Бiрыла М.В. Беларуская антрапанiмiя. Уласныя iмёны, iмёны-мянушкi, iмёны па бацьку, прозвiшчы

Подождите немного. Документ загружается.

мы:

Андрій,

Андрійко,

Андріеяко,

Андріець,

Андрійцьо,

Андріаш,

Андрунь,

Андрось,

Андрусь,

Андрусіік,

Андру-

сенько,

Андрух,

Андрушко,

бндрій,

Ондріець,

Ондрійко,

Ондрусь,

Яндрій,

Яндрух

(Грынч.).

[АНДРОНЙК]

СБП: Андрэн, Андронаў, Андрбнчык,

Андранюк, Андранбвіч, Андрэсаў, Андрбсенка, Андрбсік,

Андрасюк, Андрашчўк, па якіх можна рэканструяваць

8 форм і варыянтаў форм імені

Андронык;

Андрон,

Андрончык,

Андранюк,

Андрол,

Андрос,

Андросік,

Андра-

сюк,

Андрашчук.

У абследаваных актах імя не выяўле-

на.

Рэканструкцыя па СБП сведчыць, што ў Беларусі ў

якасці

поўнага імені ўжывалася форма

Андрон,

а не

Андронік,

якая,

магчьша, успрымалася як памяншальна-

ласкальная.

Укр.

Андронак,

Андрон

(СВІЛ).

АНТНОХ Зарэгістравана ў 1528 г. 2 разы ў варыян-

тах Анцушка, Анцута: Анцушка

Долмановыч

б. ПІн., У.

189,

Анцута

Гарабурда

1567 Гр. п., П. 698. СБП: Анціхб-

віч, АнцІхёвіч, Анцўк, па якіх можна ірэканструяваць

2 формы імені

Антыох;

Анціх,

Анцух. Поўная форма

імені ў абследаваных помніках не адзначана. Рэканструя-

ваная

па СБП форма

Анціх,

відаць, узнікла ў выніку

опрашчэння

нехарактэрнага для беларускай мовы спа-

лучэння

галосных [іо]. Руск.

Антыох,

укр. АнтІох

(СВІЛ).

АНТНПА

Заірэгістравана ў

XVI—XVII

стст. 7 разоў

у варыянтах

Антша

(6),

Онтапа

(1):

Антыпа

Сенютовш

1567 Гр. п., П. 681,

Антппа

Якіімовач

там жа, 687,

Анта-

па Хплковнч 1588 Маг., ЙЮМ VII 444, АНТППЫ

Дубаря

1679Маг.,НЮМІ

15,АнтшіыКоня

1683Маг.,НЮМ II 10,

Оншпа

Холковііч

1580 Маг., НЮМ VII 320. СБП: Анці-

паў, Анціпін, Анціпбвіч, Анціпеніка, АнцЬкін, Анцыпаў,

Анцьшбвіч, Анцыпбн, Анцўта, па якіх можна рэканструя-

ваць 5 форм І варыянтаў форм імені

Антша:

АнцІп, Ан-

ціпа, Анціпка,

Анцып,

Анцыпон,

Анцута. Матэрыял пом-

нікаў сведчыць, што ў XVI ст. была жывой форма АНТП-

па. Сучасн. бел. АнцІп, руск., укр.

Антып

(СВІЛ),

АНТОНЙЙ

ггравасл., АНТОНй каталіцк., польск.

Апіопі.

У Польшчы вядома з XVI ст., вельмі папулярнае.

Зарэгістравана ў

XVI—XVIII

стст. 54 разы ў варыянтах

Антоней

(4),

Антон

(49),

Онтон

(1). А

нтоне

й:

Антоней

СаспН

1567 Бр. п., П. 1184,

Антоней

Сухожебрскый

1567

Ашм. п., П. 592.

Антон:

Антон

Мышкевач 1528 б. Гр.,

У. 93, у Попісе 1567 г.

Антон

Радпвоновт

Сачковііч

Пін.

п.,

1215,

Лнтон

Стецкевнч

Навагр. п., 828,

Лнтон

Якубо-

впч Ашм. п., 591;

АнтонаСпволапа

1679 Маг., НЮМ I 16,

Антона

Андреевігча

Шабунп

1689 Маг., НЮМ VI 16,

Антон

Первы

1717 с. Віц. в., НЮМ

XXIV

191,

Антон

Су-

хар 1764 Віц., НЮМ XIX 186. Ва

Ухвале

1528 г. і Попісе

1567 г.

Антон

адзначана на Падляшшы 4 разы, у Літве і

Жмудзі--8.

Онтон:

Онтон

Озаровач

1578 м. Маг.,

НЮМ

XXXII

241. У Попісе 1567 г. яшчэ адзначаны

Анто-

ніш (5), АНТОНП (2) на Падляшшы. Памяншальная фор-

ма

Онтошко

(1):

Онтошко

Петровыч

1609 Маг., НЮМ

VIII 286. СБП: Антбнаў, Антанбвіч, Антанёвіч, Антанён-

ка,

Антбненка, Антанёня, Антбнік, Антэнчык, Антбнцаў,

Антанюк, Антунёвіч, Антбсенка, Антуськэў, Антбшын,

Антошка, Антбшкін, Анташкёвіч,

Антўх,

па якіх можна

рэканструяваць 10 форм і варыянтаў форм імені

Анто-

ный:

Антон,

Антонік,

Антончык,

Антонец,

Антанюк, Ан-

тось,

Антусёк,

Антоша,

Антошка,

Антух. У Беларусі бы-

тавалі дзве ўсходнеславянскія формы —

Антоней

Антон

(Онтон). Першая ўжывалася значна радзей. Гэтыя ж

формы

функцыяніравалі ў Літве, Жмудзі і на Падляш-

шы.

На Падляшшы ўжываліся таксама царкоўнасла-

вянская

форма

Антоніій

і польская

Антона

(Апіопі).

Руск.

Антон,

Антончй

(СВІЛ), укр.

Антон,

Антін,

Анто-

ній (СВІЛ), Антін, АнтІнко,

Антось,

Антосько,

Антох,

Антошко

(Грынч.).

АНФНМ:

Оныхіім

Пашутач

Сезеневііча

1567 Гр. п., П.

696. На Падляшшы:

Анхам

Саковііч

1528, У. 167.

[АПОЛЛОН] СБП: Паланёвіч, Паланёйчык, Паланцэ-

віч, Паланёцкі, па якіх можна рэканструяваць 3 формы

імені

Аполлон:

Палон, Паланейчык, Паланец. Варыянт

Палон узнік фанетычньш шляхам: у выніку адпадзення

ненаціскнога

пачатковага галоснага, як і ў многіх іншых

імёнах. Руск., укр.

Аполлон,

Аполлоніій

(СВІЛ).

АРЕФА Зарэгістравана ў

XVI—XVII

стст. 9 разоў

(пераважна ў Магілёве) у варыянтах

Арефа

(6),

Орефа

(2),

Орехва

(1):

Арефа

Зеновевач 1578 м. Маг., НЮМ

XXXII

134,

Арефу

Протковача там жа, 220,

Арефа

Проц-

ковші 1580 Маг., НЮМ VII 320,

Арефа

Безушко 1623

Маг„ НЮМ VIII 396,

Орефа

Огапоновач

Волк 1578 м.

Маг„ НЮМ

XXXII

117,

Орефы

Яковлевпча 1624 Маг.,

НЮМ

VIII 398;

Оргхва

Констентііновач

1567 Гр. п., П.

680. СБП: Арэфін. Руск.

Арефа,

Арефый

(СВІЛ), укр.

Арефа,

Орефа,

Арефій,

Орефій

(СВІЛ),

АрехвШ

(Грынч.).

УкраІнская форыа на [-ій], відаць, узнікла пад

уплывам шматлікіх форм на [-ій], што ўтварыліся на ба-

зе царкоўнаславянскіх імён на [-нй].

[АРСЕННй]

СБП: Арсёнчык. Відаць, як і для іншых

царкоўнаславянстсіх імён на [-нй], існавалі два ўсходне-

славянскія

варыянты —

Арсеней

Лрсен,

ад кожнага з

якіх магла ўтварыцца памяншальная форма, што пазней

стала ўжывацца ў функцыі прозвішча. Сучасн. бел. Ар-

сеній,

Арсен

(Судн.), руск.

Арсеный

(СВІЛ), укр.

Лрсен,

Лрсеній

(СВІЛ)

АРТЕМА, АРТЕМЙЙ Зарэгістравана ў

XVI—XVIII

стст. 51 раз у варыянтах

Лртем

(44),

Ортем

(5),

Аршм

(1),

Лртемей

(\).Лртем:

Лртем

Лукошка 1528 Пол.

з-ля,

У. 195,

Артем

Толстейковілч 1528 б. Мсцісл., У. 199,

Артем

Грамашковач

1577 м. Маг., НЮМ

XXXII

211, Ар-

цём

Коновалёнок

1614 Арш. п., НЮМ

XXVIII

166,

Арцем

Лптвш там жа, 162,

Артем

Грыдковш

1623 Пол., НЮМ

XXIII 423,

Арцем

Шаповал

1670 Віц. в„ ЙЮМ XXI 84,

Артем

Балаш.

К,летшн

1683 Маг., НЮМ II 7,

Артем

Аза-

ровач

1691 Маг., НЮМ VIII 160,

Арцем

Азріілёнок

1728

Чач.

ст., НЮМ

XXVIII

35,

Арцем

Яковенко там жа, 56,

Арцем

Бядыш

1746 Маг., НЮМ XXX 194,

Арцем

Кліін-

дух там жа, 179,

Арцем

Залескы 1764 с. Віц. в., НЮМ

XIX 157,

Арцём

Самончш

1766 Маг., НЮМ

XVII

78.

Ортем;

Ортем

Тееелын

1528 б. Мсцісл., У. 198,

Ортем

Нгнатовііч

1578 м. Маг., НЮМ XXX 128,

Ортем

Федю-

ныч 1630 б. Віц., НЮМ II 232. А р

м:

Артыма

Карпо-

вііча

1577 м. Маг., НЮМ XXX 14.

Артемей:

Артемей

Мелешко 1567 Слон. п., П. 840. СБП: Арцём'еў, Ардём,

Арцёмаў, Арцёменка, Арцёменка, Арцямёня, Арцімовіч,

Арцімёня, Арцімяня, Арцямўк, Арцімўк, Арцямюк, Ар-

цюх,

Арцюхбў,

Арцюхін, Арцюховіч, Арцюхёвіч, Арцю-

шэ^нка,

Арцюшэня, Арцюшка, Арцюшкёвіч,

Артухёвіч,

Арціхбўскі, Арцішэўскі, Арцюхэўскі, Арцюшэўскі, па

якіх можна рэканструяваць 10 форм і варыянтаў форм

імён

Артема,

Артвмай: АрцёмІй,

Арцём,

Арцім,

Арцямук,

Арцімук,

Арцямюк,

Арцюх,

Арцюшка,

Артух,

Арціх.

Як

сведчыць матэрыял, звычайна ўжывалася ўсходнеславян-

ская

форма без канцавога

[-ей]—Артем

(Ортем), другая

ўсходнеславянская форма — на і[-ей] была рэдкай. Руск.

Артемцй,

Артём

(СВІЛ), укр.

Артем,

Артемій

(СВІЛ),

Артем,

Артюх

(Грынч.).

АРХЙПП

ЗарэгІстравана ў

XVII—XVIII

стст. 2 ра-

зы:

Архіт Булаев 1684 Маг., НЮМ II 189, Архап Мятла

1746 Маг.,

НЮМ

XXX 305.

СБП:

Архілаў, Архіпенка, Ар-

хіпец,

Архіпцаў, па якіх

можна

рэканструяваць

формы

імені

Архііпп: АрхІп, Архіпец.

Руск.

Архап

(СВІЛ),

укр.

Архшг

(СВІЛ),

Архшг, Архыпко

(Грынч.).

АФАНАСНЙ

Зарэгістравана

ў XVI—XVIII стст. 77

разоў

у варыянтах Афанасай (1), Офанасей (2), Афанас

{§),Офанас (8), Апанас (26), Опанас (25), Панас (6).

ф а н а с а й: Афанасый Булай 1746 Маг., НЮМ XXX

189.

Офанасей: Офанасей Тразна 1567 Ваўк. п., П.

853.

Афанас: Афанас 1528

Навагр.

з-к, У. 37, Афанас

Дрозд 1629 Маг.,

НЮМ

VIII 423, Афанаса Шумейкы 1681

Маг.,

НЮМ I 124, Афанаса Оноска 1691 Маг., НЮМ

VIII

136, Афанаса Луцкевцча 1746 Маг.,

НЮМ

XXX 229,

Афанаса Мурашка там жа, 241. О фанас: Офанас Фур-

совыч

1528 б.

Пін.,

У. 188, Офанас Манчак 1582

Мінск,

АВК

XXXVI

124, Офанас Горлышко 1596 Маг., НЮМ

VIII

231, Офанас Мвановач 1619 Маг., ЙЮМ VIII 348.

Апанас: Апанас

МПНЮТІІЧ

1528 б. Гр., У. 92, Апанас

Нестеровыч там жа, 93, Апанас Мутыкольсшй 1528 б.

Кам.,

У. 99, Апанас Таруля 1623 с. Пол. в., НЮМ XXIII

423,

Апанас Крашч 1645 с.*Арш. п., ЙЮМ XXIII 450,

Апанас Яковлан 1670 с. Віц. в., НЮМ XXI 90, Апанас

Ковдырев 1683 Маг., НЮМ II 5, Апанас Штанынчшюк

1717 с. Віц. в., НЮМ XXIV 190, Апанас Лешков 1722

Маг.,

ЙЮМ XII 367, Апанас Шабалтай 1726 Чач. ст.,

НЮМ

XXVIII 56, Апанас Бутай 1746 Маг., НЮМ XXX

187,

Апанас Чычык там жа, 295, Апанас Шалютранёнок

1769 Чач. ст., ЙЮМ XXVIII 11. Опанас: Опанас Мар-

тііновііч 1567 Ваўк. п., П. 871, Опанаса Матфеевача 1567

Навагр.

п., П. 837, Опанас Явановач Кулак 1577 м. Маг.,

НЮМ

XXXII 189, Опанас Павовар 1645 с. Арш. п., НЮМ

XXIII

450. Панас; Панас Оныснмовнч 1528 б. Ваўк., У.

95,

Панас Андруховш 1552 м. Пін.,

ПкнПКл.

34. СБП:

Афапассеў,

Афанасенка,

Афанасёнак,

Афанасік, Апана-

сёвіч,

Апанасік, Апанаскёвіч, Апанасчык, Апанасюк, Па-

нас,

Панасёвіч,

Панасэвіч,

Панасенка,

Панасік,

Панась-

коў,

Панашчык,

Панасюк,

па якіх

можна

рэканструяваць

форм

і варыянтаў

форм

імені

Афанасый: Афанасій,

Афанас, Афанасік, Апанас, Апанасік, Апанасчык, Апана-

сюк,

Панас, Панасік, Панасчык, Панасюк. Вядучай фор-

май

была

ўсходнеславянская

форма

без

канцавога

[-нй],

якая

выступала ў

фанетычных

варыянтах,

што адрозніва-

М. В.

Бірыла.

ліся,

з аднаго боку, пачатковым галосным {[а]:[о]), а з

другога — характарам зычнага на месцы [ф] ([ф]:[п]).

Больш

актуальным было адрозненне па другой прыкмеце.

Варыянт з зычным [п] — Лпанас (Опанас) быў вядучым,

адзначаны ён у розных раёнах Беларусі. На аснове яго

ўзнік новы варыянт без пачатковага галоснага — Панас.

Другая ўсходнеславянская форма — форма на [-ей] была

малаўжывальнай. Зрэдку, відаць, толькі ў пісьмовай

практыцы,

ужывалася царкоўнаславянская форма на

[-нй].

Руск.

Афанасіій

(СВІЛ),

Афонасей,

Офонасей

{Мі-

лейк.,

390, 392), укр. Панас,

Опанас,

Лфанасій,

Лтанасш,

Танасій,

Атанас,

Танась (СВІЛ), Ахтанасій,

Опанас,

Ох-

танас, Панас,

Панасж,

Панаско, Танас (Грынч.).

[АФОННЙ]

СБП:

Афбнін, Афанёвіч, Афбненка, Афонь-

кін,

Аханькбў, Апансшіч, Апанёль, па якіх можна

рэкан-

струяваць 5 форм і варыянтаў форм імені

Афонай:

Афо-

ня,

Афонька,

Аханько,

Апон,

Апанель.

Поўнай сярод рэ-

канструяваных форм хутчэй за ўсё трэба лічыць форму

Апон,

якая з'яўляецца фанетычным варыянтам адной з

двух

магчымых усходнеславянскіх форм, а іменна формы

без канцавога [-нй] —

Афон.

Руск.

Афон,

Афонігй

(СВІЛ),

укр.

Афон,

Афоній

(СВІЛ).

БАЛТАЗАР Імя каталіцкага календара, польск. Ваі-

іагаг.

У Польшчы папулярнае з XVI ст. (Быстр. Кн., 126).

Зарэгістравана ў XVI ст. 4 разы ў варыянтах Балцар (3),

Балцер (1): Балцар

Андреееач

Лопот

1567 Мін. п., П.

1215, Балцар Валыцкый 1567 Ваўк. п., П. 867, Балцар Ко-

ЗПЦКПП 1567 Лід. п., П. 754; у Літве — 3 у Попісе 1567 г.;

Балцера

Хрышрновнча

1567 Слон. п., П. 842, Ва

Ухвале

1528 г. І Попісе 1567 г. на Падляшшы адзначаны: Балто-

зар (14), Балтазер (8), Балтазал (1), Бартазар (1), Бал-

тызер

(2). СБП: Баль, Бальцэвіч, Балцэвіч, Балькб, Ба-

лкж, Бальчэўскі, ла якіх можна рэканструяваць 4 формы

імені Балтазар: Баль, Балец, Балько, Балюк.

БЕРНАРД

Імя каталіцкага календара, польск. Вег-

пагй. Зарэгістравана ў XVI ст. 19 разоў у форме Бернат:

Бернат

Богдановт

1528 б. Рад., У. 81, Бернат

Ганусовпч

1528 б. Ваўк., У. 95, Бернат

Ромашкевпч

1567 Ашм. п., П.

576. Ва

Ухвале

1528 г. і Попісе 1567 г. Бернат адзначана

на

Падляшшы 32 разы, у Літве і Жмудзі—8; Бернать на

Падляшшы

— 3 разы. СБП: Бёрнад, Бёрнат, Бернатбвіч,

БарнацкІ,

Бярнацкі, па якіх можна рэканструяваць 3 ва-

рыянты

імені

Бернард;

Бернад, Бернат, Барнат.

БОГДАН Старажытнае славянскае імя, прынятае пра-

васлаўнай і каталіцкай царквой, а таму шырока распаў-

сюджанае ў

XVI—XVII

стст., калі іншыя старажытныя

славянскія

імёны ў Беларусі ўжываліся ўжо адносна

рэдка.

У палякаў вядома з 1136 г. (Таш., 65). Зарэгістра-

вана ў

XVI—XVIII

стст. 176 разоў: ва

Ухвале

1528 г. Бог-

дан

Астаповач

б. Слон., 98,

Богдан

Барсобш

б. Кобір., 192,

Богдан

Белпнпцшй Віц. з-ля, 197,

Богдан

Васюковііч

На-

вагр. з-к, 37,

Богдан

Вііслоуховт

б. Ваўк., 95, Бог-

дан

Гріінкевыч

Ашм. дв., 22,

Богдан

Долмановыч

б. ПІн.,

189,

Богдан

Заньковт Бр., 100,

Богдан

Зуб б. Кам., 99,

Богдан

Мвановач

Зенов~ьевпча

Карсак

Пол.з-ля, 193, Бог-

дан

Корованач

б. Мсцісл., 199,

Богдан

Корсаковач

б. Мсці-

сл.,

198; у Попісе 1567 г.

Богдан

Лаврііновііч

Вас. хар.,

782,

Богдан

Маколаевыч Кот Слон. п., 849,

Богдан

Сенько-

вач Навагр. п., 822-

Богдан

Боровіік

1577 м. Маг., НЮМ

XXXII

263,

Богдан

Клушыча

1582 Мін. п„ АВК

XXXVI

197,

Богдана

Ребровпча

1636 Маг., НЮМ IX 275,

Богдан

Спдков

1593 Віц., ЙЮМ I 336,

Богдан

Жырны

1623 с. Віц.

в.,

НЮМ XXI 78,

Богдан

Шапыло

1623 дв. Пол. в„ НЮМ

XXIII 408,

Богдан

Бероска

1646 с. Арш. п., НЮМ

XXIV

375,

Богдан

Пад 1670 с. Віц. в.,НЮМ XXI 85. Ва

Ухвале

Попісе на Падляшшы адзначана 20 разоў, у Літве —80,

у ЖмудзІ —6. Памяншальная форма Богданко: Богдан-

'ко а Марцпн

Шшлько

1614 Арш. п., НЮМ

XXVIII

167.

Богданец

— у Літве ў Попісе 1567 г. СБП; Багдан, Ббг-

дан,

Багданаў, Багдановіч, Багданёц, БагданкёвІч, Баг-

данчўк, Багданчык, Багдачыц, Багдашаў, Багдашыч,

Багдашыц, Багдзя, Багдзёвіч, Багдзёй, па якіх можна

рэканструяваць 10 форм і варыянтаў Імені Богдан: Баг-

дан, Богдан, Багданец, Багданок, Багданчук, Багданчык,

Багдак, Багдаіа, Багдзя, Багдзей. Руск.

Богдан

(СВІЛ),

укр.

Богдан

(СВІЛ),

Богданець,

Богданко (Грынч.).

БОРЙС

Імя ўзнікла як памяншальная форма стара-

жытнага славянскага імені Борпслав (Сабалеўскі, Жы-

вая

Старына 1893, 4, 445). Рэта імя звязваюць таксама

іменем старажытнага балгарскага правадыра

Бораса,

якое

выводзяць з мангольскага

Ьо§огі

'маленькі' (Фасмер,

1, 194).

Борыслав

Борпс

у палякаў вядома з XII ст.

(Таш.,

67). Імя прынята праваслаўнай царквой, таму не

падзяліла лёс іншых старажытных славянскіх Імён, да-

жыло да нашага часу.

Борас

зарэгістравана ў

XVI—

XVIII стст. 49 разоў: ва

Ухвале

1528 г.

Борыс

Мвановпч

Пол.

з-ля, 195, Борцс а Нван

ПЛПХТПЧП

б. Гр., 92, Борігс

Поддвынскый ВІц. з-ля, 197; у

Попісе

1567 г. Борыс

Сова

Ваўк.

п.,

865, БорнсЯхновыч Вас. хар.,774; Борііс

Мгнато-

вач

1577 м. Маг., НЮМ XXXII 269, Борыс Ковшевнык

1580 Маг., НЮМ VII 322, Борас Дементеевач 1593 Маг.,

НЮМ

I 331, Борыс Кылбасёнок 1614 Арш. п., НЮМ

XXVIII 159, Борыса Рамаря 1691 Маг.,

НЮМ

VIII 18, Бо-

рас Тушца 1717 с. Віц. в., НЮМ XXIV 191, Борыс Кар-

пёнок 1726 Чач. ст., НЮМ XXVIII 62, Борыс Нкач 1764

Ула,

НЮМ XXII 424. Ва Ухвале і

Попісе

адзначана

на

Падляшшы

і ў Лігве па 3

разы.

Памяншальная

форма

Борысец (1): Боріісца Солодовнпковііяа 1582

МІн.

п.,

АВК

XXXVI

189.

СБП:

Барыс,

Барысаў,

Барысёвіч,

Барысэвіч,

Барысёнка,

Барысёнак,

Барысік,

БарыскІн,

Барысёйка,

Барысюк,

Барысавёц,

па якіх

можна

рэканструяваць

формы

імені

Борас: Барыс, Барысік, Барысейка, Ба-

рысюк.

[ВАВНЛА]

СБП: Вавілаў, Вавўла, Вавўткін, ?Вавбй-

ша,

па якіх

можна

рэканструяваць

форм

і варыянтаў

форм

імені

Вавііла; Вавіла, Вавула, Вавува, Вавутка,

?Вавойша.

Руск.

Вавпла

(СВІЛ),

Ваула

(МІлейк.,

393),

укр.

Вавыло, Вавал,

размоўн.

Лвыло

(СВІЛ).

ВАЛЕНТНН

правасл.,

ВАЛЕНТЫ

каталіцк.,

польск.

№аіепіу.

У лалякаў часта сустракаецца з XVI ст., але

ў XIX ст. лічыцца

сялянокім,

у горадзе

рэдкае

(Быстр.

Кн.,

343).

ЗарэгІстравана

ў XVI ст. 31 раз у варыянтах

Валент-ын

(14), Валентый (13), Валентей (2), Валянт

(1),

Валентон {1). В а ле нт ын: у

Попісе

1567 г. Вален-

тын Матеевцч Рад. хар., 786, Валентын Якубовыч Ваўк.

п.,

867, Валентына Воеводцкого

Навагр.

п.,

830; ва Ухвале

Попісе

ў Літве

адзначана

разы,

у Жмудзі — 32 і на

Падляшшы—5.

Валентый: ва Ухвале 1567 г. Вален-

тый

Грагоровпч Рад. хар., 787, Валентый ДыбовскайАрш.

п.,

1234, Валентый Чарковскпй

Навагр.

п., 818, Валентый

Якубовыч Ваўк. п., 857; на

Падляшшы

— 26, у Літве — 6.

але нте й: Валентей Якубовпч Станкевпча 1567 Ваўк.

п.,

П. 857. Валянт: Валянт Черныковач 1528 Ашм. дв.,

У. 27. Ва Ухвале і

Попісе

за межамі Беларусі

яшчэ

ад-

значана:

Валентан (2), Волентын (I), Валент

(3)—

у Літ-

ве,

Валенты (88), Валянты (23), Валянтый (10), Вален-

тон (1) — на

Падляшшьі.

Памяншальная

форма

В а л ю-

а: Валюта Богдановыч 1567

Слон.

п., П. 852. Ва Ухвале

ПопІсе

адзначана

яшчэ:

Валіс (2), Валюля (1) у Літве,

ВПЛЮЛПС у Літве—3, у Жмудзі

—1,

Валютыс у Жмудзі.

СБП:

Валянцінаў.

[ВАРЛААМ] СБП: Варламаў, па

якім

можна

рэкан-

струяваць

афіцыйную беларускую форму імені Варлам.

Руск.

афіцыйная

форма

Варлаам

(СВІЛ),

размоўн. Вар-

лам

(Мілейк.),

укр.

афіцыйная

форма

Варлам, размоўн.

Орлам

(СВІЛ).

[ВАРНАВА]

СБП:

Варава, Варавін, Вараўка, Варнёль,

Варнэль,

Варно,

па якіх можна рэканструяваць 5

форм

варыянтаў

форм

імені Варнава: Вараза, Вараўка, Вар-

нель, Варнэль, Варно. Руск. і ўкр. Варнава

(СВІЛ),

укр.

Варава

(Грынч.).

ВАРФОЛОМЕЙ

правасл.,

БАРТЛОМЕЙ

каталіцк.,

польск.

Вагпотіе]. У палякаў папулярнае з XIV ст., але

ўжо ў наступныя стагоддзі ўжываецца абмежавана —

у ніжэйшых і сярэдніх колах грамадства

(Быстр.

Кн.,

129—131). Зарэгістравана ў XVI і XVIII стст. 52 разы ў

варыянтах

Вархлом (3), Балтромей, Болтромей (47), Бу-

трам (2).Вархлом—толькі ў

Магілёве:

Вархлом Гар-

бач, Вархлом Качура 1746 Маг., НЮМ XXX 216. Балт-

о ме

й,

Б о лт р о ме й: ва У&вале 1528 г. Балтромей За-

пасяпк

б. Рад., 81, Балтромей Пацовач б. Астр., 88,

Балт-

ромей

Юркгелевыч б. Гр., 93; у

ПопІсе

1567 г. Болтромей

Л'аврыновнч Лід.

п.,

75\, Болтромей Грпневач Ашм. п.,593,

Болтромей Жаденовііч Гр. п., 696, Болтромей Матеевііч

Слон,

п., 848, Болтромей Махайловыч Выслоух Ваўк. п.,

859,

Балтромей

Петровыч

Ашм. п., 586; ва Ухвале і

ПопІсе

ў Літве адзначана 190 разоў, у Жмудзі —86, на

Падляш-

шы

—6. Б у

м, Б у

р ы м: ва Ухвале 1528 г. Бутрым

Довнаровач б.

Гр.,

91,

Бутрам Мыкулыч

Навагр.

з-к,

35; ва

Ухвале ў Літве адзначана 3

разы.

Ва Ухвале І

Попісе

за

межамі

Беларусі адзначана Бартломей 3 разы на Пад-

ляшшы,

Балтромеюс—2 разы ў Жмудзі.

Памяншальныя

формьг:

Бортко (3), Бартош (15), Бертош (2), Балтро-

меец (1), Болтрок (2). Б о р

к о: ва Ухвале 1528 г.

Борт-

ко

Ганусовпч Ашм. дв., 24, Бортко Мвапіковпч Лід. дв.,

32;

ва Ухвале і

ПопІсе

адзначана 31 раз у ЛІтве. Б а

о ш: ва Ухвале 1528 г. Бартош Богдановііч б. Ваўк., 97,

Бартош Злюбші Пасынок Пол. з-ля, 196, Бартош Просва-

ловцч б.

Слон.,

98, у

Попісе

1567 г. Бартош Будкевач Мін.

п.,

1224, Бартош

Грыгорьевач

Ашм. п„ 578,

Бартош

Каме-

нііцкпй

б. Кам., 1200, Бартош Станыславовыч Гр. п., 703,

Бартош Тур Бр. п., 446; Бартош Станпслаеовцч 1582 Мін.

п.,

АВК

XXXVI

150; ва

Ухвале

і Попісе

Бартош

адзнача-

на

на Падляшшы 243 разы, у Літве —27.

Бертош:

ва

Ухвале

1528 г.

Бертош

Войтковач Пол. з-ля, 194,

Бертош

Яновач

6. Рад., 81, у ЛІтве —7 разоў. Балтромеец:

Балтромейца

Гоголя

1582 Мін. п., АВК

XXXVI

202. Б о л-

трок:

Балтрока

Маланчыча

1582

ІЧІН.

П., АВК

XXXVI

306,

Болтроком

Недельчігчом

там жа, 167. Ва

Ухвале

Попісе

за межамі Беларусі яшчэ адзначана: Балтруш (2),

Барткус (1),

Бартошус

(1) у Жмудзі, Бартошко (1), Бар

(1) на Падляшшы. СБП: Варфаламёеў, Балтрамёй, Балт-

рамяюк,

Балтрук, БалтруковІч, Балтрукёвіч, Балтрушэ-

віч, Балтрўшка, Баўтрушоў, Баўтрўшка, Баўтрўшкін,

Баўтрамбвіч, Боўтрык, Бутрым, Бутрымэвіч, Бутрамёнка,

Бутрамёеў, Батўра, Батураў, Батўрын, Батурэвіч, Бату-

ронак,

Батўрка, Батўрчык, Батўрык, Барталёвіч, Барта-

сёвіч, Барташ, Бартош, Барташэвіч, Барташык, бартб-

шык,

Барташўк, Бартуш, Бартовіч, Барткб, БарткёвІч,

Бёрташ,

Барташэўскі, Батурыцкі, па якіх можна рэканст-

руяваць 27 форм н варыянтаў форм імені

Варфоломей:

Варфаламей,

Балтрамей, Балтрамяюк, Балтрук, Бал-

труш(а), Балтрушка, Баўтруш, Баутрушка, Баўтрым,

Боўтрык, Бутрым, Бутрамей, Батура, Батурка, Батурчык,

Батурык, Барталь, Бартас, Барташ,

Бартош,

Барташык,

Бартошык,

Барташук, Бартуш,

Барт,

Бартко, Берташ. Як

сведчыць матэрыял помнікаў і матэрыял, здабыты шля-

хам рэканструкцыі імён па сучасных прозвішчах, існавалі

2 усходнеславянскія формы імені

Варфоломей

—

Варфа-

ламей

Вархлом,

але, відадь, абедзве былі малаўжываль-

нымі.

Адна з іх — форма

Варфаламей

— адрозніваецца

ад царкоўнаславянскай толькі фанетычна, а другая —

Вархлом

узнікла ў выніку адпадзення канцавога [-ей].

Страта [-ей], відавочна, адбылася пад уплывам імён, цар-

коўнаславянская

форма якіх заканчвалася на [-нй], а

ўсходнеславянская — на [-ей]. Другой усходнеславянскай

формай

такіх імён была форма без [-ей].

Варфаламей,

та-

кім

чынам, успрымалася як формэ таго ж рада, што і

фор.мы

на [-ей] з царкоўнаславянскай формы на [-нй], а

таму І для гэтага Імені ўзнікла другая форма — без кан-

цавога [-ей]. Гэта форма перажыла рад фанетычных змен:

[ф] змянілася ў [х], знік ненаціскны галосны гіерад [л]. На

аснове польскай формы імёні

Вагііотіе]

на тэрыторыі

Беларусі, Літвы і Жмудзі ў выніку перастаноўкі зычных

[л] і [р] узнікла імя Балтрамей, а па СБП рэканструява-

ны

яшчэ адзін варыянт — Бутрамей, утварэнне якога

звязана

з фанетычнымі зменамі: зычны [л] пасля галос-

нага перад зычным мог змяніцца ў [в] ці [ў] (параўн. рэ-

канструяваныя формы Баўтруш, Баўтрушка, Баўтрым,

Боўтрык) Балтрамей > Баўтрамей, а галосны [а] паміж

губных мог лабіялізавацца, адкуль Боўтрамей, Буўтра-

мей і, нарэшце, Бутрамей. Ненаціскны галосны пасля [р]

у некаторых гаворках, відаць, вымаўляўся як [н], г. зн.

адгтаведна толькІ што разгледжаным варыянтам Балтра-

мей, Бутрамей існавалі рэгіянальныя варыянты Балтра-

мей, Бутрамей. Іменна з такіх варыянтаў можна растлу-

мачыць формы без канцавога [-ей]: рэканструяваную па

СБП

форму

Баўтрым

і зафіксаваную ў помніках форму

Бутрам. Бел. афіцыйная форма

Варфаламей

(Судн.),

руск.

Варфоломей

(СВІЛ), укр.

Варфоломій,

Бартоломій

(СВІЛ).

ВАСНЛНЙ правасл., БАЗЫЛЬ каталіцк., польск. Ва-

гуіі.

У Польшчы ўжываецца рэдка (Быстр. Кн., 131). За-

рэгістравана ў

XVI—XVIII

стст. 163 разы ў варыянтах

Васплай (13),

Васчлей

(88),

Васііль

(58),

Васала

(2),

Баэылы

(1), Базыль (1). Васнлай:

Васылпй

Млынач

Мацковпч 1593 Віц., НЮМ I 331, Васіілпй

Остаповііч

1652

Пол.,

НЮМ V 287,

Васшшй

Плескачевскіій 1684 Пол.,

НЮМ

VI 314,

ВасііАЫй

Маковец 1691 Маг., І4ЮМ VIII 15,

Васалпй

Чада

1746 Маг., НЮМ XIV 462, Васнлнй Даліі-

довпч

1758 Маг., НЮМ XVI 224. Васплей: ва

Ухвале

1528 г.

Васылей

Борздобогатовнч

Навагр. з-к, 34, Васалей

Воловнпцкпй б. Мсцісл., 198, Васплей

Губар

б. Кам., 99,

Васплей КышкаВіц, з-ля, 198,

Васылей

СелявпчПол. з-ля,

193, Васалей

Похабовпч

б. Кл., 190; у Попісе 1567 г. Ва-

сплей

Волошанын

Астр. хар., 790, Васалей

Горяан

Ваўк.

п.,

869,

ВасКлей

Еныч

Навагр. п., 827, Васалей

Корейвпч

Слон.

п., 843, Васплей

Федоровыч

Федюшко

Пін. п.,

1203,

Васіілей

Федоровпч

МПМЧПЧ Ашм. п.,,588, Васплей

Бахмач 1578 м. Шкл., НЮМ

XXXII

70,

Вашлей

Немыра

1578 м. Маг., НЮМ

XXXII

105, Васплей

Ходосовач

Мас-

ло 1582 Мін. п., АВК

XXXVI

243,

Васылей

Сымоновпч

Ве-

лыжанын

1593 Віц., ЙЮМ I 315,

Вашлей

Обух

1595 шл.

Віц. в., НЮМ XX 433,

Васылей

Озаровач

1600 Маг., НЮМ

VIII 264,

Васнлей

Стефановм

Крнвонос

1613 дв. Мсцісл.,

НЮМ

XXIV

419. Ва

Ухвале

і Попісе

Васнлей

адзначана

на

Валыні 29 разоў, у Літве —13, у Жмудзі—1. В

асыль:

ва

Ухвале

1528 г. ВПСПЛЬ

Волковііч

Навагр. з-к, 33, Ва-