Львів. Leopolis. Lwow. Lemberg. Genius Loci

Подождите немного. Документ загружается.

2004

íåçàëåæíèé êóëüòóðîëîã³÷íèé ÷àñîïèñ "¯"

ËÜÂ²Â

LEOPOLIS

LWOW

LEMBERG

GENIUS LOCI

Àäðåñà ðåäàêö³¿:

e-mail: ji@litech.lviv.ua

e-mail: ji@is.lviv.ua

www.ji-magazine.lviv.ua

www.ji.lviv.ua

Ëüâ³â. Genius Loci

Ì³ñòà ïîñòàþòü ñàìå òàì,

äå ¿ì ³ ñë³ä áóëî ïîñòàòè çà âå-

ëèêèì öèâ³ë³çàö³éíèì ãåíïëà-

íîì, ó ÿêîìó ëþäÿì, ìîæëèâî,

â³äâåäåíà ëèøå ðîëü ï³äðÿä-

íèê³â. Â³ä íèõ, ÿê â³ä âèêî-

íàâö³â, òàêîæ íåìàëî çàëåæèòü,

íàéá³ëüøå â³ä êîãîñü îäíîãî,

õòî áóäå íàñò³ëüêè ÷óòëèâèì

³ ïðîçîðëèâèì, ùî çóì³º àäå-

êâàòíî â³ä÷èòàòè îäêðîâåííÿ,

ïðèáëèçíî òàêå: ñàìå òóò ìàº

áóòè Ì³ñòî, àáî Ì³ñòî ìàº áóòè

ñàìå òóò (äëÿ ïðîñòîòè ïðèé-

ìåìî ñëîâåñíó ôîðìó áëàãî-

â³ùåíü, õî÷à âîíè, ìàáóòü, òàêè

íå âåðáàëüí³, à ðàäøå â³ä÷óòòº-

âî-³íòó¿òèâí³). ßêùî ïîñëàííÿ

í³êîìó â³ä³áðàòè çãîðè, à º ëèøå

³ñòîðè÷í³, åêîíîì³÷í³ ÷è â³éñü-

êîâ³ ðåçîíè, ùî òàêè ñïîíóêà-

þòü äî êëàäêè ïåðøîãî êàìåíþ,

òî âèíèêàþòü âèïàäêîâ³ ïîñå-

ëåííÿ, ÿê³ òàêîæ ïîìèëêîâî

íàçèâàþòü ì³ñòîì, õî÷à ñêóï-

÷åííÿ áàãàòîïîâåðõîâèõ áóä³-

âåëü ³ íàÿâí³ñòü öåíòðàë³çîâà-

íîãî âîäîïîñòà÷àííÿ ÷è êàíàë³-

çàö³¿ çîâñ³ì íå º âèçíà÷àëüíè-

ìè éîãî õàðàêòåðèñòèêàìè. Ðå-

çîíè ç ÷àñîì ì³íÿþòüñÿ, à îò

ìåòàô³çèêè ì³ñöÿ íå ïðèáóâàº.

Ó öüîìó ñåíñ³, íå º Ì³ñòàìè 

(íà öüîìó ì³ñö³ ïðîïîíóºòüñÿ

çàïîâíèòè ïðîãàëèíó ó ïåðåë³êó

íà ñâ³é ñìàê).

×èì â³äð³çíÿºòüñÿ îäíå

Ì³ñòî â³ä èíøîãî? ×è Ì³ñòî â³ä

ì³ñòà? Áóä³âëÿìè, ³ñòîð³ºþ,

ìåøêàíöÿìè? Íå ò³ëüêè. Ì³ñòà

ð³çíÿòüñÿ òàê, ÿê ³ ëþäè. ² í³õòî

íå çíàº, äå ïåðåáóâàº òîé Ãåí³é

ì³ñöÿ (Genius Loci), â³äîìî

ò³ëüêè, ùî â³í º. Ç íèì ìîæíà

ïåðåòíóòèñÿ, à ìîæå ³ íå ïîòà-

ëàíèòè. Â³ä éîãî ïðèñóòíîñòè ³

çàëåæèòü, ÷è áóäå Ì³ñòî, ÷è í³.

Ëüâîâó ïîôîðòóíèëî

äâ³÷³. Âïåðøå, êîëè òóò òàêè

çàìåøêàâ (÷è ìåøêàâ íà öüîìó

ì³ñö³ çàâæäè, î÷³êóþ÷è ïåðøî-

ãî áóä³âíè÷îãî  áðàòà ïî êðîâ³)

òîé ñàìèé Genius Loci. Âäðóãå,

êîëè çíàéøîâñÿ òîé ñàìèé ïåð-

øèé áóä³âíè÷èé, ùî â³ä÷óâ ïðè-

ñóòí³ñòü áðàòà ïî êðîâ³  Ãåí³ÿ

ì³ñöÿ.

Â³äòîä³ Ëüâ³â íå ëèøå

âîëîä³º ò³ºþ, ã³äíîþ çàçäðîñòè

ÿêîãî-íåáóäü Õåðñîíîïîëÿ ÷è

Ëóãàíîïåòðîâñüêà, îáäàðîâàí³ñ-

òþ áóòè ì³ñòîì, àëå é ùàñëèâîþ

(³ ö³ëêîì ñïðàâåäëèâîþ) âïåâ-

íåí³ñòþ ó öüîìó. Ìîæíà çàï³-

äîçðèòè, ³ íàâðÿä ÷è ï³äîçðà

âèÿâèòüñÿ ïîìèëêîâîþ, ùî êîì-

ïîçèö³éíî ì³ñòî òâîðèëîñÿ çà

ìóçè÷íèìè ïðèíöèïàìè.

ISBN 966-7790-06-1

Ëüâ³â  ñîíàòà. Îêðåì³ ÷àñòèíè

ö³º¿ ñîíàòè  öå ³ñòîðè÷í³ ïåð³-

îäè ñòàíîâëåííÿ ³ ðîçâèòêó

Ì³ñòà, à òàêîæ äîë³ éîãî ìåø-

êàíö³â. Çâÿçîê ëþäèíè ç ì³ñöåì

¿¿ æèòòÿ çàãàäêîâèé, àëå î÷åâèä-

íèé. Àáî òàê: î÷åâèäíèé, àëå

òàºìíè÷èé. Íèì â³äàº â³äîìèé

âæå íàì ïàí Genius Loci, ùî

ñíóº íèòêó çâÿçêó ì³æ ³íòåëåê-

òóàëüíèì, äóõîâíèì, åìîö³éíèì

³ ¿õ ìàòåð³àëüíèì âò³ëåííÿì.

Ó êîæí³é ÷àñòèí³ ñîíàòè

Ëüâîâà º ñâî¿ ãîëîâí³ ³ ïîá³÷í³

òåìè. Ðóéíóþ÷è ìóçè÷í³ êàíî-

íè, Ëüâ³â ÷åðåäóº íàâïåðåì³í

ì³íîðíó ³ ìàæîðíó òîíàëüíîñ-

òè. ßêîìóñü ïîêîë³ííþ ì³ùàí

ïðèïàëè skerzo ³ presto, ÿê íà-

âåñí³ íàðîä³â 1848 ð., ÷è íàïðî-

âåñí³ íàðîäó 1991 ð., à êîìóñü

ãîëîä ³ ïîøåñòü 1362, ÷è ïî-

÷àòîê äîâãî¿, 52-ë³òíüî¿ â³éíè ó

1939 ð.

Ïîãëÿä óâàæíîãî, íåáàé-

äóæîãî ñó÷àñíèêà çàâæäè çà-

ïèòàëüíèé: à ÿê âîíî âñå âè-

ãëÿäàëî ðîê³â ñ³ìñîò òîìó? ßê

â³äõèëèòè çàâ³ñó ³ñòîð³¿, ÿê çà-

çèðíóòè ó äèòèíñòâî ³ þí³ñòü

öèõ âóëèöü, ïëîù, ñîáîð³â? ×è

áóëî âîíî ùàñëèâèì, ÷è ïåðå-

ïàäàëî â³ä ìà÷óõ ³ â³ò÷èì³â?

Çàâäàííÿ íåïðîñòå, îäíàê ñïðî-

áóâàòè âàðòî, íå ³ãíîðóþ÷è ïðè

öüîìó ³ äåíü ñüîãîäí³øí³é.

Á³ëüø³ñòü âåëèêèõ ì³ñò

«ïîñòàâàëî àáî íàä ñïëàâíèìè

ð³êàìè, àáî ïîíàä ìîðñüêèìè

óçáåðåææÿìè». Ïðàâèëüíî ³

êðàñèâî. Àáî ïðàâèëüíî, áî êðà-

ñèâî. Ëüâ³â òóò ñòàíîâèòü âè-

íÿòîê  íåïðàâèëüíî, àëå êðà-

ñèâî. Ì³ñòî âèðîñëî íà âîäîä³ë³,

ç éîãî ãîñòðèõ ÷åðåïè÷íèõ äàõ³â

âîäà ñò³êàëà ç îäíîãî áîêó ó

×îðíå ìîðå, à ç ³íøîãî  äî

Áàëò³éñüêîãî (ìåòàôîðà íàëå-

æèòü êîìóñü ³ç ñó÷àñíèõ óêðà¿í-

ñüêî-ãàëèöüêèõ ïèñüìåííèê³â).

Ó ì³ñò³ æ çàëèøàëàñÿ ëèøå

âîãê³ñòü ïèâíèöü ³ ïîò³øí³ ôîí-

òàíè äîðîñëèõ ãðåöüêèõ áîã³â,

ñòðóì³íü ÿêèõ á³ëüøå á ïàñó-

âàâ ìàëåíüêîìó õëîï÷èêó.

Ì³ñòî íàòóæíî íàìàãàëî-

ñÿ ÿêùî âæå íå çàæèòè ñëàâè

ì³æìîðñüêî¿ äåðæàâè, òî áîäàé

íå âñîõíóòè â³ä ñïðàãè ³ òóãè.

Ð³÷êà Ïîëòâà, ùî âåëè÷àâî íå-

ñëà ñâî¿ âæå òîä³ íå çàíàäòî

çàïàøí³ ³ ñêëèñò³ âîäè, áóëà

ºäèíîþ îêàç³ºþ. «Ïî äîðîç³

âîíà òâîðèëà ñòàâè ç òåïåð óæå

äàâíî çàáóòèìè íàçâàìè Âó-

ëåöüêèé, Ñîáêà, Ïåë÷èíñüêèé,

Ïàíÿíñüêèé» (Ð. Çóáèê).

«Âîñåíè ñîëÿòü òóò òàêîæ

âàðò³ ïîõâàëè ùóïàêè, ÿê³ ìîæ-

íà ïîð³âíÿòè ç òèìè, ÿê³ êîëèñü

ëîâèëè ì³æ äâîìà ìîñòàìè ó

Òèáð³ ³ äóæå ¿õ ö³íèëè ðèìëÿ-

íè. Íàâêîëî º áàãàòî âåëèêèõ

ñòàâê³â, äå ëîâëÿòü êîðîï³â,

ï³ñêóð³â òà îêóí³â; âîíè ñìà÷í³

³ äåøåâ³» (²îàíí Àëüíïåõ, 1603).

Äàë³ Ïîëòâà «ïëèëà âó-

ëèöÿìè: Çèáë³êåâè÷à, Àêàäåì³÷-

íîþ, Ãåòüìàíñüêèìè âàëàìè,

Ñîíÿøíîþ òà Ïîëòâÿíîþ ³ íå-

äàëåêî Çàìàðñòèí³âñüêî¿ ðîãà÷-

êè âèõîäèòü ùå íèí³ íàâåðõ òà

ïëèâå äàë³ øèðîêîþ áàãîííîþ

äîëèíîþ äî Áóãó. Òåïåð öå ñòà-

ðà ð³÷êà  ë³íèâà, êîëèñü ³ç

Çàë³çíîþ âîäîþ ³ Ïàñ³êîþ âîíà

ïëèëà äóæå áèñòðî ³ ï³ä ÷àñ

ïîâåíåé âèæîëîáëþâàëà ãëè-

áîê³ ÿðè» (Ð. Çóáèê).

Çàòðèìóâàëè âîëîãó ³ íå-

ïðîõ³äí³ ë³ñè, ùî êîëèñü áóëè

íà ì³ñö³ Ëüâîâà, à òåïåð çàëè-

øèëèñÿ íà éîãî îêîëèöÿõ. Òóò

ñïèíÿëè ñâî¿õ êîíåé çàìåðçë³

òàòàðè, àáè â³ääèõàòèñÿ ïåðåä

íåëåãêèì ìàðø-êèäêîì íà Åâ-

ðîïó. Õòîçíà, ñê³ëüêè òàòàðñü-

êî¿ êðîâè ãóëÿº äîòåïåð ó æè-

ëàõ ì³ùàí, ïðîðèâàþ÷èñü íà

ïîâåðõíþ øèðîêîñêóëèìè îá-

ëè÷÷ÿìè òà íàïðî÷óä óêðà¿íñü-

êèìè î÷èìà, ùî «çâîäÿòü ëþ-

äåé». Ìîæëèâî, ³ Íàñòþ Ë³ñîâ-

ñüêó çàïðèì³òèâ òóðåöüêèé ñóë-

òàí, áî íà ÿêóñü ìèòü â³ä÷óâ,

ùî º, º ùîñü ð³äíî-ïîëîâåöüêå,

ùî íå çðàäèòü, à ïðèõèëèòüñÿ

³ ïîëþáèòü. Ñâ³é, äî ñâîãî, ïî

ñâîº. Àëå öå ³ñòîð³ÿ òóðåöüêî¿

ïðîâ³íö³¿, à ìè ïðî Ëüâ³â.

Áðàê âîäè ëüâ³âÿíè ïî-

ïîâíþâàëè íå ó íàéã³ðøèé ñïî-

ñ³á âèíîì ³ âñÿêèìè ìåäàìè. Íà

ïàãîðáàõ ïåðåäì³ñòÿ ó êíÿæó

äîáó ðîçêèíóëèñÿ çíàìåíèò³

âèííèö³, çà îô³ö³éíîþ âåðñ³ºþ

 ãîëîâíî äëÿ öåðêîâíèõ ïî-

òðåá, à îñê³ëüêè ì³ùàíè ÷óëèñÿ

íåâ³ää³ëüíèìè â³ä öåðêâè, òî çàä-

ëÿ áåçïåêè îòö³â ³ ç ïî÷óòòÿ îáî-

âÿçêó ðîáèëè ïðîáè íà ÿê³ñòü

ïðèãîòîâàíîãî òðóíêó. Â³ëüíèé

ðèíîê âæå òîä³ çíàâ êîíêóðåí-

ö³þ ³ ïðà³ñòîðè÷í³, àëå â³÷í³ çà-

êîíè ðåêëàìè ïðî êîðèñí³ñòü

ïðîïîíîâàíîãî ïðîäóêòó: «Ïðè-

âîçÿòü ñþäè óãîðñüê³ ³ ìîëäàâ-

ñüê³ âèíà, àëå âîíè äóæå äîðîã³,

òîìó íàñåëåííÿ ïº ïåðåâàæíî

ñîëîäêèé ìåä, çàïðàâëåíèé õìå-

ëåì, ³ ïèâî  íàïî¿ íå ò³ëüêè

ñìà÷í³, àëå é êîðèñí³ äëÿ çäîðî-

âÿ» (²îàíí Àëüíïåõ, 1603).

Òàêèìè äîáðèìè íàïîÿìè

çàïèâàòè ñë³ä áóëî ³ íåñîã³ðøó

ñòðàâó. ¯¿ äîâêîëà Ëüâîâà á³ãà-

ëî, ñòðèáàëî ³ ïëàâàëî ñê³ëüêè

çàâãîäíî. Êíÿç³âñüêà ñïðàâà áóëà

ëèøå ïðèö³ëèòèñÿ ³ âëó÷íî âè-

ñòð³ëèòè ï³ä ãó÷í³ àïëîäèñìåí-

òè ñîê³ëüíèê³â ³ êîç³ëüíèê³â, ùî

ïðèñëóãîâóâàëè ïðè ëîâàõ. Íà-

âðÿä ÷è ìåøêàíö³ ëüâ³âñüêèõ

ïåðåäì³ñòü Ñîê³ëüíèêè ³ Êîçåëü-

íèêè çíàþòü ïðî ñâîº êîëèøíº

êíÿç³âñüêå ôàâîðèòñòâî, áî ³íàê-

øå ñïðîáóâàëè á â³äðîäèòè

ó ôîðìàõ á³ëüø ñó÷àñíèõ, òîáòî

êîðóïö³éíèõ.

Ëîâè, âèíîãðàäíèêè, ïóù³

 âñå öå ä³ÿëîñÿ íà îêîëèöÿõ.

À ùî æ Ëüâ³â? À Ëüâ³â áóâ òîä³

öåíòðîì ñâ³òó, ùî áóäóºòüñÿ.

Ñâ³òó êíÿçÿ Äàíèëà, òîãî êíÿçÿ,

ùî á³ëüøó ÷àñòèíó ñâîãî æèòòÿ

ïðîâ³â ó áîðîòüá³ çà ñâîþ Ãà-

ëèöüêî-âîëèíñüêó äåðæàâó, çäî-

áóâ ¿¿, ³ ðåøòó ñâî¿õ äí³â ïðè-

ñâÿòèâ â³äáóäîâ³ ³ íîâîìó çàñå-

ëåííþ ì³ñò íà çì³íó ñïîïåë³ëèì

ó íàá³ãàõ. Òîä³ «ó ðîêàõ ì³æ 1246

³ 1255 ïîñòàº íèçêà íîâèõ ãî-

ðîä³â: óëþáëåíà ñòîëèöÿ Äàíè-

ëîâà  íåçäîáóòèé Õîëì, Óãðî-

âåöüê, Äàíèë³â ³ áàãàòî èíøèõ,

ùî ¿õ íàçîâ íå ïîäàëè ë³òîïèñè,

 ì³æ íèìè ³ Ëüâ³â, çáóäîâàíèé

äëÿ ñèíà Äàíèëîâîãî Ëåâà, òîä³

âæå ìàáóòü âèðó÷íèêà áàòüêà

³ êíÿçÿ íà ïåðåìèñüê³é çåìë³»

(Ð. Çóáèê).

Áàæàíà ñïàäêîºìí³ñòü

âëàäè, ìàéíà, íàâ³òü ³ìåíè íå

çàæäè ñïðàâäæóâàëàñü. Íàñòóï-

íèêè ÷àñòî íå ñòèøóâàëè ³ íå

âò³øàëè ï³ñëÿ áóðõëèâèõ áàòü-

ê³âñüêèõ ðîê³â, à ï³äñèëþâàëè åê-

çèñòåíö³éíó òðèâîãó çà íàáóòèé

ñïàäîê. Íåð³äêî ï³ñëÿ ñòð³ìêèõ

çëåò³â ñë³äóâàëè òàê³ æ ñòð³ìê³

³ ãðàíä³îçí³ ïðîâàëè. Óñ³ ïðîâà-

ëè Ëüâîâà áóëè ãðàíä³îçíèìè.

Àëå íàðàç³ ì³ñòî áóäóâàëîñÿ.

«Öå ì³ñòî ìàº íàéêðàù³

êàìåíîëîìí³ â ïîð³âíÿíí³ ç èí-

øèìè ì³ñòàìè Ïîëüù³, ÷îòèðè

öåãåëüí³, áàãàòî ïå÷åé äëÿ âèðîá-

íèöòâà âàïíà, à òàêîæ âåëèêó

ê³ëüê³ñòü äåðåâà, ïðèäàòíîãî äëÿ

áóä³âíèöòâà. Ó íàâêîëèøí³õ ãî-

ðàõ º òàêîæ ïîêëàäè ã³ïñó ³ ãàð-

íîãî ïðîçîðîãî àëåáàñòðó, ÿêîãî

ìàëî äå ìîæíà çíàéòè. Ì³ñòî ìàº

àðõ³òåêòîð³â ³ íàéäîñâ³ä÷åí³øèõ

áóä³âíè÷èõ  ïîëÿê³â, í³ìö³â,

³òàë³éö³â, ³ â êîæí³é ïðîôåñ³¿

íàñò³ëüêè ÷óäîâèõ ìàéñòð³â, ùî

í³äå â Ïîëüù³ íå ìîæíà á êðà-

ùå îçáðî¿òè â³éñüêî, ÿê òóò...»

(²îàíí Àëüíïåõ, 1603). ² îçáðîþ-

âàëèñü. Â³ðí³øå, îçáðîþâàëè êî-

ãîñü, à ñàìå ì³ñòî ïåðåæèâàëî

ñïàëåííÿ, îáëîãè, ÷óìó, çðàäè

ñâî¿õ ³ ÷óæèõ, âëàñí³ çðàäè ñâî¿õ

³ ÷óæèõ.

Ñïëàâíîþ ð³êîþ äëÿ

Ëüâîâà áóëè äâà òîðãîâåëüí³

øëÿõè, ùî ïåðåòèíàëèñÿ ñàìå

òóò ³ âèçíà÷èëè íà äîâã³ ðîêè

ïàðàäèãìó ðîçâèòêó ì³ñòà. Âîíè

ïîºäíóâàëè (³ ïîºäíóþòü) Åâðî-

ïó ç³ Ñõîäîì. Ïåðøèé éøîâ ç

×îðíîãî ìîðÿ íà Á³ëãîðîä,

Äí³ñòðîì äî Ãàëè÷à ³ ÷åðåç Ëüâ³â

äî Âîëîäèìèðà òà Áóãîì ³ Â³ñ-

ëîþ äî ïðóññüêèõ ì³ñò, äî

Ôëàíäð³¿, Ï³âí³÷íî¿ Ôðàíö³¿ é

Àíãë³¿ ³ ìàâ çàéíÿòè ì³ñöå ïåðå-

ðâàíîãî òàòàðàìè Äí³ïðîâîãî

øëÿõó ç éîãî çàâäàííÿì: çâÿçà-

òè âîäíîþ äîðîãîþ ×îðíå ìîðå

ç Áàëò³éñüêèì. Íà ñòàð³é êàòà-

ëîíñüê³é ìàï³ 1275 ðîêó çàçíà-

÷åíî òîé øëÿõ, ç ïðèïèñêîþ á³ëÿ

Ëüâîâà, ùî ñþäè ïðè¿çäÿòü

ñõ³äí³ êóïö³ ³ äàë³ éäóòü ÷åðåç

í³ìåöüêå ìîðå äî Ôëàíäð³¿. Äðó-

ãèé  öå ñóõîïóòí³é øëÿõ ³ç

Ñõîäó íà Çàõ³ä, ùî éøîâ ç Êèº-

âà óçäîâæ ï³âí³÷íî¿ ãðàíèö³ Ïî-

ä³ëëÿ äî Ëüâîâà, à çâ³äò³ëÿ ÷å-

ðåç Ãîðîäîê ³ Ïåðåìèøëü äî

Êðàêîâà ³ Áðåñëàâà íà Øëåñü-

êó, àáî íà ï³âäåíü ÷åðåç Ñÿí³ê

íà Óãîðùèíó. Ëüâ³â îïèíèâñÿ

(îñü òóò òðåáà çãàäàòè ïðî îä-

êðîâåííÿ äëÿ ïåðøîãî áóä³âíè-

÷îãî) ó âóçë³ öèõ äîð³ã.

Âóçëè áàãàòîçíà÷í³ø³ ³

ö³êàâ³ø³, àí³æ ïðÿì³ ë³í³¿. Âîíè

áàãàòî îá³öÿþòü. Íà ö³ îá³öÿíêè

ðóòåíñüêîãî Ëüâîâà ñïîêóñèëè-

ñÿ â³ðìåíè, ñàðàöèíè, ºâðå¿, òà-

òàðè òà ìîëäàâàíè, í³ìö³, ïîëÿ-

êè, ÷åõè. ¯õ ïðèâàáèëî ì³ñòî ñâî-

áîäîþ (¿õíüîþ ³ íàøîþ, ç Ìàã-

äåáóðçüêèì ïðàâîì ³ äèâîâèæ-

íîþ òîëåðàíòí³ñòþ), ìîæëèâ³ñòþ

çàðîáèòè ñàìîìó ³ äàòè çàðîáè-

òè êîìóñü, ìîæëèâ³ñòþ ïîöóïè-

òè ñàìîìó ³ íå äàòè âêðàñòè êî-

ìóñü. «Äåíü ó äåíü, ³ âíî÷³», ÿê

ïèøå ë³òîïèñåöü, éøëè, çá³ãàëè-

ñÿ «ñ³äåëüíèêè, ³ ëó÷íèêè, ³ òóëü-

íèêè, ³ êîâàë³ çàë³çà, ì³ä³ ³ ñð³áëà;

³ áóëî æèòòÿ òà íàïîâíèëèñÿ

äâîðè êðóãîì ãîðîäà ïî ïîëÿõ ³

ñåëàõ».

Ð³çíîáàðâÿ ìîâ, îäÿã³â,

ï³ñåíü, ñòðàâ, çâè÷à¿â, ô³ëîñîô³é

³ ñòèë³â æèòòÿ çðîáèëî Ëüâ³â

òèì, ÷èì â³í áóâ äîíåäàâíà.

«Ìàëåíüêîþ ô³ë³ºþ âåëèêîãî

ñâ³òó» (Éîçåô Ðîò). ×îìó áóâ?

Âëàñòèâî, º ³ äîòåïåð, àëå âñå

àêòóàëüí³øèì ñòàº ìàëåíüêå

óòî÷íåííÿ «Ìàëåíüêà ô³ë³ÿ âå-

ëèêîãî ñõ³äíîãî ñâ³òó» ×è «ãëî-

áàë³çîâàíîãî», ÿê ñèíîí³ì äî

«ñõ³äíîãî» äëÿ ö³º¿ ÷àñòèíè Åâ-

ðîïè. Îáëè÷÷ÿ òèõ, ÿê³ «éäóòü ³

çá³ãàþòüñÿ», çì³íèëèñÿ. Óñå ÷àñ-

ò³øå ó ïóùàõ ñó÷àñíîãî ì³ñòà

ïåðåä âåëèêèì íàá³ãîì íà îìð³-

ÿíó Åâðîïó îñ³äàþòü âèãíàíö³ ÷è

á³æåíö³ ç äàëåêèõ àç³éñüêèõ

êðà¿í. ßê ³ êîëèñü, øëÿõ äî åôå-

ìåðíîãî ðàþ ïðîëÿãàº ÷åðåç

ö³ëêîì ðåàëüíå ³ á³ëüø ãîñòèí-

íå, àí³æ Åâðîïà, ì³ñòî. Âèÿâ-

ëÿºòüñÿ, ùî íàâ³òü êèòàéñüêîþ

º ïîãîâ³ðêà, ùî ë³ïøå ñèíèöÿ ó

ðóö³, àí³æ æóðàâåëü ó íåá³.

² âîíè áåðóòü ó ðóêè ñèíèöþ.

Ùî ïðèíåñóòü âîíè ç³ ñîáîþ? ×è

ñòàíå äëÿ íèõ Ì³ñòî òèì, ùî

òðåáà îáåð³ãàòè, ÷è ëèøå çàëîì

òðàíçèòíîãî î÷³êóâàííÿ, äå äîç-

âîëåíî ³ ïëþíóòè, ³ â³äëàìàòè,

áî òóò íå æèâóòü, à ëèøå î÷³êó-

þòü íà ñïðàâæíº æèòòÿ?

Ìàëåíüêà ô³ë³ÿ «ñîâºòè-

çîâàíîãî» ñâ³òó. Öå òàêîæ àêòó-

àëüíà ðåìàðêà. Ì³ñòî ñòàëî ìîä-

íèì. Äîíåöüê³, äí³ïðîïåòðîâñüê³,

..ñüê³, ñüê³, à çàãàëîì

ñîâºòñüê³, ö³ëêîì çðîçóì³ëî

âòîìëåí³ áàíäèòñüêèìè ðîçáîð-

êàìè íà ð³äíèõ ëóãàíùèíàõ ðàï-

òîì íåñïîä³âàíî äëÿ ñåáå ó

«ñòðàøíîìó áàíäåð³âñüêîìó»

Ëüâîâ³ ïîáà÷èëè ñïîê³éíå ³ êðà-

ñèâå åâðîïåéñüêå ì³ñòî, ùî àá-

ñîëþòíî ïðèäàòíå äëÿ àðèñòî-

êðàòè÷íîãî âèõîâàííÿ íàùàäê³â

ñóì³ø³ Êðàñíîãî ëó÷à ç Ãóëÿé-

ïîëåì. Ñïîê³éíå ùå é ó òîìó

ñåíñ³, ùî âîíî í³áè çîâñ³ì ³ íå

îïèðàºòüñÿ òàêîìó çâè÷íîìó äëÿ

íîâîïðèáóëèõ ñóðæèêó íà âóëè-

öÿõ, ïëàñòèêîâèì â³êíàì íà ñå-

öåñ³éíèõ áóäèíêàõ ³ øàáàøó ³íî-

ìàðîê ç êè¿âñüêèìè íîìåðàìè íà

áðóê³âö³. Öå âëàñíå ïåðåë³ê òîãî,

ùî ö³ ïðèáóëüö³ âæå ïðèíåñëè

äî Ëüâîâà. Ã³ðøå, ùî òàêèé

ñòèëü ç ëåãê³ñòþ ïåðåéìàþòü

³ íåñôîðìîâàí³ ùå ³ñòîðè÷íèì

ì³ñüêèì ñåðåäîâèùåì ìîëîä³

ëüâ³âÿíè. Áåðó÷è çà âç³ðåöü

«ê³ºâñê³õ» ÷è «äíºïðîïºò-

ðîâñê³õ», âîíè ìàëþþòü ïî-

òâîðí³ ãðàô³ò³ íà êàìÿíèöÿõ

ïëîù³ Ðèíîê.

Äóõ òë³ííÿ ì³ñòà áóâàº íå

ò³ëüêè ã³äíèì, ñèð³÷ âåíåö³éñü-

êèì. Èíêîëè â³í ðîçãóëüíèé, â³ä

³ñòåðè÷íî¿, íàãðàíî¿ ðàäîñòè

(Äåíü ì³ñòà), äî æîðñòîêî¿ ìå-

ëàíõîë³¿ (äåíü âèáîð³â). Îäíàê,

æèòòÿ ó âåëèêîìó ì³ñò³ ð³÷ íà-

ñò³ëüêè ñåðéîçíà, ùî ïîá³÷í³

ïðîòèð³÷÷ÿ çí³ìàþòüñÿ. Ëüâ³â 

ïðèìèðèòåëü: íå òîìó, ùî â³í

òàêèé äîáðèé, à òîìó ùî ³ñòîò-

íèé, òîìó ùî ëþäèíà âèÿâëÿº

ñåáå ó íüîìó â èíøîìó ìàñø-

òàá³ ³ çìèðÿºòüñÿ. Íàñòóïíèé

êðîê  çðîáèòè öåé ìàñøòàá

ñï³âì³ðíèì ç Ì³ñòîì. ×îìó íîâ³

ðàéîíè Ëüâîâà íå º âëàñíå Ëüâî-

âîì? Òîìó, ùî ìåøêàíö³ ïåðå-

íåñëè ñþäè ç³ ñâî¿õ ìèëèõ ñ³ë

òàê³ æ «ìèë³» ñ³ëüñüê³ çâè÷êè

âèêèäàòè ñì³òòÿ ïðîñòî çà ïîð³ã,

ñàäèòè ðåäèñêó íà çàïîðîøåíèõ

êëàïòèêàõ çåìë³ ï³ä 9-òè ïîâåð-

õîâîþ êîðîáêîþ, òàì æå âèãó-

ëþâàòè ìèëå òåëÿòêî ïîðîäè

â³â÷àðêà, âèñòàâëÿòè ãó÷íîìîâö³

íà â³äêðèò³ â³íêà etc. Ì³ñòî âè-

ìàãàº ïðàö³ íàä ñîáîþ.

Áî íàä ì³ñòîì ïðàöþâàëè

ïîêîë³ííÿ. Êíÿçü Äàíèëî ³ ²âàí

Ôðàíêî, Ìèòðîïîëèò Àíäðåé

³ Êñàâåð Ìîöàðò, Ñîëîì³ÿ Êðó-

øåëüíèöüêà ³ ²âàí Ëåâèíñüêèé,

Äæàêîìî Êàçàíîâà ³ Áîãäàí-²ãîð

Àíòîíè÷, Ðàáèí Äàâèä Êàõàíå

³ Êîñòÿíòèí Êîðíÿêò, Ìèêîëà

Êîëåññà ³ Áàðòîëîìåé Ç³ìîðî-

âè÷, Çá³´íºâ Ãåðáåðò ³ Ñâÿòîñëàâ

Ãîðäèíñüêèé. Ïåðåë³ê áåçìåæ-

íèé.

Ùî ïîðîáèø, íå âèõîäèòü

ïèñàòè ïðî Ëüâ³â ç òàêîþ æ

ì³ðîþ â³äñòîðîíåíîñòè, ÿê ïðî

Ëóáíè, Êðàê³â ÷è Ê³îòî. ²ñíóþòü

ì³ñòà, â³ä ÿêèõ í³êóäè íå ä³íåø-

ñÿ. Ëüâ³â, äå íàðîäèëàñÿ ³ âèðîñ-

ëà, Âåíåö³ÿ, äå õîò³ëîñÿ á ñòàð³-

òèñÿ ³ ïîìåðòè, Êè¿â, ç ÿêèì

ïðîñòî ó ÿêèéñü ìîìåíò ïåðå-

ñòàºø ñïåðå÷àòèñÿ.

Íå âèõîäèòü íàïèñàòè ïðî

Ëüâ³â áåç ã³ðêóâàòîãî ïðèñìàêó

êàâè íà îêîëèöÿõ ÿçèêà. Áî

ñìàê, ÿê ô³ç³îëîã³÷íà âëàñòè-

â³ñòü, º ñâ³òîãëÿäîì, ñâ³òîñïðèé-

íÿòòÿì, ñâ³òîðîçóì³ííÿì. Ðîçð³ç-

íÿòè íà ñìàê ñîðîê ø³ñòü âèä³â

êàâè ³ çíàòè ñòî äâàäöÿòü ñïî-

ñîá³â ¿¿ ñïîæèâàííÿ º òàêèì ñà-

ìèì ïðîÿâîì êóëüòóðè, ÿê âè-

çíà÷åííÿ íà ñëóõ ñîðîêà îäí³º¿

ñèìôîí³¿ Ìîöàðòà.

Ëüâ³âñüêà êóõíÿ  îñòð³-

âåöü íàä³¿ ³ áåçïåêè ó äîâîë³ ïå-

ñèì³ñòè÷íîìó ñâ³ò³ ñó÷àñíîãî

ì³ñòà, ÿê ³ âàçîíêè ç àëîå íà

â³êíàõ, çâåðòàííÿ «ïðîøó ïàíà»

³ ëüâ³âñüê³ áàáóñ³ íà ïðîãóëÿíö³

ç îíóêàìè ó Ñòðèéñüêîìó ïàð-

êó, îçáðîºí³ íåîäì³ííèìè êîì-

ïîòèêàìè, îáèðàíèìè ÿáëó÷êà-

ìè ³ ñîòíåþ íîñîâèõ õóñòî÷îê.

Ëüâ³âñüêèé äæàç íà Àêà-

äåì³÷í³é ï³ä ñò³íàìè ãàñòðîíî-

ìó «Ïðîòÿã» íå äîñÿãàº çàõìàð-

íèõ âèêîíàâñüêèõ âåðøèí, îäíàê

ñïîâíåíèé àêòóàëüíîñòè, îñê³ëü-

êè çâó÷èòü, çáóäæóþ÷è àïåòèò,

â óí³ñîí ç â³òðèíîþ ãàñòðîíîìó

³ ñóïðîòèâíèì «Ìàêäîíàëäñîì»

(çðåøòîþ, òîãî æ òàêè çàîêåàíñü-

êîãî, ùî ³ äæàç, ïîõîäæåííÿ).

Ñòîë³òòÿìè ó Ëüâîâ³ òðè

ãîëîâí³ ïðîôåñ³¿  êóõàð, ïðî-

ñòèòóòêà ³ ìóçèêàíò  îáñëóãî-

âóâàëè óâåñü æèòòºâèé öèêë

ì³ùàí. Îñòàíí³ìè áóëè ìóçèêàí-

òè, äî ÿêèõ íà Ëè÷àê³âñüêîìó

öâèíòàð³ äîëó÷àëèñÿ ñêóëüïòî-

ðè ³ àðõ³òåêòîðè, â³äòâîðþþ÷è

ãðîá³âöÿìè ³ íàäãðîáêàìè ì³í³à-

òþðíó êîï³þ ì³ñòà, ç³ ñâî¿ìè

âóëèöÿìè, ïëîùàìè ³ ïðåñòèæ-

íèìè ðàéîíàìè.

Ì³ñüêèé ðèòì ³ ïóëüñ, ðîç-

ìàõ ³ õàîñ òàê³, ùî Ëüâ³â èíîä³ â

óÿâ³ ³ ó ñëîâàõ âèíèêàº ÿêîñü

êàâàëêàìè. Òàê ñë³ï³ îïèñóþòü

ñëîíà, òàê ìåñó ñïðèéìàþòü íî-

âîíàâåðíåí³, òàê íîâîïðèáóë³

ñïðèéìàþòü ì³ñòî. Äëÿ â³ä÷óòòÿ

ö³ëîãî ïîòð³áíà ïàóçà. Òðåáà,

ùîá íàòóðíèê ïîñèä³â òèõî. Í³,

íàâïàêè, òðåáà, ùîá ì³ùàíèí çà-

ñòàíîâèâñÿ. Ïðîâ³â ðóêîþ ïî âè-

ð³çüáëåíîìó ôàñàäó ñòàðî¿ êàìÿ-

íèö³, çàäåð ãîëîâó äî âåðøå÷êà

ñîáîðó  òàê, ùîá «êîðîíà ç ãî-

ëîâè çëåò³ëà», îïóñòèâ î÷³ íà

ìàéñòåðíî âèêëàäåíó áðóê³âêó 

òàê, ùîá çíîâó êîðîíà âïàëà.

Ùîá â³ä÷óâ ð³çíèöþ ì³æ òåõí³-

êîþ áëèñêó÷îþ, êîëè íåþ çàõîï-

ëþºøñÿ, ³ òåõí³êîþ áåçäîãàííîþ,

êîëè ¿¿ íå ïîì³÷àºø, â³ä÷óâ, ùî

ä³ñòàâ ó ñïàäîê, çà ùî â³äïîâ³äàº.

Êàæóòü, Ëüâ³â ñõîæèé íà

çâèðîäí³ëèé Â³äåíü, ïîâîºííèé

Êðàê³â ÷è òë³ííó Âåíåö³þ, ò³ëüêè

áåç âîäè. Öå ðàêóðñ ÷óæàêà, çàâ-

æäè øâèäêîãî íà óçàãàëüíåííÿ

³ ç íåîáõ³äí³ñòþ ñàìîóòâåðäæåí-

íÿ çà ÷óæèé ðàõóíîê. Ëüâ³â ïà-

ðàäîêñàëüíèé. Â³í ïî÷èíàâñÿ ÿê

âñåñâ³òíüî â³äêðèòèé, à çàðàç

ñëàáóº íà ïðîâ³íö³éíó çàìê-

íóò³ñòü.

Ëüâ³â  ì³ñòî ç ïîäâ³éíèì

ãðîìàäÿíñòâîì  ì³ñüêèì ³ äåð-

æàâíèì. Íå óñâ³äîìèâøè ïåðøî-

ãî, ìè í³êîëè íå ïðèéäåìî äî

ðîçóì³ííÿ äðóãîãî. Çà ã³äí³ñòü

äåðæàâè âàðòî áîðîòèñÿ, ò³ëüêè

ïî÷èíàòè òðåáà ç áîðîòüáè çà

âëàñíó ã³äí³ñòü ³ ã³äí³ñòü Genius

loci. Áîðîòèñÿ òàê, ùîá õðóìê³ò

êîñòåé áóëî ÷óòè ó ãëóõîìó äî

âñüîãî Êèºâ³. Öå âàæêà ïðàöÿ.

«Åâðîïà ïî÷èíàºòüñÿ ó Ëüâîâ³»,

 ãàñëî, ùî ç ïðèòèñêîì çàïåðå-

÷óº ö³ëêîì çàêîííèé, àëå íåáà-

æàíèé âàð³àíò: «Åâðîïà çàê³í-

÷óºòüñÿ ó Ëüâîâ³». Çàëåæèòü,

çâ³äêè ³ ó ÿê³ ÷àñè äèâèòèñÿ.

Çàðàç ìè áëèæ÷³ äî äðóãîãî.

Ó ñüîãîäí³øíüîìó ñâ³ò³

â³äáóâàºòüñÿ óòâåðäæåííÿ íîâî-

ãî ôåíîìåíó (ùî âîäíî÷àñ º ñòà-

ðèì ñåðåäíüîâ³÷íèì)  ³ñòîòíó

ðîëü â³ä³ãðàþòü íå òàê äåðæàâí³

êîðäîíè, ÿê ïîñóòí³ì º ñâîº-

ð³äí³ñòü ³ íåïîâòîðí³ñòü ì³ñò.

Ñó÷àñíà Åâðîïà âñå á³ëüøå ñêëà-

äàºòüñÿ ç ì³ñò, à íå ç äåðæàâ.

«Äóõ ì³ñòà ðîáèòü â³ëüíèì» 

òàê ïðîãîëîøóâàëà ñåðåäíüîâ³÷-

íà òðàäèö³ÿ ³ çâ³ðÿþ÷èñü ç íåþ

ôîðìóâàâñÿ Ëüâ³â, õî÷à íå ðàç

îïèíÿâñÿ ïåðåä âòðàòîþ âëàñíî¿

ñàìîáóòíîñòè ñàìå ÷åðåç ÷åðãîâ³

ïåðåä³ëè äåðæàâíèõ êîðäîí³â

ñóñ³äí³õ ³ íå çîâñ³ì êðà¿í. Íà

æàëü, âñå ïîâòîðþºòüñÿ, ³ ì³ñòî

ñòî¿òü ïåðåä òàêîþ çàãðîçîþ ³

çàðàç, êîëè â³äíîâëåíèé ³ ñòîêðàò

ï³äñèëåíèé êîðäîí ÷àñ³â Ìîëî-

òîâà-Ð³ááåíòðîïà ñèëîì³öü ðîç-

âåðòàº ì³ñòî íà ñõ³ä, äå «÷îðí³-

øå íåáî» ³ «áëèæ÷å äî õàíà»

(Þ. Àíäðóõîâè÷).

Ëüâ³â ïîòðåáóº â³ä íàñ

ïîøóêó ôîðìè æèòòÿ ó íüîìó,

àäæå ïîøóê ôîðìè  öå íå âòî-

ìà äóìêè, à íàéë³ïøå ¿¿ çàñòîñó-

âàííÿ. Ôîðìà ñï³âæèòòÿ ç ñó÷àñ-

íèì ì³ñòîì º äâîëèêà: ç îäíîãî

áîêó, âîíà ïðèðå÷åíà áóòè äè-

íàì³÷íîþ ³ êîíöåíòðîâàíîþ 

«Ì³ñòî  öå êîíöåíòðàö³ÿ»

(Ò. Âîçíÿê)  èíàêøå âòðàòèòü-

ñÿ ïóëüñ, ðåñóðñè, ìàéáóòíº.

Ç èíøîãî áîêó, ì³ñòî âðàçëèâå,

íàñê³ëüêè ìîæå áóòè âðàçëèâèì

âèòâ³ð ìèñòåöòâà, ÿêîìó ñîòí³

ðîê³â. Áåç îïòèìàëüíîãî âàð³àí-

òó çáåðåæåííÿ êóëüòóðíîãî ñïàä-

êó ³ ìàêñèìàëüíî¿ åñòåòèçàö³¿

ñó÷àñíî¿ ³íôðàñòðóêòóðè ì³ñòà,

âîíî îñèïëåòüñÿ, ÿê ìàê³ÿæ. Íå

õî÷åòüñÿ, ùîá ïðî Ëüâ³â êîëèñü

ãîâîðèëè òàê, ÿê çàðàç ãîâîðÿòü

ïðî Âåðîíó: öå ì³ñòî, êóäè íå

âàðòî ïðè¿æäæàòè ìîëîäèì, áî

òàì âñå òàê, ÿê áóäå êîëèñü ³ çàâ-

÷àñó öüîãî çíàòè íå âàðòî.

Çâ³ñíî, Ëüâ³â ìîæå ìàòè

êîìïëåêñè îáðàçè, íàïðèêëàä íà

ñòîëèöþ ÷åðåç äàëåêî íå ïðîïîð-

ö³éíèé ðîçïîä³ë ì³ñüêèõ áþä-

æåò³â ÷è âèñìîêòóâàííÿ ìîëî-

äèõ ³ ïåðñïåêòèâíèõ êàäð³â.

Ëüâ³â çâè÷àéíî áàãàòèé íà òà-

ëàíòè, àëå ëþäñüêèé åêñïîðò

ïåðåâàæàº âíóòð³øíº ñïîæèâàí-

íÿ ³ öå çàãðîæóº áåçíàä³éíîþ

ìàðã³íàë³çàö³ºþ. Àáî êîìïëåêñ

íåïîâíîñïðàâíîñòè ùîäî Åâðî-

ïè ÷åðåç áóäîâó íîâîãî ïðèêîð-

äîííîãî ìóðó, ÷åðåç ÿêèé ð³âíî

æ óñï³øíî åêñïîðòóºòüñÿ íàéö³í-

í³øèé ëþäñüêèé ðåñóðñ. Ö³

êîìïëåêñè ñèëüí³, àëå áåçïë³äí³.

Íà íèõ ìîæëèâ³ çëåòè, àëå äîâ-

ãîâ³÷íèì º ëèøå ïîçèòèâíèé

ïàôîñ. Éîãî ³ òðåáà òâîðèòè.

²ðèíà Ìàãäèø

Genius Loci

Êíÿæèé Ëüâ³â

Îïèñ ì³ñòà Ëüâîâà

Ïðî ïðèðîäí³ áàãàòñòâà, ðîçòàøóâàííÿ

³ çàáóäîâó ì³ñòà, ëþäåé òà ¿õ îñíîâí³ çàíÿòòÿ

Ðîêñîëàí³ÿ

Ïîòð³éíèé Ëüâ³â òîáòî Õðîí³êà ì³ñòà Ëüâîâà

Îáñòóïëåí³º Ëüâîâà

Ãóìàí³ñò íàä Ïîëòâîþ

Ìàãäåáóðçüêå ïðàâî Ëüâîâà

Ëüâ³âñüêèé ðåíåñàíñ

Ç ³ñòîð³¿ ãåáðåéñüêîãî òåàòðó ó Ëüâîâ³

Ëüâ³â ñòàðèé ³ â÷îðàøí³é

Íàâêîëî ñòàâó Ïåë÷èíñüêîãî

Ïîäîðîæ äî Ëüâîâà

Nostalgie, àáî ïîâåðíåííÿ Êàçàíîâè

Õòî òàêèé Íåñòðîé?

Ôðàíö Êñàâåð Âîëüôãàíã Ìîöàðò ³ Ëüâ³â

Ëüâ³â'ÿíèí, ÿêèé âèïåðåäèâ Áîðîä³íà

Êîíòðàêòè òà ÿðìàðêè Ëüâîâà

Ïðîòîêîë

Òðè áàëàäè

Zdar¿enia z ¿ycia naszego Monarchy

Ïèñüìî èç Êàðëñáàäà

Ïðè÷èíêè äî ôëîðè ³ ôàóíè Ôðàíêîâîãî

Ëüâîâà

Moj Lwów

Ñåöåñ³ÿ ó Ëüâîâ³

²ðèíà Ìàãäèø

Ðîìàí Çóáèê

Ìàðò³í ¥ðóíåâå´

Éîãàí Àëüíïåõ

Ñåáàñòüÿí Êëüîíîâè÷

Áàðòîëîìåé Ç³ìîðîâè÷

Ìàðê³ÿí Øàøêåâè÷

Ôðàíö³øåê ßâîðñê³

Òåòÿíà Ãîøêî

Âîëîäèìèð Ñ³÷èíñüêèé

Òåòÿíà Ñòåïàí÷èêîâà

Ôðàíö³øåê ßâîðñê³

Äæàêîìî Êàçàíîâà äå Ôàðóññ³

Òèìîô³é Ãàâðèë³â

Ëþáîâ Êèÿíîâñüêà

Ñåðã³é Ãóïàëî

Ñòàí³ñëàâ Øíþð-Ïåïëîâñê³

Ãîëîâíà Ðóñüêà Ðàäà

Þð³é Àíäðóõîâè÷

Leszek Mazan

Ãðèãîðèé Êîìñêèé

Ðîñòèñëàâ ×îïèê

Jozef Wittlin

Þð³é Á³ðþëüîâ

104

114

142

152

156

160

164

170

176

186

190

194

200

204

212

218

²ãîð ×îðíîâîë

Janusz Wasylkowski

Êîñòü Ïðèñÿæíèé

²ãîð Êëåõ

Ñåðã³é Êàë³áåðäà

Ìèêîëà Áåâç

²ãîð Îêîí÷åíêî, Îëüãà Îêîí÷åíêî

Àíîí³ì

Ìèêîëà Êîëåññà

Ñâÿòîñëàâ Ãîðäèíñüêèé

Mscislaw Rus

Áîãäàí-²ãîð Àíòîíè÷

Çåíîí Òàðíàâñüêèé

Âîëîäèìèð Íåñòîðîâè÷

Ðàáèí Äàâèä Êàõàíå

Àëüìà Ãå÷êî

Êàðë Øëüîãåëü

Â³êòîð Íåáîðàê

Ãðèãîðèé Êîìñêèé

Èãîðü Êëåõ

Natalia Otko

Êîñòü Ïðèñÿæíèé

Îòàð Äîâæåíêî

Àíäð³é Êèð÷³â

Andrij Kyrciv

Òàðàñ Âîçíÿê

Þë³ÿí Ðîìàí÷óê - ñåíüéîð óêðà¿íñüêèõ ïîë³òèê³â

Ôðàíö³øåê Ñìîëüêà - âîæäü âóëèö³ ³ ïðåçèäåíò

Ïàðëàìåíòó

Jeli kochaæ, to tylko we Lwowie

Ëüâ³âñüê³ âèõîäêè

Ëüâ³âñüê³ ë³õòàð³

Àïòåêè Ëüâîâà

Îðãàíè Ëüâîâà

Óðáàí³ñòè÷íèé ôåíîìåí Ëüâîâà

Ëüâ³âñüêà öèòàäåëü

Ëüâ³â ï³ñëÿ ðîñ³éñüêîãî âòîðãíåííÿ

1918 ð³ê ó Ëüâîâ³

Êàìåí³ ³ ëþäè

U we Lwowie

Â³ðø³

Äîðîãà íà Âèñîêèé Çàìîê

"Ðåâ³íäèêàö³¿" ìàëîãî Þëüêà

Ùîäåííèê Ëüâ³âñüêîãî ãåòòî

Ôðàãìåíòè ùîäåííèêà

Ëüâîâ - ñòîëèöÿ åâðîïåéñüêî¿ ïðîâ³íö³¿

Â³ðø³

Òåíè òåíåé

Êîñòåë íà Ïðèâîêçàëüíîé

Poezje

Ïîëþâàííÿ íà ëüâ³â

Ëüâ³â. Òðàíñïëàíòàö³ÿ äîë³

Îäêðîâåííÿ

Odkrovenña

Ëüâ³â. Sine qua non - "áåç ÷îãî íåìàº"

230

234

238

246

250

254

258

264

272

280

286

290

302

306

314

326

334

342

346

350

356

366

374

380

386

390

394