30
²ÂÀÍ ÌÀÇÅÏÀ ßÊ ÁÓIJÂÍÈ×ÈÉ ÓÊÐÀ¯ÍÑÜÊί ÊÓËÜÒÓÐÈ
«Çäàâíà ³éñüêî Çàïîðîçüêå ãîðäèëîñÿ îñîáëèâî òèì ³ çíàêîì
áàòüê³âñüêî¿ ëþáîâ³ íàéÿñí³øèõ ïîâåëèòåë³â øàíóâàëî òå, ùî âîíî
íå ò³ëüêè â³ä ïîïåðåäíèê³â, áëàæåííî¿ ïàì’ÿò³, âàøî¿ êîðîë³âñüêî¿
ìèëîñò³, àëå ³ íåäàâíî ùå â³ä âàøî¿ êîðîë³âñüêî¿ ìèëîñò³, ïàíà ìîãî
ìèëîñòèâîãî, ç áëàãîãîâ³ííÿì ïðèéìàëî çíàêè ñàíó ç ðóê çíàòíèõ
ñàíîâíèê³â Ïîëüñüêî¿ êîðîíè, ³ ïðè öüîìó òèõ, ùî íàäàëè âàæëèâ³
ïîñëóãè áàòüê³âùèí³. Òàê, ñëàâíî¿ ïàì’ÿò³ éîãî ìèë³ñòü, ïàí Êèñ³ëü,
âîºâîäà êè¿âñüêèé, âðó÷àâ áóëàâó ³ õîðóãâó ïîê³éíîìó ïàíó Õìåëüíè-
öüêîìó; à éîãî ìèë³ñòü, ïàí âîºâîäà ×åðí³ã³âñüêèé, âëàäîþ âàøî¿
êîðîë³âñüêî¿ ìèëîñò³, â Êîðñóí³ çàòâåðäæóâàâ ìîãî ïîïåðåäíèêà â
ñàí³ ãåòüìàíà. À òåïåð ö³ çíàêè ñàíó õî÷å äàâàòè ïàí Ìàçåïà, ÿêèé
âòåðñÿ â ³íñòðóêö³þ, ³, ïåâíî, áåç â³äîìà âàøî¿ êîðîë³âñüêî¿ ìèëîñò³,
ïàíà ìîéîãî ìèëîñòèâîãî. ² ³éñüêî âàøî¿ êîðîë³âñüêî¿ ìèëîñò³ Çà-
ïîðîçüêå í³ÿê íå äîçâîëèëî ïðèéìàòè ¿õ ç ðóê éîãî, ÿê îñîáè çîâñ³ì
íåçíà÷íî¿, ñâîãî áðàòà-êîçàêà, íåâ³äîìîãî í³ òàì, í³ òóò í³ÿêîþ çà-
ñëóãîþ: â³í ùå íå äîð³ñ äî òàêî¿ ÷åñò³, ³ êð³ïêî æóðèëî éîãî çà òå, ùî
â³í, íå äàâøè ñîá³ çâ³òó â òîìó, õòî â³í òàêèé ³ ÿêå éîãî çâàííÿ,
íàâàæèâñÿ ïîêëàñòè íà ñåáå òîé îáîâ’ÿçîê, ÿêèé çàâæäè ñïðàâëÿëè
ëþäè âèñîêîïîñòàâëåí³. ² ÿêùî â òîé ñàìèé ÷àñ, ÿê öàð Ìîñêîâ-
ñüêèé ïîñèëຠ(òåïåð æå) äî Çàäí³ïðîâö³â, ç³ çíàêàìè ñàíó ëþäèíó
çíà÷íó, ÿêîãî-íåáóäü êíÿçÿ, íàì áóäå âðó÷àòè ¿õ ïàí Ìàçåïà, ïåðñî-
íà íàñò³ëüêè ìàëîâàæíà; òî íå ò³ëüêè Çàäí³ïðîâö³ íå ñõèëÿòüñÿ äî
âàøî¿ êîðîë³âñüêî¿ ìèëîñò³, àëå òàêèì ÷èíîì ùå ñèëüí³øå îáóðÿòü-
ñÿ ³ ïðèéäóòü äî äóìêè, ùî ³éñüêî Çàïîðîçüêå ó âàøî¿ êîðîë³â-
ñüêî¿ ìèëîñò³ í³ â ùî íå ñòàâèòüñÿ»
150
.
Òà ç ëèñòà Ï. Òåòåð³ äî êîìïàíüéîíà ìîëîäîñò³, íà òîé ÷àñ êàíö-
ëåðà Ïîëüñüêîãî êîðîë³âñòâà Ìèêîëè Ïðàæìîâñüêîãî, áà÷èìî, ùî ó
ñâîºìó ïîñëàíí³ äî ß. Êàçèìèðà ãåòüìàí ó òàêèé òàêòè÷íèé ñïîñ³á
âèÿâèâ ïîì’ÿêøåíå îáóðåííÿ ä³ÿìè íàñàìïåðåä êîðîëÿ, à íå Ìàçåïè:
«Êîðîëü... âèð³øèâ ïî-áàòüê³âñüêè ïîøàíóâàòè âñå ³éñüêî Çàïî-
ðîçüêå, íàä³ñëàâøè éîìó òàê³ çíàêè ñàíó, ÿêèìè âîíî, äóæå çàäîâîëå-
íå, ïåðåäáà÷ຠñîá³ âñ³ëÿêå áëàãî. Îäíå ò³ëüêè ñïîâíèëî íåâäîâîëåí-
íÿì ñåðöÿ ñòàðøèí ³ ÷åðí³, ñàìå òå, ùî éîãî êîðîë³âñüêà ìèë³ñòü, ïàí
íàø ìèëîñòèâèé, ïåâíî, âíàñë³äîê ÷èéîãî-íåáóäü íåáëàãîíàì³ðíîãî
ïðåäñòàâëåííÿ çâîëèâ íàêàçàòè îäåðæàòè äîñèòü âàæëèâ³ êîøòîâí³
ïðèêðàñè ç ðóê ïàíà Ìàçåïè, ÿêèé íå ä³éøîâ ùå äî òàêî¿ âèñîêî¿
÷åñò³ ³ íå çàñëóæèâ ùå òîãî, ùîá âðó÷àòè ïîä³áí³ ö³ííîñò³»
151
.
ͳÿêîãî ïîêàðàííÿ â³ä êîðîëÿ, çðîçóì³ëî, çà ñâîþ ìîëîä³ñòü, «íå-
çàñëóæåí³ñòü» äâàäöÿòè÷îòèðèð³÷íèé ². Ìàçåïà íå ïîí³ñ, áî â³í íå
ä³ÿâ ñàìî÷èííî, çà âëàñíîþ ³í³ö³àòèâîþ, à âèêîíóâàâ íàêàç ñâîãî ïàò-
ðîíà. ² âæå ó ëèñò³ â³ä 22 òðàâíÿ 1663 ð. Ï. Òåòåðÿ ïîâ³äîìëÿº ßíà
Êàçèìèðà, ùî î÷³êóº çâ³ñòîê â³ä Ñîìêà. Ïðè îòðèìàíí³ ¿õ, ïèøå ãåòü-
ìàí, «íå çâîë³êàþ÷è, â³äïðàâëþ äî âàøî¿ êîðîë³âñüêî¿ ìèëîñò³ ïàíà
Ìàçåïó, â³í ³ ðîçïîâ³ñòü âàø³é êîðîë³âñüê³é ìèëîñò³, ÿê ä³ëà ï³äóòü
äàë³»
152
.