Скворцов М.И., Скворцова А.В. Русско-чувашский словарь

Подождите немного. Документ загружается.

абсÿрд

(-а) сущ. муж. (син. неле-

пость, бессмЫслица) ă'ссăрлăх, ă'с-

сăр шухăш

абсÿрдный ирил. (син. нелепый,

бессмЫсленный) ă'ссăр,

ăссăрлă,

ух-

махлă;

абсÿрдная мысль ă'ссăр шÿ-

хăш

авангăрд (-а) сущ. муж. 1. (ант.

арьергăрд) малтй хурăл (куçса пы-

ракан

çарăн)

2. авангăрд

(общество

ушкăнĕн пуçаруллă пайĕ); идтИ в

авангăрде малтă пыр, пуçарсă пыр

авангăрдный прил. 1. (ант. арьер-

гăрдный)

авангăрд ...; авангардрй;

авангăрдные вбинские чăсти авангард-

рй çар чаçĕсем 2. (син. передовбй)

малтй,

пуçарÿллă; авангăрдная роль

малтă пырăс тйвĕç

авăнс

(-а) сущ. муж. авăнс (ĕç ук-

çин

пĕр

пайне малтан парса

хуни);

вы-

дать дĕнежный авăнс авăнс укçй пар

авансировать

(наст.

будущ.

-рую,

-руешь, -рует( глаг. сов. и несов.

аванслă,

авăнс пар

аванти5ра (-ы) сущ. жен. авантк5-

ра (шанăçсăр,

теветкеллĕ

ĕç); воен-

ная аванпбра вă'рçăллă авантн5ра

авантюризм (-а) сущ. муж. аван-

тк5рăлăх, теветкеллĕх

авантюрйст (-а) сущ. муж., аван-

тюрйстка (-и) жен. авантюрист, те-

веткĕллĕ

çын; политйческий авантю-

рйст политикăрИ авантюрйст

аварИйный прил. авăри -ĕ; авă-

рилĕх;

аварИйная комăнда авăри

ушкăнĕ; аварййный запăс авăрилĕх

запăс;

аварййное отключение элек-

троэнергии электроэнергиĕ авăри

пиркй памă

пăрахнй

авăрия (-и) сущ. жен. авăри, ин-

кбк (техника çĕмĕрĕлнипе пулни);

авăрии на транспорте транспортрй

инкексбм

август (-а) сущ. муж. çурлă ÿйăхĕ,

ăвгуст; в

начăле

ăвгуста çурлă ÿйăхĕн

пуçламăшĕнче

ăвгустовский прил. ăвгусг -ĕ; çур-

лă

уйăхĕнчИ, августрИ

авиамодĕль (-и) сущ. жен. авиа-

модĕль

(самолет,

вертолет

моделĕ);

дĕйствующая

авиамодĕль бçлекен

авиамодель

авианосец

(-сца)

сущ.

муж. авианб-

сец

(самолетсем лартакан

çар

карапĕ)

авиацибнный ярил. авиăци -ĕ; вĕ-

çĕв -ĕ; авиационная шкйла вĕçĕв

шкÿлĕ;

авиацибнная тĕхника авиăци

техникй

авиăция (-и)

сущ.

жен. авиăци; во-

енная авиăция çар авиăцийĕ; сельс-

кохозяйственная авиăция ял хуçăлăх

авиăцийĕ

авитаминбз (-а) сущ. муж. авита-

минбз,

витамйнсăрлăх,

витамйн çит-

меннй

аврăл

(-а) сущ. муж.

аврăл,

вас-

кăвлă ĕç; устрбить аврăл на

сÿдне

карăп

çинче

аврăл ту

аврăльный прил. аврăл -ĕ; вас-

кăвлă;

в аврăльном порядке васкăвлă

йĕркепе

австралИец

(-Ийца)

сущ.

муж., ав-

стралййка (-и) жен. австрăл;

множ.

австралййцы

(-цев)

австралсем, Ав-

стрăли çыннисем

австралийский прил. Австрăли -ĕ;

австрăл -ĕ; Австралирй; Австралий-

ский материк Австрăли матерйкĕ;

австралИйские языки австрăл чĕлхи-

сбм

(вырăнти халăхсенчен юлнисем)

австрйец

(-ййца)

сущ. муж., ав-

стрййка (-и) жен.;

множ.

австрйй-

цы

(-цев)

австриецсем, А 'встри

çыннисем

австрИйский лрил. А'встри -ĕ; Ав-

стрирй;

австрййский вариăнт немец-

кого языкă нИмĕç чĕлхйн АвстрирИ

те'сĕ

автобиографИческий прил. автоби-

Офăфи -ĕ; автобиографилле; авто-

биографйческая пбвесть автобиогра-

филлĕ

пбвесть

автобиогрăфия (-и) сущ. жен. ав-

тобиогрăфи (çын харпăр

биографине

çырса

пани); написăть автобиогрă-

фию автобиогрăфи çыр

автббус (-а) сущ. муж. автббус;

междугорбдный автббус хуласĕм

хушшинчй автббус; побхать автббу-

сом автобуспă ларсă кай

автббусный прил. автббус -ĕ; ав-

тббусные маршрÿты автббус марш-

ручĕсем

автовокзал (-а)

сущ.

муж. автовок-

зăл

(автобус

станцийĕ);

прйгородный

автовокзăл хулă çум автовокзăлĕ

автбграф (-а)

сущ.

муж. 1. ал çырÿ

(автор хăй çырни); автографы Пет-

рă Хузангăя Пĕтĕр Хусанкăй ал çы-

рăвĕсем

2. автбграф (автор асăнма-

лăх

алă пусса пани); взять автограф

у артйста артистрăн автбграф ил,

артистă ăлă пустăр

автомат (-а) сущ. муж. 1. автомăт

(хăй

халълĕн

ĕçлекен

машина,

хатĕр);

станбк-автомат автомăт станбк 2.

автомăт (хăвăрт

перекен

пăшал); ав-

том^т Калашникова Калăшников ав-

томăчĕ

автоштизăцня

(-и) сущ. жен. ав-

томатизăци, автоматлăв; автоматла-

ни;

автоматизăция произвбдства

производствăнă автоматланй

автоматизйровать (наст. и будущ.

-рую,

-руешь, -руют(

глаг.

сов. и не-

сов. автоматизациле, автоматлă; ав-

томатизированная система управле-

ния автоматлăнă управлени систе-

мИ

автомăтика (-и) сущ. жен. 1. ав-

томăтика

(ăслăлăхпа

техникăн

авто-

матлă хатĕрсем тăвас енĕпе ĕçле-

кен

уйрăмĕсем)

2. автомăтика (авто-

матлă хатĕрсем, машинăсем); ис-

пбльзование автомăтики в авиăции

автоматикăпă авиацире ÿсă курнй

автоматйческий прил., автоматй-

чески

нареч.

1. автомăт ...; автомат-

лă;

автоматйческое орÿжие автомат-

лă

хĕç-пăшăл 2. хăй хăльлĕн; шу-

хăшламăсăр; отвечăть автоматйчес-

ки шухăшламăсăр хуравлă

автомашйна (-ы) сущ. жен. (син.

автомобиль) автомашйна; грузовая

автомашйна груз автомашинй, тиĕв

автомашинй; учйться вождению ав-

томашйны автомашина тытсă пымă

вĕрĕн

автомобйль (-я) сущ. муж. (син.

автомашйна) автомобйль; легковбй

автомобйль çă'мăл автомобйль; вне-

дорбжный автомобйль çÿлсăр çÿре-

кен автомобиль

автомобйльный прил. автомобиль

-ĕ;

автомобильный двигатель авто-

мобиль двигателĕ

автонбмия (-и) сущ. жен. автонб-

ми,

хăй тЫтăмлăх (халăх хăй çĕрĕ

çинче

влаçа хăй тытса тăни); на-

ционăльно-территориăльлая автонб-

мия нăци-территбри автонбмийĕ;

культурная автонбмия культÿра ав-

тонбмийĕ

автонбмный прил. 1. автонбмиллĕ,

хăй

тЫтăмлă; автонбмный бкруг ав-

тонбмиллĕ бкруг 2. (син. самостоя-

тельный,

незавйсимый) хăй хăльлĕ,

йрĕклĕ;

автонбмный полет йрĕклĕ

вĕçев

автопортрет (-а) сущ. муж. ав-

топортрет (художник харпăр

сăнне

ÿкерни)

ăвтор (-а) сущ. муж. (син. создă-

тель) ăвтор, хайлăвçă; ăвтор

кнйги

кĕнекĕ

ăвторĕ; ăвтор бперы бпера

хайлавçИ

авторитет (-а)

сущ.

муж. (син. ува-

жĕние;

влияние) авторитĕт,

хисĕп,

ят-сÿм;

завоевăть авторитет хисепĕ

тйвĕç

пул

авторитетный прил. (син. уважăе-

мый,

влиятельный), авторитетно на-

реч. авторитĕтлă, хисĕплĕ,

ятлă-

сÿмлă;

вйтĕмлĕ; авторитетный чело-

в^к ятлă-сÿмлă çын; авторитетно за-

явИть вйтĕмлĕн калă

ăвторский прил. ăвтор -ĕ; автор-

ское прăво ăвтор правИ; ăвторская

речь ăвтор сăмахĕсем {илемлĕ хай-

лав

текстĕнче)

авторÿчка (-и) сущ. жен. авторуч-

ка;

шăриковая авторÿчка шăриклă ав-

торÿчка

агат (-а) сущ. муж. ахăх (хаклă

йышши чул)

агент (-а) сущ. муж. 1. (син. упол-

номбченный) агент

(учреждени

хуш-

нă ĕçе тăвакан); страховдй агент

страховăни агенчĕ 2. (син. шпибн)

агĕнт; агент инострăнной

разведкн

ют çĕршыв разведкин агенчĕ

агентство (-а) сущ.

сред.

агентство

(учреждени); торгбвое агентство су-

тÿ-илÿ'

агентствй; информацибнное

агентство информăци агентствй, хы-

пăр

агентствй

агитацибнный прил. агитăци -ĕ;

агитацибнные материалы агитăци

материалĕсем

агитăция (-и) сущ. жен. агитăци,

ÿкĕтлĕв;

ÿкĕтленй

агитйровать (наст. -рую, -руешь,

-руют)

глаг.

несов., кого (син. уговă-

ривать, убеждăть) агитациле, агитă-

ци ту, ÿкĕтле, çавăрмă тă'рăш; аги-

тировать за кандидата в депутаты

депутатă суйламă тăрăтнă канди-

дăтшăн агитăци ту

агрăрный

прил. (син. земĕльный,

сельскохозяйственный) агрăрлă; ял

хуçăлăх -ĕ; агрăрный сбктор эконб-

мики эконбмикăн ял хуçăлăх пăйĕ

агрессИвный прил. (син. захвăтни-

ческий), агрессйвно

нареч.

1. агрес-

сйвлă,

хăпсăнчăк; агресси -ĕ; агрес-

сйвная полйтика агресси политики

(син. враждебный) хаяр, сĕ'мсĕр;

он ведет себЯ агрессйвно вăл хăйнĕ

сĕ'мсĕр тыткалăть

агрĕссия (-и) сущ. жен. агресси,

тапăнÿ;

тапăнни; вооружснная агре-

ссия хĕç-пăшалпă тапăннй

агрессор (-а) сущ. муж. агрĕссор,

вăрçăпă тапăнакăн; дать отпйр аг-

рессору вăрçăпă тапăнаканă хирĕç

тăр

агронбм (-а) сущ. муж. агрон<5м

(çĕр

ĕç

специалисчĕ);

агронбм-овоще-

вбд пахчă çймĕç агронбмĕ

агропромышленный прил. агро-

промышленность -ĕ; агропромыш-

ленный кбмплекс агропромЫшлен-

ность кбмплексĕ

ад (ăда) сущ. муж. (ант. рай)

тăмăк (тĕн

ĕненĕвĕнче

çылăхлă

çын-

сем

вилнĕ

хыççăн

вĕсен

чунĕсем

асап

куракан вырăн); мÿчиться, как в адÿ

тамăкрй пек асаплăн

адвокЯт (-а) сущ. муж. (син. за-

щйтник) адвокăт (право

тĕлĕшĕнчен

пулăшу

паракан,

судра хÿтĕлекен

спе-

циалист);

шнятъ адрокăта

адвокăт

тыт

адвокăтский лрил. адвокăт -ĕ; ад-

вокăтская контбра адвокăт кантÿрĕ

администрăция (-и) сущ. жен. ад-

министрăци (тытăм органĕ, унта

ĕçлекенсен

йышĕ);

главă администрă-

ции райбна райбн администрăцийĕн

пÿçлăхĕ

адмирăл (-а) сущ. муж. адмирăл

(çар

флотĕнчи

аслă чин)

адрес (-а) сущ. муж.;

множ.

адре-

сă (-6в) и ăдресы (-ов) 1. ăдрес (пу-

рăнакан е ĕçлекен вырăна кăтарт-

ни);

ăдрес

м^ста

жительства

пурă-

накăн

вырăн

адресĕ;

онй сменйли ăд-

рес

вĕсем

адресне улăштăрнă 2. са-

лăмлă

çырÿ

(юбилей ячĕпе параканни)

адресăнг

(-а) сущ. муж. (ант. ад-

ресăт) адресăнт (çыру

çырса

яракан)

адресăт (-а) сущ. муж. (ант. ад-

ресăнт) адресăт (çыру илекен)

ăдресный

прил.

ăдрес -ĕ; ăдресный

стол ăдрес сĕт^лĕ (адрес

пĕлтерекен

учреждени)

адъютант (-а) сущ. муж. адъю-

тăнт (çарта - пысăк пуçлăха пулă-

шакан кĕçĕн

офицер);

адъютант ко-

мандйра дивизии дивйзи коман-

дирĕн

адъютăнчĕ

азăртный прил. (син. стрăстный,

увлечĕнный), азартно нареч. хĕрÿ',

çĕклĕнчĕк, хавхалăнчăк; азăртно иг-

р^ть в карты картлă хĕрсĕ кайсă

выля

азбука (-и) сущ. жен. 1. (син. ал-

фавИт) ăзбука (сас

паллисен

йĕркепе

вырнаçтарнă

йышĕ); рÿсская ăзбука

вЫрăс азбуки 2. {син. буквăрь) ăз-

бука

(вулама-çырма

вĕренмелли

кĕне-

ке)

азсрбайджăнец

(-нца)

сущ. муж.,

азербайджăнка (-и) жен. азербайд-

жăн;

множ. азербайджăнцы

(-цев)

азербайджансем (тĕрĕксен йышне

кĕрекен

халăх); на нăшем рынке тор-

гÿет

мнбго

азербайджăнцев пйрĕн

пасартă азербайджансем йышлăн

сутă тăвăççĕ

азербайджăнский прил. азербайджăн

-ĕ,

Азербайджăн -ĕ; Азербайджан-

рИ;

азербайджăнский язык азербай-

джăн

чĕлхй; азербайджăнские р^ки

АзербайджанрИ юхăн шывсем

азиăт (-а) сущ. муж., азиăтка (-и)

жен. азиăт, А'зи çыннй

азиăтский прил. А'зи -ĕ; азиатлă,

Азири;

азиăтские стрăны А'зи çĕр-

шывĕсем;

азиăтекая часть Россйи

Раççĕйăн Азири пăйĕ

азбт

(-а)

сущ.

муж. азбт

(сывлăшăн

тĕп пайĕ -

тĕссĕр

газ)

азбтный ирил. азбтлă; азбт -ă; азбт*-

ная

кислотă азбт йÿç^кĕ; азбтные

удобрения азбтлă удобренисбм

Яист (-а) сущ. муж. ăист (чарлан

евĕр

кайăк); гнездб аиста ăист

йăвй

айва

(-Ы) сущ. жен. айвă (кăн-

тăрти йывăç, унăн пан улми евĕр

çимĕçĕ)

айсберг (-а) сущ. муж. ăйсберг,

пăр ту, пăр тă'вĕ

(тинĕсре ишсе

çÿре-

кенни);

вершина айсберга ăйсберг

тÿпй

академик (-а) сущ. муж. академик

(академие

суйланă

çын)

акадĕмия (-и) сущ. жен. академи

(тĕпчев учрежденийĕ е аслă шкул);

сельскохозяйственная акадĕмия ял

хуçăлăх академийĕ; Национăльная

академия наук и искусств Чувашской

Республики Чăвăш Республикин ăс-

лăлăхпă ÿнер

нăци

академийĕ

акăция (-и) сущ. жен. акăци;

стручкй акăции акăци хутаçĕсем

аквалăнг (-а) сущ. муж. аквалăнг

(шыв

айĕнче сывласа ишмелли хатĕр)

акварель (-и) сущ. жен. акварель

(шывпа ирĕлекен сăрă; унпа тунă

ÿкерчĕк); выставка акварелей аква-

рельсĕн выставкй; рисовать акварб-

лью акварельпĕ ÿкĕр

акварельный прил. акварĕль ...; ак-

варбль -ĕ; акварельные крăски ак-

варĕль сăрăсĕм; акварĕльный рисÿ-

нок акварĕль ÿкĕрчĕкĕ

аквăриум (-а) сущ. муж. аквăри-

ум (шыв

тултарса

пулă е ытти чĕр

чун

усрамалли

савăт)

аквăриумный лрил. аквăриум -ă;

аквăриумные

рыбки

аквăриум пул-

лисĕм

акклиматизăция (-и) сущ. жен.

(син. приспособлĕние) акклиматизă-

ци (урăх

климата,

çĕнĕ

çут

çанталăк

хутлăхне

хăнăхни)

аккомпанемĕнт (-а) сущ. муж. ак-

компанемĕнт

(юрлакансене музыка

ка-

ласа пулăшни); петь под аккомпане-

мент гитăры гитăра çеммипĕ юрлă

аккомпаниăтор (-а) сущ. муж. ак-

компаниăтор, аккомпанемĕнт калакăн

аккомпанировать (наст. -рую, -ру-

ешь,

-руют)

глаг.

несов.,

кому акком-

панемент

калă;

аккомпанировать

певцÿ на фортепьЯно юрăçă форте-

пьянăпă

аккомпанемĕнт калă

аккбрд (-а)

сущ.

муж. аккбрд (те-

миçе сасă

килĕшÿллĕ

янăрани); взять

аккбрд на пианйно пианинăпă ак-

кб~рд янраттăр

аккордебн (-а) сущ. муж. аккор-

дебн {сылтăм олă

валли фортепъяно

майлă пускăчсем тунă купăс); игрЯть

на аккордебне аккордебн калă

аккбрдный прил. (син. сдĕльный),

аккбрдно нареч. аккбрдлă, ĕ'çĕн тÿ-

лемеллй;

аккбрдная плата ĕ'çĕн тÿ-

ленй

аккредитăция (-и) сущ. жен. ак-

кредитăци, çирĕплетÿ'; çирĕплетнй;

аккредитăция журналйстов для ра-

ббты на конгрессе журналистсене

конгресрă ĕçлемĕ çирĕплетнй

аккредитйв (-а) сущ. муж. аккре-

дитив (пĕр банк тепĕр банкра укçа

илме

панă документ)

аккредитовăть

(наст.

-тую, -тУешь,

-тÿют) глаг. сов. и несов., кого (син.

назнăчить, напрăвить) аккредитаци-

лĕ,

çирĕплет (журналистсем, дипло-

матсем

çинчен); журналисты, аккре-

дитбванные на междунарбдной кон-

ференции тĕнчерй конференцире

ĕçлеме çирĕплетнĕ журналистсем

аккумулЯтор (-а) сущ. муж. акку-

мулятор

(электричество

каплантар-

са усракан хатĕр); зарядйть аккуму-

лЯтор аккумуляторă авăрлă

аккурăтный

прил.

(ант. неряшли-

вый,

небрĕжный), аккуратно нареч.

тирпейлĕ,

типтерлĕ, çыпăçÿллă; ак-

курăтная

дĕвушка тирпейлĕ хĕр; ак-

куратно причесăть вблосы çÿçĕ тип-

тĕрлĕ

турасă якăт

акробăт

(-а) сущ. муж., акробат-

ка (-и) жен. акробăт (кăткăс гим-

настика

вăййи

тăвакан артист е

спортсмен); цирковбй акробăт цирк

акробăчĕ

акробăтика (-и) сущ. жен. акро-

бăтика (акробат

ăсталăхĕ);

спортив-

ная акробатика спорт акробатикИ

акробатический прил. акробăт -ĕ,

акробăтика -ĕ; акробатйческие но-

мера

в цйрке циркрй акробăтика

вăййисем

акт (-а) сущ. муж. 1. акт (мĕне те

пулин

çирĕплетекен

документ); со-

ставить акт акт çыр 2. (син. д^й-

ствие,

постÿпок) ĕç, тă'вăм; терро-

ристйческие ăкты террорлă ĕçсем 3.

(син.

действие) акт, пай (спектакль-

те);

пьĕса

в трех актах вИçĕ пăйлă

пьĕса

актер (-а) сущ. муж. (син. артИст)

актĕр,

артИст; актер драматйческо-

го театра дрăма теăтрĕн артйсчĕ

актйв

(-а) сущ. муж. актйв (пĕр

йышри чи

ăнлануллă,

пуçаруллă

çын-

сем);

профсоюзный актйв профсок5з

актИвă

актйв

(-а) сущ. муж. (ант. пас-

сив) актйв (организацин шутра тă-

ракан

пурлăхĕпе

укçи-тенки); запи-

сЯть в актив активă çырсă хур

активИст (-а) сущ. муж., активй-

стка (-и) жен. активйст

(йышри

пуçа-

руллă çын); активИсты экологйческо-

го движĕиия эколбги юхăмĕн акти-

висчĕсĕм

актИвный

прил. (син. дĕятельный,

энергйчный, инициатИвный; ант.

пассИвный, инертный), актйвно на-

реч. актИвлă, хастăр, пуçарÿллă; ак-

тйвно участвовать в общĕственной

раббте ббщество ĕçнĕ хастăр хутшăн

активный

прил.

(ант. пассИвный)

актИвлă,

тÿпăшлă, пайтăллă; актйв-

ный балăнс актйвлă балăнс (тупăш

тăкакран

ытларах

пулни)

ăктовый ирил. акт (-ĕ), пухÿ -ĕ;

ăктовый зал института институтăн

пухÿ зăлĕ

актуăльный

прил.

(син.

вăжный, знă-

чимый,

злободнĕвный), актуально

нареч. çивбч,

кИрлĕ,

пЫсăк пĕлтĕ-

рĕшлĕ; актуальные проблемы эконб-

мики

эконбмикăн

çйвсч

ыйтăвĕсем

акÿла (-ы) сущ. жен. акÿла (ти-

нĕсри пысăк çăткăн пулă)

акушерка (-и) сущ. жен. акушер-

ка (ача çуратнă чух пулăшакан спе-

циалист)

акцент (-а) сущ. муж. акцент (ют

чĕлхе

сăмахĕсене

тăван

чĕлхе

майлă

улăштарни); он говорит с татарским

акцĕнтом вăл тутарлă акцентпă ка-

лаçăть

акционĕр (-а) сущ. муж. акционĕр

(акци тытакан

предприяти

хуçисен-

чен

пĕри); акционеры компăнии ком-

пăни

акционерĕсĕм

акционĕрный прил. ăкци -ĕ; акци-

онер -ĕ; акционĕрное ббщество ак-

ционерсен пĕрлĕшĕвĕ; акционерный

капитал ăкци капитăлĕ

ăкция (-и)

сущ.

жен. ăкци

(пая

кĕрсе

тупăш

илмелли

хаклă

хут);

ăкции Газ-

прбма Газпрбм акцийĕсĕм; падĕнис

кÿрса ăкций акцисен хăкĕ ÿкнй

алгебра (-ы)

сущ.

жен. ăлгебра (ма-

тематика пайĕ, вăл

тĕрлĕ

хисепсене

шутламалли мелсене

тĕпчет); задă-

чи по алгебре ăлгебра задачисем

алгебрайческий ирил. ăлгебра -ĕ;

алгебрайческие уравнĕния ăлгебра

танлавĕсĕм

алгорйтм (-а) сущ. муж. алгоритм

(пĕр-пĕр задачăна

шутламалли ĕçсен

йĕрки)

алиби

сущ.

нескл.

сред.

ăлиби (лре-

ступлени

тунă вăхăтра çын çав вы-

рăнта пулманни); установйть ăлиби

ăлиби пулнине çирĕплет

алимăнты (-ов) сущ. множ. али-

м^нт (ĕçлеймен тăванĕсене пурăн-

малăх суд урлă шыраса илекен тÿ-

лев);

выплăчивать алименты алимĕнт

тÿлесĕ тăр

алкоголйзм (-а) сущ. муж. (син.

пьянство) алкоголйзм, ĕ'çкĕлĕх, ĕçке

ерни;

лечение от алкоголИзма ĕçкĕ-

лĕхрен сыватнИ

алкогблик (-а) сущ. муж., алкого-

лИчка (-и) жен. алкогблик, ĕ'çкĕçĕ

алкогбль (-я) сущ. муж. алкогбль,

эр^х таврăшĕ, эрĕх-сăрă

алкогбльный ярил. алкогбль -ĕ,

эрĕх-сăрă -ĕ; алкогбльные напйтки

ÿсĕртекен ĕçме, эрех-сăрă

аллĕя (-и) сущ. жен. аллĕя (икĕ

енĕпе йывăç

лартнă

çул); лйповая ал-

лбя çăкă аллейй

аллилÿйя аллилÿйя (христиансем

кĕлĕ

тунă

чухне «Турра мухтав!»

пĕл-

терĕшпе

калани)

аллб аллб

(телефонпа

калаçнă чух-

не

чĕнсе

калани)

алмăз (~а) сущ. муж. 1. алмăз

(хаклă йышши питĕ

çирĕп

чул); п^р-

стень с алмăзом алмăз кÿçлă çĕ'рĕ

алмăз, кăскăч

(кĕленче

касмалли)

алтăец

(-йца)

сущ. муж., алтăйка

(-и) жен.; множ. алтăйцы алтайсĕм,

алтăй

çыннисĕм

(Çĕпĕрте

пурăнакан

тĕрĕк

халăхĕ)

алтăйский прил. 1. алтăй -ĕ; ал-

тăйский язык алтăй чĕлхй 2. Ал-

тăй -ĕ; Алтайри; Алтайские гбры

Алтăй

тăвĕсем; алтăйские р^ки Ал-

тайрй юхăн шывсĕм

алтăрь (-я) сущ. муж. алтăрь (чир-

кĕвĕн турăшсем хыçĕнчи çÿллĕрех

пайĕ)

алфавит (-а) сущ. муж. (син. ăз-

бука) алфавйт (сас паллисен йышĕ,

вĕсен

çирĕпленнĕ

йĕрки); рÿсский ал-

фавйт

вЫрăс алфавйчĕ

алфавИтный прил. (син. ăзбучный)

алфавйт -ĕ; расположИть в алфавИт-

ном порядке алфавйт йĕркипĕ выр-

наçтарсă тух

ăлый прил. (син. ярко-крăсный)

йăм

хĕ'рлĕ,

çÿгă

хĕ'рлĕ;

алые рбзы

йăм хĕ'рлĕ розăсем

альббм (-а)

сущ.

муж. альббм; аль-

ббм

для фотогрăфий сăн ÿк^рчĕк

альббмĕ

альманăх

(-а) сущ. муж. альманăх

(вăхăтран

вăхăта кăларакан илемлĕ

хайлав пуххи); поэтический альманăх

позои альманăхĕ

альпинизм (-а) сущ. муж. альпи-

низм (çÿллĕ сăртсене хăпармалли

спорт);

занимăться альпинизмом

альпинизмă хутшăн

альт (-ă) сущ. муж. альт (хĕрарăм-

сен е ачасен хулăнрах сасси); петь

альтбм альтпă юрлă

алюмйниевый прил. алюмИни ...;

алюмйни -ĕ; алюмйниевая посÿда

алюмйни сăвăт-сапă; алюмйниевый

комбинăт

алюмйни комбинăчĕ

алюмИний (-я) сущ. муж. алюмИ-

ни (çăмăл шурă

металл);

издĕлия из

алюминия алюмйни япаласĕм

амбăр (-а)

сущ.

муж. ампăр, кĕлĕт;

хлĕбный амбăр тЫрă кĕлĕчĕ

амбулатбрия (-и) сущ. жен. амбу-

латбри (çынсем килтен пырса сипле-

некен

больница)

амвбн (-а) сущ. муж. амвбн (чир-

кÿре

турăшсем умĕнчи

çÿллĕ

вырăн,

унтан пачăшкă ÿкĕт

сăмахĕ

калать)

америкăнец

(-нца)

сущ.

муж., аме-

рикăнка (-и) жен. 1. америкăн, аме-

рикăнец, Америка çыннй 2. амери-

кăн,

америкăнец, США çыннй; аме-

рикăнцы итальЯнского происхождс-

ния Италирĕн тÿхнă американсĕм

америкăнский прил. 1. Амĕрика -ĕ;

Америкăрй; америкăнский континент

Америка континĕнчĕ 2. Америка -ĕ,

США -ĕ; Америкăрй, СШАрй; аме-

рикăнский

конгрĕсс

Ам^рика кон-

гресĕ,

США конгресĕ

амйнь амйнь (христиансем

кĕлĕ

вĕçĕнче

«чăн,

тĕрĕс»

пĕлтерĕшпе

кала-

кан

сăмах)

амнистия (-и) сущ. жен. амнйсти,

каçарÿ;

каçарнй; объявить амнИстию

амнйсти ту, каçăр

аморăльный прил. (син. безнрăв-

ственный), аморăльно нареч. чЫссăр,

йĕркесĕр, пÿтсĕр; аморăльный посту-

пок чЫссăр хăтлăнăш

амплуă сущ. нескл. сред. амплуă

(артист вылякан пĕр йышши роль-

сем);

амплуă злодея пÿтсĕр çын ро-

лĕсĕм

ăмпула (-ы)

сущ.

жен. ăмпула

(эмел

усрамалли шăратса

питĕрнĕ

кĕленче

савăт);

лекăрство в ăмпулах ампулă-

рй эмĕл

анăлиз (-а)

сущ.

муж. 1. (ант. сйн-

тез) тĕпчев, анăлиз; химйческий анă-

лиз хйми анăлизĕ 2. (син. разббр)

тишкерÿ'; грамматИческий анăлиз

граммăтика тишкерĕвĕ

анализировать (наст. -рую, -ру-

ешь,

-руют) глаг. несов., что тиш-

кĕр, тĕпчĕ, анăлиз ту; анализйровать

ошИбки в диктăнте диктантрй йă-

нăшсене

тишкер

аналитический прил. (ант. синте-

тйческий) тĕпчĕв -ĕ, анăлиз -ĕ; тĕп-

чĕвлĕ;

аналитйческий метод тĕпчев

меслечĕ;

аналитйческий склад умă

тĕпчевлĕ шухăшлăв

аналогйчный прил. (син. схбдный,

подббный), аналогйчно нареч. пĕ-

решкел,

пĕр евĕрлĕ, пĕр мăйлă; при-

вестй аналогичный примĕр пĕрешкел

тĕ'слĕх илсĕ

кăтăрт

аналбгия (-и)

сущ.

жен. (син. схбд-

ство) пĕрешкеллĕх, пĕр евĕрлĕх; зак-

лючĕние по аналбгии пĕрешкел пу-

лăмсемпе тÿнă пĕтĕмлетÿ'

аналбй (-я)

сущ.

муж. аналбй (чир-

кÿре

турăшсем,

кĕнекесем

т. ыт.

хумалли

сĕтел)

ананăс (-а)

сущ.

муж. ананăс (тро-

пикри ÿсен-тăран, унăн техĕмлĕ

çимĕçĕ)

анархический прил. 1. анăрхи -ĕ;

анархИст -ĕ; анархистлă; анархйчес-

кие организăции анархистсĕн орга-

низацийĕсĕм 2. йĕркĕсĕр, арпа-

шÿллă

анăрхия (-и) сущ. жен. (син. бес-

порядок, стихййность) анăрхи, йĕр-

кесĕрлĕх, арпашÿ

анатбмия (-и) сущ. жен. анатбми,

тЫтăмлăх

(чĕрĕ

организмсен

тытăм-

не тĕпчекен ăслăлăх); анатбмия че-

ловĕка эт^м анатбмийĕ; анатбмия

растĕний

ÿсен-тăрăн тЫтăмлăхĕ

Янгел (-а)

сущ.

муж. ăнгел,

пирĕш-

тй (тĕн

ĕненĕвĕнче

- Турă хушнине

пгăвакан çунатлă ача е çамрăк çын

сăнарлă

янавар)

ангина (-ы) сущ. жен. ангйна, пыр

шыççИ

англйиский прил. акăлчăн -ĕ; А'н-

гли -ĕ; АнглирИ; англИйский язык

акăлчăн чĕлхИ; англИйский парлă-

мент А'нгли парлăменчĕ

англичЯнин (-а) сущ. муж., англи-

чăнка (-и) жен. акăлчăн;

множ.

ан-

гличăне (-ăн) акăлчансĕм (Велико-

британи

халăхĕ)

англоязычный прил. акăлчăн чăл-

хиллĕ;

англоязычные страны

акăл-

чăн чĕлхйллĕ çĕршывсем

анекдбт (-а)

сущ.

муж. анекдбт, ха-

лăп;

расскăзывать анекдбты халăп

çаптăр

анйс

(-а) сущ. муж. 1. Знĕс, ка-

л^мпĕр (ырă

шăршăллă

курăк

вăрри)

анйс (пан

улми

сорчĕ)

анкета (-ы) сущ. жен. анкета (ый-

тусем

çырнă

хут); запблнить анкĕ-

ту анкетăнă хуравлă

анкетйровать

(наст.

будущ.

-рую,

-руешь, -руют)

глаг.

сов. и

несов.

ан-

кетăлă,

анкĕта тĕпчевĕ иртгер

аннотăция (-и) сущ. жен. аннотăци

(кĕнеке содержанине

кĕскен

çырса

кă-

тартни)

аннулйровать

(наст.

будущ.

-рую,

-руешь, -руют) глаг. сов. и несов.,

что (син. отменйть) пăрахăçлă, пă-

рăхăç

ту, вăйрăн кăлăр; аннулИро-

вать договбр килĕшĕве пăрахăçлă

анонИмный прил., анонимно нареч.

анонймлă,

ятнĕ çырмăн, ăлă пусмăн;

анонимное письмб ăлă пусмăн

çыру

анбнс (-а) сущ. муж. (син. объяв-

ление) пĕлтерÿ'; пĕлтернй, пĕлтер-

се хунй; театрăльный анбнс спек-

такльсем çинчен

пĕлтерсе

хунй

анонсйровать

(наст.

будущ.

-рую,

-руешь, -руют) глаг. сов. и несов.,

что (син. объявлять) пĕлтер, пĕлтер-

се хур; анонсИровать телепередăчи

телепередачăсем çинчĕн

пĕлтерсе

хур

ансăмбль (-я) сущ. муж. 1. ан-

сăмбль

(юрăçсен

е музыкантсен уш-

кăнĕ);

ансăмбль пĕсни и танца юрă-

пă тăшă ансăмблĕ; фольклбрный ан-

сăмбль хăлăх пултарÿлăх ансăмблĕ 2.

пĕ'рлĕх, килĕшÿ'лĕх, çураçÿлăх (сăм.,

хулари

çурт-йĕрсен)

антагонИзм (-а) сущ. муж. (син.

противоречие) хйрĕçлĕх, хире-хй-

рĕçлĕх, тăшмăнлăх

антагонистИческий лрил. хирĕçле,

тăшманлă,

килĕшмй; антагонистй-

ческие противоречия килĕшмй хи-

рĕçлĕхсем

антарктйческий прил. (ант. арктИ-

ческий) Антăрктика -ĕ; Антарктикă-

ри;

антарктйческие льды Антаркти-

кăрИ

пăрсем

антĕнна (-ы) сущ. жен. антенна

(радио хумĕсем

саракан е йышăнакан

хатĕр);

телевизибнная антĕнна теле-

вйдени антеннй

антибибтики (-ов) сущ.

множ.;

един. антибибтик (-а) муж. антиби-

отиксем (микробсене

ĕрчеме

паман

япаласем)

антилбпа (-ы) сущ. жен. антилбпа

(кăнтăрта пурăнакан пăлан

евĕр

чĕр

чун);

рога антилбпы антилбпа мăй-

ракИ

антисанитăрный ирил. (син. гряз-

ный) тасă мар, варалăнчăк, тир-

пейсĕр;

магазИн нахбдится в антиса-

нитăрном состоянии магазинтă таса-

лăхпă

тирпей çук

антисанитария (-и) сущ. жен. та-

самăрлăх, тирпĕйсĕрлĕх

антйхрист (-а) сущ. муж. анти-

христ (христиан тĕнĕнче - Хрис-

тосăн хаяр тăишанĕ, вăл çĕр

çине

тĕнче

пĕтес

умĕн килет имĕш)

антициклбн (-а) сущ. муж. (ант.

циклбн) антициклбн

(циклонсем

хуш-

шинчи хутлăх, унта

атмосфера

пу-

сăмĕ

пысăк пулать, çанталăк тÿлек

те

уяр тăрать)

античный прил. ăнтика -ĕ (авалхи

грексен,

римлянсен историйĕпе

тата

культурипе çыхăннăскер); антйчное

искÿсство ăнтика ÿнĕрĕ

антолбгия (-и) сущ. жен. антолб-

ги (тĕрлĕ авторсем

çырнă

илемлĕ

хайлавсен

пуххи); антолбгия

рÿсской

прбзы

XIX века XIX ĕмĕртИ вЫрăс

прозйн антолбгийĕ

антбним (-а) сущ. муж. (ант. си-

нбним) антбним (хире-хирĕç

пĕлте-

рĕшлĕ

сăмахсенчен

пĕри,

сăм., боль-

шой

«пысăк»

- маленький

«пĕчĕк»)

антбновка (-и) сущ. жен. антбнов-

ка (пан улми сорчĕ)

антр^кт (-а) сущ. муж. (син. пе-

рерЫв) антрăкт, тăхтăв (спектакль е

концерт

пайĕсем

хушшинчи)

анфăс

нареч.

тÿ'ррĕн, питрен, пит

енчен;

снимăться анфăс пит енчен

сăн ÿкерттĕр (айккинчен мар)

апеллЯция (-и) сущ. жен. 1. апел-

ляци (суд

йышăннипе

килĕшмесĕр

ас-

лăрах

суда

панă жалоба) 2. чĕнсе ка-

ланй;

канăш ыйтнИ; апеллЯция к об-

щественности общественноçă чĕнсĕ

каланй

апельсИн (-а) сущ. муж. апельсйн

(цитрус йышши йывăç тата

унăн çи-

мĕçĕ)

апельсИновый прил. апельсин -ĕ;

апельсИновые кбрки апельсйн хуп-

пй

аплодировать (наст. -рую, -руешь,

-руют) глаг. несов., кому-чему (син.

рукоплескăть) ăлă çуп (ырласа, са-

ламласа)

аплодисменты (-ов) сущ.

множ.

(син. рукоплескăния) ăлă çупнй; бÿр-

ные продолжительные аплодисменты

нумайччен тă'вăллăн ăлă çупнИ

апокăлипсис (-а) сущ. муж. апо-

кăлипсис

(Библин

тĕнче

пĕтесси

çин-

чен калакан пайĕ)

аполитичный

прил.,

аполитйчно на-

реч. полйтикăсăр, политикăнă хут-

шăнмăн

апбстол (-а) сущ. муж. апбстол

(христиан

тĕнĕнче

Христос

вĕрен-

тĕвне

сарнă

çынсенчен

пĕри)

аппарăт (-а) сущ. муж. 1. (син.

приббр, устрбйство) аппарăт (тех-

ника хатĕрĕ); телефбнный аипарăт

телефбн аппарăчĕ 2. аппарăт (ÿтĕн

пĕр-пĕр

ĕçе

туса

тăракан

органĕсем);

дыхăтельный аппарăт сывлăв аппа-

рăчĕ 3. аппарăт (ĕçе

йĕркелесе

пы-

ракан органсем, çынсем); госудЯр-

ственный аппарат патшăлăх аппа-

рăчĕ;

аппарăт министерства минис-

тĕрство аппарăчĕ

аппаратÿра (-ы) сущ. жен. аппа-

ратÿра, аппаратсĕм; электрбнная ап-

паратÿра

электрбнлă аппаратсĕм

аппĕндикс (-а) сущ. муж.

аппĕн-

дикс (суккăр пыршă юппи)

аппендицйт (-а)

сущ.

муж. аппен-

дицИт (аппендикс шыçни)

аппетйт

(-а) сущ. муж. çиĕс кил-

нй,

апăт аннй; у менЯ нет аппетйта

мăнăн çиĕс килмест

аппетйтный прил., аппетйтно на-

реч. тÿтлă, тĕхĕмлĕ, илĕртÿ'ллĕ; ап-

петйтный пирбг тутлă кÿкăль; Ябло-

ки выглядят бчень аппетитно пан

улмисем пИтĕ техĕмлĕ курăнăççĕ

аппликăция (-и)

сущ.

жен. аппли-

кăци

(тĕслĕ хут е пусма татăкĕ-

сенчен

ÿкерчĕк туни)

апрель

(-я) сущ. муж. акă ÿйăхĕ,

апрĕль; в начале апреля акă ÿйăхĕн

пуçламăшĕнчĕ

апрĕльский прил. апрĕль -ĕ; акă

уйăхĕнчй,

апрельтй; теплые апрель-

ские дни акă уйăхĕнчИ ă'шă кунсĕм

аптĕка (-и) сущ. жен. аптека; ап-

тбка при больнйце больнйца çумĕн-

чи аптека

аптĕчный прил. аптĕка -ĕ; аптеч-

ный кибск апгека кибскĕ

араб

(-а) сущ. муж., арăбка (-и)

жен.

арăб;

множ.

арăбы (-ов) араб-

сем (Çурçĕр Африкăра тата Хĕвел

анăç Азире пурăнакан

семит

халăхĕ-

сем)

арăбский прил. арăб -ĕ; арăбские

страны арăб çĕршывĕсĕм; арăбское

письмд арăб çырÿлăхĕ; арабские цй-

фры арăб цифрисем (1, 2, 3, 4 йыш-

шиссм)

арăхис (-а) сущ. муж. арăхис, çĕр

мă'йăрĕ

арбитрăж (-а) сущ. муж. арбит-

рăж (тавлашуллă ыйтусене татса

паракан

орган);

государственный ар-

битр^ж патшăлăх арбитрăжĕ

арбитрăжный прил. арбитрăж -ĕ;

арбитрăжный суд арбитрăж сÿчĕ

арбÿз (-а) сущ. муж. арбÿз, арпÿс;

спелый арбÿз пйçнĕ арбÿз

арбÿзный прил. арбÿз -ĕ, арпÿс -ĕ;

арбÿзная кбрка арбÿз хуппй

аргумент (-а) сущ. муж. (син. дб-

вод,

доказăтельство) аргумент, çи-

рĕплетÿ' (каланине

çирĕплетекен

шу-

хăш,

факт); привестй аргументы в

пбльзу нбвой тебрии çĕ'нĕ теорие

аргументсемпĕ çирĕплет

ареăл

(-а)

сущ.

муж. (син. ббласть,

территбрия) тă'рăх, хÿтлăх,

вырăн,

ен;

ареăл обитăния медведя упă пу-

рăнакăн тă'рăх

арĕпа (-ы) сущ. жен. 1. сцена

(циркра); на арĕне цйрка выступают

клбуны цирк сценй

çинче

клоунсем

выляççĕ 2. арена, вă 'йă вЫрăнĕ

(стадионта)

арĕнда (-ы) сущ. жен. (син. наĕм)

аренда, тарă илнй; арĕнда землй çĕр

тарă

илнй; сдать в аренду тарă пар,

арендăнă пар; взять в аренду тарă ил,

арендăлă

арендăтор (-а) сущ. муж. арендă-

тор, тарă илекен

арĕндный прил. аренда -ĕ; тарă -ĕ;

арендная плăта аренда тÿлевĕ

арендовăть (наст. и будущ. -дÿю,

-дÿешь, -дÿют) глаг. сов. и несов.,

что (син. нанимăть) арендăлă, арен-

дăнă

ил, тарă ил; арсндовăть торгб-

вые иомещĕния сутÿ-илÿ' çурт-йĕ'рĕ

тарă

ил

ар^ст (-а) сущ. муж. 1. (син. за-

держăние, заключение) арест; арест-

лени,

тытсă хупни; подвергнуть ар^-

сту тытсă хуп, арестле 2. (син. зап-

рещение) арест, чарÿ; чарнй (пурл-

ăхпа,

укçа-тенкĕпе

усă курма суд йы-

шăннипе чарни); наложить арĕст на

бăнковский счет банкрй счĕтпă ÿсă

курмă

чар

арестовать

(наст.

будущ.

-тÿю, -ту-

ешь,

-тÿют) глаг. сов. 1. кого (син.

задержăть) арестлĕ, тытсă хуп; ху-

лиганов арестовăли ашкăнчăксене

тытсă хÿпнă 2. что арестле, чарÿ

хур,

ÿсă курмă чар; арестовăть счет

бăнке

банкрй счĕтă чарÿ хур

аристокрăт (-а)

сущ.

муж., арис-

тократка (-и) жен. аристокрăт, ул-

пÿт (чаплă йăх

çынни)

аристокрăтия (-и) сущ. жен. ари-

стокрăти,

аристократсем

арифмĕтика (-и) сущ. жен. ариф-

мĕтика

(математика пайĕ: хисепсе-

не хушасси-кăларасси тата хутлас-

си-пайласси); учебник арифмĕтики

арифмĕтика учебникĕ

арифметйческий прил. арифмĕтика

-ĕ;

арифметйческие задăчи арифмĕ-

тика задачисем

арифмбметр (-а) сущ. муж. ариф-

мбметр (арифметика шутлавĕ ту-

малли хатĕр)

ария

(-и) сущ. жен. ăри (оперăн