Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія
Подождите немного. Документ загружается.
Äî Àïîëëîíà
Ñï³âåöü... â õðàì³... –  28 ð. äî í.å. Àâãóñò ñïîðóäèâ Àïîëëîíó õðàì íà Ïàëàòèíñüêîìó ïàãîðá³
é çàêëàâ òàì çíàìåíèòó ïóáë³÷íó á³áë³îòåêó, äå ïîåòè íà òàê çâàíèõ ðåöèòàö³ÿõ âèãîëîøóâàëè ñâî¿ ùå
íå îïóáë³êîâàí³ òâîðè.
ͳ êàëàáð³éñüêèõ îòàð... – Êàëàáð³ÿ, íà ï³âäí³ ²òà볿, ñëàâèëàñü ö³ííèìè ñîðòàìè îëèâîê, ìå-
äó, âèíà é âèïàñàìè äëÿ îâåöü.
˳ð³ñ – ð³êà â Êàìïàí³¿, íàéâðîæàéí³ø³é îáëàñò³ ²òà볿.
Äî ñåáå ñàìîãî
Õèáíî¿ ìóäðîñò³ ñëóæèòåëü... – Åï³êóðåéö³ çàïåðå÷óâàëè âòðó÷àííÿ áîã³â â ëþäñüê³ ñïðàâè.
ijºñï³òåð – Þï³òåð.
Òåíàð – ì³ñöåâ³ñòü, äå, çà ïåðåêàçàìè, â îäí³é ³ç ïå÷åð áóâ âõ³ä â ï³äçåìíå öàðñòâî.
ÊÍÈÃÀ ÄÐÓÃÀ
Äî Àç³í³ÿ Ïîëë³îíà
Àç³í³é Ïîëë³îí – ïîëêîâîäåöü, äåðæàâíèé ä³ÿ÷, ë³òåðàòîð, ³ñòîðèê; íàïèñàâ ³ñòîð³þ ãðîìàäÿíñü-
êî¿ â³éíè â ñ³ìíàäöÿòè òîìàõ.
Ç ÷àñ³â Ìåòåëëà... – òîáòî çà ÷àñ³â êîíñóëüñòâà Ìåòåëëà, ïåðøîãî òð³óìâ³ðàòó ïðîòè Ðåñ-
ïóáë³êè.
Êàòîí – Ìàðê Ïîðö³é Óò³öüêèé (95-46 ðð. äî í.å.), îñòàíí³é ç íàéïîñë³äîâí³øèõ çàõèñíèê³â ñòà-
ðî¿ àðèñòîêðàòè÷íî¿ Ðåñïóáë³êè; íàêëàâ íà ñåáå ðóêè ï³ñëÿ ïåðåìîãè Öåçàðÿ íàä Ïîìïåºì; çðàçîê ÷åñ-
íî¿ ³ ñèëüíî¿ äóõîì ëþäèíè.
Þãóðòà – íóì³ä³éñüêèé öàð, ùî ïðîâàäèâ ç Ðèìîì äîâãó, òàê çâàíó Þãóðòèíñüêó â³éíó (111–105
ðð. äî í.å.).
Äî Äåëë³ÿ
Äåëë³é – äðóã Ãîðàö³ÿ.
²íàõ – ì³ô³÷íèé âîëîäàð ñëàâíîãî áàãàòñòâàìè Àðãîñó.
Äî ˳ö³í³ÿ Ìóðåíè
˳ö³í³é Ìóðåíà – êîíñóë 23 ð. äî í.å., áðàò äðóæèíè Ìåöåíàòà, ñòðà÷åíèé çà ó÷àñòü ó çìîâ³ ïðî-
òè Àâãóñòà.
Äî Ìåöåíàòà
˳ê³ìí³ÿ – ìàºòüñÿ íà óâàç³ äðóæèíà Ìåöåíàòà.
Àõåìåí – ïåðñüêèé öàð, ùî ñëàâèâñÿ êàçêîâèìè áàãàòñòâàìè.
Äî Ïîñòóìà
Ïîñòóì – äðóã Ãîðàö³ÿ.
Ãåð³îí – ì³ô³÷íèé âåëåòåíü, ó ÿêîãî Ãåðàêë âðàâ ÷åðåäó êîð³â.
Ò³ò³é – ì³ô³÷íèé âåëåòåíü, ïðèðå÷åíèé ó ï³äçåìíîìó öàðñòâ³ íà â³÷í³ ìóêè.
Êèïàðèñ – áóâ àòðèáóòîì ïîõîðîííèõ îáðÿä³â.
Öåêóá – âèíî.
Äî çàõëàííîãî
Áàé¿ – ì³ñòî â Êàìïàí³¿ á³ëÿ ìàëüîâíè÷î¿ íåàïîë³òàíñüêî¿ çàòîêè, óëþáëåíå ì³ñöå â³äïî÷èíêó
çàìîæíèõ ðèìëÿí.
Ê볺íòè – ãðîìàäÿíè, ÿê³ áóëè îñîáèñòî â³ëüíèìè, àëå çàëåæàëè â³ä ñâî¿õ çíàòíèõ îï³êóí³â –
ïàòðîí³â.
791
Квінт Горацій Флакк
ÊÍÈÃÀ ÒÐÅÒß
Äî õîðó þíàê³â ³ ä³â÷àò
Õëîïö³ é ä³â÷àòà – òóò – ìîëîäå ïîêîë³ííÿ ðèìëÿí.
Ìàðñîâå ïîëå – ïëîùà çà ñò³íàìè Ðèìà, äå â³äáóâàëèñÿ ã³ìíàñòè÷í³ ³ â³éñüêîâ³ ãðèùà.
Ìå÷... âèñíå... – íàòÿêàºòüñÿ íà Äàìîêë³â ìå÷.
Ãåä, Àðêòóð – ç³ðêè.
Äî ðèìñüêîãî þíàöòâà
Ñîêèðè – îçíàêè âëàäè.
Öåðáåðà – áîãèíÿ ðîäþ÷îñò³ ³ õë³áîðîáñòâà.
Êàðà... êóëüãàº... – Êàðó óÿâëÿëè ñîá³ êóëüãàâîþ, áî íå â³äðàçó ñïàäຠíà çëî÷èíöÿ.
Äî Àâãóñòà
Àâñòåð – ï³âäåííèé â³òåð.
Ïîëëóêñ – ÿê ³ éîãî áðàò-áëèçíþê, ï³ñëÿ ñìåðò³, çà ëåãåíäîþ, ñòàâ ñóç³ð’ÿì.
Àëêìåíè ñèí – Ãåðàêë.
Ñóää³-çëî÷èíöÿ é æ³íêè çàáëóäëî¿ – ìàþòüñÿ íà óâàç³ Ïàð³ñ ³ ªëåíà, ÷åðåç ÿêèõ, çà ëåãåíäîþ,
ïî÷àëàñÿ Òðîÿíñüêà â³éíà.
̳íåðâà – áîãèíÿ, ïîêðîâèòåëüêà íàóêè é ðåìåñëà.
Ëàîìåäîíò – âîëîäàð Òðî¿, ÿêèé îáäóðèâ Àïîëëîíà é Ïîñåéäîíà, íå çàïëàòèâøè ¿ì çà ñïîðó-
äæåííÿ ìóð³â.
Îääàì ÿ Ìàðñîâ³ âíóêà – òîáòî Ðîìóëà.
³äíîâèòè... Òðîþ – íàòÿê íà íàì³ð Öåçàðÿ ³ Àíòîí³ÿ ïåðåíåñòè ñòîëèöþ ðèìñüêî¿ äåðæàâè íà
Ñõ³ä.
Äî Êàëë³îïè
Êàëë³îïà – ìóçà åï³÷íî¿ ïîå糿.
Àïóë³ÿ – êðà¿íà íà ï³âäåííîìó ñõîä³ ²òà볿, íà ïîáåðåææ³ Àäð³àòè÷íîãî ìîðÿ.
Âîëüòóð – ãîðà â Àïó볿.
Àõåðîíò³ÿ, Áàíò³ÿ, Ôîðèíò – ì³ñòà â Àïó볿.
Ïàë³íóð – ì³ñöåâ³ñòü íà çàõ³äí³ì ïîáåðåææ³ Ëóêàí³, äå Ãîðàö³é ï³ä ÷àñ ïîäîðîæ³ ïåðåæèâ áóðþ.
Êîíêàíè – îäíå ç ³ñïàíñüêèõ ïëåìåí.
Ãåëîíè – ñê³ôè.
Êîãîðòè, âòîìëåí³ áèòâàìè – ìàþòüñÿ íà óâàç³ áèòâè ç Àíòîí³ºì.
ϳºð³ÿ – êðà¿íà â Ìàêåäîí³¿.
Îáîõ áðàò³â – ìàþòüñÿ íà óâàç³ ã³ãàíòè Îò ³ Åô³àëüò, ÿê³ î÷îëèëè áóíò ïðîòè Çåâñà.
Ïîðô³ð³îí, Ò³ôîé, ̳ìàíò, Åíêåëàä, Ðåò – ã³ãàíòè.
Ñòðóì³íü âîãíþ íå ïðîøèº... Åòíè... – Âèâåðæåííÿ Åòíè ïîÿñíþâàëè òèì, ùî ç-ï³ä íå¿ íàìà-
ãàëèñü âèâ³ëüíèòèñÿ ïðèâàëåí³ ã³ãàíòè.
ϳð³òîé – âîëîäàð ëàï³ò³â, íàìàãàâñÿ âèçâîëèòè ç ï³äçåìíîãî öàðñòâà Ïðîçåðï³íó.
Äî ðèìëÿí
Ïàêîð – ñèí ïàðô’ÿíñüêîãî öàðÿ Îðîäà, ùî çàâäàâ ïîðàçêè ðèìëÿíàì, çàõîïèâøè ѳð³þ.
Ìîíåç – ïîëêîâîäåöü ïàðô’ÿí, ÿêèé ïåðåì³ã Àíòîí³ÿ.
²øëè âæå äàêè, ºãèïòÿíèí ïëèâ – íà áîö³ Àíòîí³ÿ â éîãî áîðîòüá³ ç Ïîìïåºì âèñòóïèëè äàê³éö³
³ ºãèïòÿíè.
ϳðð – öàð ªãèïòó, çàçíàâ ïîðàçêè â³ä ðèìëÿí.
Àíò³îõ – öàð ѳð³¿, çàçíàâ ïîðàçêè â³ä ðèìëÿí.
Ãàíí³áàë – ïîëêîâîäåöü êàðôàãåíÿí, çàçíàâ ïîðàçêè â³ä ðèìëÿí.
Äî Ìåëüïîìåíè
792
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
Çâ³â ÿ ïàì’ÿòíèê ... – Çàê³í÷óþ÷è â 23 ð. äî í.å. òðåòþ êíèãó îä, Ãîðàö³é ìàâ íàì³ð â³ä³éòè â³ä
ë³ðè÷íî¿ ïîå糿.
Àâôð³ä – ð³êà â Àïó볿, íà áàòüê³âùèí³ Ãîðàö³ÿ.
ÊÍÈÃÀ ×ÅÒÂÅÐÒÀ
Äî Ëîëë³ÿ
Ëîëë³é – Ìàðê Ëîëë³é, ïîëêîâîäåöü Àâãóñòà, äðóã Ìåöåíàòà.
Ñóìíèé êåîñåöü – ѳìîí³ä ç îñòðîâà Êåîñó, åëåã³éíèé ïîåò.
Àíàêðåîíò – ãðåöüêèé ë³ðè÷íèé ïîåò.
Åîë³éñüêà ä³âà – ïîåòåñà Ñàôî.
Òàê ³ â á³ä³ – íàòÿê íà ïîðàçêó, ÿêî¿ çàçíàâ Ëîëë³é ó áèòâ³ ç ãåðìàíöÿìè.
ÅÏÎÄÈ
Äî íàêëåïíèêà
˳êàìáà çÿòü...– Àðõ³ëîõ.
óïïîíàêò – ãðåöüêèé ÿìá³÷íèé ïîåò (VI ñò. äî í.å.), ïèñàâ ãëóçëèâ³ â³ðø³ íà ñêóëüïòîðà Áóïà-
ëà, ùî âèð³çüáèâ éîãî êàðèêàòóðíó ïîñòàòü.
Äî ðèìëÿí
Çíîâ ìå÷³... äîáóâàºòå? – Êîðîòêîòðèâàëèé äîãîâ³ð ì³æ òð³óìâ³ðàìè â 39 ð. äî í.å. áóâ ïåðå-
ðâàíèé íîâèì ç³òêíåííÿì Îêòàâ³àíà ç Ñåêñòîì Ïîìïåºì.
Äî ðèìñüêîãî íàðîäó
Äðóãå... çìàðíóâàëîñÿ âæå... ïîêîë³ííÿ... – òîáòî ç ÷àñó, êîëè Ñóëëà ðóøèâ ïîõîäîì íà Ðèì
ïðîòè Ìàð³ÿ (88 ð. äî í.å.).
Ïåðåìîæåöü-äèêóí – òîáòî ïàðô’ÿíèí.
Ðîìóëà ïðàõ... – Çà ïåðåêàçîì, Ðîìóë áóâ ïîõîâàíèé íà Ôîðóì³.
ßê... ò³ ôîêåéö³... – òîáòî æèòåë³ Ôîêå¿ â Ìàë³é À糿; â 534 ð. äî í.å. âîíè ïîêèíóëè ñâîþ êðà¿íó,
ùîá óíèêíóòè ïåðñüêîãî ïîíåâîëåííÿ.
Êîëîâèé îêåàí... îñòðîâè áëàãîäàòí³... – Çà óÿâëåííÿìè Ãîìåðà, Îêåàí – öå âåëèêà ð³êà, ùî
îòî÷óº çåìëþ, “áëàãîäàòí³” îñòðîâè í³áèòî çíàõîäèëèñÿ äåñü íà êðàéíüîìó Çàõîä³.
ÑÀÒÈÐÈ
ÊÍÈÃÀ ÏÅÐØÀ
1.
 ÷³ì.. òóò ð³÷... Ïî÷èíàþ÷è ïèòàííÿ, Ãîðàö³é ï³äêðåñëþº ñâîþ â³ääàí³ñòü ô³ëîñîô³¿, ùî ïî-
êëèêàíà äîñë³äæóâàòè ïðè÷èíè ÿâèù. ³äïîâ³äü â³í äຠâ îñòàíí³õ ðÿäêàõ òâîðó, íàäàþ÷è éîìó êîìïî-
çèö³éíî¿ ö³ëîñò³.
Ò³íäàð³äà – Êë³òåìíåñòðà, ùî âáèëà ñâîãî ÷îëîâ³êà Àãàìåìíîíà.
³çåë³é ³ Òàíà¿ñ – äâ³ ïðîòèëåæíîñò³: ïåðøèé áóâ ºâíóõîì, äðóãèé ìàâ âåëèêó ëþáîâíó æàãó.
Êð³ñï³í – âóëè÷íèé ô³ëîñîô-ñòî¿ê, ùî çàæèâ ñëàâè áàç³êè ³ áîðçîïèñöÿ.
ÊÍÈÃÀ ÄÐÓÃÀ
1.
Òðåáà ò³é – Òðåáà ò³é Òåñòà, â³äîìèé þðèñò, äðóã Ö³öåðîíà, ïðèõèëüíèê Îêòàâ³àíà.
Íàçâåø àïóë³éöåì ìåíå ÷è ëóêàíöåì...– Âåíóç³ÿ, áàòüê³âùèíà Ãîðàö³ÿ, ìåæóâàëà ç Ëóêàí³ºþ ³
Àïó볺þ.
Õòî ïî ïðàâó ïðîçâàâñü àôðèêàíñüêèì – Ñö³ï³îí Àôðèêàíñüêèé Ìîëîäøèé òà éîãî äðóã Ãàé
Ëåë³é Ìóäðèé áóëè ïîêðîâèòåëÿìè Ëóö³ë³ÿ.
793
Квінт Горацій Флакк
Ñâÿùåííèé çàêîí – òîáòî ñòàðîäàâí³é çàêîí äâàíàäöÿòè òàáëèöü, ùî êàðàâ çà îáðàçëèâ³ â³ðø³.
2.
Ïðåòîð-ëàñóí – Çã³äíî ç àíòè÷íèìè êîìåíòàòîðàìè, éäåòüñÿ ïðî Ñåìïðîí³ÿ Ðóôà, ùî ëþáèâ
ì’ÿñî ìîëîäèõ ëåëåê.
6.
Ìàéíî òå... – òîáòî ñàá³íñüêà îñåëÿ.
˳á³ò³íà – áîãèíÿ ïîõîðîíó.
Ñêîðî âîñüìèé ëåò³òèìå ð³ê... – Ãîðàö³é ïîçíàéîìèâñÿ ç Ìåöåíàòîì íàïðèê³íö³ 38 ð. äî í.å.
Öÿ ñàòèðà íàïèñàíà â ê³íö³ 31 ðîêó.
ѳð, Ãàëë³íà – ãëàä³àòîðè.
Ùî... ïðî äàê³â... ÷óâ? – ϳñëÿ ïåðåìîãè íàä Àíòîí³ºì Îêòàâ³àí ãîòóâàâñÿ âèñòóïèòè ïðîòè
äàê³â, ñîþçíèê³â Àíòîí³ÿ.
Á³á, äîðîãèé ϳôàãîðó... – ³ðîí³÷íèé íàòÿê íà òå, ùî ϳôàãîð çàáîðîíÿâ ¿ñòè á³á.
ÏÎÑËÀÍÍß
ÊÍÈÃÀ ÏÅÐØÀ
Äî Ìåöåíàòà
Íà ò³ ãðèùà – òîáòî äî ïàëêî¿ ë³ðè÷íî¿ ïîå糿.
Êðàñè äîøóêóþñü, ïðàâäè... – ìåòà “Ïîñëàíü”, íîâîãî æàíðó, â ÿêîìó ïîåò ïðàãíå ðîçêðèòè
ñâîº æèòòºâå êðåäî.
Ãðîìàäÿíñüê³é ÷åñíîñò³ ñëóãóþ... – ÿê öüîãî âèìàãàâ ðèìñüêèé ñòî¿öèçì.
Ñêî÷óñü äî ïîðàä Àð³ñò³ïïîâèõ...– Àð³ñò³ïï, ãðåöüêèé ô³ëîñîô V ñò. äî í.å., ó÷åíü Ñîêðàòà, çà
íàéâèùå áëàãî ââàæàâ íàñîëîäó; Ãîðàö³é øóêàâ ñåðåäèíè ì³æ ïðîòèëåæíîñòÿìè.
×îòèðèñòà òèñÿ÷... – òàêèì áóâ âåðøíèöüêèé öåíç.
Äî Íóì³ö³ÿ
Àãð³ïïîâ³ ïîðòèêè – êîëîíàäà íà Ìàðñîâ³ì ïîë³, äå ïðîãóëþâàëèñü çíàòí³ ðèìëÿíè.
Ëóêóëë – Ëóö³é ˳ö³í³é Ëóêóëë, ðèìñüêèé ïîëêîâîäåöü; éîãî áàãàòñòâà ââ³éøëè â ïðèñë³â’ÿ. Â
73–71 ðð. äî í.å. ïðîâàäèâ â³éíó ç ̳òð³äàòîì VI, öàðåì Ïîíòó.
Ç á³ëîãî êð³ñëà ç³ïõíå... – òîáòî ïîçáàâèòü ìàã³ñòðàòñüêî¿ âëàäè.
̳ìíåðì – ãðåöüêèé åëåã³éíèé ïîåò ïåðøî¿ ïîëîâèíè VI ñò. äî í.å.
Äî ñâ êíèãè
Ñîñ³¿ – òîðãîâö³ êíèãàìè, âèäàâö³ òâîð³â Ãîðàö³ÿ.
Ñàìå â òîé ð³ê – òîáòî â 21 ð. äî í.å.
Ïðî ïîåòè÷íå ìèñòåöòâî
ϳñîíè – Ëóö³é Êàëüïóðí³é ϳñîí, êîíñóë 15 ð. äî í.å., äðóã Ò³áåð³ÿ, ³ äâà éîãî ñèíè.
ßêáè øèþ êîíÿ ç ãîëîâîþ ëþäèíè... – íàòÿê íà êàðòèíè òîãî÷àñíèõ õóäîæíèê³â, ùî ëþáèëè çî-
áðàæóâàòè õèìåðí³ ³ñòîòè.
Á³ëÿ øêîëè Åì³ë³ÿ... – Òàì áóëè ìàéñòåðí³ äðóãîðÿäíèõ ñêóëüïòîð³â.
 íåð³âí³ì äâîâ³ðø³... – òîáòî â åëåã³éíîìó äèñòèõó – ïîºäíàíí³ ãåêçàìåòðà é ïåíòàìåòðà.
˳ð³ æ... – ²äåòüñÿ ïðî âèäàòíèõ ãðåöüêèõ ë³ðèê³â ϳíäàðà, Àëêåÿ, Ñàôî, Àíàêðåîíà.
Òðîÿíñüêó â³éíó... – Éäåòüñÿ íå ïðî “²ë³àäó” ³ “Îä³ññåþ”, áî ¿õ íå ìîæíà ðîçä³ëèòè íà äåê³ëüêà
òðàãåä³é (ïîð. Àðèñòîòåëü, “Ïîåòèêà”, 1459 â ÕÕ²²²), à ïðî “Ê³ï𳿔 òà “Ìàëó ²ë³àäó”.
Êîëî âòîðîâàíå... – òàê çâàí³ “öèêë³÷í³ ïîåìè”, ùî îõîïëþâàëè âåñü öèêë (êîëî) ïåðåêàç³â,
ïîâ’ÿçàíèõ ç ïîõîäîì íà Òðîþ.
“Ìóçî, ïðîñëàâ òîãî ìóæà” – Ñêîðî÷åíèé ïåðåêëàä ïî÷àòêîâèõ â³ðø³â “Îä³ññå¿”.
794
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
Ïîâîðîò ijîìåäà... – Ïîâåðíåííÿ ãåðî¿â ç-ï³ä Òðî¿ áóëî òåìîþ öèêë³÷íèõ ïîåì.
³ä Çåâñà ³ Ëåäè. – Òîáòî â³ä íàðîäæåííÿ ªëåíè, ÷åðåç ÿêó ïî÷àëàñü Òðîÿíñüêà â³éíà.
Ïëåù³òü! – Ç òàêèì ïðîõàííÿì íàïðèê³íö³ âèñòàâè çâåðòàâñÿ äî ãëÿäà÷³â îäèí ç àêòîð³â.
Àòðåé-ëèõîä³é... – Çëî÷èí Àòðåÿ áóâ ñþæåòîì òðàãå䳿 Ñîôîêëà “Àòðåé” ³ òðàãå䳿 Åâð³ï³äà
“Ô³ºñò”, îáèäâà òâîðè íå çáåðåãëèñü.
Ï’ÿòü ä³é... – Ïîä³ë äðàìè íà ï’ÿòü àêò³â, çóìîâëåíèé ðîçâèòêîì êîìïîçèö³¿ òâîðó, ïîâ’ÿçàíèé
íå ç êëàñè÷íîþ, àð³ñòîòåë³âñüêîþ òðàäèö³ºþ, à ç åëë³í³ñòè÷íèìè òåîð³ÿìè.
Õàé ïîÿâëÿºòüñÿ áîã... – Çà äîïîìîãîþ ñïåö³àëüíîãî ïðèñòðîþ íà ñöåíó ñïóñêàâñÿ áîã äëÿ
ðîçâ’ÿçóâàííÿ îñîáëèâî ñêëàäíèõ ñèòóàö³é.
×åòâåðòà îñîáà... – Çà êëàñè÷íîþ òåîð³ºþ, ÷èñëî àêòîð³â (óñòàíîâëåíå Ñîôîêëîì) íå ïîâèí-
íå ïåðåâèùóâàòè òðüîõ.
 íîâîìó ñï³âçâó÷÷³. – ˳ðà, ùî ïåðâ³ñíî ìàëà ñ³ì ñòðóí ³ ëþáèëà ñóâîðó ïðîñòîòó çâó÷àííÿ,
çãîäîì ñòàëà íàë³÷óâàòè îäèíàäöÿòü.
Êîçëà äîìàãàâñÿ... – Ãîðàö³é ïðèºäíóºòüñÿ äî òåîð³¿, çã³äíî ÿêî¿ íàçâà “òðàãåä³ÿ” (åòèìîëîã³÷íî
“ï³ñíÿ êîçëà”) ïîõîäèòü â³ä òîãî, ùî ïåðåìîæåöü íà çìàãàííÿõ äðàìàòè÷íèõ ïîåò³â îäåðæóâàâ ó íàãî-
ðîäó øê³ðó êîçëà.
Ñàòèð³â ñ³ëüñüêèõ... – Ìîâà éäå ïðî òàê çâàíó ñàòèðîâó äðàìó.
 êîãî ð³ä ³ ê³íü ... º... – Éäåòüñÿ ïðî âåðøíèê³â.
Îñàäêîì âèíà ÷åðâîíèâ... ëèöÿ. – Äî çàïðîâàäæåííÿ ìàñîê àêòîðè ÷åðâîíèëè ùîêè îñàäêîì
âèíà.
Êîòóðíè âåë³â ¿ì îçóòè... – Êð³ì öèõ íîâîââåäåíü, Åñõ³ë çàïðîâàäèâ òàêîæ äðóãîãî àêòîðà,
çìåíøèâ õîðîâ³ ïàðò³¿, ùî ïîñèëèëî ðîçâèòîê äðàìàòè÷íî¿ ä³¿.
Çãîäîì... – òîáòî â 486 ð. äî í.å., êîëè àô³íñüêèé êîìåä³îãðàô Õ³îí³ä ïîñòàâèâ ïåðøó êîìåä³þ.
Çóõâàë³ñòü ìóñèâ çàêîí óñìèðèòè... – Çàáîðîíà îñîáèñòèõ íàïàäîê, çîêðåìà íà ïîë³òè÷íèõ
ä³ÿ÷³â, ùî ìàëà ì³ñöå ï³ä ÷àñ Ïåëîïîííåñüêèõ â³éí, íå òðèâàëà äîâãî: ïîñòóïîâî äàâíîàòò³öüêà êî-
ìåä³ÿ ïîâåðíóëà ñîá³ êîëèøíþ çàãîñòðåí³ñòü; â³äñóòí³ñòü õîðó â òàê çâàí³é “íîâ³é êîìå䳿” íå áóëà
íàñë³äêîì îô³ö³éíî¿ çàáîðîíè.
Äåìîêð³ò... íàòõíåííÿ... ö³íèâ... – Äåìîêð³ò ââàæàâ, ùî áåç íàòõíåííÿ, ñâîºð³äíîãî øàëó, ïî-
ñëàíîãî íåáîì, íå ìîæíà ñòàòè ñïðàâæí³ì ïîåòîì; òàêî¿ äóìêè áóâ ³ Ïëàòîí. Ãîðàö³é íàãîëîøóº íà
ñâ³äîì³é ä³ÿëüíîñò³ ïîåòà.
Îòæå, íå òâîðÿ÷è ñàì, ÿ òèõ, ÿê³ òâîðÿòü, ïîâ÷àþ... – Çàê³í÷óþ÷è îáãîâîðåííÿ ïîåòè÷íîãî
ìèñòåöòâà âçàãàë³ ³ äðàìè çîêðåìà, Ãîðàö³é âèçíຠïðåäìåò äàëüøîãî îáãîâîðåííÿ , â öåíòð³ ÿêîãî –
ïîåò ÿê òâîðåöü, îð³ºíòóþ÷èñü, î÷åâèäíî, íà òðàäèö³éíó ñõåìó: ìèñòåöòâî – ìèòåöü.
 êèïàðèñîâ³é ñêðèíüö³... – гäê³ñí³ êíèãè, çìàùåí³ êåäðîâîþ î볺þ (ùî îáåð³ãàëà â³ä ìîë³ ³
ãíèòòÿ) çáåð³ãàëèñü ó êèïàðèñîâèõ ñêðèíüêàõ.
Ïðèïðàâëåíèé ìåäîì ñàðä³íñüêèì... – Ñàðäèíñüêèé ìåä ââàæàâñÿ íàéã³ðøèì.
˳ò õî÷à ç äåâ’ÿòü... – Íà äóìêó àíòè÷íîãî êîìåíòàòîðà, Ãîðàö³é íàòÿêຠíà íåâåëèêó, àëå ìàé-
ñòåðíî âèê³í÷åíó ïîåìó “Ñì³ðíà”, íàä ÿêîþ ïîåò Ö³íà ïðàöþâàâ äåâ’ÿòü ðîê³â.
Ïîâ÷àííÿ-äîðîãîâêàçè – Éäåòüñÿ ïðî òàê çâàíó äèäàêòè÷íó ïîåç³þ (Ãåñ³îä, Ñîëîí, Òåîãí³ä òà
³í.)
̳ñöå, òîðêíóòå áëèñêàâêè â³ñòðÿì... – ̳ñöå, êóäè âäàðèëà áëèñêàâêà, ââàæàëîñü ñâÿùåí-
íèì.
Âèêëàäåíî çà êíèãîþ: Êâ³íò Ãîðàö³é Ôëàêê. Òâîðè.– Ê., 1982. – 254 ñ.
(Ïåð. ç ëàò. À.À.Ñîäîìîðè)
795
Квінт Горацій Флакк
ПУБЛІЙ ОВІДІЙ НАЗОН
(43 ð. äî í.å. – 18 ð. í. å.)
Çíàìåíèòèé ðèìñüêèé ïîåò, ñëàâó ÿêîìó ïðèí³ñ óæå ïåðøèé òâ³ð, òðè êíèãè "Ëþáîâíèõ
åëåã³é". Çàëèøàþ÷èñü â ìåæàõ æàíðó, ðîçâèâàþ÷è òðàäèö³éí³ ìîòèâè³ ñèòóàö³¿, Îâ³ä³é
âíîñèòü â åëåã³þ íîâó òîíàëüí³ñòü - ³ðîí³þ, ðèòîðè÷í³ñòü, äîòåïí³ñòü. Áàéäóæèé äî
ïîë³òèêè ³ îô³ö³éíî¿ ³äåîëî㳿, Îâ³ä³é ñòâîðþº äèäàêòè÷íó ïîåìó "Íàóêà êîõàííÿ" -
â³äâåðòó ïàðîä³þ ÿê íà ìîðàëüíó çàêîíîòâîð÷³ñòü Àâãóñòà, òàê ³ íà ÷èñëåíí³ ñó÷àñí³
òðàêòàòè - "Íàóêè". "Ôàñòè" ("Ðèìñüêèé êàëåíäàð") Îâ³ä³ÿ ñòàëè ñïðîáîþ
óïîðÿäêóâàííÿ çà ì³ñÿöÿìè âñ³õ çíàìåííèõ ³ ïàì'ÿòíèõ äàò ðèìñüêîãî êàëåíäàðÿ,
ïîÿñíåííÿ ¿õ íàçâ ³ ïîõîäæåííÿ. "Ìåòàìîðôîçè" ("Ïåðåâò³ëåííÿ") - ì³ôîëîã³÷íà ïîåìà,
ìåòîþ ÿêî¿ º çâ'ÿçíèé ³ ïîñë³äîâíèé îïèñ áàãàòî÷èñåëüíèõ åï³çîä³â ì³ôîëî㳿 ³ ðèìñüêèõ
ëåãåíä, ùî ðîçïîâ³äàþòü ïðî ïåðåòâîðåííÿ ãåðî¿â, ïî÷èíàþ÷è ç âèíèêíåííÿ ñâ³òó ³
çàê³í÷óþ÷è ÷óäåñíèì ïåðåòâîðåííÿì Þë³ÿ Öåçàðÿ íà ç³ðêó. Ïîåìè ìàëè íàäçâè÷àéíèé
óñï³õ ó ñó÷àñíèê³â. Îâ³ä³ÿ ïî÷àëè ïîð³âíþâàòè ç Âåðã³ë³ºì ³ Ãîðàö³ºì, êîëè íåî÷³êóâàíî ó
8 ð. äî í.å. ñïåö³àëüíèì óêàçîì Àâãóñòà ïîåòà âèñëàëè ó äàëåêó îêðà¿íó Ðèìñüêî¿
³ìïå𳿠- ì³ñòî-ôîðòåöþ Òîìè (ñó÷àñíà Êîíñòàíöà â Ðóìóí³¿). Òóò ïðîéøëè îñòàíí³ 10
ðîê³â æèòòÿ Îâ³ä³ÿ, ÿêîìó òàê ³ íå äîçâîëèëè ïîâåðíóòèñü. Ïðè÷èíè ïîêàðàííÿ, ÿê ³
íàêàçó ïðî âèëó÷åííÿ êíèæîê ïîåòà ç á³áë³îòåê, çàëèøèëèñü íåâ³äîìèìè.  îñòàííº
äåñÿòèë³òòÿ Îâ³ä³é íàïèñàâ ï'ÿòü êíèã "Ñêîðáîòíèõ åëåã³é" ³ ÷îòèðè êíèãè "Ïîñëàíü ç
Ïîíòà". Ñòðàæäàííÿ ³ ãîðå ïîåòà, â³ä³ðâàíîãî â³ä ð³äíèõ ³ â³ò÷èçíè, âèëèëèñü ó ùèðèõ ³
ñïîâíåíèõ ãëèáîêîãî ïî÷óòòÿ ïîåòè÷íèõ ðÿäêàõ. Îâ³ä³é, ÿê ³ Âåðã³ë³é, ñïðàâèâ
íàäçâè÷àéíèé âïëèâ íà ºâðîïåéñüêó ë³òåðàòóðó. Éîãî ë³ðè÷í³ òâîðè äàëè ³ìïóëüñ äëÿ
ðîçâèòêó ñåðåäíüîâ³÷íî¿ ïîå糿 òðóáàäóð³â ³ òðóâåð³â. Äàíòå ïîñòàâèâ éîãî ïîðÿä ç
Ãîìåðîì ³ Ãîðàö³ºì.
ÔÀÑÒÈ
ʲÍÅÖÜ ÀвÀÄÍÈ (III, â. 459–516)
ͳ÷ óïàäå, – â íåáåñàõ òè ïîáà÷èø â³íåöü Àð³àäíè.
Çëî÷èí Òåñå¿â ¿¿ â áîæåñüêå ëîíî ïðèâ³â.
Âæå ïðîì³íÿëà íà Âàêõà êîõàíöÿ âîíà ãîëîñíîãî,
Ùî äî ïîòâîðè äàëà íèòêó éîìó ïðîâ³äíó.
Ùàñíà ïîäðóææÿì íîâèì, ãîâîðèëà: “Ïîùî ÿ ðèäàëà?
×åé æå íà ùàñòÿ ìåí³ âèïàëà çðàäà éîãî”.
˳áåð òèì ÷àñîì, íà ²íä³ ðîçí³æåíèé ëþä ïåðåì³ãøè,
Çäîáè÷ ïðèâ³ç äîðîãó â³ä óçáåðåææ³â Çîð³.
796
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
Ñåðåä ³íä³éñüêèõ êðàñóíü-ïîëîíÿíîê ïðè í³ì ùîíàéêðàùà,
Áîæåñüêèì ëþáà î÷àì, äîíüêà ñàìîãî öàðÿ.
Ïëà÷å ³çíîâ Àð³àäíà, áëóêàþ÷è áåðåãîì ìîðÿ,
², íåçà÷³ñàíà, òàê ñêàðæèòüñÿ ñëîâîì ã³ðêèì:
“Çíîâó ïî÷óºòå, õâèë³, êîëèøí³ æàë³-íàð³êàííÿ,
Çíîâ, íàäáåðåæí³ ï³ñêè, ïðèéìåòå ñëüîçè ìî¿!
ß íàð³êàëà ðàí³øå: “Êðèâîïðèñÿæíèé Òåñåþ!”
Àëå òèì ñàìèì ³ Âàêõ – ãîðå ìîº!– çàâèíèâ.
Íèí³ ñêàæó ÿ: Ƴíêè! Íå çâ³ðÿéòåñü íà âëàñíå ïîäðóææÿ, –
Óä³ë çàíåäáàíèé ì³é – âñå, ùî ñï³òêàºòüñÿ é âàì.
Î, êîëè á äîëÿ ìîÿ ïðîñòóâàëà ò³ºþ æ òðîïîþ,
Ùî íà í³é ñòàëà êîëèñü, ÿ á óæå ç ñâ³òó ç³éøëà.
Âàêõó, äëÿ ÷îãî ìåíå òè çíàéøîâ íà òèõ ï³ñêàõ áåçëþäíèõ?
Õàé áè ÿ âìåðëà òîä³, äîãîðþâàâøèñÿ âêðàé.
Î ëåãêîâàæíèé, ùå ëåãøèé, í³æ êó÷åð³ âëàñí³ íà ñêðîíÿõ,
Âàêõó, ÿêîãî òåïåð â ãîð³ ÿ çíàþ äî äíà!
ßê æå íàâàæèâñÿ òè, ïðèâ³âøè íàëîæíèöþ-áðàíêó,
Øëþáíå, òàêå äîðîãå, ëîæå ñâîº çàõèòàòü!
Äå æ òâîÿ â³ðí³ñòü? Òâî¿ îá³òíèö³? Òâîº ïðèñÿãàííÿ?
Ëèõî ìîº, ñê³ëüêè ðàç ìàþ ÿ òå ïîâòîðÿòü?
Òè æ âèíóâàòèâ Òåñåÿ, éîãî îøóêàíöåì íàçâàâøè, –
Ïðèñóä ñàìîìó ñîá³ âèí³ñ ºñè ó òîé ÷àñ!
Õàé æå íå âçíຠí³õòî, õàé ó òóç³ í³ì³é äîãîðþ ÿ,
Õàé íå ïîäóìàþòü: ÿ âàðòà çíåâàãè áóëà.
Íàäòî Òåñåé! Õàé í³êîëè íå âçíຠïðî Âàêõîâó çðàäó,
Õàé íå ââàæຠòåáå ñï³ëüíèêîì ä³ëà ñâîãî...
Õî÷ áè â³ääàâ òè ñâ³é çàïàë ÿê³éñü á³ëîò³ë³é êîõàíö³;
×àñîì áóâàþòü òàê³ ñåðåä ÷óæèííèõ ëþäåé.
Àëå äàðåìíî êàæó... âîíà ìèëà òîá³ ³ ñìóãëÿâà...
ßê íå çàìàæóòü òåáå ÷îðí³ îá³éìè ¿¿!
Âàêõó! Çíàéäè ñâîþ â³ðí³ñòü! Âåðíèñü äî ïîäðóæí³õ îá³éì³â!
ß æ òîá³ â³ðíà áóëà! Ìóæà ÿ çâèêëà ëþáèòü.
Ìàò³ð ãàíåáíî êîëèñü ïðèíàäèëè ðîãè áè÷à÷³.
ß ïîëþáèëà òâî¿ – øàíà ìåí³ ³ õâàëà...
Õàé æå ìåíå îáìèíà òåº ëèõî. Òè æ ñàì ïðèçíàâàâñÿ,
Ùî íåâèòðàâíèì ÷óòòÿì çàâæäè äî ìåíå ãîð³â.
×è æ äèâóâàòèñü, ùî òè ìåíå ïàëèø?  îãí³ íàðîäèâøèñü,
 îò÷³é ïðàâèö³ òâåðä³é òè âðÿòóâàâñÿ ç îãíþ.
Òè ìåí³ íåáî êîëèñü îá³öÿâ ³ ÷åðòîãè íàãîðí³,
Íèí³ æ – ÿê³ ç òâî¿õ ðóê ìàþ ÿ âçÿòè äàðè?!”
Âèëèëàñü ñêàðãà äî êðàþ. À ççàäó, éäó÷è óçáåðåææÿì,
˳áåð äàâíî íàñëóõàâ ò³ áåçíàä³éí³ ñëîâà.
Îò ó îá³éìè áåðå ¿¿, ñëüîçè ö³ëóíêàìè ñóøèòü...
“Â íåá³ ìè áóäåìî âäâîõ!– êàæå äðóæèí³ ñâî¿é.–
Ëîæåì ïîºäíàí³ ñï³ëüíèì, ïîºäíàí³ áóäåì íàéìåííÿì:
797
Публій Овідій Назон
˳áåðà – ìàºø íàâ³ê çâàòèñü, êîõàíà ìîÿ!
Îò çàïîðóêà òîá³: ïîãëÿíü æå íà öþ ä³àäåìó, –
Äèâíèé Âóëêàí³â óòâ³ð, äàð Àôðîä³òè òîá³...”
Òàê â³í ìîâëÿº ³ äåâ’ÿòü ïåðëèí íà âîãí³ îáåðòàº;
 íåá³ â³íåöü çîëîòèé ñÿº äåâ’ÿòêîþ ç³ð.
Ïåðåêëàä Ì.Çåðîâà
ÌÅÒÀÌÎÐÔÎÇÈ
ÑÒÂÎÐÅÍÍß Ñ²ÒÓ (², â. 5–88)
Ïåðøå, ÿê ìîðå, é çåìëÿ, ³ íåáî ç’ÿâèëîñü øèðîêå,
Âñåñâ³ò, ïðèðîäà óñÿ îäíàêîâå ìàëà îáëè÷÷ÿ
² íàçèâàëàñÿ Õàîñ: âàæêà íåñôîðìîâàíà áðèëà,
Ìåðòâèé òÿãàð íåðóõîìèé, ïîì³øàí³ â êóï³ áåçëàäí³é
² â íåíàñòàíí³é áîðí³ ðîçìà¿òèõ ðå÷åé åëåìåíòè.
Ñâ³òëà ñâîãî ùå íå ëëÿâ íàä ñâ³òàìè Òèòàí Çëîòîçîðèé,
Ñÿéâîì íîâèì íå ïèøàëàñü, âãîð³ íàðîñòàþ÷è, Ôåáà;
Íåçð³âíîâàæåíà, òåìíà, â îá³éìàõ ëåãêîãî ïîâ³òðÿ
Íå êðàñóâàëàñü Çåìëÿ, ³ ðóê ñâî¿õ, õâèëü ëàçóðîâèõ,
Íå ïðîñòÿãàëà ùå âçäîâæ ñóõîäîë³â ÿñíà Àìô³òð³òà.
À ÿê ó ìàñ³ îäí³é çóñòð³÷àëèñü Çåìëÿ ³ ïîâ³òðÿ,
Ùå é ïåðåá³æíà âîäà, òî Çåìëÿ áóëà íàäòî õèñòêîþ,
Õâèë³ çàíàäòî â’ÿçêèìè, áåçñâ³òíèì ³ òåìíèì ïîâ³òðÿ.
Âëàñíî¿ ôîðìè íå ìàâøè, ó ò³ë³ îäí³ì ñïîëó÷èâøèñü,
³÷íå çìàãàííÿ ïðîâàäèëè: âñå, ùî õîëîäíå, – ç ãàðÿ÷èì,
Âñå, ùî âàæêå, – òå ç ëåãêèì, âñå òâåðäå – ç ð³äêèì ³ òåêó÷èì.
Áîã – ÷è íàéêðàùà ç ñòèõ³é – âòèõîìèðèëè òó âîðîæíå÷ó,
Ðîçìåæóâàâøè ïîâ³òðÿ ç çåìëåþ ³ çåìëþ ç âîäîþ
² íàä ïîâ³òðÿì íàçåìíèì åòåð óòâåðäèâøè íåáåñíèé.
Ïîò³ì, ðîçíÿâøè ¿¿ íà ÷àñòêè, ì³øàíèíó âñåñâ³òíþ,
Âñ³ ò³ ÷àñòêè ïîâ’ÿçàëè çàêîíîì ãàðìîí³¿ é çãîäè.
ßñíî çà³ñêðèâñü-çàéíÿâñÿ âîãîíü ó ëåãêîìó åòåð³,
̳ñöå çíàéøîâøè ñîá³ íà âåðõ³â’ÿõ ëàäó ñâ³òîâîãî,
Çðàçó ï³ä íèì ðîçëèëîñü åòåðîïîä³áíå ïîâ³òðÿ.
Íèæ÷å ïðîñëàëàñü çåìëÿ ãóñòà, âñÿ ç âàæêèõ åëåìåíò³â,
Âëàñíèì ñâî¿ì òÿãàðåì ïåðåìîæåíà, ³, íàîñòàíêó,
Ïðîñòîð³íü âîä ãîëóáèõ òâåðä³ ñóõîäîëè îáìèëà.
Òàê ñâ³òîâó âïîðÿäèâøè áóäîâó, òâîðåöü íåâ³äîìèé
Êîæí³é ÷àñòèí³ çíàõîäèòü íàëåæí³ ¿é ì³ñöå ³ âèãëÿä;
² ùîíàéïåðøå Çåìë³, ùîá çóñþäè áóëà îäíîñòàéíà,
³í íàäຠçàîêðóãëî¿ ôîðìè; íàêàçóº âîäàì
798
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
Ïëåñîì øèðîêèì ðîçëèòèñü ïî í³é ³ áóðÿì íàçóñòð³÷
Õâèë³ çä³éìàòè ñòðàøí³ ³ â êàì³íü äçâîíèòü íàäáåðåæíèé.
Âèõ³ä äຠäæåðåëàì, áîëîòà ðîçëèâàº, îçåðà
² ïîíàä ëîæàìè ð³ê ï³ä³éìຠçàëîìàìè áåðåã.
Äåùî ç òèõ âîä âèïèâຠçåìëÿ ³ ïîòóæí³ø³ ð³êè,
Äåùî äîõîäèòü äî ìîðÿ ³ òàì, íà ïðîñòîð³ ðîçëèâøèñü,
Çàì³ñòü ò³ñíèõ áåðåã³â ãîìîíèòü ó â³ääàëåí³ ñêåë³.
Ç òîãî æ âåë³ííÿ ïðîñëàëèñü ãà¿, çàïàëè äîëèíè,
Âêðèëèñÿ ëèñòîì ãà¿, ³ øïèë³ ï³äíåñëèñÿ êàì³íí³.
À ÿê íåáåñíèé ïðîñò³ð, ùî ï’ÿòü ó í³ì ñìóã íåîäíàêèõ
(Ñïðàâà ³ çë³âà ïî äâ³, ïîñåðåäèí³ ï’ÿòà, ïåêó÷à),
Òàê ³ îãîðíåíó íåáîì òâåðäèíþ çåìíó ðîçä³ëèëà
Ìóäðà òâîðöåâà ðóêà íà ï’ÿòü ïîÿñ³â ðîçìà¿òèõ:
Îñåðåäêîâèé – ãàðÿ÷èé, â³ä ñïåêè ³ ñîíöÿ áåçëþäíèé,
Êðàéí³ óêðèò³ ñí³ãàìè, à äâà – ïîì³æ êðèãîþ é æàðîì –
Ìàþòü ó âñüîìó ïîì³ðí³ñòü, ìîðîçó é òåïëà ð³âíîâàãó.
Âèùå íàä íèìè ïîâ³òðÿ, ëåãêå ³ ðóõëèâå, – ïîâ³òðÿ,
Ëåãøå ëèøå â³ä îãíþ, ÿê îãîíü – â³ä òåêó÷î¿ õâèë³.
Òàì íàêàçàâ ñîòâîðèòåëü òóìàíàì îñ³ñòè, ³ õìàðàì,
Òà ãðîìîâèöÿì ñòðàøíèì, ùî ëþäñüê³ ñåðöÿ ïîòðÿñàþòü,
Òà ïîäîùåâèì â³òðàì, ùî ç ñîáîþ íåñóòü ïðîõîëîäó.
Àëå áóðõëèâöÿì íå âñþäè ïðåìóäðèé çâåë³â ïðîáóâàòè:
Òîæ ³ òåïåð ¿õí³é ñèë³ îïåðòèñü íåëåãêî, õî÷ êîæåí
Ìຠñâ³é ïîâ³â â îäí³ì ëèøå íàïðÿì³ ãíàòè, – ³íàêøå
Âñåñâ³ò âîíè á ðîçíåñëè ó áðàòí³é ñâî¿é âîðîæíå÷³.
Åâð îñåëèâñÿ â êðà¿í³ Çîð³, â³ä çåìåëü íàáàòåéñüêèõ
² àæ äî Ïåðñüêèõ õðåáò³â, îñÿÿíèõ ðàí³øí³ì ñîíöåì;
Çàõ³äíèé áåðåã, äå ñîíöå ïðîì³ííÿì ñ³ÿº âå÷³ðí³ì,
гäíèé Çåô³ðîâ³ ñòàâ. Íà ï³âíî÷³, â Ñê³ô³¿ äèê³é,
Ìຠäîì³âêó Áîðåé.  ïðîòèëåæíîìó êðà¿, íà ï³âäí³,
 õìàðàõ ³ áóéíèõ äîùàõ öàðþº íåñòðèìàíèé Àâñòåð.
Âèùå, íàä öàðñòâîì â³òð³â, åòåð ñïî÷èâຠáëàæåííèé,
×èñòèé, ÿñíèé, â³ä áîëîòà çåìíîãî ³ ïîðîõó â³ëüíèé.
Ëåäâå óñòàëèëîñü âñå ³ çíàéøëî ñîá³ ïåâí³ ãðàíèö³,
Çðàçó æ, ïðèòèñíåí³ äîòè íàâàëîþ òåìíî¿ ìàñè,
dzð ïðîìåíèñò³ îãí³ ðîçæåâð³ëèñü â íåá³ øèðîê³ì.
À ùîá óñþäè æèâå áóÿëî æèòòÿ ³ äèõàííÿ,
 íåá³ áîãè ³ áîæåñòâåíí³ Çîð³ òîä³ îñåëèëèñü,
Õâèëÿ ïðèíàäèëà ðèá áëèñêó÷ó ñð³áëÿñòó ïîðîäó,
Çâ³ð óïîäîáàâ ãà¿, à ïòèöÿ – ðóõëèâå ïîâ³òðÿ.
Ò³ëüêè íàéâèùà ç ³ñòîò, íàéãîñòð³øà, íàéòîíøà íà ðîçóì,
Ùå íå ç’ÿâèëàñü, ùîá ñâ³ò ïîêîðèòè é äåðæàòè ó âëàä³.
Çâ³äêè ïîñòàëà ëþäèíà – õòî ñêàæå: ÷è ç áîæîãî ñ³ì’ÿ
Âèâ³â ñòâîðèòåëü ¿¿, ÿê êðàùîãî ñâ³òó ïî÷àòîê,
À ÷è Çåìëÿ ìîëîäà, äîï³ðó ðîçëó÷åíà ç Íåáîì,
799
Публій Овідій Назон
 ìàòåðí³ì ëîí³ ñâî¿ì çàòðèìàëà ïåðâ³ñòîê Íåáà,
À ²àïåò³â íàùàäîê, çì³øàâøè ³ çåìëþ, ³ âîäó,
Ôîðìó äëÿ íüîãî çíàéøîâ, – áîã³â ì³öíîâëàäíèõ ïîäîáó,
Òîæ óñ³ ³íø³ çâ³ð³ ç ïîíóðèìè ëèöÿìè õîäÿòü.
Ëþäñüêèé òèì ÷àñîì ê³ñòÿê ïîñòàâëåíî ñòð³ìêî ³ ïðîñòî,
Î÷³ ï³äíåñåíî âãîðó, äî ç³ð ³ âèñîêîãî íåáà.
Òàê ç íåäîëàäíî¿ êóïè Çåìëÿ ñôîðìóâàëàñÿ é ñòàëà
Ìàò³ð’þ âñüîãî æèâîãî ³ ëþäñüêîãî ðîäó ïî÷àòêîì.
Ïåðåêëàä Ì.Çåðîâà
×ÎÒÈÐÈ ÏÎÊÎ˲ÍÍß ËÞÄÑÜʲ (², â. 89–150)
Ïåðøå ïîð³ääÿ áóëî çîëîòå: áåç áè÷à ³ ñïîíóêè,
Ç âëàñíî¿ âîë³ âîíî Ïðàâîòó øàíóâàëî ³ ×åñí³ñòü.
Êàðè ³ ñòðàõó íå çíàëî. Ïîãðîçëèâå ñëîâî çàêîíó
Ùå íå ÷èòàëîñü íà ì³äí³é òàáëèö³, ³ ëþä íå ñòðàøèâñÿ
Âèðîê ïî÷óòè ñóää³, áåç ñóäó é îï³êè áåçïå÷íèé.
Ñîñíè ç ã³ðñüêèõ âåðõîâèí ùå íå ñõîäèëè â ä³ë íà ïîòîêè,
Ùîáè ëåãêèì êîðàáëåì íåçíàí³ îäâ³äàòè çåìë³:
Æîäí³ íàäìîð’ÿ ÷óæ³ íå ìàíèëè ùàñëèâîãî ëþäó.
Ìóðè, ãëèáîê³ ðîâè íå áóëè ùå äëÿ ì³ñò ïîÿñàìè;
Ïðîñòà ñóðìà ³ ïîêðó÷åíèé ð³ã íå ñï³âàëè äî áîþ;
Ìå÷ ³ øîëîì íå ñëóæèëè í³êîìó. Áåç çáðî¿, áåç â³éñüêà
Ìèðí³ íàðîäè æèëè â íåïîðóøí³ì ³ ëþá³ì äîçâ³ëë³.
Ùåäðà çåìëÿ ñàìîõ³òü, ùå íå çíàþ÷è ïóò îáîâ’ÿçêó,
Ðàëîì íå òêíóòà çàë³çíèì, íå çðàíåíà ùå áîðîíîþ,
Ãîéíèé ïðèíîñèëà äàð, ïîæèâó, ëåãêó ³ êîðèñíó.
Ëþäè çáèðàëè òîä³ äèêó âèøíþ é ñóíèö³ ïî ãîðàõ,
Òåðåí ç çàíîçèñòèõ â³ò, øîâêîâèö³ ÿãîäè ñòèãë³
Òà æîëóä³, ùî çðîíèëî Þï³òåðà äðåâî ðîçëîãå.
³÷íà ñòîÿëà âåñíà, ³ ïîäóâîì í³æíèì çåô³ðè
Ïåñòèëè öâ³ò ëóãîâèé, ùî ïèøàâñÿ ³ ð³ñ, ñàìîñ³éíèé.
Âò³ì, ³ íåçîðàíèé ëàí ïîëîâ³â – íàõèëÿâñÿ õë³áàìè,
², íå ëåæàâøè â ïàðó, íàëèâàâ ñâîº ñòèãëå êîëîññÿ.
гêè òåêëè ìîëîêîì, ñòðóìåí³ëè ñêð³çü íåêòàðîì ð³êè,
² òåìíîëèñò³ äóáè çîëîòèìè òî÷èëèñü ìåäàìè.
Ç òîãî æ ÷àñó, ÿê, çàñëàâøè Ñàòóðíà ó Òàðòàð òåìíè÷íèé,
Âëàäó Þï³òåð ïîñ³â, òî âæå ñð³áíà ïîðà òà íàñòàëà,
óðøà â³ä çîëîòà, àëå ö³íí³øà â³ä òåìíî¿ ì³ä³.
Âëàäàð íîâèé ñêîëîòèâ ö³ëîð³÷íó Ñàòóðíîâó Âåñíó,
˳òî äîäàâøè äî íå¿, íåïåâíóþ Îñ³íü ³ Çèìó,
² íà ÷îòèðè äîáè ð³÷íèé êðóãîá³ã ïîä³ëèâøè.
Âïåðøå òîä³ çàòðåìò³ëî ïîâ³òðÿ â³ä ñóø³ òà ñïåêè,
² â³ä õîëîäíèõ â³òð³â êðèæàí³ ïîçâèñàëè áóðóëüêè.
Âïåðøå òîä³ çíàäîáèëèñü îñåë³; îñåë³ çíàéøëèñÿ
800
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì