Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

ÅÏÎÄÈ

ÄÎ ÍÀÊËÅÏÍÈÊÀ

×îãî æ òè, ïñå, êóñàºø ïåðåõîæîãî?

À âîâêà ùî, íå éìå òâ³é çóá?

×îìó â ì³é á³ê íå ãàâêàºø, íå øê³ðèøñÿ?

Áî¿øñÿ – ìîæó é ñàì âêóñèòü!

ß, ìîâ ðóäèé ëàêîíåöü ÷è ìîëîñ ïðóäêèé,

Ùî ç ïàñòóõàìè çäðóæåí³,

Çà çâ³ðîì ïî çàìåòàõ ñì³ëî êèíóñÿ,

Õî÷ áè ÿêèé òî áóâ õèæàê.

À òè, çàñêàâó÷àâøè, ìèòòþ æ ³ çàòèõ:

Íåäîãðèçîê îáíþõóºø.

Ãëÿäè æ, áî íà ëèõîãî é ñàì ó ãí³â³ ÿ

Ñâ³é ãîñòðèé ð³ã ï³äòî÷óþ,

Ìîâ íà Ë³êàìáà çÿòü éîãî çíåâàæåíèé,

Ìîâ Ã³ïïîíàêò – íà Áóïàëà.

À âæå, êîëè õòî âêóñèòü, ÷è ðèäàòèìó,

ßê òîé ä³òâàê áåççàõèñíèé?

ÄÎ ÐÈÌËßÍ

Êóäè, êóäè, çëî÷èíö³? Íàùî çíîâ ìå÷³

Âè ç ï³õîâ äîáóâàºòå?

×è ìàëî êðîâ³ ðîçëèëîñü ëàòèíñüêî¿

Ìîðÿìè é ñóõîäîëàìè?

Íå ç òèì, ùîá âåæ³ Êàðôàãåíà ãð³çíîãî

Ñïàëèâ íàðåøò³ ðèìëÿíèí,

Ùîá âîéîâíèê – áðèòàíåöü, äîñ³ â³ëüíèé ùå,

Â êàéäàíàõ ÷åðåç Ðèì ïðîéøîâ,

À ùîá íà ðàä³ñòü ïàðôàì äîêîíàâ ñåáå

Íàø Ðèì ðóêîþ âëàñíîþ.

Òàæ í³ âîâêè, í³ ëåâè íå æèâóòü îòàê:

Òàì ñâ³é ñâîãî íå ¿ñòü æèâöåì.

×è øàë ñë³ïèé âàñ ãîíèòü, ÷è áîã³â ðóêà,

×è çëî÷èí? Äàéòå æ â³äïîâ³äü!

Ìîâ÷àòü. À íà îáëè÷÷ÿõ – í³áè ñìåðò³ çíàê:

Áë³ä³ é çàö³ïåí³ë³ âñ³.

Òàê – òàê, æîðñòîêà äîëÿ ðèìñüêèé ëþä æåíå

² áðàòîâáèâñòâà ãð³õ ñòðàøíèé,

Â³äêîëè áåç âèíè òóò ïðîëèëàñü, áóëî,

Ïðîêëÿâøè âíóê³â, Ðåìà êðîâ.

761

Квінт Горацій Флакк

ÄÎ ÐÈÌÑÜÊÎÃÎ ÍÀÐÎÄÓ

Äðóãå â óñîáèöÿõ òèõ çìàðíóâàëîñÿ âæå ïîêîë³ííÿ,

Ï³ä âëàñíîþ âàãîþ âåëåò Ðèì ïàäå.

Òîé, ùî í³ ìàðñè íå â çìîç³ éîãî ïîäîëàòè ñóñ³äí³,

Àí³ Ïîðñåíà, ãð³çíèé âîæäü Åòðóð³¿,

Í³ çàïîâçÿòèé Ñïàðòàê, í³ Êàïó¿ çàçäð³ñíà ìóæí³ñòü,

Àí³ íåïåâí³ â ÷àñ ïîâñòàíü àëëîáðîãè,

Òîé, ùî éîãî íå ñêîðèâ ãåðìàíåöü áëàêèòíîîêèé,

Í³ Ãàíí³áàë, ïðîêëÿòèé íàøèì ïðàä³äîì.

Ìè äîêîíàºì éîãî, ç³ïñóòå íàñêð³çü ïîð³ääÿ,

² çíîâ òèì êðàºì ò³ëüêè çâ³ð áëóêàòèìå,

À ïåðåìîæåöü – äèêóí – î ãîðå! – â äçâîí³ êîïèòà

Êð³çü ïîæàðèùà Ðèìó íà êîí³ ïðîì÷èòü.

Âèðèòèé Ðîìóëà ïðàõ – íà ñîíöå ç ò³í³ ìîãèëè –

Ðîçâ³º ç â³òðîì – ãð³õ ³ ãëÿíóòü! – âàðâàð òîé.

“Ùî, – çàïèòàºòå âè, ÷è âñ³ çàãàëîì, ÷è ëèø êðàù³, –

Ç òîãî íåùàñòÿ ùî íàñ ìîæå âèáàâèòü?” –

²íøî¿ ðàäè íåìà: ÿê, áóëî, ò³ ôîêåéö³, ïðîêëÿâøè

Ñâîþ â³ò÷èçíó, ñâ³é ïîð³ã, áîã³â ñâî¿õ,

Ãåòü ïîäàëèñÿ ñîá³, ïîêèíóâøè íàâ³òü ñâÿòèí³,

Ùîá âîâêóëàêà òà êàáàí ñåëèëèñü â íèõ,

Òàê îòî é âàì òðåáà éòè, êóäè ëèø íîãè íåñóòü âàñ,

À ñåðåä ìîðÿ – õâèë³ òà â³òðè ðâó÷ê³.

Ãîäèòåñü âè íà òàêå? ×è ïîðàäèòü íàì õòîñü ðîçóìí³øå?

Òî â ÷³ì çàãàéêà? Îñü ³ â³ùèé ïòàõ çëåò³â.

Ñïåðøó êëÿí³ìîñü, îäíàê: ëèø òîä³ ìè ìîãëè á ïîâåðíóòèñü,

Êîëè ç äíà ìîðÿ ñêåë³, ìîâ ãóáêè, ñïëèâóòü.

Ò³ëüêè òîä³ ìè çìîãëè á íàâåðíóòè â³òðèëî äîäîìó,

ßê øïèëü Ìàò³íó â áèñòðèé Ïàä çàíóðèòüñÿ,

×è Àïåíí³íè ñòð³ìê³ ïîçá³ãàþòü äî ìîðÿ, à çâ³ð³

Íåçâè÷íî ì³æ ñîáîþ ïîïàðóþòüñÿ:

Îëåíü ó êîë³ òèãðèöü áóäå ïàðè øóêàòü, à ãîëóáêà,

Øóë³êó ïîëþáèâøè, çðàäèòü ãîëóáà,

Â³ë æå, ÿê ñâ³é ïðè ñâî¿ì, ïîá³÷ ëåâà äîâ³ðëèâî ñòàíå,

Â ñîëîíó õâèëþ ïîì³æ ðèá êîçåë ï³ðíå.

Ï³ñëÿ òàêèõ çàêëèíàíü, ùî äîäîìó íàì øëÿõ çàãîðîäÿòü,

Ðóøàéìî, äðóç³, õàé íå âñ³, òà â æìåíüö³ ò³é

Áóäóòü íàéêðàù³ ì³æ âàñ, à õòî âæå ðîçì’ÿê ó çíåâ³ð³,

Â ïîñòåë³ êëÿò³é õàé áîêè â³äëåæóº.

Âè æ, êîòð³ äóõîì ì³öí³, ïîëèø³òü îöåé ñìóòîê æ³íî÷èé –

Êðèëîì – â³òðèëîì ïðîìàéíåì ïîâç áåðåã òîé,

Äå êîëîâèé Îêåàí, à òàì – îñòðîâè áëàãîäàòí³,

Ïîëÿ ÷óäîâ³, òîæ ïëèâ³ì, ïëèâ³ì òóäè!

Äå ïëîäîíîñèòü çåìëÿ, íå òîðêàíà ïëóãîì, à ëîçè –

762

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ó çëîò³ êèòèöü, õî÷ ðîñòóòü áåç äîãëÿäó,

Äå ðÿñíîòîþ ïëîä³â ìàñëèíè ãîðäÿòüñÿ, à ñìîêâè –

Â ïëîäàõ, ÿê ó íàìèñò³, é ÷åðåç êðàé ïëèâå

Ìåä ³ç äóïëèñòèõ äóá³â, äå ç ã³ð ëåãêîþ ñòîïîþ

Á³æèòü, ñì³ºòüñÿ, ãðàº äæåðåëî äçâ³íêå.

Òàì ç ïàñîâèùà êîçà äî ä³éíèö³ ñï³øèòü áåç ïðèíóêè,

Òóæàâèì âèì’ÿì ãîðäà, éäå â³âöÿ äî ðóê.

Òàì ³ç ðåâ³ííÿì âåäì³äü íå îáõîäèòü ï³ä âå÷³ð êîøàðè,

Çåìëÿ ãàäþ÷÷ÿì òàéêîìà íå ¿æèòüñÿ.

Ð³çíå ïîáà÷èìî òàì, çà÷àðîâàí³, äå íàä ëóãàìè

Ïîõìóðèé Åâð íå ïëåùå äîùîâèì êðèëîì,

Òàì, äå âàãîìå çåðíî íå âñèõàº ó ñïðàãíåí³é íèâ³,

Áî âïîðó ñîíöå, âïîðó é äîù Þï³òåð øëå.

Ïîøåñòü õóäîáè íå ¿ñòü, ³ íåìàº òàêîãî ñâ³òèëà,

ßêå á îòàð³ âë³òêó äîï³êàëî òàì.

Ïëåñà äçåðêàëüíîãî òàì íå ãîéäíóëî âåñëî àðãîíàâòà,

Áëóäíèöÿ ³ç Êîëõ³äè íå ä³éøëà òóäè.

Òèõ áåðåã³â íå äîñÿã í³ áóâàëèé ïëàâåöü ô³í³ê³éñüêèé,

Í³ ò³, ùî ç Îä³ññåºì ö³ëèé ñâ³ò ïðîéøëè.

Ò³ áåðåãè â³ää³ëèâ Þï³òåð äëÿ ÷åñíîãî ëþäó,

ßê ì³ääþ îñêâåðíèâñÿ â³ê ³ç çîëîòà,

Ì³äíèé – çàë³çîì ¿äêèì; òóäè – ÿ â³ùóþ – ïîáîæíèì

Äî âòå÷³ ðÿò³âíî¿ øëÿõ íàì³÷åíî.

ÑÀÒÈÐÈ

ÊÍÈÃÀ ÏÅÐØÀ

Â ÷³ì, Ìåöåíàòå, òóò ð³÷, ïîÿñíè, ùî íåìàº òàêîãî,

Õòî á ñâî¿é äîë³ ðàä³â – ÷è îáðàâ ¿¿ ñàì â³í, ÷è ç íåþ

Ïðîñòî ç³òêíóâñü – ³ íå çàçäðèâ òîìó, õòî íà ³íø³é äîðîç³?

“Î, ùàñëèâ³ êóïö³!” – ç³òõàº âî¿í ï³ä ñòàð³ñòü,

×óþ÷è âòîìó âàæêó â çàãðóá³ë³ì, íàòðóäæåí³ì ò³ë³.

²íøî¿ äóìêè êóïåöü, êîëè áóðÿ ñóäíîì çàõèòàº:

“Âî¿íàì êðàùå – òàêè: ëèø çàâ’ÿæåòüñÿ á³é – ³ â³äðàçó

Ñêîñèòü ¿õ ñìåðòü àáî çäîáè÷÷þ âò³øèòü ãó÷íà ïåðåìîãà”.

Â ì³ñò³ ïðàâíèê ñåëÿíèíîâ³ çàçäðèòü, êîëè â éîãî äâåð³

Ñòóêàº ðàíí³é ïðîõà÷, õî÷à é ï³âí³ ùå äíÿ íå çâ³ùàëè.

Òîé, ³ç ñåëà íåîõî÷å íà ñóä ïîñï³øàþ÷è â ì³ñòî,

“Ëèø ãîðîäÿíè, – ç³òõíå, – ëèø âîíè ùàñëèâ³ íà ñâ³ò³”.

Ïðèêëàä³â òèõ òàêà ñèëà êðóãîì, ùî é Ôàá³é – áàç³êà

763

Квінт Горацій Флакк

Òóò ÿçèêà á íàòîìèâ. Òàê îñü, ùîá òè íå çàíóäèâñü,

Ñëóõàé, äî ÷îãî âåäó. Õàé ãóêíå ÿêèéñü áîã ¿ì: “Àíó ëèø,

Ñïðîáóþ âàì äîãîäèòü: òè îñü âî¿í òåïåð, à â³äíèí³

Áóäåø êóïöåì; òè, ïðàâíèê – ñåëÿíèíîì. Ì³íÿéòåñü ì³ñöÿìè:

Âè ïåðåõîäüòå ñþäè, âè – òóäè. Âîðóø³òüñÿ æ, íå ñò³éòå!

Ãåé æå!” – Ñòîÿòü, íà÷å âêîïàí³. Ùàñòÿ æ áóëî ï³ä ðóêîþ!

Îò ³ ðîçãí³âàâñü Þï³òåð íà íèõ (òà é ïî ïðàâó!), íàäóâøè

Ùîêè îáèäâ³, é ïîêëÿâñü, ùî, õî÷ ÿê áè éîãî íå áëàãàëè, –

Äî çàáàãàíîê ëþäñüêèõ ïðèñëóõàòèñÿ á³ëüøå íå áóäå.

Íó, àëå ãîä³. Öþ ìîâó ïîâ³â ÿ íå ç òèì, ùîá ñì³ÿòèñü,

Õî÷ ³ ç óñì³øêîþ ìîâèòüñÿ ïðàâäà, õ³áà õòî áîðîíèòü?

Òàê ³ õëîï÷èí³, ùîá ëåãøå áóëî éîìó ãðàìîòè â÷èòèñü,

Ïðÿíèê ëàã³äíèé â÷èòåëü, áóâàº, ïîäàñòü – òàêè â øêîë³.

Âñå æ íà ïîâàæíå ðîçìîâó çâåðí³ì, çàíåõàÿâøè æàðòè.

Òîé, õòî êðèâèì ëåìåøåì òâåðäó ðîçîðþº çåìëþ,

Òîé õèòðîìóäðèé øèíêàð ³ òîé âî¿í, ³ ò³, ùî êâàïëèâî

Ìîðåì ïëèâóòü, ïîò³øàþòü ñåáå, ùî, õî÷à é íàòåðïëÿòüñÿ,

Ñòàð³ñòü çàòå çàáåçïå÷åíó ìàòèìóòü: òèõî é áåçæóðíî,

Âðåøò³, ñîá³ çàæèâóòü, íàãðîìàäèâøè âäîñòàëü ïðèïàñ³â.

Îí ³ ìóðàøêà, ñêàæ³ì, õî÷ ìàëà, òà ç âåëèêèì çàâçÿòòÿì

Òÿãíå é òÿãíå âñå êðèõòè ÿê³ñü äî ñâîãî ìóðàâèùà,

Ìîâáè íà ãîðó ÿêó: ïðî ìàéáóòíº é âîíà ïàì’ÿòàº!

Òàê, àëå õàé ëèø ïîõèëèòüñÿ ð³ê ï³ä ñóìíèì Âîäîë³ºì, –

Âæå òà ìóðàøêà ç íîðè – í³ íà êðîê: ñïîæèâàº ðîçóìíî

Ñâ³é íåîáõ³äíèé çàïàñ. À òåáå æ í³ çèìà, í³ íåñòåðïíà

Ñïåêà, í³ ìîðå, í³ ìå÷, í³ âîãîíü íå â³äâåðíóòü â³ä çèñêó.

Éäåø íàïðîëîì, ùîá í³õòî íå çð³âíÿâñÿ ç òîáîþ â áàãàòñòâ³.

Ùî çà ïðèºìí³ñòü – ç³áðàâøè ç òðóäîì òàêèì ñèëó – ñèëåííó

Çîëîòà é ñð³áëà, òå âñå çàêîïàòü ïîò³ì íèøêîì ó çåìëþ?

“Ðàç íàäáåðè – é ëèø ì³äÿê ïîçîñòàíåòüñÿ ç ö³ëî¿ êóïè”.

Ìîæå, â ò³é êóï³, ùî òàê áåðåæåø, òè êðàñó ÿêóñü áà÷èø?

Õàé íà òîêàõ òâî¿õ ãîðè çåðíà âèñî÷àòü ï³ñëÿ æíèâà, –

Øëóíîê òâ³é á³ëüøå, í³æ ì³é íå ïîì³ñòèòü. Àáî, ïðèïóñò³ìî,

Â êîøèêó õë³á íà ïëå÷³ ì³æ ðàáàìè íåñåø, òî ÷è á³ëüøèé

Êóñåíü òîá³ ïðèïàäå, í³æ ðàáîâ³, ùî éøîâ áåç í³÷îãî?

Â ìåæàõ ïðèðîäè æèâè – é íå çàæóðèøñÿ òèì, ùî çîðàâ òè

Ñòî, à íå òèñÿ÷ó íèâ. “² âñå – òàêè äóæå ïðèºìíî

Áðàòè ç âåëèêî¿ êóïè!” – ×è æ ïàê? À ÿêùî ÿ ç ìàëî¿

Ñê³ëüêè ïîòð³áíî â³çüìó, òî ÷èì ìîÿ ñêðîìíà ïëåò³íêà

Ã³ðøà â³ä çàñ³ê³â ïîâíèõ òâî¿õ? À, áóâà, òîá³ òðåáà

Êóõîëü ÷è ãëåê ùîíàéá³ëüøå âîäè, àëå òè íà ñòðóìîê òîé

Çâèñîêà ãëÿíåø: ìåí³ âèïàäàëî á, ìîâëÿâ, çà÷åðïíóòè

Äåñü íà âåëèê³é ð³ö³, à íå òóò! ×åðåç òå íàé÷àñò³øå

Òèõ, ÿêèì õî÷åòüñÿ á³ëüøå, í³æ òðåáà, çíåñå, â³ä³ðâàâøè

Ðàçîì ³ç áåðåãîì, íà áèñòðèíó ðîçëþòîâàíèé Àâô³ä.

764

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Õòî æ íå çàãàðáóº çàéâîãî, òîé íå ÷åðïàòèìå êóõëåì

Í³ â êàëàìóòí³é âîä³, àí³ â õâèëÿõ æèòòÿ íå çàãóáèòü.

Íó, àëå á³ëüø³ñòü ëþäåé ó æàäîá³ ñë³ï³é çàêëèêàº:

“Ñê³ëüêè á íå ìàâ – äîêëàäàé: ïî ìàéí³ æ òàêè ñóäÿòü ïðî òåáå!”

Îò ³ ïî÷íè ç òàêèì! Õàé âæå ãðîìàäèòü, êîëè çàïîâçÿâñÿ

Áóòè íåùàñíèì. Â Àô³íàõ êîëèñü áàãàò³é íåîõàéíèé

Íà÷å é íå ÷óâ, ÿê íåñëàâëÿòü éîãî, òà ùå é ïîñì³õàâñÿ:

“Ëþäè ñâèñòÿòü ìåí³ âñë³ä, íó ³ õàé ïîñâèñòÿòü! Çàòå äîìà

ß ñîá³ ñàì ó äîëîí³ ïëåùó, ñïîãëÿäàþ÷è ãðîø³”.

Òàíòàë òàê ñàìî, ïî øèþ â âîä³, äî ãðàéëèâî¿ õâèë³,

Ñïðàãëèé, ãóáàìè íå ì³ã äîòÿãòèñü. Òè ñì³ºøñÿ? Îäíà÷å

Éäåòüñÿ ïðî òåáå, çì³íè ëèø ³ì’ÿ: óñüîãî íàñòÿãàâøè

Õòîçíà çâ³äê³ëü, íà ì³øêàõ òèõ ëåæèø, íå ñêëåïëÿþ÷è îêà,

¯õ áåðåæåø, ìîâ ñâÿòèíþ ÿêó, ìîâ ìàëþíêàì, ¿ì ðàäèé.

Ùî òàêå ãðîø³, îäíàê, ³ ÿêå ¿õ ïðèçíà÷åííÿ, çíàºø?

Õë³á êóïóþòü çà íèõ, äî îá³äó âèíà òðîõè, ñëîâîì,

Òå íåîáõ³äíå, áåç ÷îãî, ïðèðîäíî, ñòðàæäàëà á ëþäèíà.

Ìîæå, ïðèºìíî òîá³ äåíü ³ í³÷ ï³âæèâîìó áîÿòèñü

Êðàæ³, ï³äïàëó, ñâî¿õ æå ðàá³â, áî é âîíè ùîõâèëèíè

Ëàäí³ òåáå îá³êðàñòè é âòåêòè. Â³ä òàêîãî áàãàòñòâà

Õàé ìåíå äîáð³ áîãè áåðåæóòü! À ùî, êîëè ÷àñîì

Ñêðóòèòü ïðîñòóäà òåáå àáî ùå â ÿê³éñü ³íø³é íåäóç³

Çëÿæåø êîëèñü, òî ÷è ìàºø òàêîãî, õòî á ñ³â á³ëÿ òåáå,

Õòî çãîòóâàâ áè ïðèïàðêó, ïîäáàâ, ùîá äîñâ³ä÷åíèé ë³êàð

Âèõîäèâ øâèäøå òåáå, òâî¿ì ä³òÿì íà âò³õó é ðîäèí³?

Ïðàâäà, çäîðîâ’ÿ òîá³ í³ äðóæèíà, í³ ñèí òâ³é íå çè÷àòü.

Âñ³ì òè íåíàâèñíèé: ñëóãàì, ñëóæíèöÿì, çíàéîìèì, ñóñ³äàì.

Âñå òè çà ãðîø³ á îääàâ, ùå é îáðàæåíèé: “Äèâíî, ÷îìó öå

Ëþäè íå ëþáëÿòü ìåíå?” À çà ùî æ òàêîãî ëþáèòè?

Íàâ³òü, ÿêùî á òè é ðîäè÷³â ñòàâ ïðèõèëÿòè äî ñåáå,

Òèõ, ùî áåç òðóäó òâîãî äàëà òîá³ äàðîì ïðèðîäà, –

Ìàðíî á íàìó÷èâ ñåáå, íåùàñëèâ÷å, ÿê òîé, õòî á óçÿâñÿ

Îñëèêà â÷èòè, ùîá Ìàðñîâèì ïîëåì, çàãíóçäàíèé, á³ãàâ.

Ãîä³ æ áî ãðîø³ çáèâàòè! À âæå íàçáèâàâ, òî õî÷ ìåíøå

Äóìàé ïðî âáîã³ñòü, çàáóäü âæå ïðî ñòðàõ, ïðî òóðáîòè é, íàðåøò³,

Òðîõè ñïî÷èíü, îñÿãíóâøè ìåòó, à òî ùå é ç òîáîþ

Áóäå êîëèñü, ÿê ç Óì³ä³ºì; áàéêà íåäîâãà: áàãà÷ òîé

Ãðîø³ ì³õàìè âæå ì³ðÿâ, à ñàì çîäÿãàâñÿ â ëàõì³òòÿ

Â áóäåíü ³ â ñâÿòî, íåíà÷å òîé ðàá, ³ òðåìò³â àæ äî ñìåðò³:

“Ùå, íà á³äó, ðîçîðþñü!” Òà çíàéøëàñü Ò³íäàð³äà é íà íüîãî

Òà, ùî ñëóæíèöåþ â íüîãî áóëà, íèì â³äïóùåíà ïîò³ì, –

Ç ìàõó ñîêèðîþ íàâï³ë òîãî áàãà÷à ðîçðóáàëà.

“Ùî æ òîä³ ðàäèø ìåí³? Ùîá ÿ æèâ, ÿê òîé Íåâ³é, ÷è, ìîæå,

ßê Íîìåíòàí?” – Àæ í³ÿê. Òè êðàéíîù³ ö³ õ³áà âìèñíî

Âçÿâñÿ ç³òêíóòè ÷îëîì. Õî÷ òîá³ äîð³êàþ çà ñêóï³ñòü,

765

Квінт Горацій Флакк

Öå ùå íå çíà÷èòü, ùî ÿ äî âèíà, äî ãóëüòÿéñòâà ñõèëÿþ.

ª æ ñåðåäèíà ì³æ òåñòåì Â³çåë³ÿ ³ Òàíà¿ñîì!

Âñå ìàº ì³ðó ÿêóñü, ïîâñþäè ìåæ³ º ïåâí³,

Äàë³ é áëèæ÷å â³ä íèõ – äàðåìíî øóêàòèìåø ïðàâäè.

Çâ³äêè ÿ âèéøîâ, òóäè é ïîâåðòàþñü: ëèõ³ ìè íà äîëþ,

ßê ³ ñêóïèé òîé, ³ çàçäðèìî âñ³ì, õòî íà ³íø³é äîðîç³.

Ãëÿíåø îòî, ùî â ÷óæî¿ êîçè ïîâí³øàº âèì’ÿ –

É ñîõíåø îä çàçäðîñò³; ñê³ëüêè æ íà ñâ³ò³ á³äí³øîãî ëþäó,

Âïåðòî íå áà÷èòü í³õòî, ëèø áàãàòèé íàì ñêàëêîþ â îö³,

Òà ïåðåâåðøèø éîãî – ³ ïîïåðåäó çíîâó áàãàòøèé.

Òàê, êîëè â äçâîí³ êîïèò, âèðèâàþ÷èñü ³ç çàãîðîäè,

Ì÷àòü êîë³ñíèö³ ñòð³ìê³, ëèø ïåðåäíüîãî áà÷èòü ïîãîíè÷,

Ò³ëüêè éîãî ïåðåñë³äóº â³í, çíåâàæàþ÷è çàäí³õ.

Îñü ÷îìó âàæêî òàêîãî çíàéòè, õòî á ñêàçàâ, ùî ïðèºìíî

Â³ê ñâ³é ïðîæèâ ³, æèòòÿì çàäîâîëåíèé, âèéøîâ ³ç íüîãî.

Íà÷å òîé ã³ñòü, ùî ñâîº ³ äî¿â ³ äîïèâ íà áåíêåò³.

Íó, àëå äîñèòü, ùîá òè íå ãàäàâ, ùî ñóâ³é ïèñàíèíè

Âêðàâ ÿ â Êð³ñï³íà êàïðàâîãî. Âæå íå äîäàì àí³ ñëîâà.

ÊÍÈÃÀ ÄÐÓÃÀ

Êàæóòü îäí³, ùî ÿ íàäòî ¿äêèé, ùî íå ðàç ïåðåõîäæó

Ìåæ³ â ñàòèð³ ñâî¿é, àëå º ùå é òàê³, ùî ââàæàþòü

Êîæåí ðÿäîê ì³é áåçêðîâíèì, ñëàáêèì, ³ òàêèõ îòî â³ðø³â,

Êàæóòü, ïî òèñÿ÷³ ìîæå áóäü – õòî âèäàâàòè ùîäåííî.

Ùî òóò ðîáèòè, Òðåáàò³þ? – “Ñïîêîºì ïðîáóé âò³øàòèñü”. –

ßê öå? Ïîêèíóòè â³ðø³? – “Àâæåæ!” – Íåïîãàíà ïîðàäà.

Ò³ëüêè æ íå ñïèòüñÿ ìåí³. – “Õòî ñíó ïîòðåáóº ì³öíîãî,

Òðè÷³, çìàñòèâøèñü îë³ºþ, Ò³áð íåõàé âïëàâ ïîäîëàº.

Ïîò³ì, ï³ä í³÷, õàé äîá³ðíèì âèíîì ùå é øëóíîê çàêðîïèòü.

Íó, à êîëè âæå òàê ðâåøñÿ äî â³ðø³â, îäâàæñÿ âñëàâëÿòè

Ä³¿ íåçëàìíîãî Öåçàðÿ, òóò âæå ñòîðèöåþ, ïåâíî,

Òðóä òâ³é îêóïèòüñÿ”. – Ðàä áè ÿ, áàòüêó, àëå äëÿ òàêîãî

Ñèë ìåí³ áðàê: îïèñàòè çàã³í, ùî ñïèñàìè íà¿æèâñü,

Ãàëëà, ùî ãèíå ç óëàìêîì ñòð³ëè, àáî ïàðôà, ùî ðàïòîì

Ïàäàº, ìåðòâèé, ç êîíÿ – öå äàëåêî íå êîæåí çóì³º.

“Íó, àëå ÷åñí³ñòü ³ ñèëó éîãî òè á ì³ã ïðîñëàâëÿòè,

ßê Ñö³ï³îíà Ëóö³ë³é âñëàâëÿâ?” – Òà âæå á ïîñòàðàâñÿ,

Ò³ëüêè á íàãîäà áóëà: íåäîðå÷íèì â³ðøåì í³çàùî

ß á íå ïîñì³â íàäîêó÷óâàòü Öåçàðþ: â³í çà òîé íåñìàê

Òóò æå é õâèöüíóòè á ì³ã ëåñòóíà, ìîâáè ê³íü íîðîâèñòèé.

“Âñå æ âîíî êðàùå, àí³æ Íîìåíòàí³â àáî Ïàíòîëàá³â

Ëàÿòè â³ðøåì ¿äêèì çà ðîçòðàòëèâ³ñòü ÷è çà ãóëüòÿéñòâî:

Âñÿê ³ êëÿíå, é óíèêàº òåáå, õî÷ éîãî é íå ÷³ïàºø”.

766

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ùî æ òóò ðîáèòè? Ì³ëîí³é, íàïðèêëàä, îäðàçó æ òàíöþº,

Õàé ò³ëüêè â ãîëîâó âäàðèòü âèíî é ïîäâîÿòüñÿ ëàìïè.

Êàñòîð – ê³íüìè æèâå; éîãî áðàò, ùî ç ÿéöÿ òîãî æ âèéøîâ, –

Áîºì êóëà÷íèì. Ñê³ëüêè ãîë³â – ñò³ëüêè é íàõèë³â ð³çíèõ.

ß îò ëþáëþ íåêâàïëèâ³ äóìêè ñâî¿ â³ðøåì ñíóâàòè,

Òàê ³ Ëóö³ë³é ðîáèâ, ùî â³ä íàñ, çðîçóì³ëî, áóâ êðàùèé.

Âñ³ òàºìíèö³ ñâî¿ â³í çâ³ðÿâ, íà÷å âèáðàíèì äðóçÿì,

Êíèãàì ñâî¿ì: ÷è ãîðå ÿêåñü, ÷è òî ðàä³ñòü çàáëèñíå, –

Òóò æå íàä íèìè é ñõèëÿâñü, ³ òîìó–òî íà êîæí³ì ëèñòî÷êó,

Ìîâ íà îá³òí³é òàáëè÷ö³, â³äáèëîñü æèòòÿ éîãî äîâãå.

Éäó âñë³ä çà íèì, ÷è íàçâåø àïóë³éöåì ìåíå, ÷è ëóêàíöåì,

Áî æ ³ òîìó, ³ öüîìó âåíóç³ºöü ï³äîðþâàâ ìåæ³,

Ïîñëàíèé, êàæå ïåðåêàç, òóäè, ùîáè êðàºì áåçëþäíèì

Âîðîã ó Ðèì íå ïðîðâàâñü (áî ìîãëè æ ó òîé ÷àñ ïðîòè íüîãî

Ò³ ïëåìåíà, àïóë³éö³ é ëóêàíö³, ï³äíÿòèñü îðóæíî).

Âðåøò³ öåé ñòèëîñ, ÿêèì ÿ ïèøó, íå çàãðîæóº ëþäÿì, –

Â³í çàõèùàº ìåíå, ìîâ òîé ìå÷, ÿêèé âêëàäåíî â ï³õâó.

ß á ³ íå çáëèñêóâàâ íèì, òà íà ìåíå âñÿê÷àñ ëèõîä³¿

Ðå÷³ íåäîáð³ êóþòü. Î Þï³òåðå, âëàäàðþ – áàòüêó!

Ðæà õàé ïðî¿ñòü òó çàíåäáàíó çáðîþ, ùîá ëèø íà ì³é ñïîê³é

Çóáà í³õòî íå ãîñòðèâ. Àëå õòî òàêè ãàâêíå íà ìåíå

(Êðàùå õàé çðàçó â³ä òîãî â³äìîâèòüñÿ!), – ïëàêàòè áóäå:

Ï³ñíþ ãëóçëèâó ïðî íüîãî ñêëàäó ãðîìàäÿíàì íà âò³õó.

Öåðâ³é äîíîñîì ãðîçèòü, Êàí³ä³ÿ – ç³ëëÿì îòðóéíèì,

Âèðîêîì – Òóðí³é – ñóääÿ: êîëè ñïðàâó òâîþ â³í âåñòèìå –

Çíà÷èòü, ðÿòóíêó íå æäè. Áî òàê âîíî º â³ä ïðèðîäè:

×èì âèð³çíÿºòüñÿ õòîñü, òî òèì ³ áåðå ñâîþ æåðòâó.

Ñàì ïîì³ðêóé: íàùî âîâêîâ³ çóá, íàùî ðîãè – áèêîâ³?

Çíàº òå âîâê, ÿê ³ áèê, ïî ïðèðîä³ ñâî¿é, áåç íàóêè.

Îò ³ äîâ³ð ìàðíîòðàòíèêó Ñöåâ³ ñòàðó éîãî ìàò³ð –

Â³í ¿¿ ïàëüöåì íå çàéìå, ëàñêàâèé (àëå æ õ³áà äèâíî

Òå, ùî íà ðîãè âîâê íå áåðå, à áèê íå êóñàº?)

Í³. Ï³äñîëîäæåíà ìåäîì öèêóòà ¿é â³êó âêîðîòèòü.

Ãîä³. Ê³í÷àòèìó âæå: ÷è òî æäå ìåíå ñòàð³ñòü ïîã³äíà,

×è íàä³ ìíîþ – âæå ñìåðò³ êðèëî; ÷è âåëüìîæåþ áóäó,

×è á³äíÿêîì; ÷è ó Ðèì³, ÷è äîëÿ ïîøëå íà âèãíàííÿ –

Áàðâè ì³íëèâ³ æèòòÿ áóäóòü ãðàòè íà â³ðø³ ìîºìó.

“Òàê íå íàò³øèøñÿ, ñèíó, æèòòÿì: îõîëîíóòü äî òåáå

É äðóç³ âïëèâîâ³ òâî¿”. (À ÷îìó æ íå áîÿâñÿ Ëóö³ë³é,

Âïåðøå éäó÷è ïî ò³é ñòåæö³ ñëèçüê³é, ç ëèöåì³ðà çðèâàòè

Øêóðó áëèñêó÷ó, â ÿê³é â³í ïèøàâñü, ïðèõîâàâøè ï³ä íåþ

Ãåòü ïåðåãíèëå íóòðî? ×è ìñòèâ éîìó Ëåë³é, ÷è, ìîæå,

Òîé, õòî ïî ïðàâó ïðîçâàâñü Àôðèêàíñüêèì; ÷è â ñåðö³ íà íüîãî

Çëîáó òà¿ëè çà òå, ùî Ìåòåëëîâ³ ñì³â äîêîðÿòè

Ñëîâîì ãðèçüêèì àáî Ëóïà íåñëàâèòè â³ðøåì ñîëîíèì?

767

Квінт Горацій Флакк

Âñ³õ â³í çà áàðêè õàïàâ – ³ äð³áíîòó, é îáðàíö³â íàðîäó.

Â ëàñö³ éîãî ëèøå ÷åñí³ñòü áóëà òà áëèçüê³ ¿¿ äðóç³.

Íàâ³òü, êîëè Ñö³ï³îí ³ Ëåë³é, ìóäðåöü äîáðîäóøíèé,

Ñïðàâè ëèøàëè é øóìëèâó þðáó, ùîá ó òèø³ ñïî÷èòè, –

Ç íèì æàðò³âëèâó ðîçìîâó âåëè âîíè, ïîêè âàðèëàñü

¯ì íà âå÷åðþ êàïóñòà. ² ÿ, õî÷à ðîäîì ³ õèñòîì

Íèæ÷èé îä íüîãî, – ç âåëèêèìè æèâ; öüîãî âæå í³êîëè

Çàçäð³ñòü ìåí³ íå ïðîñòèòü. Íå ðàç ìåíå, í³áè é êðèõêîãî,

Âçÿâøè íà çóá ñâ³é, íàäëîìèòü éîãî é òîä³ ëèø îö³íèòü

Ì³öí³ñòü ìîþ. Òè íå çãîäåí ç³ ìíîþ, Òðåáàò³þ â÷åíèé?

“Çãîäåí â óñüîìó. À âñå – òàêè çâàæ íà ìîþ îñòîðîãó:

Â³ä ãëóçóâàííÿ – ëèø êðîê äî á³äè. Òè íå çíàºø, äî ðå÷³,

Ùî íàì ñâÿùåííèé çàêîí ïðî òå êàæå: “ßêùî õòîñü ïðî êîãîñü

Ï³ñíþ ëàéëèâó ñêëàäå, òî äî ñóäó ïîêëèêàíèé áóäå!”

Ùî æ, íåõàé òàê, ÿêùî ï³ñíÿ áðåõëèâà, àëå êîëè é Öåçàð

Ï³ñíþ òó ñõâàëèòü, êîëè â í³é îñì³ÿíî òå, ùî íàïðàâäó

Ïîñì³õó ã³äíå, à òîé, õòî ïèñàâ ¿¿, ñàì áåç äîãàíè?

“Ñì³õîì çàê³í÷èòüñÿ ñóä, ³ ìàéíåø ñîá³, â³ëüíèé, äîäîìó”.

Ïåðøå äîáðî – âäîâîëüíÿòèñü ìàëèì – íàéïåâí³øå, íàéâèùå!

(Òàê íàñòàâëÿþ íå ÿ: öå Îôåëë, ñåëÿíèí, ñâîþ ìóäð³ñòü,

Õî÷ ³ íå òîíêî, çàòå ïåðåêîíëèâî íàì âèêëàäàº).

Â÷³òüñÿ, îäíàê, íå çà ïèøíèì ñòîëîì òå äîáðî çäîáóâàòè,

Äå ïðèòóïëÿºòüñÿ ç³ð îä áåçãëóçäîãî áëèñêó, äå ðîçóì

Ïîãëÿä³â õèáíèõ óïåðòî òðèìàºòüñÿ, íåõòóº êðàùèì.

Òóò îñü, íàòùå, ïîãîâîðèìî! – “ßê öå íàòùå?” – Ïîñòàðàþñü

Âàì ïîÿñíèòè. Ñóääÿ, ÿêèé â ðóêè ïðèâ÷èâñü çàçèðàòè,

Ïðàâäó ïîãàíî âæå áà÷èòü. Êîëè íà êîí³ íîðîâèñò³ì

Ñêà÷åø çà çàéöåì, áóâà, ÷è êîëè, íåïðèäàòíèé äëÿ ãàðòó

Ðèìñüêèõ â³éñüêîâèõ çàíÿòü, ëåãêîâàæíî, çà çâè÷àºì ãðåöüêèì,

Ãîíèø ì’ÿ÷à ³, â³ääàâøèñü ò³é ãð³, çàáóâàºø ïðî ñïðàâæíþ

Ïðàöþ âàæêó, ÷è, ìåòàþ÷è äèñê, ðîçòèíàºø ïîâ³òðÿ, –

Ñïðàãëèé, ãîëîäíèé, òîä³ îñü ïîïðîáóé â³äêëàñòè ïðèìõëèâî

¿æó ñ³ëüñüêó ÷è âèíî, íå ïðèñìà÷åíå ìåäîì ã³ìåòñüêèì.

Ðàïòîì òâ³é êëþ÷íèê, ñêàæ³ìî, ïðîïàâ, à ðîçáóðõàíå ìîðå

Ðèáè òîá³ íå äàëî, òî é çâè÷àéíèì ïîñîëåíèì õë³áîì

Øëóíîê ñâ³é âìèòü çàñïîêî¿ø. À ÷èì ïîÿñíèòè öå, çíàºø?

Îñü ÷èì: íå â çàïàõàõ ð³äê³ñíèõ ñòðàâ íàñîëîäà íàéâèùà,

Ëèø ó ñàìîìó òîá³. Òîìó ï³ò – öå íàéêðàùà ïðèïðàâà.

Òèì – òî áë³äîãî é îäóòëîãî ñåðåä ïåðåñèòó é áëóäó

Óñòðèöÿ âæå íå ïðèâàáèòü, í³ ëÿù, í³ òåòåðÿ çàë³òíà.

Îñü òîá³ êóðêà, ñêàæ³ìî, é ïàâè÷: ïàâè÷åì òè, íàïåâíî,

Ò³øèòè á ñòàâ ï³äíåá³ííÿ ñâîº, õî÷ õâàëèâ áè ÿ êóðêó.

768

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Âèãëÿä ðå÷åé òåáå é òóò ï³äìàíóâ áè: ìîâ, ð³äê³ñíà ïòèöÿ,

Çîëîòîì ö³íèòüñÿ! Ñàì ð³çíîêîë³ðíèé õâ³ñò ÷îãî âàðòèé!

Í³áèòî ñïðàâà â õâîñò³. ×è é òå ï³ð’ÿ ¿ñè, ÿêå õâàëèø?

Ìîæå, é â îêðîï³ ïàâè÷ òàêèé êðàñåíü? Òàê – îò, êîëè ì’ÿñîì

Çîâñ³ì íå êðàùèé îä êóðêè ïàâè÷, òî òåáå, çðîçóì³ëî,

Çâàáèëà çîâí³øí³ñòü. Îò âîíî ùî! Àáî îñü ³ùå ïðèêëàä:

Õòî òîá³ ñêàæå, ÷è ç Ò³áðó ùóïàê öåé çóáàñòèé, ÷è ç ìîðÿ?

Äå ñîá³ õëþïàâñÿ â³í: ÷è â ñàìîìó ãèðë³, ÷è, ìîæå,

Ãåí ì³æ ìîñòàìè? Áàðáóëþ òè õâàëèø ³ çíîâ ïî – äóðíîìó:

“Áà÷, çäîðîâåííà ÿêà!” – ³ òóò æå íàð³çóºø äð³áíî –

Âèãëÿä òåáå ïîëîíèâ. Ùóïàê³â äîâæåëåçíèõ, îäíà÷å,

Ìîâáè é íå áà÷èø, à çíàºø ÷îìó? Áî ùóïàê îä ïðèðîäè

Äîâãèé áóâàº, áàðáóëÿ æ îòà, íàâïàêè, – íåâåëèêà.

Øëóíîê ãîëîäíèé õ³áà çíåâàæàòèìå ¿æó çâè÷àéíó? –

“Âñå æ, êîëè ò³ñíî ¿é â ìèñö³ âåëèê³é, òî é ãëÿíóòè ëþáî”, –

Êàæå ëàñóí, ÿêèé ãîðëîì ñâî¿ì ïåðåâåðøèâ áè é ãàðï³é.

Àâñòðå, ïîâ³é! Õàé ò³ ñòðàâè ïðîòóõíóòü! Ùîïðàâäà, òàêîìó

É ñâ³æå ñìàêó íå ïðîáóäèòü óæå, êîëè øëóíîê ç³ïñóòî

Íàäì³ðîì ¿æ³, êîëè ã³ðêóâàòèé ùàâåëü àáî ðåäüêà

Á³ëüø ïîì³÷í³, í³æ êàáàí àáî êàìáàëà. Ñêðîìí³ñòü, îäíà÷å,

Âèäíî ùå é íèí³ íà ïèøíèõ ñòîëàõ: ùå êëàäóòü, ÿê âîäèëîñü,

Òåìíó îëèâêó é çâè÷àéíå ÿéöå. ×è æ äàâíî äèâóâàëèñü,

ßê öå Ãàëëîí³é – îêëè÷íèê îñåòðîì ñâ³é ñò³ë çàñòàâëÿº?

“Äèâíî! Õ³áà â ò³ ÷àñè ùå íå õëþïàëàñü êàìáàëà â ìîð³?”

Êàìáàëà â ìîð³, ëåëåêà – â ãí³çä³ ïðîæèâàëè ñïîê³éíî,

Ïîêè ¿õ ïðåòîð – ëàñóí íå âïîäîáàâ ³ âè çà íèì, çâ³ñíî.

Õàé óõâàëèëè á òåïåð, ùî ç íèðêà íàéñìà÷í³øà ïå÷åíÿ, –

Òóò æå é ï³äõîïèòü öå ðèìñüêèé þíàê, ç³ïñóâàòèñü ãîòîâèé.

Ñêðîìíå æèòòÿ ùå íå çíà÷èòü – ñêóïå, áî õ³áà æ öå ðîçóìíî,

Õèáè, íàïðèêëàä, ò³º¿ óíèêíóâøè, â öþ ïîòðàïëÿòè?

Òàê ðîçâàæàº é Îôåëë, ïðèãàäàâøè òóò Àâ³ä³ºíà.

Ïñîì éîãî çâóòü íåäàðìà: ï’ÿòèð³÷í³ îëèâêè òà òåðåí –

Îñü éîãî çâè÷í³ õàð÷³. Äî âèíà æ íå òîðêíåòüñÿ í³çàùî,

Ïîêè âæå ãåòü íå ïðîêèñíå. À çàéäå ÷àñàìè âåñ³ëëÿ,

Ñâÿòî ÿêåñü ÷è óðîäèíè, – ÿê ³ ãîäèòüñÿ, ó á³ë³ì

Ñëóæèòü ãîñòÿì, òà òàêîþ îë³ºþ â³í âëàñíîðó÷íî

Êðîïèòü êàïóñòó, áóâà, ùî é ó íîñ³ â³ä íå¿ çàêðóòèòü.

Òàê ³ òðåìòèòü íàä óñ³ì ³ ëèø îöòó íå ë³÷èòü ïî êðàïëÿõ.

ßê ìóäðåöåâ³ òóò áóòè, ñêàæè? Çà âç³ðåöü êîãî áðàòè?

Çâ³äñè, ÿê êàæóòü, çàãðîæóº âîâê, à çâ³äòè – ñîáàêà.

×èñòèé – í³ áðóäîì ëþäåé íå âðàæàº, àí³ ìàðíîñëàâíèì

Áëèñêîì íå ñë³ïèòü î÷åé. Íå ðîáè, ÿê òîé ñèâèé Àëüáóö³é:

Ùå é ðîçïîðÿäæåíü ðàáàì íå äàâàâ, à âæå çà íåäáàë³ñòü

Ãàíèòü ¿õ; Íåâ³ÿ òåæ íå íàñë³äóé: ãîñòÿì â³í ïîìè¿

Çàì³ñòü âîäè ç íåóâàãè ïîäàâ; öå – õèáà íå ìåíøà.

769

Квінт Горацій Флакк

Çâàæ òåïåð äîáðå íà âñ³ ïåðåâàãè ñêðîìíî¿ ¿æ³.

Áóäåø, ïî – ïåðøå, çäîðîâèé: âèáàãëèâ³ ñòðàâè – øê³äëèâ³,

Â òîìó òè ñàì ïåðåñâ³ä÷èâñü, êîëè, âòèõîìèðèâøè ãîëîä,

Ìèëó ïîëåãê³ñòü â³ä÷óâ. À ñïðîáóé – íî òè ï³ñëÿ óñòðèöü

Ïàðó äðîçä³â ùå êîâòíóòè, âàðåíå çì³øàòè ç ïå÷åíèì, –

Ëàñîù³ â æîâ÷ ïåðåì³íÿòüñÿ. Äåñü àæ äî ñàìîãî ãîðëà

Çáóðåíèé ñëèç ï³äñòóïàòèìå. Ãëÿíü ëèø, ÿêèìè áë³äèìè

Ãîñò³ âñòàþòü ³ç – çà ñòîëó, ùî ãíóâñÿ â³ä ð³çíèõ íà¿äê³â,

Ò³ëî, íàäì³ðó íàñè÷åíå â÷îðà, ïðèãí³÷óº é äóøó:

×àñòêó íåáåñíîãî ïîäóâó â çåìëþ çàòîïòóº, ãàñèòü.

²íøèé – ïî¿ñòü íàøâèäêó òà çäð³ìíå ñîá³, é òóò æå äî ïðàö³

Çâè÷íî é áàäüîðî ñòàº. Àëå é â³í íå â³ä òîãî, ùîá ÷àñîì

Äåùî ñîá³ ïîïóñòèòè: ÷è òî êîëè äíèíà ñâÿòêîâà

Ç îá³ãîì ðîêó íàäëèíå, ÷è, ìîæå, çìàðí³âøè, çàõî÷å

Òðîõè íàáðàòèñÿ ò³ëà, ÷è òî êîëè ñòàð³ñòü ïðî ñåáå,

Õî÷ íåïîì³òíî, à âñå æ íàãàäàº: ìîâëÿâ, îçèðíèñÿ –

Âæå é øàíóâàòèñü ïîðà. Íó à òè, ùî ðîçì’ÿê ó áåçä³ëë³

Â ðîçêâ³ò³ ñèë ñâî¿õ, ÷èì òè ïîò³øèø ñåáå, êîëè ðàïòîì

Ëÿæåø, íåäóæèé, ÷è ïðîñòî çàãëèáèøñÿ â íåì³÷íó ñòàð³ñòü?

Ëþäè, äàâíî êîëèñü, ì’ÿñî êàáàíÿ÷å ñòóõëå õâàëèëè,

Òà íå òîìó, ùî áåç íþõó áóëè, à ùîá ã³ñòü çàï³çí³ëèé

Êðàùå òàêèì ï³äêð³ïèâñÿ, í³æ ìàâ áè ùå ñâ³æèì òå ì’ÿñî

Ñàì íåíàæåðà – ãîñïîäàð ñïîæèòè. ßêáè òî â òó ïîðó

ß íàðîäèâñü íà çåìë³ ìîëîä³é ì³æ òèì ïðàâåäíèì ëþäîì!

Ìîæå, òè ñëàâè øóêàºø, ñîëîäøî¿ ëþäÿì íàä ï³ñíþ? –

Çíàé æå: ò³ ð³äê³ñí³ ðèáè íå ò³ëüêè ðîçòðàòó ïðèíîñÿòü –

Â íèõ ³ ãàíüáà, ³ âåëèêà íåñëàâà. Òåáå ùå, êð³ì òîãî,

Ð³äí³ é ñóñ³äè çíåíàâèäÿòü. Ñàì ñåáå, âðåøò³, ïðîêëÿâøè,

Ñìåðò³ øóêàòèìåø ìàðíî, áî é êëî÷÷ÿ íå çìîæåø êóïèòè,

Ùîá óñóêàòè ïåòëþ. “Íå ìåíå öå ñòîñóºòüñÿ, – ñêàæåø, –

Òðàâç³ÿ òàê íàñòàâëÿé, à ìî¿ìè ãðîøèìà ïðèíàéìí³

Çî òðè âîëîäàð³ ñèò³ áóëè á”. À ÷îìó æ íå ïóñòèòè

Â îá³ã íàäëèøêó òîãî? Áåç ãðîøà ãîëîäóº, ñêàæ³ìî,

×åñíà ëþäèíà, à òè – ïåðåñè÷åíèé. Òàì îñü ïàä³ííÿ

Õðàìàì ïðàäàâí³ì çàãðîæóº. ×îì ç òî¿ êóïè áàãàòñòâà

Æìåíüêè õî÷à á íå â³äïóñòèø â³ò÷èçí³, ÷îìó, íå÷åñòèâ÷å?

Äóìàºø, ïîêè æèòòÿ, äîòè é áóäåø óëþáëåíöåì äîë³?

Í³! Íàñì³øèø òàêè é òè âîðîã³â! Êîëè òðàïèòüñÿ ëèõî,

Õòî òîá³ çáëèñíå íàä³éíîþ ñò³éê³ñòþ: òîé, ùî â äîñòàòêàõ

Ïåñòèâ ³ ò³ëî ðîçí³æåíå, é äóøó, ÷è òîé, õòî âò³øàâñÿ

Ëèø íåîáõ³äíèì, ìàëèì, ³ íàä³é íå ïëåêàâ íà ìàéáóòíº,

Âì³þ÷è, íà÷å ìóäðåöü, çóñòð³÷àòè â³éíó ï³ä ÷àñ ìèðó?

Â³ð ìåí³, ÿ ùå ç äèòèíñòâà ñâîãî ïàì’ÿòàþ Îôåëëà:

Â³í ³ òîä³ ùå, íà ö³ëîìó ïîë³, í³ñê³ëüêè íå øèðøå

Æèâ, í³æ òåïåð. Íà ñâî¿ì, àëå âæå ðîçìåæîâàí³ì ïîë³,

770

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì