied to any prince from the

Giray dynasty, but not to the ruling monarch, the adjective sułtański (<Tur. sultani)

is rendered here as “princely.”

Respectively referred to as państwa wołoskie and ziemia multańska; cf. Document

47, notes 4 and 13.

922 document 53 (july 1637)

entirety, and you rmly restrain the Cossack brigands, then, on our part, we

guarantee with our lives,

also on behalf of the Crimean and Nogay troops,

that no individual from among our Tatar troops will set his foot into your

land; moreover, as having become your brother and friend we will become a

friend of each of your friends and an enemy of [each of your] enemies, on your

request we will be ready to send as many troops as needed against any of [your]

enemies, trusting that you will do likewise for our sake, if such need arises.

us, your envoys and merchants may come to us and depart in peace, and

likewise our [envoys and merchants] should be able to come to your domains

and depart; may they come and depart freely, without suering any damage in

person or in goods and merchandise from whichever of the two sides. And if by

accident any of them suers a damage, in your domains or ours, his lost goods

should be found on the spot while the culprits should be severely punished.

And if it so happens that we send our troops in any direction, they should

pass round the Polish domains keeping a large distance; nobody from among

the Tatar troops should set even one foot into the land of Your Royal Majesty,

our brother Vladislaus IV, or dare to bring even the slightest harm.

Having cemented our prosperous instrument of agreement and all its condi-

tions with our oath stipulating that we will respect them for all the days of our

reign

until our death, we have sworn by one and gracious God and our true

Prophet. As we wish to fulll this oath, while happily concluding our present

agreement we impress [our] friendly seal with a rm hand. We wish Your

Royal Majesty a happy reign and may God preserve you in good health.

[Written] in the year 1047

aer the death

of our great and true Prophet,

in our seat and residence of Lut Saray.

Pol. na nasze szyje [. . .] bierzemy; on this Turkish idiomatic expression, here lite-

rally translated into Polish, cf. Document 52, n. 17.

Perhaps it should rather read: “as long as we remain in the post of the qalga.”

e Muslim year 1047 A.H. lasted from 26 May 1637 till 14 May 1638, but we

may date the qalga’s instrument more precisely; it was probably issued at the same

time as the khan’s letter, i.e., in July 1637; cf. Document 52.

Sic; of course it should refer to the Hegira and not Muhammad’s death.

Perhaps Lut Saray (lit. “Graceful Palace”) should be identied with Aq Mesdjid

Saray, the qalga’s customary residence; cf. n. 418 in Part I.

DOCUMENT 54 (NOVEMBER

1637)

e letter of agreement (list przymierny) sent by King Vladislaus IV

to Qalga Islam Giray

e original document is missing.

Polish copy:

Bibl. Czart., ms. 134 (Teki Naruszewicza), pp. 165–166.

Respons do gałgi od Jego Królewskiej Miłości na list przymierny:

Jużeśmy Tobie powinszowali stolice przodków Twoich przez Arslana gońca

Twego, toż i teraz przez posła wielkiego Husseina czausza czyniemy chwaląc

i bratu Twemu Bohadir Gierejowi chanowi, i Tobie ten mądry i godny

przodków Waszych postępek, iż odezwawszy się innym sąsiedzkim panom z

przyjaźnią, wprzód majestat nasz szanujecie, i obadwa z nuradynem i innemi

bracią swą carowiczami życzliwą chęć i przyjaźń swą oarujecie. Powin-

szowawszy Tobie tedy i powtóre miejsca przodków Twoich, wiadomo tym

naszym listem królewskim przymiernym oznajmujemy, że i my stałą przyjaźń

państwom Waszym dotrzymać chcemy, a stosując się do dawnych pakt i

mając wzgląd na oarowaną życzliwość, wedle zwyczaju upominki na czas

i miejsce jako dawno bywało posyłamy. Która chęć nasza jako dobrowolna,

nie z powinności ale łaski naszej królewskiej oarowana, ufamy wdzięcznie

przyjęta będzie; czego i na potym tym pewniej spodziewać się macie, im

chętniejsi i do usługi naszej wojennej, i do wszelakiego przyjacielskiego

oświadczenia stawiać się będziecie.

Kazaliśmy nadto wojskom i hetmanom naszym, którzy już ku Dnieprowi

poszli, Kozaki znosić, i one rozpędziwszy z swawolnej kupy i surowie pokara-

wszy, i pokój pograniczny w słuszną rezę wprawić, podając to do wiadomości

e document is undated but it was probably issued in November 1637, along

with other royal letters addressed to Crimean dignitaries; see Baranowski, Stosunki

polsko-tatarskie w latach 1632–1648, p. 88. Baranowski maintained that the whole

Tatar embassy had been promptly sent back to the Crimea. Yet, his statement is con-

tradicted by the fact that Qutlu-shah, the khan’s great envoy, was still in Poland in July

1638. In 1640, Bahadır Giray complained that he had waited over two years for his

envoy’s return; cf. Document 55, n. 8. Apparently only less important members of the

Crimean embassy were sent back in the fall of 1637, while Qutlu-shah was detained

in Poland. e king promptly issued the present instrument addressed to the qalga

and sent it through Hüseyin Chavush, but apparently he did not issue an analogous

instrument addressed to the khan. e reconstruction of chronology is hampered by

the fact that a collection of the Polish-Crimean correspondence, preserved in a copy of

the Polish National Library (ms. B. N. Pol. F IV 94), which was known to Baranowski,

perished in Warsaw during WW2.

is copy is incomplete; it lacks the preamble, the royal intitulatio, the inscriptio,

and the ending formula, including the datatio and locatio.