134
SŁOŃCE - dokumentacja
SŁOŃCE dokumentacja
135
A niech księżyc mnie oświeca także. Gwiazdy niech my pomagają, A ziemia święto niech rnie nie tyro. Kot Zn 324.
39 - Niebo, słońce, miesiąc, gwiazdy, Święta Trójca i Matka Boża - wzywane
na pomoc przy zamawianiu chorób.
a. [Zamówienie od róży:] Jasna nieba, jasna słońca, jasień miesiąc i jasne gwiazdy,
i święta Trójca, i Matka Boża, stań do pomocy, jak we dnie, tak i w nocy. Or L 1934/91.
b. Zaklinam cię gościu na słońce i księżyc, na Przemienienie Pańskie - na sąd
ostateczny. Bieg Lecz 48.
40 - Szedł chłop przez pole i zgubił korale. Słońce wstało, pozbierało, Księżyc wiedział,
nie powiedział: raz dwa trzy, wychodź ty! Pis Wyl 116, por. zagadki nr 2.
KOLĘDY BOŻONARODZENIOWE I NOWOROCZNE
41 - Dzik wykopuje złotą bryłę [= słońce?] spod jedliny.
Cóz te wieprzocki robić będo? Tam pod jedlino ryły będo. Ryły, ryły i wyryły, i wyryły złote bryły. Dzież my to
złoto podziejamy? Do złotnika zaniesiemy. Uleją nam złoty kielich, złoty kielich, złotą flaszkę. Któż tam kielichom
pijał będzie? Sam Pan Jezus po kolandzie. Bart Lub 86; war.: ... Ji napotkał dzikie świnie, co to mu ryły pod jedlinu.
Ji wyryły złote bryły ... Bart Lub 87, war.: tamże.
42 - Księżyc, gwiazdy, słońce, zorza, planety, ... witają małego Jezusa.
Hej nam hej! Witają go [małego Jezusa] i bydlęta ... Gwiazda go wita i słońce, planety, miesiąc i gońce, ...
Witają go narodowie ze wschodu słońca królowie. K 5 Krak 251; podob. Idzie panna ozdobiona, ... W miesiąc, słońce
ustrojona, ... Witają go i bydlęta!... Witają go narodowie, ... Ze wschodu słońca królowie. ZWAK 1880/104.
43 - Słońce i miesiąc służą Jezusowi.
Ju pochwalme króla teho, Dziś w Betleem narodzoneho, ... Jemu służi słońce, miesąc, We dnie, w noci nie
przestając. K 39 Pom 371.
44 A - Pasterzom wydaje się, że słońce świeci, gdy Jezus się rodzi.
Dnia jednego o północy, gdym zasnął w ciężkiej niemocy, nie wim czy na jawie, czy mi sie śniło, że wedle mej
budy słońce świeciło. TN Niemirówek 1979.
44 B - Niebo jaśnieje jako słońce.
Dlaczego dzisiaj wśród nocy dnieje ji jako słońce niebo jaśnieje? TN Wola Husińska 1978, war.: TN Ułów
1979, TN Niemirówek 1979.
45 — Słońce, księżyc, deszcz - jako Trzej Królowie.
Tam u wody u studzianej, szczodry wieczór, dobry wieczór! Trzej Królowie przyjechali, ... I tak sobie imia dali ...
Jednemu było jasne slunejko ... drugiemu było cichy dyszczeńko ... a trzeciemu jasny księżyczeńko ... Słuneńko mówi:
wstanę jo w lecie rano ... i obsuszc ludziom siano. ... Dyszczeńko mówi: wstanę jo w lecie rano ... i obrosze ludzion
siano. ... Miesiunczek mówi: wstanę jo o północy, ... oświecę jo góry, lasy. ... I jurmany, powoziany, ... Co przewożą
srybro, złoto ... Na ołtarzyki, na złote kielichy. ... A chto niemi będzie pijoł? ... Sum Pan Jezus z aniołami... i Maryja z
dziewicami, szczodry wieczór, dobry wieczór. EtnI 1989 Bilg 131.
46 A - Lulajże przyjemna oczom gwiazdeczko, Lulaj najśliczniejsze świata słoneczko.
Miód Pas 93.
46 B - Królowie biegną do ciemnej szopy, ... czołem biją jasnemu, pod ciała cieniem
słońcu utajonemu. Słońce przedwieczne, przez Twe zjawienie, które się żarzysz nam na
zbawienie, zapal, zapal, zapal, zapal zmrożone i w cieniu zimnej nocy serca zgaszone. K 5
Krak 250.
PIEŚNI WIELKOPOSTNE I WIELKANOCNE
47 - Słońce, księżyc, gwiazdy, ... płaczą nad grobem Jezusa.
Płacz jasne słońce, płacz koło miesięczne, zalejcie gwiazdy światła swoje wdzięczne ... nad grobem króla
niebieskiej stolice. [Także: promienie z nieba, obłoki, chmury dżdżyste, pioruny, błyskawice.] K 20 Rad 102, war.: TN
Łubcze 1978.
48 Księżyc, słońce, gwiazdy a. chwalą Boga, b. czynią pokłon, c. dziwują się
piękności Jezusa, d. chcą uczcić święto wielkanocne.
a. Słońce, miesiąc, wszystkie gwiazdy, rok, godziny, moment każdy; dzień i noc niechaj
Cię [Boże] chwalą, serce miłością zapalą. K 22 Łęcz 34.
b. Jcdynowtadny Rządco nad rządcami, któremu niebo swemi obrotami, słońce,
miesiąc, gwiazdy czynią pokłon zawzdy jako Panu swojemu. K 39 Pom 234.
C. Nieskończona, najśliczniejsza, Jezu miłości, niepojętej i prawdziwej, źródło słodkości. Słońce, miesiąc
i z gwiazdami, ... piękności się twej dziwują, lecz nie pojmują. K 28
Maz 90.
d. Gdy Chrystus zmartwychwstaje, wszystkim radość wielką daje. Alleluja. Słońce, miesiąc są
jaśniejsze, uczcić święto chcą dzisiejsze. K 22 Lecz 30.
49 - [Chrystus mówi do Matki:] Twarz mojo widzisz słońcu podobną, zobaczysz pięściami
zbito ji niepodobną. TN Wola Chomejowa 1988.
PIEŚNI ŻNIWNE I DOŻYNKOWE
50 - Za las słonko, za las, za zielony borek, hej, panie uokunomie daj nam podwieczorek.
TN Piotrków 1953, war.: TN Rachanie 1978.
51 - Ej kołem, kołem słoneczko chodzi, a na tym polu zbożyczko rodzi. Plon niesiem, plon, ze wszystkich stron.
Ol Pódl 129.
52 - Zachodź, słońce, zachodź, Żeli masz zachodzić, Bo mię nóżki bolą Za bydełkiem chodzić. ZWAK 1886/308,
war.: ZWAK 1880/229, Stoin Żyw 47, Święt Nadr 263; ... po tem polu chodzić. LL 1960/1/17; ... za modry oblocek, a
boć mnie od psenicki mocno {juz) boli bocek. K 26 Maz 323; ... po pokoju chodzić. K 57 RuśC 320; ... za wysoko
wieżo, bo moja matusia gotujom wiecerzo. Stoin Żyw 47; ... ku boru, ... chodzić po tym polu. MAAE 1898/92.
53 - Słonko pływa po niebie jak siwy/biały gołąbek.
Żebyś ty, słunejku, na wyrobku bylu, tu byś ty, slonejku, prędku zachodziło. Ali ty, słunejku, nie wis, co wyrobyk,
pływas sy po niebi jak siwyj gołąbyk. TN Lubcze 1983; war,: ... kiej b i ał y gołąbccek. K 19 Kieł 18.
54 - Słoneczko zachodzi, zimna rosa pada, a nas nastawnicek na konika siada. Ol Pódl 119; war.: Już słonko ...,
a nasz młody nastawońka ... Ol Pódl 120.
55 - Za jasnego słoneczka dożęła żyta dzieweczka.
Dozynaj żytka, dozynaj, Pana Jezusa wspominaj. Dozynala go dziwecka, tak za jasnego slunecka. K 24 Maz 204;
war.: ... do ... K 16 Lub 127; Pótyl my się krążyli, jas my owies skońcyli. Dożena go dziewecka za jasnygo slonecka.
Gaj Rozw 114; Krążyliśmy, krążyli, już my żytka dożęli. Dożęła ... K 24 Maz 203; ... w upale . . . K 40 MazP 97, war.: K 16
Lub 126 i 128, TN Niezdów 1977, Chód Śp 219; Oj, będziemy się krążyli, krążyli, kiedyśmy żytka dożęli, dożęli. Oj,
dożęła go ..., oj za ... TN Tuszów 1988; Będziemy się krążyli, bośmy żytko wyżnyłi, ej, wyżnyła go ..., za ... TN Rechta
1978; Dopóly'śmy się krążyli, aze'śmy psenickę skońcyli. Dozęna jeji ... K 20 Rad 129; Hej będziemy się cieszyli,
cieszyli, bośmy już pszeniczhe wyżęli, wyżęli. Oj wyżęła jo ..., ej za ... TN Wólka Husińska 1980; Oj takeś-my się
nakrążyli oj da j-aześmy - oziminki dozęni. Oj dozęna ... K 20 Rad 127.
56 - Do/za słońca wyrżnął żyto dozorca.
A nasz paneńko dobry był, wyrżnął zyteńko, nas nie bił. A nasz paneńko dozorca, wyrżnął żyteńko do słońca. K
16 Lub 127; war.: A pan ókomon dobry dozorca, dozeniśmy żytka jesce za ... K 26 Maz 89; Dobregośmy mieli dozorcę
dozaliśmy żytka za ... K 26 Maz 91; Nasz jegomość dozorca wyżął żytko za słońca. K 33 Chel 168; Pótyśmy się
krążyli, aześmy pszenicki dożęli. Dobry pisarz, dozorca, zząn(l) pszenickę za słońca. K 2 San 168.
57 - Rolnik-żniwiarz wygląda kochanego słoneczka.
Tu rolnik bezradny, patrzy wciąż po niebie: Słoneczko kochane, kiedy ujrzę ciebie? TN Wólka Husińska 1980.