Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Ñòð³íåø ³ íèí³ éîãî, ïîñåëåíöÿ ç õóäîáîþ, ç ä³òüìè.

“Í³, íå òðàïëÿëîñü òàêå, – ïîâ³äàº Îôåëë, – ùîá ó áóäåíü

Ùîñü, êð³ì êàïóñòè, ÿ ¿â ÷è øìàòî÷êà êîï÷åíîãî ì’ÿñà.

Íàâ³òü òîä³, êîëè ð³äê³ñíèé ã³ñòü çàçèðíå à ÷è çàéäå

Ìèëèé ñóñ³ä ïåðåìîâèòèñü òèõî ïðè äíèí³ ñëüîòëèâ³é,

Ðèáè ì³ñüêî¿ íà ñò³ë ÿ íå êëàâ – íå áóëî â í³é ïîòðåáè:

Êóðêà áóëà äî ñìàêó ÷è êîçëÿ, ïîò³ì – ô³ãè é ãîð³õè,

Âðåøò³, ðÿñí³ âèíîãðîíà äàâàâ ÿ íà çàêóñêó ñêðîìíó.

Òóò ïî÷èíàëàñÿ ãðà, ³ õòî ñõèáèâ, òîé ïèâ äîäàòêîâî

Äîáð³é Öåðåð³ íà ñëàâó, ùîá âèñîêî â ïîë³ ï’ÿëèñÿ

Ñòåáëà òóã³, ùîá çàäóìó ç ÷îëà íàì âèíî ïðîãàíÿëî.

Õàé æå ëþòóº Ôîðòóíà, õàé çíîâó ãîòóº íàì áóðþ!

Ùî íàì â³äí³ìå âîíà? ×è çá³äí³ëè æ ìè, äðóç³, õî÷ òðîõè

Ç òî¿ ïîðè, êîëè òóò – îòîé âëàñíèê íîâèé ïîõîäæàº?

Âæå æ íå éîãî, íå ìåíå ³ íå ùå êîãîñü ðîáèòü ïðèðîäà

Âëàñíèêîì â³÷íèì ö³º¿ çåìë³: òîé – íàñ ïðîãàíÿº,

Çàâòðà – éîãî ïðîæåíå ÷è òî âëàñíà ïèõà, ÷è äâîçíà÷íå

Ñëîâî çàêîíó, àáî – âæå íàïåâíî – öóïêèé ñïàäêîºìåöü.

Íèí³ öå ïîëå Óìáðåíà; Îôåëëîâèì çâàëîñÿ â÷îðà.

Âðåøò³, âîíî – í³÷èº, à ëèøå äëÿ êîðîòêîãî âæèòêó

Ç ðóê ïåðåõîäèòü äî ðóê. Òîæ êð³ï³òüñÿ òà áóäüòå ãîòîâ³

Ùîíàéæîðñòîê³øèé äîë³ óäàð, íå çäðèãíóâøèñü, ïðèéíÿòè!”

Îñü ÷èì íå ðàç ÿ áîãàì íàäîêó÷óâàâ: ïîëÿ á îêðàºöü,

Ä³ì òà ñàäîê, òà ñòðóìî÷îê äçâ³íêèé, ùî é ó ñïåêó íå ìîâêíå,

Ùå ÿêáè ãàé çåëåí³â... Òà áîãè ìåí³ ùåäðî ïîñëàëè

Òå, ÷èì ÿ íàâ³òü íå ñíèâ. Òîìó é íå ïðîøó âæå í³÷îãî.

Õàé ëèø ìàéíî òå, Ìåðêóð³þ, äîâãî õàçÿ¿íó ñëóæèòü.

ß æ í³ øàõðàéñòâîì, íå÷èñòèé íà ðóêó, éîãî íå ïðèìíîæèâ,

Í³, íàâïàêè, ïîðèíàþ÷è â áëóä, íå ïóñêàòèìó ç â³òðîì.

ß íå ìîëþñü, ÿê òîé äóðåíü, áóâà: “Îò, ÿêáè ùå òîé êóòèê

ßêîñü ñîá³ ïðèîðàòè: ð³âíåíüêà áóëà á ìîÿ íèâà!

Îò áè íàòêíóòèñü íà ãîðùèêà ç ñð³áëîì! Áóëî æ òàêå äèâî:

Íàéìèò îäèí â³äêîïàâ ö³ëèé ñêàðá, ³ òå ïîëå, äå ùîéíî

Ñïèíó â³í ãíóâ, òå é êóïèâ, áàãà÷åì óæå, ç ëàñêè Ãåðàêëà”.

Í³! Ìåí³ äîñèòü òîãî, ùî ÿ ìàþ. Ïðîøó îäíîãî ëèø:

“Õàé ³ õóä³áêà, é âñå ³íøå òîâñò³º, à òîíøàº – ðîçóì.

Õàé òà ïîñ³ë³ñòü ìîÿ òâîþ ëàñêó, Ìåðêóð³þ, ÷óº”.

Îñü ÿ é îñ³â ñåðåä ã³ð, óò³êà÷ îä øóìëèâîãî Ðèìà.

Ùî æ íàøåïíå ìåí³ òóò íåâèáàãëèâà ìóçà ñàòèðè?

Òóò ìàðíîñëàâñòâî íå ¿ñòü ìåíå, îñ³íü íå òàê äîøêóëÿº

Â³òðîì ñâèíöåâèì, ùî òåìí³ ïîêîñè êëàäå Ë³á³ò³í³.

Áîæå äîñâ³òí³é! Àáî (ÿêùî òàê íàçèâàòèñü âîë³ºø)

ßíóñå! Ëþäè – áî ç âîë³ áîã³â ïî÷èíàþòü îä òåáå

771

Квінт Горацій Флакк

Âñÿê³ òðóäè! Íå ãí³âèñü, êîëè é â³ðø òîé ïî÷íó ÿ òîáîþ.

Õòî æ, ÿê íå òè, ìåíå â Ðèì³ çàòåìíà ùå ç ë³æêà çãàíÿº:

“Ãåé! Òè ðó÷èòèñü ìàâ íèí³! Ñï³øè, áî çàëèøèøñÿ â äóðíÿõ!”

Îò ³ ðóøàé, õî÷ ïîçåìêà ñâèñòèòü, õî÷ çàìðÿ÷åíå ñîíöå

Ëåäâå ùî òÿãíå ñâ³é ïîâ³ç íèçüêèé ïî çèìîâîìó íåáó.

Âðåøò³ é ïîðóêó ÿ äàâ ÿê íàëåæèòü, òà ùî ìåí³ ç òîãî?

Îñü ÿ âæå áîðñàþñü â íàòîâï³, ÷óþ äîêîðè ïîâ³ëüíèõ:

Íó é ðîç³ãíàâñü! Òà ÷è òè î÷ìàí³â? Íå â àáèÿê³é ñïðàâ³,

Ìàáóòü, îòàê ïîñï³øàºø? À ìîæå, çãàäàâ Ìåöåíàòà,

Îò ³ á³æèø, ìîâ øàëåíèé, çì³òàþ÷è âñå íà äîðîç³?”

Ñîëîäêî ÷óòè öå, ùî íå êàæè. Òà îñü ï³äí³ìàþñü

Íà Åñêâ³ë³í. Òóò â³ä ñïðàâ íåçë³÷åííèõ äàðìà é óõèëÿòèñü:

Òàê ³ íàñêàêóþòü çë³âà ³ ñïðàâà: “Ïðîõàâ òåáå Ðîñö³é

Çàâòðà î äðóã³é ó ïðåòîðà áóòè”. “ª ñïðàâà ïîâàæíà,

Ñï³ëüíà é íîâà, òîìó ñêðèáè áëàãàþòü, ùîá òè ïðî òó ñïðàâó

Íèí³, áóâà, íå çàáóâ. Òî ãëÿäè æ, íå çàï³çíþéñÿ, Êâ³íòå!”

“Õàé Ìåöåíàò ïðèêëàäå òóò ïå÷àòêó, çðîáè öå äëÿ ìåíå”.

“Ñïðîáóþ!” – “Ùî òàì êàçàòè! – ï³äìîðãóº. – Ñõî÷åø, òî çðîáèø!”

Òàê! Ñêîðî âîñüìèé ëåò³òèìå ð³ê, ÿê ó âèáðàíå êîëî

Äðóç³â ñâî¿õ ìåíå âçÿâ Ìåöåíàò, ùîá áóëî êîìó ÷àñîì

Ñ³ñòè äî ïîâîçó ç íèì ÷è îòî – ÿê áóâàº â äîðîç³ –

Çð³äêà ñêóïèì ïåðåêèíóòèñü ñëîâîì: “Êîòðà òàì ãîäèíà?”

“Ùî òàì ó öèðêó? ×è ì³ã áè çð³âíÿòèñÿ ç Ñ³ðîì Ãàëë³íà?”

“Ðàíêè õîëîäí³ âæå... Âäÿãíåøñÿ ëåãêî – çóáàìè çàäçâîíèø”.

Ðå÷³ òàê³ é áàëàêëèâîìó ìîæíà ïðèëþäíî çâ³ðÿòè.

Âñå æ â³äòîä³ ìåí³ çàçäðÿòü ïîñò³éíî; ùîäíÿ, ùîõâèëèíè

Çàçäðèõ î÷åé óñå á³ëüøå: íà ãðèùà ï³äó ç Ìåöåíàòîì

×è äî òåàòðó çàãëÿíó – “Óëþáëåíåöü äîë³!” – çàøåï÷óòü.

Õëþïíå õîëîäíîþ õâèëåþ ÷óòêà òðèâîæíà ïî ì³ñòó –

Âñÿê íå äàº ìåí³ é êðîêó ñòóïèòè: “Íó, ùî òàì ÷óâàòè?

Òè æ á³ëÿ ñàìèõ áîã³â, òî é ñïðàâè ¿õ çíàòè ïîâèíåí.

Ùî òàì ïðî äàê³â òè ÷óâ?” – “Òà í³÷îãî”. – “Òè äàë³ æàðòóºø!”

“Áèé ìåíå ãð³ì, êîëè ÷óâ ÿ õî÷ ñëîâî!” – “À äå íàì³÷àþòü

Âî¿íàì Öåçàðÿ çåìë³ äàâàòè? Â ²òàë³¿ áóäóòü

Íàä³ëè ò³ ÷è â Ñ³ö³ë³¿?” ß ¿ì ñâîº: “Òà íå çíàþ!”

Âæå é ïðèñÿãàþñü. Òà äå òàì! Ççèðàþòüñÿ, ç äèâà íå ñõîäÿòü:

Õòîçíà, ÷è º äå òàêèé, ùîá àæ òàê òðèìàâ òàºìíèöþ!

Ìàðíî äåíü ïðîìèíà, ³ íå ðàç ÿ ç³òõíó ìîëèòîâíå:

Äå òè, æàäàíå ñåëî! ×è êîëèñü, ìåòóøíþ òó çàáóâøè,

Òî ñòàðîäàâí³é ñóâ³é ðîçãîðíó, òî, ïîðèíóâøè â ìð³¿,

Ñîëîäêî â ò³í³ çäð³ìíó, çàêîëèñàíèé òèõèì äîçâ³ëëÿì?

Íó, à êîëè æ òî íà ñêðîìíèé ì³é ñò³ë ïîäàâàòèìóòü çíîâó

Á³á, äîðîãèé Ï³ôàãîðó, òà çåëåíü, ïðèñìà÷åíó ñàëîì?

Íî÷³, âå÷åð³ áîæåñòâåíí³! Âîãíèùå òèõå... Äîâêîëà –

ß é ìî¿ äðóç³ ¿ìî. Íå äàðìóº é ìåòêà ìîÿ ÷åëÿäü:

772

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Æèâèòüñÿ âñÿêèìè ëèøêàìè. Ïðèïèñè çàéâ³, áåçãëóçä³

Ãîñòÿ íå â’ÿæóòü ó äîì³ ìîºìó – ï’ºìî, ÿê õòî õî÷å:

Òîé, õòî ñåáå ïî÷óâàº íà ñèë³, – ì³öí³øîãî âèï’º;

²íøèé – ëåãêîãî íàëëº ñîá³. Ñëîâî ïî ñëîâó – é ïî êîëó

Ìîâà ï³øëà. Íå ïðî â³ëëè ÷óæ³, íå ïðî òå, ÷è é íàñïðàâä³

Âïðàâíî òàíöþº Ëåïîð, à ïðî ðå÷³, ùî êîæí³é ëþäèí³

Âêðàé íåîáõ³äí³, áëèçüê³: ÷è â áàãàòñòâ³, ÷è, ìîæå, â ÷åñíîòàõ

Êðèºòüñÿ ùàñòÿ ëþäñüêå? ×è ëèø âèãîäà â äðóæá³, ÷è, ìîæå,

Âèùå ÿêåñü ïî÷óòòÿ, ³ â ÷îìó æ òàêè ïîëÿãàº

Ñïðàâæíÿ ïðèðîäà äîáðà òà ÿêèé éîãî ïðîÿâ íàéâèùèé?

Öåðâ³é, ñóñ³ä ì³é, íå ðàç íàâ³òü áàéêó äîðå÷íó ïðèòî÷èòü.

Ìîâà ÿêîñü – òî çàéøëà ïðî Àðåëë³ÿ; õòîñü àæ ïðèöìîêíóâ:

Îò, ìîâ, æèâå, ðîçêîøóþ÷è! Öåðâ³é âñì³õíóâñÿ: “Êîëèñü – òî

Ìèøà ñ³ëüñüêà çàïðîñèëà ì³ñüêó, ñâîþ äàâíþ çíàéîìó,

Â ãîñò³, â íèçåíüêó íîðó. Ãîñïîäèíÿ íîðè ïî – ñ³ëüñüêîìó,

Âáîãî é îùàäíî æèëà, òà äëÿ ãîñò³ òàêè íå ñêóïèëàñü:

Âñþ ñâîþ äóøó â ãîñòèíó âêëàäàëà. Òà ùî òàì êàçàòè!

Áóâ òóò ãîðîõ, áóâ îâåñ (íå çâàæàëà íà ñêðîìí³ çàïàñè!),

Íàâ³òü ðîäçèíêè é ñàëüöå íåäîãðèçåíå âèéíÿëà ç ñõîâó.

“Ìîæå, õî÷ òèì äîãîäæó ¿é”, – ãàäàëà ñ³ëüñüêà. Àëå äå òàì!

Ãîñòÿ âñå êðèâèòüñÿ. Ùîñü ÿê ³ â³çüìå íà çóá äëÿ ãîäèòüñÿ –

Òóò æå òå é ñïëþíå ãèäëèâî. Ñàìà ãîñïîäèíÿ òèì ÷àñîì

Äåñü ó êóòêó íà òîð³øí³é ïîëîâ³ êóê³ëü ñïîæèâàëà.

Âðåøò³ îçâàëàñü ì³ñüêà: “² ÿê öå òè çíîñèø, íåáîãî,

Óðâèùà é çàðîñò³ ö³? ×è, áóâà, íå ãàäàºø äîâ³êó

Íèä³òè òóò ³ íå â³äàòè, ùî òàêå âóëèö³, ëþäè?

Ãàéäà! Äîâ³ðñÿ ìåí³! ßê æèâå – çíà÷èòü, ìàº ïîìåðòè

Âñÿêå ñòâîð³ííÿ, âåëèêå é ìàëå. Íå ñóäèëîñü í³êîìó

Ç ïàñòêè ò³º¿ âòåêòè. ² òîìó, äîðîãà, ïîêè ìîæíà,

Õî÷ íàëþáóéìîñü æèòòÿì, ïàì’ÿòàþ÷è, ÿê éîãî ìàëî!”

Ìèøà ñ³ëüñüêà íà òó ìîâó ì³ñüêî¿ àæ ðîòà ðîçêðèëà.

Ïîò³ì, íà íîãè çìåòíóâøèñü, ìîòîðíî ìàéíóëà çà íåþ.

Îñü ³ äð³áî÷óòü âîíè íàâïðîñòåöü, ùîá ó ïîðó âå÷³ðíþ

Øóñíóòè ðàçîì äî ì³ñòà. Âæå é í³÷ ñâî¿ì çîðÿíèì âîçîì

Ï³âíåáîñõèëó ïðîéøëà, ÿê âîíè îïèíèëèñü îáèäâ³

Íà÷å â ÿêîìóñü ïàëàö³. Íà ëîæàõ ñëîíîâî¿ êîñò³

Ïóðïóðîì ñÿþòü ì’ÿê³ ïîêðèâàëà, à òàì, òðîõè äàë³,

Â êîøèêàõ, – ãîðè òàðåë³â íàñêèäàíî; äå íå ïîãëÿíåø –

Âñþäè íåäî¿äêè âñÿê³ ñâÿòêîâî¿, âèäíî, âå÷åð³.

Ãîñòþ ñ³ëüñüêó íà òå ñÿþ÷å ëîæå ÿê ñë³ä ïðèìîñòèâøè,

Òàê óâèõàºòüñÿ ìèøà ì³ñüêà, õî÷ ôàðòóõ ¿é ï³äâ’ÿçóé:

Íîñèòü çà ñòðàâîþ ñòðàâó é ñàìà, ÿê îòî ãîñïîäèíÿ,

Ùî ïîäàº, òå é ëèçíå ÿçè÷êîì. À ñ³ëüñüêà íà áàãðÿíöþ

Àæ ðîçëÿãëàñü ñîá³, ðàäà – ðàä³ñ³íüêà ò³é ïåðåì³í³, –

Ïàíÿ, òà é ãîä³! Àæ òóò... ÿê íå ðèïíóòü äåñü ãîëîñíî äâåð³!

773

Квінт Горацій Флакк

Ìèø³ ò³ – ñòð³ìãîëîâ ç ëîæà. Çàá³ãàëè, çàìåòóøèëèñü,

Ëåäâå æèâ³ ç ïåðåëÿêó, ïî ò³ì âåëè÷åçí³ì ïîêîþ.

Ùå æ ÿê ìèñëèâñüê³ ñîáàêè íå÷óâàíèé ãàâê³ò ç÷èíèëè

Òàê, ùî ëóíà ðîçëÿãëàñü, – “Íó, í³! – ïðîïèùàëà ñåëÿíêà. –

Íå ïî ìåí³ öå æèòòÿ! Ïðîùàâàé! Âîë³þ áåçïå÷íî

Òàì, ó íîð³ ë³ñîâ³é, ñóõèé ñâ³é êóê³ëü äî¿äàòè!”

ÏÎÑËÀÍÍß

ÊÍÈÃÀ ÏÅÐØÀ

ÄÎ ÌÅÖÅÍÀÒÀ

Òè, õòî ïî÷àòêîì áóâ ï³ñí³ ìî¿é, õòî é â³íöåì ¿¿ ñòàíå,

Ðàäèø ìåí³. Ìåöåíàòå, ìåí³, õòî, ñâîº îäñï³âàâøè,

Ñõîäèòü ç àðåíè, âåðíóòèñÿ çíîâ – òóäè æ, íà ò³ ãðèùà?

Â³êîì ³ ðîçóìîì ÿ âæå íå òîé. Ãëàä³àòîð Âåÿí³é,

Ìå÷ ñâ³é ó õðàì³ Ãåðàêëà ïîâ³ñèâøè, ñòàâ ñåëÿíèíîì,

Ëèø áè íå çäàòèñü íà ìèë³ñòü þðáè êðàé äçâ³íêî¿ àðåíè.

×àñòî – ÿ äîáðå öå ÷óþ – ìåí³ õòîñü íàø³ïòóº: “Ãîä³!

Âèïðÿæè â÷àñíî êîíÿ, ùî ñòàð³º, áî õàé ëèø ñï³òêíåòüñÿ –

Òóò æå éîãî é çàñì³þòü, êîëè âàæêî ëîâèòèìå â³ääèõ”.

Îñü ÷îìó, â³ðø³ é âåñåëîù³ âñ³ çàíåäáàâøè ñüîãîäí³,

Â ³íøå ïîðèíóâ ÿ âåñü: êðàñè äîøóêóþñü, ïðàâäè,

Äóìêó ïðè äóìö³ ñêëàäàþ, ùîá êîæíà áóëà ï³ä ðóêîþ.

Ïåâíî, ñïèòàºø, êîãî ÿ íàñë³äóþ, õòî ì³é íàñòàâíèê?

Çíàé æå: òàêîãî íåìà, íå ñêëàäàâ ÿ ïðèñÿãè í³êîìó.

Çäàâøèñü íà âîëþ â³òð³â, òî òóäè, òî ñþäè çàâ³òàþ.

Òî ÿ ó âèð³ æèòòÿ, ãðîìàäÿíñüê³é ÷åñíîò³ ñëóãóþ,

Â³ðíèé, ñóâîðèé ïîáîðíèê ¿¿, òî íàðàç, ïîñëèçíóâøèñü,

Çíîâó ñêî÷óñü äî ïîðàä Àð³ñò³ïïîâèõ: òàê õî÷ó æèòè,

Ùîá ï³äêîðÿëèñÿ ðå÷³ ìåí³, à íå ÿ ¿ì êîðèâñÿ.

Äîâãîþ í³÷ âèäàºòüñÿ äëÿ òèõ, êîãî çðàäèëà ìèëà.

Äîâãèé äëÿ íàéìèòà äåíü, íåêâàïëèâ³ñòþ ð³ê äîøêóëÿº

Ä³òÿì áåç áàòüêà ï³ä íàãëÿäîì ìàòåð³. Òàê ³ äëÿ ìåíå

Ìëÿâî ñïëèâàº áåçðàä³ñíèé ÷àñ, ùî â³äñòðî÷óº é äîñ³

Ìð³þ ìîþ ³ ì³é çàäóì óçÿòèñü çà òå, ùî äîêîí÷å

Çíàòè ïîâèíåí çàìîæíèé ³ âáîãèé, çà òå, ÷îãî, ïåâíî,

Í³ ìîëîäèé, í³ ñòàðèé çàöóðàòè áåçêàðíî íå çìîæå.

ß æ ì³ðêóâàííÿ ñâî¿ íà òàê³é îñü áóäóþ çàñàä³:

Õàé ãîñòðîçîðèì òàêèì, ÿê Ë³íêåé, òè í³êîëè íå áóäåø,

Ìàç³, îäíàê, íå öóðàéñü ³ êàïðàâèõ î÷åé íå çàíåäáóé.

Õàé ç íåïîáîðíèì Ãë³êîíîì äîâ³êó òîá³ íå çð³âíÿòèñü,

774

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Âñå æ íå äîçâîëü, ùîá òåáå ïîêðóòèëà âóçëàìè õ³ðàãðà.

Õî÷ äî ÿêî¿ñü ìåòè äîòÿãíèñü, êîëè äàë³ íå ìîæåø.

Ñêóï³ñòü, ñêàæ³ìî, é æàäîáà êèïèòü ó äóø³ òâî¿é õâîð³é –

ª íà òå ðàäà: ðîçóìí³ ñëîâà é íàñòàíîâè, ÿêèìè

Òè âãàìóâàâ áè ñâ³é á³ëü, ïîñòóïîâî äîëàþ÷è õâîð³ñòü.

Ïóõíåø îä ïðàãíåííÿ ñëàâè – º êíèãà, ÿêó ïðî÷èòàâøè

Òðè÷³, àëå áåç ïåðåäñóäó, òóò æå ïîëåãê³ñòü îä÷óºø.

Çàçäð³ñíèé, ìëÿâèé, ïèÿê, çàá³ÿêà, ãóëüòÿé ³ ãí³âëèâèé –

Æîäåí ³ç íèõ íå çäè÷àâ³â àæ òàê, ùî âæå è íå ðîçì’ÿêíå,

Õàé ëèø îñâ³ò³ â³í âóõî ñâîº òåðïåëèâî íàñòàâèòü.

Õèá óíèêàòè – òàêîæ º ÷åñíîòîþ; äóðîñò³ çáóòèñü –

Ïåðøèé äî ìóäðîñò³ êðîê. À ÿêèõ òè çóñèëü äîêëàäàºø,

Ùîá íå çàçíàòè íåâäà÷³ íà âèáîðàõ, ùîá íå çá³äí³òè!

Âñå öå ïðèéìàºø çà ëèõî ñòðàøíå, íàé÷îðí³øå, òîìó-òî

Ëàäåí çàãíàòè ñåáå, ùîá ëèøå íå ïîòðàïèòè â íüîãî:

Ãåí àæ äî ²íä³¿ ì÷èø, çàïîâçÿòèé êóïåöü, ÷åðåç ñêåë³,

×åðåç ìîðÿ, êð³çü âîãîíü; â³ä óáîãîñò³ õî÷ íà êðàé ñâ³òó

Ðàä áè âòåêòè, à êîëè á ðîçóìí³øîãî ðàç õî÷ ïîñëóõàâ –

Òóò æå çàáóâ áè ïðî âñå, ÷îãî ïðàãíåø òåïåð íåðîçóìíî.

Õòî ç òèõ áîðö³â, ùî ïî ñåëàõ çìàãàþòüñÿ, äåñü íà ðîçïóòò³,

Õòî á ãîðäóâàâ îë³ìï³éñüêèì â³íêîì, êîëè á òðàïèëàñü ïåâíà

Çìîãà é íàä³ÿ áåç ïîðîõó âçÿòè öåé äàð ³ áåç ïîòó?

Çîëîòî êðàùå, í³æ ñð³áëî, â³ä çîëîòà êðàùà ÷åñíîòà.

“Ãðîø³ – ïåðåäóñ³ì! Äîìàãàéòåñÿ æ ¿õ, ãðîìàäÿíè!

Ïîò³ì øàíóéòå ÷åñíîòó!” – Â³ä ïåðøèõ ðÿä³â äî îñòàíí³õ

Ðèíîê ãóäå; çà ñòàðèì ³ ìàëèé ö³ ñëîâà ïîâòîðÿº,

Ëèø ðàõ³âíèöþ ñâîþ ÷åðåç ë³âå ïëå÷å ïåðåâ³ñèòü.

Õàé êðàñíîìîâíèé òè, ÷åñíèé, ðîçóìíèé, àëå ÿê íå ìàºø

Ð³âíî ÷îòèðèñòà òèñÿ÷ (øåñòè ÷è ñåìè ùå áðàêóº), –

Áóäåø ïëåáåºì. À ä³òè â çàáàâ³: “ßêùî òè íå ñõèáèø, –

Áóäåø âîëîäàðåì!” – êàæóòü. Ïðî öå ïàì’ÿòàé ïîâñÿê÷àñíî!

×èñòîþ ñîâ³ñòü ñâîþ çáåðåæè, íå ñõèëÿéñü äî ëèõîãî.

Õòî æ ðîçóìí³øèé, ÷è Ðîñö³é â çàêîí³ ñâîºìó, ÷è ä³òè

Â ï³ñåíüö³ ò³é, ùî âîëîäàðåì ðîáèòü òîãî, õòî íå õèáèòü,

Â ï³ñí³, ÿêó ùå Êàì³ëëè ñï³âàëè ³ Êóð³¿ ìóæí³?

Õòî æ òîá³ êðàùèé ïîðàäíèê: ÷è òîé, õòî îäíå ëèøå ïðàâèòü:

“Ãðîø³ ñòÿãàé, ÿêùî âäàñòüñÿ, òî ÷åñíî, à í³ – òî ÿê ìîæåø!”

(Áà÷, íà ñë³çëèâîãî Ïóï³ÿ äðàìè äèâèòèñü âàæëèâî

3 ïåðøîãî ðÿäó!), ÷è òîé, õòî ïîâ÷àº òåáå, ÿê ÷èíèòè

Îï³ð Ôîðòóí³ ñàì³é, ÿê ó â³÷³ ¿é, ãîðä³é, ñì³ÿòèñü?

Õàé áè ñïèòàâ ìåíå ðèìñüêèé íàðîä, ÷îìó íå òðèìàþñü

Çâè÷íèõ äëÿ ðèìëÿí çàñàä, íå õîäæó ïîï³ä ïîðòèêè çâè÷í³,

×îì íå ñï³øó ÿ äî òîãî, ùî âñ³, íå òîãî é óíèêàþ, –

ß â³äïîâ³ì, ÿê – òî õâîðîìó ëåâîâ³ ìîâèëà â áàéö³

Õèòðà ëèñèöÿ: “Òîìó ùî ñë³äè ìåíå íàäòî ëÿêàþòü:

775

Квінт Горацій Флакк

Âñ³, áà÷, äî òåáå âåäóòü, à â³ä òåáå – í³ îäíîãî ñë³äó”.

ßê ìåí³ éòè ³ çà êèì? Òè æ – ìîâ çâ³ð òîé áàãàòîãîëîâèé;

Ò³ çáàãàòèòèñÿ â³äêóïîì õî÷óòü, à ò³, íàêóïèâøè

ßáëóê òà ïðÿíèê³â, ëîâëÿòü âäîâèöü, ùî êëþþòü íà ïðèíàäó,

ßê ³ âä³âö³â ãðîøîâèòèõ, ùîá ìàòè çàïåâíåíèé ñïàäîê.

²íø³ ç ëèõâè íåïîì³òíî æèð³þòü. Òî õàé óæå äáàº

Êîæåí ³ç íèõ ïðî ñâîº. À âò³ì... õ³áà çäàòí³ ò³ ëþäè

Õî÷ áè ãîäèíêó ìàëó íà ñòàë³ñòü ÿêóñü ñïðîìîãòèñÿ?

“Äå ùå º â ñâ³ò³ ìèë³øà çàòîêà, í³æ ñîíÿ÷í³ Áàé¿,” –

Ñêàæå áàãà÷ – ³ òå îçåðî, é ìîðå âæå ÷óþòü êâàïëèâó

Ïðèñòðàñòü ãîñïîäàðÿ, ïîêè íîâà ÿêàñü ïðèìõà ðàïòîâî

Íå çàáðåäå éîìó â ãîëîâó: “Çàâòðà ìåðù³é äî Òåàíó

Ç êàéëàìè, êàìåíÿð³!” Êîëè â äîì³ º ëîæå ïîäðóæíº,

Õâàëèòü æèòòÿ îäèíîêå; êîëè æ îäèíöåì íà ïîñòåë³ –

Òóò æå ãîòîâ ïðèñÿãòè, ùî íàéêðàùå âåäåòüñÿ æîíàòèì.

Îò ³ çâ’ÿæè ÷èìñü òàêîãî Ïðîòåÿ ç ì³íëèâèì îáëè÷÷ÿì!

Íó à á³äíÿê? Òóò ïîñì³éñü: êîì³ð÷èíè ì³íÿº òà ë³æêà,

Ëàçí³, öèðóëüí³; ó íàéìàí³ì ÷îâí³ òàê ñàìî íóäüãóº,

ßê ³ ïðèìõëèâèé áàãà÷ íà ñâî¿é æå ïðîñòîð³é òðèðåì³.

Îñü ÿ, ï³äñòðèæåíèé êðèâî, çóñòð³âñÿ òîá³ ïî äîðîç³ –

Áóäåø ñì³ÿòèñü; àáî ç – ï³ä òóí³êè âîâíÿíî¿ â ìåíå

Âèãëÿíå äðàíòÿ ÿêåñü, àáî òîãó íåð³âíî ï³äâ’ÿæó –

Òåæ çàñì³ºøñÿ. À ùî, êîëè ðîçëàäîì ðîçóì ñòðàæäàº:

Òî â³äêèäàº æàäàíå, òî ïðàãíå òîãî, ùî â³äêèíóâ;

Òàê ³ âèðóº, íåçã³äíèé â óñüîìó ç æèòòºâèì ïîðÿäêîì.

Çâîäèòü, ðóéíóº, ñï³øèòü çàîêðóãëèòè ÷îòèðèêóòíèê?

Âæå íå ñì³ºøñÿ: “Íó é ùî òóò òàêîãî?” Ìîâëÿâ, òóò í³ ë³êàð,

Í³ îï³êóí íå ïîòð³áåí, ÿêîãî äëÿ õâîðèõ, çâè÷àéíî,

Ïðåòîð ó íàñ âèä³ëÿº. À òè, õî÷ ³ äáàºø ïðî ìåíå,

Ãí³âîì äî äðóãà ïðîéíÿòèñü ãîòîâ ÷åðåç òå, ùî íåäáàëî

Í³ãîòü îáð³æå ñîá³, õî÷ òîé äðóã ³ ïðèõèëüíèé, ³ ùèðèé.

Ñëîâîì, õ³áà ùî Þï³òåðó – áàòüêó ìóäðåöü óñòóïàº:

Â³ëüíèé, áàãàòèé, êðàñèâèé, øàíîâàíèé, ïåðøèé âîëîäàð,

Íó é ïåðåâàæíî çäîðîâèé, ÿêáè æ òî íå íåæèòü íà íüîãî.

ÄÎ ÍÓÌ²Ö²ß

Ùîá íå ëèøåíü îñÿãòè, à é óòðèìàòè ùàñòÿ – º ñïîñ³á,

Ìàáóòü, ºäèíèé, Íóì³ö³þ: íå äèâóâàòèñü í³÷îìó.

ª æ áî òàê³, ùî íà ñîíöå é ç³ðêè, é íà òå, ÿê ó ðîö³

Ïîðó íåñõèáíî çì³íÿº ïîðà, ñïîãëÿäàþòü ñïîê³éíî.

Íó, à, ñêàæ³ì, íà áàãàòñòâà çåìí³, íà ñêàðáè, ùî äàëåêå

Ìîðå àðàáàì äàðóº é ³íä³éöÿì, íà ò³ ãàëàñëèâ³

Ãðèùà, íà ëàñêó þðáè òà íà îïëåñêè ðèìñüêîãî ëþäó –

ßê íàì äèâèòèñü? ßê³ ïî÷óòòÿ âèÿâëÿòè ïðè òîìó?

776

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Òîé óñå ïðàãíå ìàéíà, öåé – òðåìòèòü íàä ìàéíîì, òà îáîº

Ñòðàõ â³ä÷óâàþòü îäíàêîâèé: ¿õ íåâ³äîìå ëÿêàº,

Áî æ íà äîðîç³ îáîì ìîæå ñòàòè ñë³ïà âèïàäêîâ³ñòü.

Ðàä³ñíèé â³í ÷è â æóðá³, ñïîä³âàííÿì æèâå â³í ÷è ñòðàõîì –

Íà÷å é ð³çíèö³ íåìà, áî æ îäíàêîâî âåñü ö³ïåí³º:

Ç ãîðÿ – êîëè íå ùàñòèòü; â³ä óò³õè – êîëè ïîùàñòèëî.

×åñíîãî õàé íàçèâàþòü çëî÷èíöåì, ðîçóìíîãî – äóðíåì

Ò³ëüêè çà òå, ùî â ñàì³é äîáðî÷åñíîñò³ ì³ðè íå çíàº.

Éäè é ïîäèâëÿé òåïåð áðîíçó ÷è ìàðìóð ìèòö³â ñòàðîäàâí³õ,

Áëèñê ñàìîöâ³ò³â ÷è ñð³áëî, ÷è øàò ïóðïóðîâèõ ñ³ÿííÿ,

×è êðàñíîìîâñòâîì ïèøàéñü ïåðåä íàòîâïîì òèñÿ÷îîêèì.

Ðàíêîì íà Ôîðóì ñï³øè, à äîäîìó ï³ä í³÷ ïîâåðòàéñÿ,

Ò³ëüêè á òîé âèñêî÷åíü Ìóò íà ïðèäàí³ì, äðóæèíèí³ì ïîë³

Á³ëüøîãî çáîðó íå ìàâ, áî òîä³ âæå á íå â³í òîá³ çàçäðèâ,

À íàâïàêè: òè – éîìó (÷è æ íå ñîðîì?), íèæ÷îìó ðîäîì.

Ùî á ó çåìë³ íå òà¿ëîñü, òå âèðèíå ç ÷àñîì äî ñîíöÿ;

Ùî á íå áëèùàëî íà í³é – ï³äå âãëèá. ² äàðìà òåáå íèí³

Áà÷àòü Àãð³ïïîâ³ ïîðòèêè, Àïï³¿â øëÿõ òåáå çíàº,

Âñå æ äîâåäåòüñÿ ï³òè, êóäè Íóìà é Àíê ïîäàëèñÿ.

Ãîñòðó õâîðîáó ÿê ò³ëüêè â íèðêàõ àáî â áîö³ ïî÷óºø, –

Ë³ê³â øóêàé. Õî÷åø æèòè ùàñëèâî (à õòî æ òî íå õî÷å?) –

Øëÿõ òóò îäèí: äîáðî÷åñí³ñòü. Ïðÿìóé æå äî íå¿ çàâçÿòî,

Ðîçêîøàì íàïåðåê³ð. Òà êîëè äîáðî÷åñí³ñòü äëÿ òåáå –

Ñëîâî ïóñòå, à â ñâÿùåíí³ì ãàþ òè ïîì³òèâ ëèø äðîâà –

Ãàâàí³, çíà÷èòü, ïèëüíóé, ùîá àç³éñüêèé òîâàð ïðèáóòêîâèé

²íøèì äî ðóê íå ïîòðàïèâ. Ç³á’ºø îòî òèñÿ÷ó êðóãëó,

Ïîò³ì ùå äðóãó, ùå é òðåòþ, ÷åòâåðòîþ – âèâåðøèø êóïó.

Ãðîø³ âñåâëàäí³ é äðóæèíó äàäóòü (íå áåç ïîñàãó, çâ³ñíî),

Äðóç³â, äîâ³ð’ÿ, êðàñó é ðîäîâèò³ñòü. Òîãî, õòî ïðè ãðîøàõ,

Íàâ³òü Âåíåðà âñëàâëÿº é Ïåéòî, êðàñíîìîâíà áîãèíÿ.

Ìàº ðàá³â êàïïàäîêñüêèé âîëîäàð, òà ãðîøåé – áðàêóº.

Òè æ íå íàñë³äóé éîãî! Ïîïðîõàëè ÿêîñü ó Ëóêóëëà

Ñîòíþ ïëàù³â äëÿ òåàòðó ïîçè÷èòè. Òîé çäèâóâàâñÿ:

“Ñîòíþ? Íàâðÿä ÷è çíàéäó. Òà ðîçãëÿíóñü ³ ñê³ëüêè âæå áóäå,

Ñò³ëüêè é ïðèøëþ”. Íåçàáàðîì â³í ïèøå: “Ï’ÿòü òèñÿ÷ çíàéøëîñÿ.

Îò ³ áåð³òü ñâîþ ñîòíþ ïëàù³â, à òî é âñ³ ïîâèíîñüòå”.

Ùî æ áî òî, ñïðàâä³, çà ä³ì – áåç ðå÷åé, ïðî ÿê³ çàáóâàº

Íàâ³òü ãîñïîäàð, õ³áà ùî çëîä³¿ ïðî íèõ ïàì’ÿòàþòü?

Îòæå, ÿêùî ëèø ìàéíî òåáå ìîæå çðîáèòè ùàñëèâèì, –

Ïåðøèé ñï³øè äî òèõ ñïðàâ ìàéíîâèõ, ïîâåðòàéñÿ – îñòàíí³ì.

Íó, à ÿêùî òóò ³ ïî÷åñò³, é ëàñêà þðáè íåîáõ³äí³, –

Íèí³ æ êóï³ìî ðàáà, ùîá ³ì’ÿ íàãàäàâ ÷àñ â³ä ÷àñó,

Çë³âà øòîâõíóâøè ï³ä á³ê, ùîá øåïíóâ íàì, êîìó ç ïåðåõîæèõ

Ðóêó ïîäàòè: “Òîé â òðèá³ Âåä³éñüê³é, à öåé – â Ôàá³àíñüê³é

Ìàº âàãó: êîìó ë³êòîð³â äàñòü, à êîãî, íå çëþáèâøè,

777

Квінт Горацій Флакк

Ç á³ëîãî êð³ñëà ç³ïõíå”. Òîãî áðàòîì íàçâè, òîãî – áàòüêîì,

Ìèëî âñì³õàéñü; â³äïîâ³äíî äî â³êó ñïîð³äíþéñÿ ç êîæíèì.

Òîé ëèø â îá³äàõ, ñêàæ³ìî, êîõàºòüñÿ, – çíà÷èòü, äî ñâ³òà

Ãàéäà íà ðèáó; ì’ÿñöÿ çàìàíåòüñÿ – ìàéíåìî íà ëîâè.

Òàê ³ Ãàðã³ë³é áóëî êð³çü çàëþäíåíèé Ôîðóì ðàíåíüêî

Ñëóãàì âåë³â ïðîðèâàòèñÿ ç ñ³òüìè òà â’ÿçêàìè ðàòèù.

Òóò æå, ó âñ³õ íà âèäó, êàáàíà (òà íå ç ëîâ³â, à ç ðèíêó)

Çâ³ëüíà îäèí ç éîãî ìóë³â òÿãíóâ. Ïî îá³ä³ – íà êóï³ëü.

Îò ³ çàáóäåì, ùî ëè÷èòü, ùî í³, äî öåð³ò³â ïîä³áí³,

Ëþäó áåç ïðàâ, äî þðáè âåñëÿð³â íåïóòÿùèõ Óë³ññà,

Ùî ïîçàáóëè ñâ³é êðàé, çàáîðîíåí³é çâàá³ ï³ääàâøèñü.

Îòæå, ÿêùî áåç ëþáîâ³ é óò³õ, ÿê Ì³ìíåðì çàïåâíÿº,

Æèòè íå âàðòî í³ äíÿ, òî øóêàé ñîá³ âò³õ ³ ëþáîâ³.

Íó, íà âñå äîáðå. Áóâàé. Òà êîëè íà ùîñü êðàùå íàòðàïèø –

Ðàäî é ìåí³ ñïîâ³ñòè. À òèì ÷àñîì – ³ öèì âäîâîëüíÿéñÿ.

ÄÎ ÑÂÎª¯ ÊÍÈÃÈ

Ðâåøñÿ âæå, êíèæå÷êî, â ñâ³ò, ì³æ õàïëèâó þðáó, íà ïðèëàâêè:

“Øâèäøå á äî Ñîñ³¿â! – ìð³ºø. – Îñü òàì ÿ îïðàâîþ çáëèñíó!”

Ùî òîá³ çàêóòîê òîé, ò³ ïå÷àòêè, äëÿ ñêðîìíîãî ìèë³!

Í³êîãî æ âàáèòè òóò, ³, ç³òõàþ÷è, ñëàâîþ ìàðèø,

Õî÷ ³ íå òàê ÿ òåáå íàñòàâëÿâ. Òà âæå éäè êóäè õî÷åø.

Ï³äåø, àëå âæå íå âåðíåøñÿ é áóäåø ñàìà íàð³êàòè,

Ñêðèâäæåíà: “Ùî ÿ çðîáèëà, ÷îãî çàõîò³ëà, íåùàñíà!”

Âì³é ³ çãîðíóòèñü, êîëè ïåðåñèòèòüñÿ òâ³é çàëèöÿëüíèê.

Ëèø ìîëîäîþ (ÿêùî, ðîçãí³âèâøèñü, íå õèáëþ â ïðîðîöòâ³)

Òè ÷àðóâàòèìåø Ðèì, òà ïîò³ì, êîëè ïðîñòîëþääÿ

Ãóñòî çàñëèíèòü òåáå, – íåïîòð³áíà, æèâèòèìåø í³ìî

Ì³ëü íåòÿìóùó, ÷è â Óò³êó, ìîæå, âòå÷åø, àáî â ïóòàõ

Ãåí äî ²ëåðäè òåáå ïåðåøëþòü. Îñü òîä³ é ïîñì³ºòüñÿ

Òîé, ùî íàâ÷àâ òåáå ìàðíî, íåìîâ ñåëÿíèí, ùî ç³ ñêåë³

Âïåðòîãî îñëèêà â ãí³â³ ç³ïõíóâ. Áî é ñïðàâä³ íå âàðòî

Â ïîò³ ÷îëà ðÿòóâàòè òîãî, õòî ðÿòóíêó íå õî÷å.

Âðåøò³ â ãëóõîìó ñåë³ ä³òëàõ³â ãàëàñëèâèõ ÷èòàòè

Â÷èòèìåø òè ïî ñêëàäàõ, ïîêè ãåòü íå ñòðóõë³ºø íà ñòàð³ñòü.

Òàì, ïðè ïîã³äíîìó äí³, êîëè äîñèòü òè ìàòèìåø ó÷í³â,

Äåùî é ïðî ìåíå ñêàæè ¿ì: íàùàäîê íåçíàòíîãî ðîäó,

Ñêðîìíå ãí³çäî ïåðåð³ñ ÿ êðèëîì, íåïîì³ðíå âåëèêèì.

Îòæå, íàñê³ëüêè ïðèíèçèø ì³é ð³ä, íàñò³ëüêè é çâåëè÷èø

Ìóæí³ñòü ìîþ. ß äåðæàâíèì ìóæàì ó ïîõîäàõ ³ âäîìà

Áàæàíèì áóâ. Íåâèñîêèé íà çð³ñò, ïîñèâ³ëèé äî÷àñíî,

Â ñîíöå çàêîõàíèé, ñõèëüíèé äî ãí³âó, ùî øâèäêî âëÿãàâñÿ.

Ìîæå ñïèòàþòü ïðî â³ê ì³é, – ñêàæè ¿ì, ùî ñîðîê ÷åòâåðòèé

Ãðóäåíü çóñòð³â ÿ ñàìå â òîé ð³ê, ÿê ó íàøîìó Ðèì³

Êîíñóëà Ëåï³äà âèáðàâ ñîá³ çà òîâàðèøà Ëîëë³é.

778

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

ÏÐÎ ÏÎÅÒÈ×ÍÅ ÌÈÑÒÅÖÒÂÎ

ÄÎ Ï²ÑÎÍ²Â

Ùî, ÿêáè øèþ êîíÿ ç ãîëîâîþ ëþäèíè íàäóìàâ

Ïåíçëåì ç’ºäíàòè ìàëÿð, ùå é ï³ð’ÿì áàðâèñòèì îä³òè

Ò³ çâ³äóñþäè ïîçáèðàí³ êóñíèêè: çâåðõó îáëè÷÷ÿ

Ãàðíî¿ æ³íêè, âíèçó æ – ïîäîáà ëóñêàòî¿ ðèáè,

Õòî, íà öåé âèòâ³ð ïîãëÿíóâøè, ñì³õîì íå ïèðñíóâ áè, äðóç³?

Â³ðòå, Ï³ñîíè: òî÷í³ñ³íüêî òàê âèãëÿäàòèìå é êíèãà,

Äå í³áè â ìàðåíí³ õâîðîãî áóäóòü áåçëàäíî çðèíàòè

Âñÿê³ äèâà, òàê ùî òàì íå ï³ä³éäå äî ö³ëîñò³ òâîðó

Í³ ãîëîâà, í³ íîãà. – “Àëå æ ìàëÿðàì ³ ïîåòàì

Äîçâ³ë ùå ç äàâí³õ ÷àñ³â íà äåðçàííÿ íå÷óâàí³ äàíî”.

Çíàþ. ² ñàì íèì êîðèñòóþñü, íå áîðîíèòèìó é ³íøèì,

Ëèø íå äëÿ òîãî, êàæó, ùîá ñóìèðíå ºäíàëîñÿ ç äèêèì,

Ùîá ïàðóâàëèñÿ ç òèãðîì â³âöÿ, à ç ãàäþêîþ – ïòèöÿ.

Òàê îò íå ðàç ïî ãó÷íîìó, áàãàòîíàä³éíîìó âñòóï³,

Ëàòêó ÿñêðàâî – ÷åðâîíó ïðèøèþòü îäíó, ïîò³ì äðóãó,

Íà÷åáòî çàé÷èêà ïóñòÿòü: îïèøóòü ä³áðîâó Ä³àíè,

Â³âòàð ¿¿ ³ ñòðóìîê, ùî, çâèâàþ÷èñü, òàê ìàëüîâíè÷î

Ëóãîì á³æèòü, àáî Ðåéí, àáî â íåá³ âîëîã³ì âåñåëêó.

Âñå öå, îäíàê, íå íà ì³ñö³. Ñêàæ³ìî, ñóìí³ êèïàðèñè

Äîáðå âäàþòüñÿ òîá³, òà äî ÷îãî âîíè, ÿêùî ÷óäîì

Ñåðåä óëàìê³â ñóäíà âðÿòóâàâñü ãðîøîâèòèé çàìîâíèê?

Çâ³äêè, íàïðèêëàä, öåé ãëå÷èê, ÿêùî òè äî àìôîðè áðàâñÿ?

Âñå ìîæåø, îòæå, ðîáèòè, àáè ëèø ºäèíå òà ïðîñòå.

Íå îäíîãî ç íàñ, ïîåò³â, î áàòüêó, é ñèíè éîãî ã³äí³,

Ââîäèòü â îìàíó óÿâíà äîâåðøåí³ñòü: òåìíèì ðîáëþñÿ,

Ïðàãíó÷è áóòè êîðîòêèì; òîé, äáàþ÷è ò³ëüêè ïðî ëåãê³ñòü,

Ìëÿâèì ñòàº, öåé – íàäóòèì, ñèëêóþ÷èñü áóòè ïîâàæíèì.

²íøèé, ëÿêàþ÷èñü áóð³, – ïëàçóº âåñü ÷àñ, îáåðåæíèé.

Õòî æ çàáàæàº ïðîñòå â ÷óäåðíàöüêîìó ñâ³òë³ ïîäàòè,

Òîé êàáàíà ïðèìàëþº äî ð³÷êè, äåëüô³íà – äî ë³ñó.

Âòå÷à â³ä õèáè – äî õèá æå âåäå, êîëè áðàêíå ìèñòåöòâà.

Òàì, á³ëÿ øêîëè Åì³ë³ÿ, áóäü – ÿêèé ì³äíèê çóì³º

Âèëèòè âì³ëî é õâèëÿñòå âîëîññÿ, ³ í³ãò³, îäíà÷å,

Â ñóò³ ñàì³é â³í ñï³òêíåòüñÿ – òàêè: òèõ ÷àñòèí íå ç’ºäíàº

Â ö³ë³ñòü îäíó. Çà ïåðî áåðó÷èñü, íå õîò³â áè ñêèäàòèñü

ß íà òîãî ð³çüáÿðà, ÿê ³ âðîäó ñâîþ âèõâàëÿòè –

Êó÷åð³, ïîëèñê î÷åé, – êîëè á í³ñ, íàïðèêëàä, êðèâèé áóâ.

Îòæå, õòî ëèøå, – áåð³òüñÿ çà òå, ùî áóëî á âàì ïî ñèë³,

Çâàæèâøè äîáðå, ùî âòðèìàþòü ïëå÷³, ï³ä ÷èì – ïîäàäóòüñÿ.

Õòî â³äïîâ³äíèé ïðåäìåò ï³ä³áðàâ, òî âæå íåîäì³ííî

Çíàéäå ïîòð³áí³ ñëîâà é óêëàäå ¿õ ó ñâ³òë³ì ïîðÿäêó.

779

Квінт Горацій Флакк

Áëèñê ³ ïðèíàäí³ñòü ïîðÿäêó òîãî (÷è ÿ ïîìèëÿþñü?) –

Â ò³ì, ùîá äîðå÷íî ñêàçàòè òàêå, ùî ñàìå äî ðå÷³,

²íøå â³äêëàâøè äî ÷àñó. Îñü òàê ³ â îá³öÿíó ï³ñíþ

Ñëîâî ïðè ñëîâ³ íèçàòè íàëåæèòü ³ ÷óéíî, é óâàæíî:

Öå îñü â³äêèíå ïîåò, à òîìó îò – íàäàñòü ïåðåâàãó.

Áóäå äîá³ðíèé òâ³é âèñë³â, ÿêùî çâè÷àéí³ñ³íüêå ñëîâî

Áëèñíå â íåçâè÷í³ì çâ’ÿçêó, ìîâ íîâå: à ÿê ³íîä³ òðåáà

Çì³ñò íåâ³äîìèõ ðå÷åé ³ìåíàìè íîâèìè ðîçêðèòè,

Ñëîâî ñòâîðèòè, íåçíàíå Öåòåãàì, – õàé ìàþòü ïîåòè

Ïðàâî íà òå, àëå ç íüîãî ðîçóìíî íåõàé êîðèñòàþòü.

Ïðèéìóòüñÿ ò³ íîâîòâîðè, ÿêùî âîíè, çì³íåí³ òðîõè,

Ç ãðåöüêî¿ ìîâè ïî÷åðïíóò³. Òå, ùî çóì³ëè çðîáèòè

Ïëàâò ³ Öåö³ë³é, – ÷îìó á íå çðîáèëè Âåðã³ë³é ³ Âàð³é?

×èì ïðîâèíèâñÿ ³ ÿ, ùî â ì³ðó ñèë ñâî¿õ ñêðîìíèõ

Ùîñü ïî – íîâîìó ñêàæó, êîëè ìîâó áàòüê³â áàãàòèëè,

Òâîðÿ÷è íàçâè íîâ³, ùå â ìèíóëîìó – Åíí³é ç Êàòîíîì?

Ìîæíà áóëî é ïîâ³ê áóäå ìîæíà, êàðáóþ÷è ñëîâî,

Ì³òêó ñó÷àñíó íà í³ì â³äáèâàòè. Îòàê ó ïðèðîä³:

Ð³ê ïðîìèíå – é ïåðâîëèñò îáë³òàº; ³ â ìîâ³ òàê ñàìî:

Ñòàð³þòü ðàíí³ ñëîâà ïîñòóïîâî, íà ¿õíüîìó æ ì³ñö³, –

ßê ³ âîíè êîëèñü, – êâ³òíóòü íîâ³ é íàáèðàþòüñÿ ñèëè.

Ñìåðò³ ï³äëåãë³ ³ ìè, ³ âñå òå, ùî ñòâîðèëè ìè, ëþäè;

Øòó÷íèé çàòîí, ÿêèé ñóäíà õîðîíèòü â³ä ïîäèõó áóð³

(Ïðàöÿ âëàäè÷íà!), ÷è áàãíà áåçïë³äí³, ïðèâèêë³ äî âåñåë,

Ò³, ÿê³ ãîñòðèé ëåì³ø â³ä÷óâàþ÷è, íèí³ ãîäóþòü

Ëþäí³ ì³ñòà, ÷è ð³êà, ùî ïîëÿì òå÷³ºþ ãðîçèëà,

Çâåðíåíà â ð³÷èùå ³íøå, – çãèíóòü ñìåðòíèõ òâîð³ííÿ.

Â³÷íî é ñëîâà íå áóâàþòü ó ò³é æå êðàñ³ òà ïîøàí³:

Â³äãîìîí³ë³ âæå, – çíîâ îæèâàþòü, à ò³, ùî ñüîãîäí³,

Ïèøí³, â óñ³õ íà óñòàõ, – çàí³ì³þòü, êîëè òîãî ñõî÷å

Çâè÷àé, ÿêèé ³ îö³íêó, é çàêîíè ïðèïèñóº ìîâ³.

Äðåâí³é Ãîìåð íàñ íàâ÷èâ, ÿêèì ðîçì³ðîì ï³ñíþ ñêëàäàòè

Ïðî ëèõîë³òòÿ â³éíè, ïðî ä³ÿííÿ âëàäèê, ïîëêîâîäö³â.

Ñïåðøó â íåð³âí³ì äâîâ³ðø³ çâó÷àâ ëèøå ñóì, àëå ïîò³ì

Òàêîæ ³ íàïèñ – îá³òíèöþ ðîçì³ðîì òèì óêëàäàëè.

Õòî æ áóâ òâîðöåì òèõ åëåã³é êîðîòêèõ – íå çíàºìî é äîñ³:

Â÷åí³ âåäóòü ñóïåðå÷êè, àëå íå ïðèõîäÿòü äî çãîäè.

Ãí³â Àðõ³ëîõîâ³ âèêóâàâ çáðîþ, ¿äê³ éîãî ÿìáè.

Çãîäîì êîòóðíè é ñîêêè íèçüê³ öþ ñòîïó âïîäîáàëè,

Çäàòíó ðîçìîâó âåñòè, ïîêðèâàþ÷è â ëþäí³ì òåàòð³

Ãîì³í þðáè, é ñïðîìîæíó ïðåäñòàâèòè æèâî ïîä³¿.

Ë³ð³ æ – áîã³â ³ ãåðî¿â îñï³âóâàòü Ìóçà âåë³ëà,

Ñëàâèòü êóëà÷íèõ á³éö³â, êîíÿ, ïåðåìîæíîãî â á³ãó,

Ïðèñòðàñò³ ë³ò ìîëîäå÷èõ ³ â³ëüí³ñòü ïðè êåëèõó ï³íí³ì.

Îòæå, ÿêùî ÿ íå ÷óþ òîí³â àí³ ¿õ ïåðåì³íè

780

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì