акылың кайда иде соң синең? — где же была твоя рассудительность
(благоразумие)?
г) ум, разумность, (как следствие опыта) ум-разум, мудрость;
умудрѐнность
практик акыл — практический ум (мудрость, умудрѐнность)
мҽкальдҽ чагылган тирҽн акыл — глубокая мудрость, отражѐнная в
пословице
2) разг.
а) мысль, идея
каян килде ҽле сиңа бу акыл ? — откуда у тебя эта мысль?
б) совет, наставление
аның акылы белҽн йҿрсҽң... — будешь его слушаться... (ещѐ и не то
будет)
ата-ана акылын тоту — придерживаться (слушаться) родительского
наставления
3) в знач. нареч. акылга умственно, интеллектуально, в умственном
(интеллектуальном) отношении (созреть, подняться); по уму (уму-
разуму), умом (быть выше или ниже кого)
акылга бер чамарак алар — умственно они почти одинаковы
акылга үсү — вырасти (созреть) умственно
4) в функ. сказ. акылында вменяемый спец. (преступник, подсудимый)
•
- акыл белҽн
- акыл теше
- акылы сау
- акылга сау
••
акыл алдан йҿрү — быть сообразительным (сметливым,
предусмотрительным, дальновидным, догадливым), быть способным
предвидеть (предусмотреть)
акыл арттан йҿри — ≈≈ задним умом крепок
акыл башка килү — см. акылга килү 1)-3)
акыл баштан китү — см. акыл китү 1), 2)
акыл белҽн эш итүчҽн — рассудительный; толковый
акыл бизмҽненҽ салу (салып үлчҽп карау) — в голове (уме) взвешивать
(взвесить, прикидывать/прикинуть); см. тж. акыл белҽн уйлап карау
акыл булсын — пусть (это) будет (послужит) уроком; это кому наука
(на будущее); чтобы (впредь) неповадно было (кому)
акыл җиңелҽю — см. акылга җиңелҽю
акыл җитү — сообразить (что), догадаться (о чѐм), додуматься (до
чего), умудриться, ухитриться
акылга зыян (зарар) килү — см. акылга җиңелҽю
акыл ирешми — см. акыл җитми
акыл ирешмҽслек — см. акыл җитмҽслек
акыл кергҽн — умом (умственно) вырос; умудрѐн (жизненным опытом); в
(при) своѐм (здравом) уме; со своим умом
акыл кертү — см. акылга утырту 1)
акыл кушканча — по велению ума (делать что, поступать как), по
велению (требованию) рассудка
акыл ҿлҽшкҽндҽ йоклап калган (йоклап билҽмдҽ, урманда, мич башында
калган) — см. акылсыз 1) а); акылга сай 1)>
акыл ҿлҽшү — см. акыл ҿйрҽтү 2)
акыл сата башлау — ирон. заумничать, заумничаться
акыл сыеклану — прост.; см. акылга җиңелҽю
акыл сыйдырмау — см. акылга сыймау
акыл утырту — см. акыл керү
акыл утыру — см. акыл керү
акыл үсү — см. акыл керү 1)
акылга зҽгыйфь — см. акылга җиңел 1)
акылга зҽгыйфьлек килү — см. акылга җиңелҽю
акылга кимчелек (кҿч) килү — см. акылга җиңелҽю