Kolodziejczyk Dariusz. The Crimean Khanate and Poland-Lithuania (ENG)

Подождите немного. Документ загружается.

DOCUMENT 40 (30 AUGUST–28 SEPTEMBER 1601)

e ‘ahdname (list przemirny) sent by Khan Ghazi II Giray

to King Sigismund III

e original document is missing.

Polish copy: Biblioteka Narodowa, ms. III. 3086 “Księga poselstwa Ławryna

Piaseczyńskiego,” fol. 76a–77b.

Przymierze od cara przez Dżan Achmet Czeliebieia, posła jego:

Za pomocą bożą, a za proroctwem Machometowym!

Kazy Gireia Cara słowa:

Wielkiej Ordy wielki car, distkypczacki, petihorski, nohaiski, i nad niezliczo-

nymi Tatary wolny hospodar, Car Kazy Girei.

Wielkiemu kniaziowi litewskiemu, ruskiemu, pruskiemu, mazowieckiemu,

żmodzkiemu, kiiowskiemu, podolskiemu, szwedskiemu, wandalskiemu, i nad

inszymi państwy chrześcijańskiemi dziedzicznemu hospodarowi będącemu,

króliowi, bratu naszemu, Trzeciemu Zigmuntowi, wielkie pozdrowienie!

Z łaski i szczodrobliwości cara oznajmujemy, iż pierwiej tego, po ześciu nie-

boszczyka brata naszego Isłam Gireia Cara, co między nami obrazy były, za

czym posłowie i liudzie kupieckie między nami chodzić byli poprzestali, a iż

wedlie zwyczaju przodków obnowić przyjaźń, wielkiego posła swego Ławrina

Piaseczyńskiego, wiernego sekretarza do nas przysławszy, pewny list prze-

mirny pod zwykłymi pieczęciami żądał. My tedy porozumiawszy się z bratem

naszym, gałgą Sałamet Gireiem carewiczem, i z synami naszymi carewiczami,

kniaziami, karaczeiami, murzami, ulanami, i wiernymi sługami naszymi,

którzy zawsze dworu naszego pilnują, prośbę i żądanie was, brata naszego,

wdzięcznie przyjąwszy, z dobrej chęci naszej ten list nasz przemirny wed-

lie obyczaju dawnego napisawszy, i przyłączywszy do pomienionego posła

waszego, przez posła naszego do was posłaliśmy, pod takimi warunkami,

jako z dawnych przodków naszych, sławnych pamięci Chaczy Gireia Cara,

a Menli Gireia Cara i Mahmet Gireia Cara, a sławnej pamięci nieboszczyka

ojca naszego Dawliet Gireia Cara, wziętego do chwały światłości bożej, które

In fact, the original document was returned to the khan at the audience in Közlev

on 30 June 1602 by the Polish envoy, Ławryn Piaseczyński, who demanded that it

should be emended; see Pułaski, “Trzy poselstwa Piaseczyńskiego,” pp. 758–759.

document 40 (30 august–28 september 1601) 815

przyjaźni aż do tego czasu trwali. My tedy według tego listu naszego prze-

mirnego oznajmujem:

Naprzód, gdy upominki zwykłymi pierwszymi miejscami przez Dniepr

poliem posłowie waszy do nas tak, jako za przodków przyprowadzali, i teraz

tymże sposobem do nas przysłane być mają. A które upominki pierwiej tego

do nas oznajmiliście, mianując ich być w Kamieńcu, których spodziewaliśmy

się przez posła waszego przy poślie naszem Aly Murzie, te upominki nas nie

doszły. A niniejszego roku upominki na czas naznaczony przy poślie naszem

Dżan Achmet Czeliebieiu przez posła swego do nas przyśliecie.

A wedlia oznajmienia od was nam, wojewodzie wołoskiemu i państwu jego

my sami i liudzie naszy, bedąc życzliwymi, żadnej krzywdy czynić nie będziem;

i z strony naszej wojewodów na państwo wołoskie nadawać nie mamy; według

żądania waszego przyjaźń i życzliwość nasza im dziać się będzie. I jeśli by jaki

z ziemie wołoskiej, mieniąc się być potomkiem wojewod wołoskich, a chcąc

powstać na wojewodę wołoskiego, do nas by się udał, takowego nie chowa-

jąc my u siebie, do wojewody wołoskiego odeśliem; i kożdemu przyjacieliowi

waszemu mamy być przyjacieliem, a nieprzyjaciołom nieprzyjacieliem.

I gdzie by była potrzeba od nas na pomoc wojska z potrzebę

wam, tedy na

czas naznaczony za oznajmieniem waszym wojska posyłać będziemy. Także i

nam czasu potrzeby pomoc być ma.

A Kozaki waszy z Dniepra państwu naszemu szkody czynić nie mają. Także

też z strony naszej bezbaszowie, kozacy naszy państwom waszym żadnej

szkody czynić nie będą. Wedlie dawnych czasów powściągnieni i z Dniepra

zwiedzieni żeby byli, aby obum państwom pokój się dział.

Jakoż list nasz przemirny posłaliśmy z tym upewnieniem, iż—naprzód wspo-

mniawszy imię boże i wyznawając, że od Boga cztyrzi księgi zesłane, tak też

i proroka prawdziwego, posła bożego Machometa, za ostatniego proroka

przyrzeczenie swoje czynim—chcąc zdzierżeć według tego listu przemirnego,

napisanego do was przez posła naszego wielkiego, nam wiernie zasłużonego

Dżan Achmet Czeliebieia, mamy i będziemy pełnić, a kożdemu przyjacie-

liowi waszemu być przyjacieliem. A nieprzyjacieliowi nieprzyjacieliem będąc,

z wami w dobrej przyjaźni, żadnych krzywd i szkód państwam i liudziom

waszym czynić nie będziemy. Jako ja sam, car, tak i carewiczy gałgowie, i

synowie naszy carewiczy, kniaziowie, ułani, kozacy, bezbaszowie przeciwko

was na konie wsiadać i w państwa waszy wtargiwać, dobram i majętnościam

szkody czynić, i zabirać nie będziem wszeliakiej rzeczy. Z strony naszej pokój

zachowywać państwam i liudziom waszym będziemy tak, żeby z strony waszej

nam i państwu naszemu, i liudziom naszym był pokój. Aby liudziom ubogim,

a na ostatek białym głowam, wdowam między obiema państwy bezpiecznie

chodzić wolno by było za szczęśliwymi panowaniami naszemi.

Także też kupcom na obie stronie przyjeżdżać i odjeżdżać wolno będzie, we

wszeliakich postępkach ich według dawnych obyczajów zachowani będą.

It should rather read z potrzebą, though in seventeenth-century Polish the vowels

ą and ę were used interchangeably.

816 document 40 (30 august–28 september 1601)

O czem ten list przemirny z łaski naszej przez posła naszego posłany, któ-

remu wiara dodana będzie. Pisan z Bachczysaraiu miesiąca rebeia, a roku

tysiącnego i dziesiątego.

Translation:

e [instrument of ] agreement [sent] by the khan through his envoy, Djan

Ahmed Chelebi:

By the assistance of God and the prophecy of Muhammad!

Ghazi Giray Khan’s words:

e great khan of the Great Horde, the free lord

of the Kipchak Steppe,

of the

Circassians,

Nogays, and innumerable Tatars, Ghazi Giray Khan.

[Let] a great salutation [be pronounced] to the grand duke of Lithuania, Ruthe-

nia, Prussia, Mazovia, Samogitia, Kiev, and Podolia, being [also] the heredi-

tary lord of the Swedes, Vandals, and of other Christian states, our brother,

King Sigismund the ird!

We announce, out of monarchic favor and generosity, that as regards the for-

mer transgressions that had happened between us aer the death of our late

brother, Islam Giray Khan, and turned the mutual movement of envoys and

merchants into a standstill, in desire to renew [our] friendship in accordance

with the custom of our ancestors, he [i.e., King Sigismund] sent us his great

envoy and loyal secretary, Ławryn Piaseczyński,

requesting [from us] a formal

letter of agreement, sealed with ordinary seals. And having taken counsel with

On Djan Ahmed Chelebi, see Document 36, n. 2. Here his embassy from the

years 1601–1602 is mentioned. e present document was delivered to the king at

a solemn audience in Vilnius on 27 December 1601; see Skorupa, Stosunki polsko-

tatarskie, p. 107.

Apparently a partial translation of the inscription of Ghazi Giray’s proto-tuġra;

cf. Document 35.

e expression wolny hospodar (“free lord”), also found in Ruthenian sources (cf.

Document 10, n. 3), reects the ancient Mongol-Tatar notion of sovereignty.

e Turkish term Deşt-i Qıpçaq (Kipchak Steppe) is rendered in Polish by an

adjective: distkypczacki.

e Polish and Ruthenian term Petyhorcy (i.e., “those of the Five Mountains”)

was analogous to the Russian term Pjatigorcy (cf. the name of the modern town of

Pjatigorsk) and referred particularly to the Kabardinians, inhabiting the region extend-

ing between the Elbrus range and the Kuma river. Nevertheless, it sometimes applied

to other Circassian tribes as well; cf. Aleksandr Nekrasov, Meždunarodnye otnošenija

i narody Zapadnogo Kavkaza, pp. 27–29.

On Ławryn Piaseczyński, see Document 39, n. 5. Here his rst embassy from the

year 1601 is mentioned. Piaseczyński was received by the khan at a solemn audience

on 23 August 1601 and le the Crimea in October.

document 40 (30 august–28 september 1601) 817

our brother, the qalga Selamet Giray Sultan,

and our sons, the sultans, and the

beys, qaraçıs, mirzas, ulans, and our loyal servants, who always guard our court

[i.e., courtiers], we have complied with your request, our brother,

and having

written our present letter of agreement out of our goodwill and in accordance

with the ancient custom, we have sent it to you through our envoy,

who has

joined your envoy,

[the present letter] containing the same conditions as were

in the times of our ancient ancestors of glorious memory: Hadji Giray Khan,

Mengli Giray Khan, Mehmed Giray Khan, and [also] our late father of glorious

memory, taken to the glory of divine light, Devlet Giray Khan, whose friendship

[towards your ancestors] has lasted until the present time. And according to

our present letter of agreement we announce [as follows]:

Firstly, as your envoys used to bring us gis taking the customary old route

across the Dnieper and through the eld [i.e., steppe],

also now [the gis]

should be sent to us in the same manner as they used to in the times of our

ancestors. And regarding the gis that, according to what you had stated ear-

lier, were reportedly in Kamieniec, we expected them to be brought by your

envoy who would join our envoy, Ali Mirza,

but we have not received them.

Pol. carewicz is rendered here as sultan. On Selamet Giray, the qalga in the years

1597–1601 and the future khan in the years 1608–1610, cf. Document 39, n. 6. Twelve

days aer his audience with the khan, on 4 September 1601 Piaseczyński was solemnly

received by Selamet Giray in the latter’s camp. Yet, a few days later, on 10 September,

the Polish envoy recorded in his diary that the qalga escaped from the Crimea to the

Ottoman lands; see Pułaski, “Trzy poselstwa Piaseczyńskiego,” pp. 365–366 and 467;

cf. Skorupa, Stosunki polsko-tatarskie, pp. 104–105. In the following years Selamet

was imprisoned in Istanbul until the Porte promoted him to the post of khan in 1608.

On 20 September 1601 Piaseczyński recorded in his diary that Ghazi Giray’s twelve-

year-old son, Tokhtamısh Giray, was promoted from the post of nureddin to the post

of qalga; see Pułaski, “Trzy poselstwa Piaseczyńskiego,” p. 469. It is interesting that

though Piaseczyński remained in the Crimea until October, the khan’s chancery did

not try to emend the present document and replace the name of Selamet by that of

Tokhtamısh.

Here the king is addressed in the second person while previously he was referred

to in the third person.

I.e., Djan Ahmed Chelebi; cf. n. 2 above.

I.e., Piaseczyński.

e Polish term pole (“eld”) or dzikie pola (“wild elds”) referred to the barely

inhabited steppe area extending to the north from the Black Sea.

Ali Mirza, probably identical with the great envoy sent to Poland already in 1585.

In June 1601, in exactly the same time when Piaseczyński was traveling to the Crimea,

Ali Mirza was sent to Poland to collect the gis. As their routes almost crossed in

Podolia, Piaseczyński sent a courier to Ali Mirza trying to persuade him to return and

travel along with him to the Crimea, but the Tatar envoy decided to continue his trip.

As the Polish court did not want to release the gis before Piaseczyński’s return, to his

disappointment Ali Mirza returned with empty hands. e envoys met during their

return journeys in Akkerman in October 1601. Apparently the news of Ali Mirza’s

failure reached the khan before the present document was issued. In December 1602

Ali Mirza again arrived at Cracow. is time his mission was successful as in his

return journey he was accompanied by Piaseczyński, who collected the previously

stored gis in Kamieniec and in January 1603 released them to the Tatar envoy in

818 document 40 (30 august–28 september 1601)

erefore you should send us the gis this year in due time through your envoy

who would join our envoy, Djan Ahmed Chelebi.

And according to your request, we, and our people, will behave favorably

and will not commit any harm to the Moldavian palatine

and his state; and

we should not impose any [other] individuals as palatines of Moldavia; accord-

ing to your wish, we will act in a friendly and favorable manner towards them

[i.e., the current Moldavian palatine and his subjects]. And if any individual

from Moldavia seeks our protection, pretending to be a descendant of Molda-

vian palatines and intending to raise against the [current] Moldavian palatine,

we will not give him refuge but will send him to the Moldavian palatine; and

we should be a friend of any of your friends and an enemy of any of your

enemies.

And wherever you need our assistance in troops, we will send you troops in

due time upon your request. Also whenever we need, we should be given help.

And your Dnieper cossacks should not cause any damage to our state. Also

from our side, those committing small raids [beş-baş]

and our cossacks should

not cause any damage to your states. ey should be restrained and removed

from the Dnieper so that both [our] states may experience peace.

Hence we have sent our letter of agreement with the assurance that—having

rstly invoked the name of God and confessing that we make our engagement

by the four Books

sent by God, and by the true prophet, God’s messenger

Muhammad, [being] the last prophet—in desire to keep [the above conditions]

according to the present letter of agreement, written [and sent] to you through

our great envoy, Djan Ahmed Chelebi, who has rendered us loyal services, we

should and we will fulll them and be a friend of any of your friends. And

Jassy; cf. Skorupa, Stosunki polsko-tatarskie, pp. 57, 101, 105–106, and 116–117, and

Document 39, n. 5.

Djan Ahmed Chelebi indeed traveled to Vilnius along with the present document

and in the company of Piaseczyński, and they both returned to the Crimea in the

spring of 1602, but the gis were delivered only in January 1603 to the next Crimean

envoy, Ali Mirza, cf. Document 36, n. 2, and n. 13 above.

In seventeenth-century Polish, the adjective wołoski (lit. “Wallachian” or “of

Wallachia”) referred to either Wallachia or Moldavia. In the given case it refers to

Moldavia. On Ieremia Movilă, the hospodar of Moldavia in the years 1595–1606, see

Document 36, n. 4, and Document 39, n. 10.

Lit. “[a raid committed by] ve heads;” the Turkish term beşbaş is reected in

the Polish plural noun be[s]zbaszowie (a Turkish equivalent of the latter would be

beşbaşlılar).

According to a Muslim tradition (hadith), recorded in the collection by Ibn

Hibban, rearranged by the medieval Muslim scholar Ali bin Balban, God sent to

humanity 100 leaves of Holy Scripture (50 to Seth, 30 to Noah, 10 to Abraham, and

10 to Moses before the Torah), and four Holy Books, namely the Torah, the Gospel,

the Zabur, and the Koran; see al-Amir ‘Ala’addin ‘Ali bin Balban al-Farsi, al-Ihsan 

taqribi sahih Ibn Hibban, vol. 2, p. 77. e term Zabur probably refers to the Psalms

of David; cf. J. Horovitz and R. Firestone, “Zabūr” in: EI

, vol. 11, pp. 372–373 (for a

direct reference to the Psalms of David, see Document 41, n. 12). A reference to 104

Holy Books (i.e., 100 minor and 4 larger ones) can be found already in Mengli Giray’s

oath recorded in a document from 1478; cf. Document 6, n. 5.

document 40 (30 august–28 september 1601) 819

[while] being an enemy of your enemy and remaining in good friendship with

you, we will not commit any harm or damage to your states or people. Neither

I, the khan, nor the qalga sultans,

our sons, the sultans, and the beys, ulans,

cossacks, and those committing small raids [beş-baş] will mount horses and set

out against you, invade your states, cause damage to [your] estates and goods,

nor will we capture anything. On our part we will keep peace with your states

and people so that you keep peace with us, our state, and our people. So that

during our felicitous reigns the poor, and even women and widows may safely

travel between the two states.

Also the merchants will be allowed to travel and return between the two sides,

and in any matter they will be treated according to the ancient customs.

In reference to everything [that has been written above] the present letter of

agreement [list przemirny], which should be trusted, has been sent out of our

favor through our envoy.

Written in Baghchasaray in the month of Rebi, in the year 1010.

Either the passage referring to the qalga is erroneously written in the plural or it

refers to the present as well as future qalgas; on the change in the post of qalga that

occurred on 20 September 1601, cf. n. 8 above.

It is not stated whether the document was issued in Rebi I or Rebi II. Yet, from

Piaseczyński’s diary it is evident that it was issued in Rebi I 1010 A.H. that lasted from

30 August till 28 September 1601.

DOCUMENT 41 (THE FALL OF 1604)

e ‘ahdname (przymierze) sent by Khan Ghazi II Giray

to King Sigismund III

e original document is missing.

Polish copy: Bibl. Jagiell., ms. 43, fol. 186b–189b.

Published in Žerela do istoriji Ukrajiny-Rusy, vol. 8/1: Dokumenty po rik

1631. Edited by I. Krypjakevyč (L’viv, 1908), pp. 105–109.

Kopia przymierza cara prekopskiego przez Dervissa bejowego syna:

Wielkiej Ordy wielgi car, czerkaski, nogaiski, saneski,

i inszych wszytkich

narodów tatarskich dziedziczny cham [sic], Gazi Gierey sułtan.

Wszytkiej Rusi, pruskiemu, z łaski bożej Trzeciemu Zygmuntowi, wielgiemu

książęciu litewskiemu, żmudzkiemu, kijowskiemu, podolskiemu, szwedzkiemu,

gottskiemu, wandalskiemu, mazowieckiemu, inanckiemu, i inszych wiele

państw samodzierżawcy, dziedzicznemu z dziadów i pradziadów wielgiemu

cesarzowi i królowi polskiemu, po zaleceniu wszelakiej życzliwości i chęci

naszej carskiej i braterskiej, przyjacielskie oznajmienie:

Jeśli się Wasza Królewska Miłość o nas, bracie swem Gazi Giereiu pytać

raczysz, tedy Wasza Królewska Miłość masz wiedzieć, żeśmy z łaski Boga

wszechmogącego barzo dobrze zdrowi, zaczem abyśmy też mogli wiedzieć i

słyszeć o dobrem Waszej Królewskiej Miłości, brata swego, umyślnie posła

naszego wielgiego, z pośrzodku Panów Rad naszych zacnego i wszelakiej czci

godnego pana Derviss begowego syna, pana Kazi bega, na wielkie poselstwo

naznaczyliśmy, którego do Waszej Królewskiej Miłości, brata naszego, ze

wszytkiem dobrem i z szczyrą uprzejmą przyjaźnią posełamy.

A iż niedawnego czasu posłałeś był Wasza Królewska Miłość do nas,

brata swego, zacnego i znakomitego człeka, pana Ławryna Piasoczyńskiego,

posła swego, dlatego aby był między temi społecznemi państwy przymierze i

przyjaźń stateczną zatrzymał i potwierdzieł, chcąc od nas i żądając, abyśmy

mu statecznie opisane przymierze i artykuły w nim opisane wydali, ja, sułtan

Gazi Kierey i cham, aczem nie miał nigdy inszego przedsięwzięcia i umysłu,

jedno abym mógł zawsze stateczne przymierze z Waszą Królewską Miłością,

bratem naszem, mieć, mocno dzierżąc i zachowując starowieczne przymie-

rze, które dziadowie i pradziadowie nasi z pradziadami i przodkami Waszej

Królewskiej Miłości mieli i mocno dzierżeli, tedy pokazując to skutkiem i

It should read nad niezliczonymi Tatary (“[the lord] of innumerable Tatars”) like

in Document 40. e Polish translator apparently did not understand the Turkish

word sansız (“innumerable,” hence sansız Tatarnıŋ, “of innumerable Tatars”), so he

invented a nonexistent Polish adjective saneski (“of the Sans”).

document 41 (the fall of 1604) 821

zabiegając temu, aby ubodzy poddani obojga państw mogli być bezpieczni

zdrowia i majętności swych, tedy podług starowiecznych pakt, artykułów

w nich opisanych, przez tegoż posła wzwyż mianowanego, Piaseczyńskiego

<wzwyż mianowanego> Waszej Królewskiej Miłości posłaliśmy przymierze,

za którem od onego do teraźniejszego czasu rachując, z strony naszej w nam-

niejszem punkcie przeciwko przymierzu uczynionemu i postanowionemu

nic się nie wykroczyło ani zgrzeszyło, i żadna się zdrada albo oszukanie nie

pokazało, i owszem we wszytkiem się dosyć stało, i na potem nigdy się nie

wykroczy. A przymierze i pierwsze i teraźniejsze takie jest:

Iż jeśli Król Jego Miłość podług przymierza w liście swem opisanego i nam

posłanego pany karacze i murzy, i poddane nasze dobre i złe, nas z syny

nasze, także wsi, majętności, i dobytki nasze i wszytkich karaczów i murzów,

i wszytkich poddanych naszych od wielkiego do małego począwszy, także i

Tatary nohaiskie nam i władzy naszej podległe, w statecznej przyjaźni i pokoju

zachowa, pokazując nam szczerą a niezmyślną przyjaźń i spokojne sąsiedztwo,

tak żebyśmy nie mieli ani ponosili namniejszej szkody w państwach naszych

ze wszytkiemi poddanemi naszemi, ale owszem, żebyśmy ze wszytkiemi pod-

danemi naszemi mogli wszelakiego wczasu zażywać, i żeby poddani nasi

społeczni w zgodzie i miłości sąsiedzkiej handle swoje odprawować mogły,

tedyśmy też, Gazi Kierey cham, społecznie z star[s]zem synem naszym, sułtan

Tochtimssem gałgą, i ze wszytkiemi inszemi synmi naszemi, sułtanami, z

karaciami, z murzami, i ze wszytkiemi poddanemi naszemi pod rozkaza-

niem i władzą naszą carską będącemi, i ze wszytką ordą Tatarów nogaiskich

chcemy być wiernemi, życzliwemi, i statecznemi w przyjaźni naszej Królowi

Jego Miłości, bratu naszemu, i Panom Radom jego, także i poddanem jego

wszytkiem.

A gdy tego będzie potrzebował Król Jego Miłość, brat nasz, żebym wojował

nieprzyjaciela jego, tedym ja gotów być każdemu nieprzyjacielowi Króla Jego

Miłości nieprzyjacielem jawnem, a przyjacielewi [sic] przyjacielem, szanując

przyjaciela, a wojując nieprzyjaciela. Tymże też sposobem i Król Jego

Miłość przeciwko nam ma się zachować, nie pomagając, ani ratunku dając

nieprzyjaciołom naszem przeciwko nam.

A gdybyśmy za rozkazaniem, wiadomością i upomnieniem Króla Jego

Miłości którego nieprzyjaciela wojowali i przez państwa albo blisko państw

Jego Królewskiej Miłości z wojskiem naszem szli, tedy mamy i powinni

jesteśmy wszytkich miast, zamków, miasteczek, dworów, i wsi, i wszelakich

włości, tak samego Króla Jego Miłości, jako i poddanych jego, Panów Rad,

kniaziów, szlachty, ochraniać i bronić, namniejszych szkód i żadnego najazdu

nie czyniąc we wszytkie państwa Jego Królewskiej Miłości, ale owszem w

pięknem pokoju one zachowując, tak samego Króla Jego Miłości, jako też i

wszytkich poddanych jego.

I nie mamy ani małego, ani żadnego wielkiego wojska do państw Króla Jego

Miłości posyłać, i żadnego najazdu czyniąc, namniejszego więźnia brać i w

niewolą przedawać, także ani żaden z poddanych moich brać i przedawać nie

będzie; i owszem, ja sam z synmi i ze wszytkiemi poddanymi swemi wzwyż

mianowanemi stateczne przymierze i całą przyjaźń chcę zupełnie zachować,

i wiary dotrzymać.

822 document 41 (the fall of 1604)

A jeślibym ja, Gazi Kierey cham, także gałga sułtan Tochtmisz, syn mój

starszy, albo insi sułtanowie, synowie moi, albo wojsko moje na posługę

jaką w nieprzyjacielskiej ziemi byli za wiadomością i oznajmieniem Króla

Jego Miłości, i uczynieli jaką znaczną i dobrą posługę Królowi Jego Miłości,

tedy Król Jego Miłość, i Panowie Rady jego, za tę posługę naszę, synów albo

wojska naszego wszelaką chęć i łaskę swą ma nam pokazać i nagrodę uczynić.

A według starego zwyczaju przodków naszych wolno się mamy wrócić ze

wszelaką zdobyczą naszą z nieprzyjacielskiej ziemie do Krymu, państwa

naszego, bez przenagabania wszelakiego i hamowania tak samego Króla Jego

Miłości, jako i Panów Rad jego, i wszelakiego wojska, poddanych Króla Jego

Miłości; i owszem nas spokojnie przepuszczać mają do ziemie naszej. A my

obiecujem, że żadnej namniejszej szkody nie uczyniem, tak jako to czynili i

przodkowie nasi, już z tego świata zeszli.

Do tego kupcom wszelakim, poddanem Króla Jego Miłości będzie wolno z

kupiami i majętnością ich dla odprawowania i odbytu kupii i handlów swych

w ziemi naszej być, i jeździć, i chodzić, zapłaciwszy starożytne zwykłe myto.

A jeśliby który z kupców do jakiej szkody, bądź przez zgubę, bądź z inszej

miary przyszedł, a majętność i kupią swoję stracił, tedy mu powinni jesteśmy

sprawiedliwość skuteczną uczynić i jego majętność przywrócić, przestrzegając

tego, aby ludzie ubodzy żadnej krzywdy i szkody nie mieli.

A iż z dawnych czasów upominki Królowie Ich Miłości, przodkowie Króla

Jego Miłości, brata naszego, powinni nam byli posełać przez posły swe i

oddawać je na tę stronę Dniepru, jakoż i do tego czasu oddawali, temże spo-

sobem i potem każdego roku przez swego posła ma nam Król Jego Miłość

upominki posyłać.

A iż przedtym, ilekroć się trało, że na Dnieprze Kozaków nie było,

tedy się żadna szkoda w państwie Króla Jego Miłości nie działa i namniej

się przymierze nie naruszało, tedy i teraz, zawsze [i] na potem, gdy ich nie

będzie, namniej się przymierze nie będzie wzruszało. A teraz, iż ci Kozacy na

Dnieprze będący ustawiczne szkody i złości w Krimie czynią, wiele złego broją,

zaczynając zwadę i przymierze łamiąc, przeto aby ci źli ludzie z Dniepru beli

spędzeni i sprowadzeni, żeby już więcej szkód żadnych w Krimie i państwach

naszych <szkody> nie czynieli.

K temu też, iż żadnych najazdów na państwo wołoskie i do ziemie woje-

wody wołoskiego gwoli Waszej Królewskiej Miłości nie czyniemy, folgując w

tej mierze przyjaźni i łasce Waszej Królewskiej Miłości, tedy i na potem toż

czynić będziemy, ochraniając ziemie i poddanych jego dotąd, póki się z nami

i z Waszą Królewską Miłością szczyrze i prawdziwie obchodzić będzie, i póki

się z jaką zdradą swą nie odkryje i nie pokaże.

To tedy przymierze napisawszy dostatecznie, przez posła naszego wielkiego

i zacnego, z Panów Rad naszych

Derwiss begowego syna, pana Kazi bega,

jednego z niewolników naszych

-c

Waszej Królewskiej Miłości, bratu naszemu

posyłamy, któreśmy sami usty swemi powiadali i pisać kazali. Przeto na imię

najwyższego, który ani początku ani końca nie ma Boga wszechmogącego,

b–c

Omitted in Krypjakevyč’s edition.

document 41 (the fall of 1604) 823

stworzyciela nieba i ziemie, także i najchwalebniejsze księgi Alkoran, i na

Psalmy albo Księgi Dawida proroka, i na najświętszego i prawdziwego pro-

roka naszego Muhammeda Mustaphę, od Boga posłanego przysięgamy, że to

przymierze i artykuły opisane szczerze zachować i strzymać chcemy, i obiecu-

jemy dotąd, dokąd z strony Waszej Królewskiej Miłości przeciwko przymie-

rzu i artykułom nic się nie wykroczy, a do tego gdy zwykłe upominki będą

zupełna oddawane, i żadna szkoda w państwie naszem się nie stanie, tedy też

my z strony naszej przestrzegać tego będziemy, jakobyśmy namniej przeciwko

temu świętobliwemu przymierzu naszemu od nas danemu w namniejszem

punkcie nie wykroczyli, ale owszem stateczną przyjaźń i braterstwo w cale

zachowali, gdyż inszej myśli ani przedsięwzięcia w siebie nie mamy; i owszem

o to się starać będziemy, jakobyśmy przez wszytek czas żywota swego i tę

pamiątkę po sobie zostawili, jakoby ubodzy ludzie, kupcy i poddani społeczni

nasi za nas i szczęśliwe zdrowie, i długo fortunne społeczne panowanie nasze

Pana Boga prosili.

Zalecamy przy tem powolną chęć i przyjaźń naszę łasce Waszej Królewskiej

Miłości, życząc od Pana Boga wszytkiego dobrego.

Translation:

A copy of the [instrument of ] agreement [sent] by the Crimean khan

through

Dervish Bey’s son:

e great khan of the Great Horde, the hereditary khan of the Circassians,

Nogays, innumerable [Tatars],

and all other <Tatar> nations, Ghazi Giray

Sultan.

Krypjakevyč’s edition contains a locatio: “issued in Baghchasaray”(Datum w

Bachciesaraiu) that is missing in the manuscript copy; apparently the locatio origins

from another document.

Lit. “the khan of Perekop.”

I.e., Sefer Ghazi Bey (cf. n. 5 below). e envoy’s father, Dervish Bey, can be

identied as the leader of the Külük clan, known in the Muscovian sources as Derbyš,

who acted at the khan’s court as the protector (hami > Pol. hamiat; Rus. amijat) of the

Polish king during the reigns of Devlet Giray, Mehmed II Giray, and Islam II Giray.

In the rst years of Ghazi II Giray’s reign, he still performed this function but also

made overtures to Muscovian diplomats and tried to replace the leader of the Sulesh-

oghlu clan as the mediator between the khan and the tsar; see Aleksandr Vinogradov,

“<<Moskovskaja partija>> v Krymu v 70-90-x gg. XVI v.,” in: Mininskie čtenija. Trudy

učastnikov meždunarodnoj naučnoj konferencii (Nizhny Novgorod, 2010): 403–416,

esp. p. 404. Perhaps Dervish Bey should be also identied with the Crimean envoy to

Poland in 1552, referred to as Dervish Mehmed Mirza (before attaining the title of the

bey, a Crimean noble would be titled as mirza).

Cf. n. a above.

e title of sultan was entered apparently by mistake. While in the Ottoman

Empire it referred to the ruler, in the Crimea it referred to the princes but not to the

khan himself.