Скворцов М.И., Скворцова А.В. Русско-чувашский словарь

Подождите немного. Документ загружается.

ред;

ант. за) хыçĕнче, хЫççăн; плес-

тйсь позадй

всех

пурйн хыçĕнче сĕ-

тĕрĕнсе пыр

позапрбшлый прил:. в позапрбш-

лом годÿ вИçĕм çул

позвблить (будущ. -блю, -блишь,

-блят; повел. ф. -бль; прич. страд.

прош. -бленный)

глаг.

сов., что и с

неопр. ф. (син. разрешИть; ант. зап-

ретйть) йрĕк пар, ан чар; Позвбль-

те спросйть! Ыйтмă Ирĕк парсăмăр!

позвонбчник (-а) сущ. муж. çÿрăм

шăммй

позднĕе и пбзже 1.

сравн.

ст. к на-

реч. пбздно 2.

нареч.

каярахпă, кай-

рăн;

пбзже пришлй и остальные ка-

ярахпă

ыттисĕм те кйлчĕç 3. кого-

чего,

предлог

с род. п. хыççăн, хы-

çĕнчĕн;

не позднĕе зăвтрашнего дня

ырантăн кая юлмăсăр

пбздний

(кратк. ф. не употр.;

сравн. ст. позднее, поздней и пбз-

же;

превосх. ст. позднейший) прил.

(ант. рăнний) 1. каçхи, çĕрлехи; кая

к5лнă;

пбздней нбчью сĕм çĕрлĕ;

пбздняя бсень кĕр вĕ'çĕ, хурă кĕр-

кунне 2. кайранхи; поздние цветы

кайрăн çурăлакăн чечексем; пбздние

сортă Яблок кайрăн пиçекен пан ул-

мй сорчĕсем

пбздно нареч. (сравн. ст. позднее,

поздней и пбзже) кая юлсă, каçă

юлсă;

кайрăн; пбздно вĕчером каç

пулсăн;

груши нынче созрĕли пбздно

грÿша кăçăл кая юлсă пÿлчĕ

поздравИтельный прил. салăм -ĕ;

салăмлă;

поздравИтельная телегрăм-

ма салăмлă телегрăмма

поздрăвить

(будущ.

-ăвлю, -ăвишь,

-ăвят; иовел. ф. -ăвь)

глаг.

сов., кого

чем

саламлă;

поздравить с днем рож-

дĕния çурăлнă кун ячĕпĕ саламлă

поздравлĕние (-я)

сущ.

сред.

салăм,

саламлăв;

саламланй; поздравлĕние

с прăздником уяв салăмĕ

позйция (-и) сущ. жен. 1. позИци,

вЫрăн (çарсем çапйçма йышăнни);

передовые позйции малтй позици-

сĕм;

прорвăть врăжеские позиции

тăшмăн позицийĕсене çĕмĕрсе кĕр

тă 'рăм; конь занимăет сИльную

позицию

лашă тă'рăмĕ вă'йлă (шах-

мат вăййинче) 3. (син. мнĕние)

шÿхăш; отстăивать свои позиции

хăрпăр шухăшĕсене хÿтĕле

познакбмиться (будущ. -млюсь,

-мишься,

-мятся; повел. ф. -мься,

-мьтесь; прич. действ. прош. -мив-

шийся;

деепр.

-мившись)

глаг.

сов.,

с кем-чем 1. паллăш, паллакăн пул;

РазрешИте познакбмиться! Сирĕнпĕ

паллашмă йрĕк парсăмăр! 2. (син. уз-

нăть)

паллăш, пĕлекен пул; позна-

кбмиться с докумĕнтами документ-

сене пăхсă тух

позбр (-а) сущ. муж. (син. бесчĕ-

стье) нăмăс, хур, мă 'шкăл; клей-

мйть позбром намăслантăр, нăмăс ту

позбрный ирил. (син. постьщный),

позбрно нареч. нăмăс, мă'шкăллă,

нăмăслă; позбрный поступок нăмăс ĕç

пбиск (-а) сущ. муж. шырăв; шы-

ранИ;

пбиски нĕфти нефть шыра-

нй;

наÿчный пбиск ă'слăлăх шырăвĕ

поить

(наст.

пок5, пбишь и пойшь,

пбят и поят;

прич.

действ.

наст.

по-

ящий,

ирош. пойвший; ирич. страд.

прош. поĕнный;

деепр.

поя)

глаг.

не-

сов., кого шăвăр, ĕçтĕр, ĕçмĕ пар;

поить скот выльăхă шăвăр; поить

детей молокбм ачасене сĕт ĕçт^р

пбйма

(-ы) сущ. жен. йă 'лăм,

ейÿ'

ÿлăхĕ; вблжская пбйма А'тăл

йă'лăмĕ

поймăть

(будущ.

-ăю, -ăешь, -ăют;

прич.

страд.

прош.

пбйманный)

глаг.

сов., кого-что тыт, ярсă тыт; охбт-

ник поймăл лисÿ сунăрçă тилĕ тЫтнă

* Не пбйман - не вор (посл.) Тыт-

мăн вă'рă - вă'рă мар

пойти (будущ. пойдÿ, пойдĕшь,

пойдÿт; прош. пошĕл, пошлă, по-

шлб,

множ. пошлй; повел. ф. пой-

дИ;

отриц.

не ходИ; прич. действ.

прош.

пошедший; деелр. пойдя)

глаг.

сов. 1. ут, уттăр, кай, кайтăр; пойтй

пешкбм çурăн ут; пойтй в лес

вăрманă кай; Пошĕл вон! Кай кун-

тăн!

2. çумă

пуçлă,

çумă

тытăн;

пошел снег юр çумă пуçлăрĕ 3. (син.

начăть)

пуçлă,

тЫтăн,

тапрăн; па-

рни пошлИ плясăть каччăсем таш-

шă ячĕç * коль на то пошлб пит

кирлех пулсăн; так не пойдет кун

пек юрамăсть; он пойдет на все ăнă

ним те чарсă тăрăймĕ; сын пошĕл

в отцă Ывăлĕ ашшĕне хЫвнă

пока 1.

нареч.

хальлĕхе, вăхăтлăхă;

пока я бÿду здесь хальлĕхе Зпĕ кун-

тă пулăтăп-ха 2. союз -чен; Надо по-

дождăть, пока пройдĕт дождь Çÿмăр

иртсе кайиччĕн кĕтĕс пулăть 3. (син.

до свидăния) СЫвă пÿлăр!, Тепре

куриччĕн!

(сывпуллашса

калани)

показăть (будущ. -ажÿ, -ăжешь,

-ăжут; повел. ф. -ажй; прич. страд.

прош. -ăзанный) глаг. сов. 1. кого-

что

кому,

на кого-что кăтăрт; пока-

з^ть дĕтям картинки ачасене ÿкер-

чĕксем кăтăрт; показăть

рукбй

на

нÿжныи дом кирлĕ çуртă алăпă

тĕллесе кăтăрт 2. кого-что (син. об-

нарÿжить, проявить) кăта^рт,

пăлăрт; студенты показăли хорбшие

знăния матемăтики студентсем ма-

тематикăнă лăйăх пĕлнине кăтăрт-

рĕç * Я емÿ покажÿ! Кăтăртăп ак

ăпĕ

ăнă! (юнаса калани)

показăться (будущ. -ажÿсь, -ăж-

ешься,

-ăжутся;

повел.

ф.

-ажйсь, -ажй-

тесь;

прич.

действ.

прош. -азăвший-

ся;

деепр. -азăвшись) глаг. сов. 1.

кÿрăн,

курăнсă кай; вдалй показă-

лись гбры инçетрĕ тусĕм курăнсă

кăйрĕç 2. тÿйăн, сĕмлен, туйăнсă

кай;

мне показăлось, что он недо-

вблен манă вăл кă'мăлсăр пÿлнăн

тÿйăнчĕ

покйнуть

(будущ.

-ну, -нешь, -нут;

прич.

страд.

прош.

-нутый)

глаг.

сов.,

кого-что (син. остăвить, уйтй) пă-

рăх, хăвăр, тухсă кай, пăрахсă кай;

он покИнул роднбе селб вăл тăвăн

ялĕнчен тухсă кăйнă

поклониться (будущ. -онк5сь, -бн-

ишься,

-бнятся; повел. ф. -онйсь,

-онйтесь; прич.

действ.

прош.

-онйв-

шийся;

деепр.

-онйвшись)

глаг.

сов.

пуç тай, саламлă

поколение (-я) сущ.

сред.

ăрÿ, йăх;

сыпăк; молодбе поколĕние çăмрăк

ăрÿ; нĕсколько поколĕний родствă

тăвăнлăхăн темиçе сЫпăкĕ; перехо-

дить из поколĕния в поколение ăру-

рăн ăрăвă куçсă пыр

покорйть (буоущ. -рк5, -рйшь, -рят;

прич.

страд. прош. -рĕнный) глаг.

сов. (син. завоевăть) парăнтăр, çĕн-

т^р,

ярсă ил, аллă ил; человек по-

корйл кбсмос этĕм тĕнч^ уçлăхнĕ

аллă

йлчĕ

покбрный прил. (син. послÿшный,

устÿпчивый) кÿнĕ, итлекен, хирĕç-

мĕн;

он покбрно согласился вăл хи-

рĕçмесĕрех кИлĕшрĕ * Покбрно

благодарн5! Чĕререн тав тăвăтăп!

покбс (-а)

сущ.

муж.

ÿтă çи, ÿтă

вă'хăчĕ; наступйл покбс ÿтă вă'хăчĕ

çйтрĕ 2. çарăн, ÿлăх; лесные покб-

сы вăрмăн çаранĕсем

покрăсить (будущ. -ăшу, -ăсишь,

-ăсят; ловел.

ф.

-ăсь;

прич.

страд.

прош.

-ăшенный)

глаг.

сов.,

что

сăрлă;

пĕвĕт;

покрăсить пол урăй сăрлă; покрăсить

пряжу çип

пĕвет

покрбв (-а) сущ. муж. 1.

вйтĕм,

вИтĕ,

пĕркĕв; снĕжный покрбв по-

лей уй-хирсĕн юр вйтĕмĕ 2. Покрбв

(-а) Пукрăв (христиансем юпа уйă-

хĕн

14-мĕшĕнче

палăртакан уяв); В

Покрбв выпал первый снег Пукрав-

рă пуçласă юр çÿрĕ

покрывăло (-а) сущ. сред.; множ.

покрывăла (-ăл, -ăлам) çйтĕ, çит-

тй,

вйтĕ, виттй; покрывăло на кро-

вать кравăть çиттй

покрыть (будущ. -рбю, -рбешь,

-рбют; повел. ф. -рбй; лрич. страд.

прош. -рЫтый)

глаг.

сов., кого-что 1.

вит, хуплă, витсе хур; покрыть ка-

стрк5лю крышкой кастрюле витти-

пе витсе хур; тÿчи покрыли небо

пĕлĕтсем тÿпене хуплăрĕç 2. (син.

возместйть) саплă, саплаштăр; по-

крыть расхбды тăкаксене саплă *

покрыть позбром намăс ту; по-

крыто тăйной пăллă мар, пĕлме

ÇУК

покрыться

(будущ.

-роюсь, -рбешь-

ся,

-рбются;

повел.

ф. -рбйся, -рбй-

тесь;

прич. действ. прош. -рьшший-

ся;

деепр.

-рЫвшись)

глаг.

сов.

вйтĕн,

пĕркен, хуплăн; полЯ покрылись

снегом уй-хйр юрпă вйтĕннĕ

покупЯтель (-я) сущ. муж., поку-

пăтельница (-ы) жен. тавăр илекен,

тавăр

туянакăн

покупăть (наст. -ăю, -ăешь, -ăют)

глаг. несов., что ил, туян; покупать

на

рьшке

картбфель пасартă çĕр ул-

мй туян

покупка (-и)

сущ.

жен. 1. (син. при-

обретĕние) туянÿ; туяннИ, сÿтăн

илнИ;

копить дĕньги для покÿпки

автомашИны автомашйна туянмă

укçă пух 2. туяннă япалă; сложйть

покупку в сÿмку туяннă япаласене

сумкăнă

хур

пол

(пбла, о пбле, на полÿ) сущ.

муж.; множ. полы (полбв, полăм)

урăй;

дощăтый пол хăмă

урăй;

це-

ментный пол цемент

урăй;

мьггь

пол

урăй

çу; кнйга упăла на пол кĕнеке

урайне ÿ'крĕ

пол

сущ.

муж.; множ. пблы (-бв)

ăрлăх, несĕллĕх; признаки пбла

ăрлăх паллисĕм; женский пол амă

несĕллĕхĕ; мужскбй пол аçă несĕл-

лĕхĕ,

ар несĕллĕхĕ

пола (-ы) сущ. жен.; множ. пблы

(пол,

пблам) ăркă (пиншакăн, палъ-

тон);

прăвая пола сьштăм ăркă

пблба (-ы) сущ. жен. пăрй; сеять

пблбу

пăрй

ак

полвека (полувĕка) сущ. муж. çур

ĕ'мĕр;

полвĕка томÿ назăд çур ĕ'мĕр

каяллă

полгбда (полугбда) сущ. муж. çур

çул;

с тех цор не прошлб и полугб-

да унтанпă çур çул та иртмен

пблдень (полÿдня и пблдня) сущ.

муж. кăнтăрлă, кă'нтăр вă'хăчĕ; рбв-

но в пблдень шăп кăнтăрлă; пбсле

полÿдня кăнтăрлă иртсен

пблдник

(-а) сущ. муж. кахăл апă-

чĕ,

кахйл кăнтăрлй (кăнтăрлахи

тата каçхи апат хушшинче çикеле-

ни)

пбле

(-я) сущ. сред.; множ. полЯ

(-ей) 1. уй, хир, пÿсă; ржанбе пбле

ырăш

пусси; раббтать в пбле уйрă

ĕçле 2. (син. площăдка) лăптăк, уй;

футббльное пбле футббл ÿйĕ; летное

пбле

вĕçев

лăптăкĕ

(самолетсен)

полЯ (-ĕй) множ. ÿçлăх

(тетрадь

лис-

тин

хĕрринчи)

4 полЯ шлЯпы шлеп-

ке хĕррй; пбле бйтвы çапăçÿ хйрĕ;

попăсть в пбле зрĕния куç тĕлне пул

полевбй ирил. уй -ĕ, уй-хйр -ĕ; по-

левые

раббты уй-хИр ĕçĕсем * по-

левбй бинбкль çар бинбклĕ; поле-

вăя пбчта çар почтй

полбзный прил., полезно нареч.

ÿсăллă,

кйрлĕ; полезные насекбмые

ÿсăллă

хурт-кăпшăнкă; мед полезен

для здорбвья пьш сЫвлăхшăн ÿсăллă

* полезные ископăемые çĕр

айĕн-

чй пуянлăхсем

полĕно

(-а) сущ. сред.; множ. по-

ленья

(-ьев)

вÿтă сыппй, пуленке;

подбрбсить в печь

пăру

полĕньев кă-

маканă

пĕр-йкĕ сЫпă вÿтă пăрăх

полететь

(будущ.

-ечÿ, -етйшь, -ет-

ят)

глаг.

сов. 1.

вĕçсе

кай; птИцы по-

летели к лесу кайăксем вăрманал-

лă

вĕçсе

кăйрĕç 2. (син. помчăться)

Ыткăн,

вирхĕн; полететь стрелбй

çĕмрен пек ьггкăн 3. (син. упăсть) ÿк,

персĕ ан;

вĕщи

с пблки полетели

нă пол япаласем сентре çинчен пер-

се ăнчĕç

полĕт

(-а)

сущ.

муж. вĕçев; вĕçнИ;

полĕт

пчелы вĕллĕ хÿрчĕ вĕçнИ;

ночнбй

полет çĕрлехй вĕçĕв; первый

полет в кбсмос тăнче уçлăхне пĕр-

рĕмĕш хут

вĕçсĕ

кайнй

пблзать {наст. -аю, -аешь, -ают)

глаг. несов. упален, шу, шусă

çÿрĕ;

пблзать на четвереньках тăвăт урăн

упалĕн;

ребĕнок пблзает пб полу пĕ'-

чĕк

ачă урайĕнче шусă çÿрĕт

ползкбм нареч. упаленсĕ, шусă,

тăвăт

урăн;

двигаться ползкбм упа-

ленсе пыр

ползтИ

{наст.

-зÿ, -зĕшь, -зÿт; ирич.

действ.

наст. -зÿщий, прош. -зший;

деепр. -зя) глаг. несов. шу, упален,

шусă пыр, упаленсĕ пыр; червЯк

ползĕт ăмăн шусă пырăть 2. шу,

срипен куç, хуллен ирт; пбезд еле

нолзĕт пбезд арăн шусă пырăть; врб-

мя ползĕт медленно вă'хăт ерипен

шăвăть

4 слухи ползÿт сас-хурă са-

рăлăть

полйв (-а) сущ. муж., поливка (-и)

жен. шăварÿ; шăварнй; поливка рас-

сады помидбров помидбр калчинĕ

шăварнй

полиграфия (-и) сущ. жен. поли-

грăфи

(кĕнеке,

хаçат-журнал пичет-

лекен

предприятисем,

вĕсен

техника

хатĕрĕсем)

поликлИника (-и) сущ. жен. поли-

клиника (килĕсенчен пыракан çын-

сене сиплекен, чирлĕ

çынсем

патне

врачсем яракан больница); детская

поликлиника ачă-пăчă поликлиники

полимĕры (-ов) сущ.

множ.;

един.

полимер (-а) муж. полимĕр (техни-

кăра анлйн усă куракан хими пĕрле-

шĕвĕсем)

политехнйческий ирил. политехни-

ка -ĕ; политехнический инститÿт

политехника инститÿчĕ (техникăн

нумай

отраслĕсем валли

кадрсем ха-

тĕрлекенни)

полИтик (-а) сущ. муж. полИтик;

бпытный полИтик ăстă полйтик

полИтика (-и) сущ. жен. полйтика

(патшалăх е парти хăйĕн тĕллевĕ-

сене тытса

пыни);

внĕшняя

полйти-

ка тулашрй полйтика; внÿтренняя

полйтика шалти полйтика; эконо-

мйческая политика госудăрства пат-

шăлăхăн экономикăрй политикй; за-

нимăться полйтикой полйтика ĕçне

хÿтшăн

политИческий прил., политйчески

нареч.

полйтика -ĕ; политйческие пăр-

тии полйтика партийĕсĕм; принять

политически

вĕрное

решĕние полйти-

ка тăлĕшĕнчĕн тĕ'рĕс йышăнÿ ту

полить {будущ. польк5, польĕшь,

полыбт;

прош.

пблил и полйл, поли-

лă,

пблило и полйло,

множ.

пблили

и полйли; ирич. страд. прош. пбли-

тый и полйтый)

глаг.

сов. 1. шăвăр,

шыв яр; полИть капÿсту купăстă шă-

вăр 2. 1 и 2

л.

не

употр.

çумă

пуçлă;

полИл сИльный дождь çÿмăр хытă

çумă пуçлăрĕ

полицейский 1. ирил. полйци -ĕ; по-

лицĕйская машина полИци машинй

полицĕйский

(-ого)

сущ.

муж. по-

лицăйски (полицире ĕçлекен)

полиция (-и) сущ. жен. полйци

(çĕршывăн

шалти

йĕркине

сыхлакан,

преступниксемпе кĕрешекен орган);

налбговая полиция налбг полИцийĕ;

нарЯд полИции полйци нарячĕ

полк (полкă, о пблке, в полкÿ)

сущ.

муж. полк

(çар

чаçĕ);

авиацибн-

ный полк авиăци пблкĕ; полк мор-

скбй пехбты тйнĕс пехотИн пблкĕ;

штаб

полкă полк штăбĕ

пблка (-и)

сущ.

жен. 1. çÿ'лĕк, сен-

трĕ; кнйжная пблка

кĕнекĕ

çÿ'лĕкĕ

пблка;

вĕрхние

пблки вагбна ва-

гбнăн

çÿлтй полкисĕм * класть зубы

на пблку вЫçă хă'рăн

полкбвник (-а) сущ. муж. полкбв-

ник (чи аслă

офицер

чинĕ, унран ас-

лăраххи -

генерал)

полковбдец

(-дца)

сущ. муж. пол-

ковбдец, çар пÿçĕ; выдакнциеся рÿс-

ские полковбдцы чапă тÿхнă вЫрăс

çар пуçĕсем

пол-литра (полулйтра и пол-лйт-

ра) сущ. муж. çур литр; пол-литра

молокă çур литр сĕт

полмĕсяца (полумесяца и

полмĕ-

сяца) сущ. муж. çур ÿйăх; до завер-

шения

раббты остăлось полмĕсяца

ĕçе вĕçличчен çур ÿйăх к5лчĕ

полметра (полуметра и полметра)

сущ. муж. çур метр; на коспбм не

хватИло полмĕтра ткăни костк5м çĕ-

леме çур метр пусмă çитмерĕ

полнолÿние (-я) сущ. сред. туллй

ÿйăх,

çаврă ÿйăх

пблностью нареч. (син. совершĕн-

но) пĕтĕмпех, йăлтăх; я пблностью

вăми

соглăсен ăпĕ сирĕнпе йăлтăх

килĕшетĕп

пблночь (полÿночи, пблночи и по-

лунбчи,

полÿночью) сущ. жен. çур

çĕр;

пбсле полÿночи çур çĕр иртсен;

рбвно в пблночь шăп çур çĕрте

пблный

(кратк. ф. пблон,

полнă,

полнб и пблно,

множ.

полны и пбл-

ны;

сравн. ст. полнее, полней; ире-

восх.

ст. полнĕйший) лрил. 1.

чего

кем-чем туллй;

пблный

кувшИн мо-

лока кă'кшăм туллй сĕт; в кбмнате

полнб нарбду пÿлĕмрĕ хăлăх туп-тул-

лй;

пблное собрăние сочинений çыр-

нисĕн

туллй пуххй 2. (син. тблстый;

ант. худбй) тачкă, мă'нтăр, сăмăр,

кÿпшĕк; пблная женщина мă 'нтăр

хĕрăрăм * пблон жИзни хаваслă;

пблный

идибт тăр ухмăх; мужчина

в пблном расцвĕте сил вăй питтИ

арçын;

раббта идет

пблным

хбдом

ĕç

хĕрсе пырăть

половина (-ы) сущ. жен.

çÿрă,

çур-

рй;

вăрă, варрй; половИна арбÿза çур

арбÿз;

на половИне путй çул варрин-

че,

çур çултă; сейчас половйна ше-

стбго хăлĕ пйллĕк çÿрă (вăхăт çин-

чен) Ф супрÿжеская половйна мă'шăр

(арймĕ е упăшки); половина на по-

ловйну

шăп çурмаллă

половица (-ы)

сущ.

жен. урăй хăмй

полбвник (-а) сущ. муж. çăпалă;

разлить суп полбвником çăпалапă

яшкă антăр

полбгий ирил. (син. покăтый; ант.

крутбй), полбго нареч.

сĕвек,

вăш-

мăк; полбгий спуск к реке çырма-

нă анмаллй вăшмăк çул

положĕние (-я) сущ. сред. 1. (син.

местонахожцĕние)

вь!рăн;

тăнй, выр-

наçнй;

положĕние сÿдна в мбре ка-

рăпăн тинĕсрй вЫрăнĕ 2. (син. об-

станбвка) ларÿ-тăрÿ, тă'рăм; меж-

дунарбдное положĕние тĕнчерй ла-

рÿ-тăрÿ; тяжĕлое экономическое

положĕние экономикăрй йЫвăр ла-

рÿ-тăрÿ; тяжелое положĕние в се-

мье кил-йышрй йывăрлăхсĕм 3. (син.

роль, место)

вЫрăн,

пĕлтĕрĕш; ру-

ководящее положение пуç пулсă

тăнй,

пЫсăк пĕлтĕрĕшлĕ пулнй 4.

положени (документ); положĕние о

выборах суйлăв положĕнийĕ 5.

шÿхăш; основные положĕния док-

лăда

докладрй тĕп шухăшсĕм * жЫ-

щина в положĕнии йЫвăр хĕрăрăм

(ача тума

хатĕрленекен)

положительный прил. (ант. отри-

цăтельный), положительно

нареч.

(син.

утвердйтельный) мăйлă,

килĕш-

лĕ,

ырлăвлă; положйтельный отвбт

мăйлă хурăв, килĕшсе хуравланй;

дать положительную оцĕнку ырла-

сă хаклă 2. (син. хорбший, полĕзный)

лăйăх, ÿсăллă; эксперимĕнт дал по-

ложительные результаты сăнăв

лăйăх результăт пăчĕ 3. пÿрлă (па-

ллăллй);

положИтельная температÿ-

ра нультен ă'шă температÿра * по-

ложйтельный заряд пÿрлă заряд (фи-

зикăра);

положительная стĕпень

прилагăтельного пăллă ячĕсен тĕп

степенĕ

положйть (будущ. -ожÿ, -бжишь,

-бжат;

повел.

ф. -ожй; ирич. страд.

прош. -бженный)

глаг.

сов., кого-что

хур,

ларт, хыв; положить книгу на

пблку кĕнекене çÿ 'лĕк çине хур;

больнбго положйли в больнйцу чйр-

лĕ

çыннă больницăнă х^нă * по-

лбжим

вводн.

сл. и

частица

тĕйĕпĕр,

пÿлтăр; полбжим, я соглашÿсь Зпĕ

килĕшĕп тейĕпĕр

пблоз (-а) сущ. муж.; множ. полб-

зья

(-ьев)

тупăн;

полбзья санĕй çунă

тупанĕсем

полбк (полкă, на полке)

сущ.

муж.

лапкă (мунчара); пăриться на нолкĕ

лапкă çинчĕ çапăнсă лар

полосă (-Ы, <?ин. и. полосÿ и пбло-

су) сущ. жен.; множ. пблосы (-бс,

-бсам) 1. йă 'рăм, йĕр; пблосы на

теле

от удăров ÿт çинчй çăпнă йĕрсбм

(син. пбяс) тă'рăх,

Ярăм,

кăсă; лес-

ная полосă вăрмăн

ярăмĕ;

полосă

пескă вдоль бĕрега çырăн хĕррин-

чй хă 'йăр кассИ 3. (син. перйод)

тăпхăр,

вă'хăт; свĕтлая полосă жй-

зни пурнăçрй сăвăк тăпхăр * газбт-

ная полосă хаçăт страницй

полосăтый лрил. йă'рăмлă, йă'рăм-

йă'рăм;

полосăтая ткань йă'рăм-

йă'рăм пусмă

полоскăть (наст. -ощÿ, -бщешь,

-бщут и -оскăю, -ăешь, -ăют; по-

вел.

ф. -ощи и

-оскăй;

ирич. действ.

наст. -бщущий и -оскăющий; прич.

страд.

прош.

-бсканный;

деепр.

-ощă

и -оскăя)

глаг.

несов.,

что 1. чÿхĕ, ух;

полоскăть бельĕ пбсле стИрки çÿнă

хЫççăн кĕпе-йĕме чÿхĕ 2. 1 и 2

л.

не

употр. (син. развевăть) вĕлкĕштĕр,

хумхантăр,

чÿхентĕр;

вĕтер

полбщет

знамĕна çил ялавсенĕ вĕлкĕштерет

пблость (-и) сущ. жен.; множ.

пблости (-ĕй)

хă'вăл;

пблость рта

çăвăр

хă'вăлĕ; брюшнăя пблость вар

хă'вăлĕ

полотенце (-а) сущ. сред.; множ.

полотĕнца (-нец, -нцам) ал шăллй,

пит шăллй; махрбвое полотенце тĕ'клĕ

ал шăллй; вьппитое полотенце тĕ'рĕл-

лĕ

ал шăллй; вытирăться полотенцем

пит шăллипе шă'лăн

полотнб (-ă) сущ.

сред.;

множ. по-

лбтна (-тен, -тнам) 1. (син. ткань,

холст) пир,

пусмă;

домăшнее по-

лотнб килте тĕ 'ртнĕ пир; льнянбе

полотнб йĕ'тĕн

пйрĕ;

шĕлковое по-

лотнб пÿрçăн пусмă 2. (син. картй-

на) картйна, ÿкĕрчĕк (лир çине

ÿкерни) * полотнб транспортĕра

транспортĕр хă'йăвĕ (машина пайĕ-

сене куçараканни); полотнб желез-

ной дорбги чугÿн çул тăпрăсĕ (шпал,

релъс

хума купалани)

полбть

(наст.

полк5, пблешь, пблят;

ирич.

страд.

прош.

пблотый)

глаг.

не-

сов., что çумлă, çум çумлă; полбть

грядку йăрăн çумлă

полторă (полÿтора) муж. и сред.,

полторы (полутора) жен., числит.

пĕрре

çÿрă;

...

çÿрă;

полторă

м^тра

метр

çÿрă;

полторы тысячи пин

çÿрă;

дети до полÿтора лет çултăлăк

çурă çитмен ачасем

полторăста (полÿтораста) числит.

çĕр

ăллă; завбду испблнилось пол-

торăста лет завбд çĕр ăлă çул тул-

тăрчĕ

полугбдие (-я) сущ. сред. çур çул;

учебное полугбдие вĕренÿ 'çур

çÿлĕ;

первое полугбдие пĕрремĕш çур çул

полукрÿг (-а) сущ. муж. çур çав-

рашкă, çурмă çаврăкăш; дета встă-

ли

полукрÿгом ачасем çурмă çав-

рăкăш пулсă тă'чĕç

полубстров (-а) сущ. муж. çур ут-

рăв; Кбльский полубстров Кбла çур

утрăвĕ

получйгь

{будущ.

-учÿ, -учишь, -ÿчат;

прич. страд. прош. -ÿченный) глаг.

сов. 1. кого-что ил, туян; получйть

зарплату ĕç укçИ ил; Штя получйл

письмб Петя çырÿ йлчĕ 2. (син. про-

извести) ту, тусă кăлăр; получйть

бензйн

из нефти нефтьрен бензйн

тусă кăлăр * получйть удовбльствие

рехĕт

кур, киленĕç кур; получйть

ширбкое раепространĕние ăнлă сăрăл;

получйть нăсморк сунасă ер; полу-

чйть известность пăлăр, чапă тух

получйться 1 и 2 л. не

употр.

(бу-

дущ. -ÿчится, -ÿчатся; прич. действ.

прош. -учИвшийся; деепр. -учИв-

шись) глаг. сов. пул, пулсă тух; ни-

чегб у нас не получйлось пИрĕн ву-

ç^х ĕç тухмăрĕ; снймок получйлся

сăн ÿкерчĕк авăн тÿхнă

полушăрие (-я) сущ.

сред.

çур чă'-

мăр (Çĕрĕн); сĕверное полушарие

çÿрçĕр çур чă'мăрĕ; южное полушă-

рие кă'нтăр çур чă'мăрĕ

полушубок

(-бка)

сущ. муж.

кĕске

кĕ'рĕк

полчаса (получăса и полчасă) сущ.

муж. çур сехет; не прошлб и полу-

чăса çур сехет те иртм^рĕ

пблый ирил.

хă'вăл,

пÿшă; пблый

стебель камышă хă 'мăшăн хă 'вăл

тунй

полынь (-и) сущ. жен. армутИ,

Зрĕм;

зăпах полыни армутй шăршй

полынья (-й) сущ. жен. шыв кÿçĕ,

шăнмăн вЫрăн (пăр çинчи)

пбльза (-ы) сущ. жен. (ант. вред)

ÿсă,

пайтă; приносить пбльзу ÿсă

кÿр; лекăрство пошлб на пбльзу

эм^л ÿсă пăчĕ

пбльзоваться

(наст.

-зуюсь, -зуешь-

ся,

-зуются; иовел. ф. -зуйся, -зуй-

тесь;

ирич. действ. наст. -зующий-

ся,

прош. -зовавшийся;

деепр.

-зуясь)

глаг.

несов., чем ÿсă кур, пайтă кур;

пбльзоваться телефбном телефонпă

ÿсă кур * пбльзоваться успехом ă'нăç-

лă

пул; пбльзоваться

всĕми

нравăми

туллИ прăвăллă пул

полюбйть

(будущ.

-юблк5, -к5бишь,

-кзбят) глаг. сов., кого-что юрăт,

юратсă пăрăх, савсă пăрăх; пăрень

полюбйл д^вушку кăччă хĕре юрат-

сă пăрăхнă

пблюс (-а)

сущ.

муж., множ. полюсă

(-бв) и пблюсы (-ов) 1. пăлюс (Çĕр

чăмăрĕн çаврăну тĕнĕлĕ тухакан

тĕлсенчен пĕри); Северный пблюс

Çÿрçĕр полюсĕ; Ю'жный пблюс Кă'н-

тăр полюсĕ 2. полюс

(электричество

ярăмĕн пĕр вĕçĕ); положительный

пблюс пÿрлă пблюс; отрицăтельный

пблюс çÿклă пблюс

полЯна (-ы)

сущ.

жен. уçлăнкă; лес-

ная поляна вăрмăн уçланкй; дети

собирăют

землянйку на поляне ача-

сĕм уçланкăрă хÿрăн çырлй пуçта-

рăççĕ

помаленьку

нареч.

(син. понемнб-

гу) пĕ'чĕккĕн-майĕпĕн

помета (-ы), помĕтка (-и) сущ.

жен. палăртÿ, пăллă тунй; помстки

на странйцах кнИги кĕнеке страни-

цисенче пăллă тунисĕм

помĕха (-и) сущ. жен. (син. пре-

пятствие) чăрмăв; помĕхи в раббте

ĕçрй чăрмавсĕм

помещĕние (-я) сущ. сред. çурт,

пÿ 'лĕм; отăпливаемое помещĕние

хутакăн çурт; выделить помещĕние

под буфет буфет валлй пÿ'лĕм уйă-

рсă пар

помĕщик (-а)

сущ.

муж. улпÿт, по-

мĕщик

помет (-а) сущ. муж. тйслĕк; птй-

чий помет кăйăк-кĕ'шĕк тйслĕкĕ

помидбр (-а)

сущ.

муж.; множ. по-

мидбры (-ов) помидбр; сажăть по-

мидбры помидбр ларт; салăт из по-

мидбров помидбр салăчĕ

помИнки

(-нок)

сущ. множ. асăнÿ;

асăннй (вилнĕ çынна)

пбмнить (наст. -ню, -нишь, -нят;

прич. действ. наст. -нящий, прош.

-нивший;

деепр.

-ня)

глаг.

несов.,

кого-

что и о ком-чем (ант. забывăть) ас-

тÿ, асрă тыт, ан ман; я хорошб

пбмню

зтот день Зпĕ вăл кунă лăйăх

астăвăтăп 4 не пбмнит себя от рă-

дости савăннипе ниçтă кайсă кĕмĕ

пĕлмест

по-мбему

1. нареч. ман кăмăлпă,

ман ирĕкпе; бÿдет

по-мбему

Эпĕ

тăвăс тбнĕ пек пулăть 2. вводн. сл.

ман

шутпă;

по-мбему, он не придет

ман

шутпă,

вăл килмĕст

помби

(-ев)

сущ.

множ.

çă'вăнчăк,

каяш шыв, мă'шкăлтăк шыв; вы-

лить

помби

каяш шывă тухсă тăк

помбчь

(будущ. -огÿ, -бжешь, -бг-

ут;

повел.

ф. -огй;

прич.

действ.

прош.

-бгший;

деепр. -бгши) глаг. сов.

пÿлăш,

пулăшÿ пар; помбчь в ра-

ббте ĕçрĕ пÿлăш; помбчь деньгăми

укçă парсă пÿлăш; лечение помоглб

сипленй уссă пÿлчĕ

помбщник (-а) сущ. муж., помбщ-

ница (-ы) жен. 1. пулăшакăн; сын

- хорбший помбщник отцă Ывăл

ачă

ашшĕнĕ лăйăх пулăшăть 2. по-

мбщник, пулăшÿçă (должность);

помбщник директора директор по-

мбщникĕ

пбмощь (-и)

сущ.

жен. пулăшÿ; пу-

лăшни;

дĕнежная пбмощь укçапа

пулăшнй;

оказăть пбмощь пулăшÿ

пар;

позвăть на

пбмощь

пулăшмă

чĕн;

скбрая медицинская

пбмощь

васкăвлă

медицйна пÿлăшăвĕ

понăдобиться

(будущ.

-блюсь, -би-

шься,

-бятся;

повел.

ф. -бись и -бься;

прич. действ. прош. -бившийся; де-

епр. -бившись)

глаг.

сов.

(син. потре-

боваться) кирлĕ пул; мне вăша пб-

мощь не понăдобилась манă эсйр пу-

лăшни кирлĕ пулмăрĕ

поневбле нареч. ирăксĕрĕх; поне-

вбле

пришлбсь согласйться ирĕксĕ-

рĕх килĕшме тйврĕ

понедельник (-а) сущ. муж. тунтй

кун;

ÿтром в понедĕльник тунтй кун

ирхине

понемнбгу нареч. 1. пĕ

'чĕккĕн,

кăштшăрăн, пăртакшăрăн; есть по-

немнбгу пăртакшăрăн çи 2. ерипен,

майĕпĕн,

хуллĕн; больнбй понем-

нбгу поправляется чйрлĕ çын

майĕ-

пĕн сывалсă пырăть

понимăть (наст. -ăю, -ăешь, -ăют)

глаг.

несов. 1.

форма несовершенного

вида к понять 2. кого-что ăнлăн,

ăнкăр,

чухлă;

он

кбе-что

понимăет

в компыбтерной технике вăл ком-

пьк5тер техникинĕ кăштăх ăнкарăть

3. понимăешь, понимăете вводн. сл.

пĕлетĕн-и, пĕлетĕр-и; я, понимăешь,

ничегб

в физике не смыслю эпĕ,

пĕлетĕн-и, физикăнă

кăшт

та пĕл-

мĕстĕп

пономăрь (-я)

сущ.

муж. пономăрь

(христиан

чиркĕвĕнчи

кĕçĕн ĕçчен)

понятие (-я)

сущ.

сред.

1. анлăв; на-

учные понЯтия ă'слăлăх ăнлавĕсĕм

(син. представление, знăние) ăнла-

нÿ, ăнкарÿ; ăнланнй, ăнкарни *

понЯтия не имĕет пачăх пĕлмест,

нймĕн те ăнланмăсть

понятный прил., понятно нареч. 1.

ăнланмаллă, ÿçăмлă, ăс çеммй; из-

ложить понЯтно ăнланмаллă каласă

пар 2. понЯтно

вводн.

сл. паллăх ĕ'н-

тĕ,

ăнланмаллă ĕ 'нтĕ; я, понЯтно,

не стал возражăгь

э"пĕ,

паллăх ĕ'нтĕ,

хирĕçлесĕ тăмăрăм

понЯть (будущ. поймÿ, поймĕшь,

поймÿт;

прош.

пбнял, понялă, пбня-

ло,

множ.

пбняли;

повел.

ф. поймй;

прич.

действ.

прош.

понявший; прич.

страд.

прош.

пбнятый;

деепр.

поняв)

глаг. сов. ăнлăн, ăнланса ил, ăсă

хыв;

понять друг дрÿга пĕр-пĕрнĕ

ăнлăн;

дать понЯть систĕр

поощрйть

(будущ.

-ркЗ, -рйшь, -рйт)

глаг. сов., кого-что

ырлă,

хавхалан-

тăр,

мухтă; поощрИть премией за

хорбшую раббту лăйăх ăçлĕнĕшĕн

преми парсă хавхалантăр

поп (-ă) сущ. муж. пуп, пăчăшкă

(православи священникĕ)

попадьЯ (-й) сущ. жен. пуп май-

рй,

пуп ăрăмĕ

попăсть

(будущ.

-аду, -адĕшь, -адÿт;

иовел.

ф.

-ади; ирич.

действ.

прош.

-ăв-

ший;

деепр.

-ăв)

глаг.

сов. 1. в кого,

во что лек, тив, лектĕр, тивĕрт;

попăсть в цель тĕл лектĕр 2. лек,

çаклăн,

пырсă тух, кĕрсĕ ÿк; волк

попăл

в капкăн кăшкăр капкăнă çак-

лăннă;

Как ты сюдă попăл? Мĕнлĕ

лекнĕ

э~сĕ кунтă? 3. лек, тив; мăль-

чику попăло за баловствб ачанă

ăшкăннăшăн лĕкрĕ * как попăло

мĕнле килчĕ çаплă; тде попăло ăçтă

килчĕ

çавăнтă; кто попăло кам

л^кнĕ

çăвă, кирĕк кам

попасться (будущ. -адÿсь, -ад-

ĕшься, -адутся; иовел. ф. -адйсь, -адй-

тесь;

прич. действ. прош. -ăвшийся;

деепр.

-ăвшись)

глаг.

сов. 1. лек, çак-

лăн;

попăсться на крăже вăрăпă лек

тĕл пул; попăсться на глазă куç

тĕлне пул

поперĕк 1. нареч. ÿрлă; разрезать

поперек ÿрлă кас 2. чего,

предлог

род. п. ÿрлă; положИть бревнб по-

перĕк дорбги пĕренене çул ÿрлă хур

поплавбк

(-вкă)

сущ. муж. хулккă

(вăлтан), пÿтăш (тетелĕн)

пополăм

нареч.

çурмаллă; разрезать

пирбг пополăм кукăлĕ çурмаллă кас

попрăвить (будущ. -ăвлю, -ăвишь,

-ăвят;

повел.

ф. -ăвь)

глаг.

сов. юсă,

тÿрлет; попрăвить огрăду картă юсă

попрăвиться

(будущ.

-влюсь, -вишь-

ся,

-вятся; повел. ф. -вься, -вьтесь;

ирич.

действ. прош. -вившийся; де-

епр. -вившись) глаг. сов. 1. сывăл,

тÿрлĕн;

он ещĕ не совсĕм попрăвил-

ся вăл сывалсăх çитмен-ха 2. лайăх-

лăн,

юсăн;

делă попрăвились ĕç юс-

ансă кăйрĕ 3. хÿшăн, мăнтăрлăн, ÿт

хуш;

попрăвиться на два килогрăм-

ма йкĕ килогрăмм хÿшăн

попугăй (-я) сущ. муж. попугăй

(кăнтăрти кайăк)

популЯрный ирил., популярно на-

реч. 1. ăнланмаллă, ÿçăмлă; популяр-

но изложйть ăнланмаллă çырсă

кăтăрт 2. пăллă, сÿмлă; популЯрный

артйст пăллă артйст

попÿтный ирил., попÿтно нареч.

мăйлă, йÿнĕйлĕ, çулă мăйлă; попÿт-

ный

ветер

мăйлă вăрекен çил; по-

ĕхать на попÿтной машине çулă май

машинăпă ларсă кай

попытка (-и) сущ. жен. хăтланÿ,

тăрăшÿ;

хăтланнй, тăрăшнй; совер-

шИть попьггку хăтлансă пăх

порă

(-Ы, пбру) сущ. жен.; множ.

пбры (пор, порăм) 1. вă'хăт; весен-

няя пора çурхИ вă'хăт; в ту пбру ун

чухне 2. в знач. сказ. вă'хăт; -малла

(-мелле); нам порă домбй пйрĕн ки-

ле каймаллă 4 до сих пор ку та-

ранччĕн;

с тех пор унтанпă; на пер-

вых порăх малтанăх; с

каких

пор?

хăçантанпă?

порвăть (прош. -ăл, -алă, -ăло,

множ. -ăли)

глаг.

сов.,

что

1. çур, çур-

сă пăрăх; рубăшка пбрвана кĕпенĕ

çурсă пăрăхнă 2. перен., с кем тат,

пăрахăçлă, пăрăхăç ту; порвăть эко-

номйческие связи эконбмика çыхă-

нăвĕсенĕ тат

порвăться 1 и 2л.

не

употр.

(прош.

-ăлся,

-алăсь, -албсь и -ăлось, множ.

-ăлись)

глаг.

сов.

çÿрăл, çурăлсă кай;

мешбк порвăлся мйхĕ çурăлсă кăй-

нă

порбг (-а) сущ. муж. пусахă, ăлăк

янаххй

порбда (-ы) сущ. жен. 1. ăрăт; по-

рбды скотă выльăх ăрачĕсĕм 2. чул-

тăпрă,

минерăл; гбрные порбды

сăрт-тÿ чул-тăпрй

порбдистый

прил.

ăрăтлă; порбдис-

тая лбшадь ăрăтлă лашă

порбжний прил. (ант. гружĕный,

пблный) пÿшă, тиевсĕр; порбжнее

ведрб пÿшă витре; порбжний рейс

автомашйны автомашйна пушăллă

çÿренй

поросенок

(-нка)

сущ.

муж.; множ.

поросята (-ят) сыснă çурИ

пброх (-а( сущ. муж. тар (пăшал

пемелли);

бездымный пброх тĕ'тĕмсĕр

тар

порошбк

(-шкă)

сущ. муж. поро-

шбк, çă'нăх; зубнбй порошбк шăл

порошбкă

порт (-а, о пбрте, в порту) сущ.

муж.; множ. порты (-бв) порт (ка-

рапсем тăратма, тиеме-пушатма

майланă вырйн); речнбй порт юхăн

шыв пбрчĕ

пбртить (наст. пбрчу, пбртишь,

пбртят; повел. ф. порть и пбрти;

прич.

действ.

наст.

пбртящий, ирош.

пбртивший; прич.

страд.

прош.

пбр-

ченный;

деепр. пбртя) глаг. несов.

пăс, çĕ 'мĕр, ват, сиенле; пбртить

машйну машинăнă ват; пбртить на-

строĕние кăмăлă пăс

пбртиться (наст. пбрчусь, пбр-

тишься,

пбртятся; повел. ф. пбр-

ться,

пбртьтесь; ирич.

действ.

наст.

портящийся, прош. пбртившийся;

деепр. пбртясь) глаг. несов. пă'сăл,

сиенлен,

юрăхсăрă тух; рыба 6Ы-

стро пбртится пÿлă часăх пăсăлăть

портнбй

(-бго)

сущ. муж., порт-

нйха

(-и) жен. çĕ'вĕç; мужскбй порт-

нбй арçЫн çĕ'вĕçĕ

портрет (-а) сущ. муж. портрет,

сăн ÿкĕрчĕк; групповбй портрбт ÿш-

кăнлă сăн ÿкерчĕк

портфель (-я)

сущ.

муж. портфĕль

(хут-кĕнеке хумалли сумка); кбжа-

ный портфель сăрăн портфĕль

портЯнка (-и) сущ. жен.; множ.

портЯнки

(-нок)

тăлă;

холщбвые

портЯнки пир

тăлă;

навернÿть пор-

тЯнки тăлă сыр

порÿка (-и) сущ. жен., поручй-

тельство (-а)

сред.

çăк,

явăп,

хÿнтă;

çăкă кĕнй, явăп тытнй; взять чело-

в^ка на порÿки çЫншăн çăкă кĕр,

явăп

тыт

поручйть

(будущ.

-учÿ, -ÿчишь, -ÿч-

ат)

глаг.

сов., кому что или с неопр.

ф. хуш, ĕç хуш; ученикăм поручйли

убр^ть класс вĕренекенсене класă

тирпейлемĕ хÿшнă

пбрция (-и)

сущ.

жен. пбрци, тÿпе;

две пбрции жаркбго икĕ пбрци

шарккÿ

порЯдковый лрил.

йĕрке

-ĕ; поряд-

ковый нбмер

йĕркĕ

нбмерĕ; порЯд-

ковые числительные

йĕрке

хисепĕ-

сем (сăм.,первый -

пĕрремĕш,

вто-

рой- иккĕмĕш)

порядок

(-дка)

сущ. муж. йĕркĕ,

йĕрк^лĕх; соблюдăть порЯдок йĕр-

келĕх

тыт; рассказăть по порЯдку

йĕркипе каласă пар; все в порЯдке

йăлтăх йĕркеллĕ

посадИть (будущ. -ажÿ, -ăдишь,

-ăдят; прич.

страд.

прош. -ăженный)

глаг.

сов.,

кого-что

1. ларт

(усме);

по-

садить Яблоню улмуççй ларт 2. хуп,

ларт, хупсă ларт; посадИть птйчку в

клетку кайăкă читлĕхе хупсă ларт

посĕв (-а) сущ. муж. 1. акă; акнй;

закбнчить посев яровых çуртрй ак-

сă пĕтĕр 2.

калчă;

посевы пшенИцы

тÿлă

калчй

поселок

(-лка)

сущ. муж. посĕлок

(хула майлă ял); заводскбй поселок

завбд посĕлокĕ

посиделки

(-лок)

сущ. множ. улăх,

лармă;

молодĕжь собралăсь на по-

сидĕлки яш-кĕ 'рĕм ул^х лармă

пÿхăннă

послăть

(будущ.

пошлк5, пошлĕшь,

пошлк5т; повел. ф. пошлИ; ирич.

страд. прош. пбсланный) глаг. сов.

яр;

послăть письмб çырÿ яр; мать

послăла Кблю за хлĕбом ăмăшĕ

Кольăнă

çă'кăр илме ячĕ