Учебник карачаево-балкарской литературы для 9 класса. 2-е изд. —
Майкоп: Полиграф-Юг, 2015. — 312 с.
Къарачай адабият Россияны халкъларыны адабиятларыны бир чакъгъан
бутагъы болуб, «История советской многонациональной литературы»
деген ил му кёбтомлукъгъа киргенди.
Алим Къараланы Асият «Къарачай литератураны тарихини очеркин» джазгъанды, башха литературоведле да джазыучуланы
юсюнден илму ишле басмалагъандыла.
Школда тамада класслада (IX-XI) къарачай адабиятны системалыкъ курсу окъулады. Ол курсну кёзюулеге бёлюу былай къу-
ралгъанды: 9 классда-фольклор эмда X X ёмюрню биринчи джарымында джазыучуланы тамада тёлюсю; X X ёмюрню экинчи джары-
мында аланы ызындан келген джазыучула 10-11 класслада окъуллукъдула.
Окъуб башлардан алгъа бу китабны бетлерин ачыб кёрюгюз, анда ненча бёлюм болгъанын, къайсы джазыучула окъуллукъла-
рын билигиз, аланы суратлары, чыгъармалары бла танышыгъыз.
Алгъы бурун фольклор бериледи, андан сора къарачай адабият дагъыда, къошакъгъа, орус классика адабиятдан кёчюрюлгенле
киредиле. Окъууну былай къурамакълыкъны магъанасы: фольклор джазма адабиятны тамалы болгъанын, литератураны ёсюую
эмда аны орус литература бла байламлыгъын кёргюзтюрге, къысхача айтсакъ, адабият процессии тюз ангылатыргъа излемекликди.
Китабны джарашдыргъанла фольклордан эмда джазма литератураны ал джылларында ишлеген белгили поэтле бла джазыу
чуланы эм магъаналы чыгъармаларын сайлаб алгъандыла. Аланы ичинде, халкъ ауузда сакъланнган «Х асаука», «Умар» деген джыр-
ла, Кърымшаухалланы Ислам, Къаракетланы Исса, Ёртенланы Азрет, Биджиланы Асхат, халкъ джырчыла Къочхарланы Къасбот, Джанибекланы Anna, дагъыда ала кибик къарачай миллетни тарихине кирген джазыучула бардыла. Бу китабха талай джылны
ичинде эсгерилмей тургъан Семенланы Исмаилны магъаналары терен болгъан чыгъармалары къошулгъандыла.
Чыгъармаланы тин байлыкъларын, суратлау дараджаларын ачыкълар ючюн, текстлени кёбюсюне соруула, ишле (заданиеле),
тылмач-ангылатма билдириуле бериледиле. Бир къауум текстлени устазлагъа эмда окъуучулагъа кеслери сюзерге эркинлик бериледи.
9-чу классны дере китабында джазыучуланы джашау джоллары, чыгъармаларыны анализи, литератураны теориясындан мате-
риалла боллукъдула.
Бу китабны чыгъарыр ючюн, устазла, алимле, джазыучула уллу къыйын къошхандыла. Къарачай адабият джюреклени аш-
хылыкъгъа учундургъан борчуна къуллукъ этер деб ышанабыз.
Багъалы окъуучула!
Билим алгъаныгъыз бла бирге, окъуу китабны бетлерин таза сакъларгъа, талай джыллагъа джарарча, аяулу джюрютюрге унут-
магъыз. Ол заманда сизден сора окъурукъла да сизге бюсюреу этерикдиле, сизден иги юлгю аллыкъдыла. Туугъан халкъыгъызны
тин байлыгъына хурмет этгенигиз, миллетигизни сюйгенигиз, сыйлагъаныгъыз таныллыкъды, билимигиз ёсгени, ишленмекли-
гигиз, керти адам болургъа тырмашханыгъыз кёрюннюкдюле.
Алим Къараланы Асият «Къарачай литератураны тарихини очеркин» джазгъанды, башха литературоведле да джазыучуланы
юсюнден илму ишле басмалагъандыла.
Школда тамада класслада (IX-XI) къарачай адабиятны системалыкъ курсу окъулады. Ол курсну кёзюулеге бёлюу былай къу-
ралгъанды: 9 классда-фольклор эмда X X ёмюрню биринчи джарымында джазыучуланы тамада тёлюсю; X X ёмюрню экинчи джары-
мында аланы ызындан келген джазыучула 10-11 класслада окъуллукъдула.
Окъуб башлардан алгъа бу китабны бетлерин ачыб кёрюгюз, анда ненча бёлюм болгъанын, къайсы джазыучула окъуллукъла-
рын билигиз, аланы суратлары, чыгъармалары бла танышыгъыз.
Алгъы бурун фольклор бериледи, андан сора къарачай адабият дагъыда, къошакъгъа, орус классика адабиятдан кёчюрюлгенле
киредиле. Окъууну былай къурамакълыкъны магъанасы: фольклор джазма адабиятны тамалы болгъанын, литератураны ёсюую
эмда аны орус литература бла байламлыгъын кёргюзтюрге, къысхача айтсакъ, адабият процессии тюз ангылатыргъа излемекликди.
Китабны джарашдыргъанла фольклордан эмда джазма литератураны ал джылларында ишлеген белгили поэтле бла джазыу
чуланы эм магъаналы чыгъармаларын сайлаб алгъандыла. Аланы ичинде, халкъ ауузда сакъланнган «Х асаука», «Умар» деген джыр-
ла, Кърымшаухалланы Ислам, Къаракетланы Исса, Ёртенланы Азрет, Биджиланы Асхат, халкъ джырчыла Къочхарланы Къасбот, Джанибекланы Anna, дагъыда ала кибик къарачай миллетни тарихине кирген джазыучула бардыла. Бу китабха талай джылны
ичинде эсгерилмей тургъан Семенланы Исмаилны магъаналары терен болгъан чыгъармалары къошулгъандыла.
Чыгъармаланы тин байлыкъларын, суратлау дараджаларын ачыкълар ючюн, текстлени кёбюсюне соруула, ишле (заданиеле),
тылмач-ангылатма билдириуле бериледиле. Бир къауум текстлени устазлагъа эмда окъуучулагъа кеслери сюзерге эркинлик бериледи.
9-чу классны дере китабында джазыучуланы джашау джоллары, чыгъармаларыны анализи, литератураны теориясындан мате-
риалла боллукъдула.
Бу китабны чыгъарыр ючюн, устазла, алимле, джазыучула уллу къыйын къошхандыла. Къарачай адабият джюреклени аш-
хылыкъгъа учундургъан борчуна къуллукъ этер деб ышанабыз.
Багъалы окъуучула!
Билим алгъаныгъыз бла бирге, окъуу китабны бетлерин таза сакъларгъа, талай джыллагъа джарарча, аяулу джюрютюрге унут-
магъыз. Ол заманда сизден сора окъурукъла да сизге бюсюреу этерикдиле, сизден иги юлгю аллыкъдыла. Туугъан халкъыгъызны
тин байлыгъына хурмет этгенигиз, миллетигизни сюйгенигиз, сыйлагъаныгъыз таныллыкъды, билимигиз ёсгени, ишленмекли-
гигиз, керти адам болургъа тырмашханыгъыз кёрюннюкдюле.