Kolodziejczyk Dariusz. The Crimean Khanate and Poland-Lithuania (ENG)

Подождите немного. Документ загружается.

754 document 33 (1560)

<wielkimi> wodami, i ze wszelkimi dochody i pożytkami ich;

Braczław,

Wynnicza,

z wodami, ziemiami, i ze wszelkimi

pożytkami ich; Stepruth,

Mlennik;

Żołdasz, Budula, z ziemiami, wodami, i ze wszelkimi

docho-

dami ich; Brunten,

Luczicen, Choten, Kozielsko, Chotmyen,

Chotmislen,

Uskon; Saraacul Jarn telmon

—brata naszego, wielkiego króla, które zamki i

grody przynależą ku państwu jego koronnemu, litewskiemu i ruskiemu, bądź

drzewo, lasy, wody i ziem wiele, pożytki i dochody, gdzie wciecze i wnijdzie,

ku wszelkim

państwom wielkiego króla przynależącym.

My te rzeczy poradziwszy się z gałgą sołdanem carowiczem, synem

naszym starszym, i ze wszelkimi

carowiczami, ułany, kniaźmi, i murzami

naszymi, krymskimi, i precopskimi, i nahaiskimi,

którzy nam wiernie służą,

mocnąśmy przysięgę naszą uczynili, chcąc z bratem naszym, wielkim królem

Zigmuntem Augustem i wielkim książęciem litewskim w wiernej, prawdziwej

i dobrej przyjaźni być na wieki. I synowie nasi i potomkowie ich między sobą

w braterskiej przyjaźni mają być. A mamy przyjaciołom jego przyjacielem

być, gdziebykolwiek jedno nieprzyjaciel jego był, to mamy naprzeciwko tego

nieprzyjaciela jego za jeden być, i naprzeciwko jemu za jednego bić.

Które zamki, włości, i ziemie nieprzyjaciel nasz kniaź moskiewski pod

swą rękę zabrał za przodków wielkiego króla, brata naszego: sławnej pamięci

wielkich królów Casymirza,

i brata jego Alexandra, i za króla Zigmunta,

Augustowego ojca, przez swój zdradliwy postępek, od państwa króla, brata

naszego, co my też Pana Boga sobie na pomoc wziąwszy, z tych zamków

którekolwiek z jego rąk weźmiem, ten zamek, włości, ziemie, wody, dochody,

i wszelki

pożytki jego my, Dauletgirey

car, i syn nasz starszy gałga sołdan, i

insi wszyscy synowie nasi carowiczowie, ułani, kniaziowie, murzowie za bożą

pomocą, czego nam Bóg dopomoże z rąk moskiewskiego wziąć, my te zamki

us in A.; in B.: Zwinihrod z ziemiami, wodami, i ze wszystkiemi dochody i

pożytkami ich.

B. Winnicza.

B. wszystkiemi.

It should read Snepruth and Hlyns’k; these two place-names are also corrupt in

earlier documents; cf. Document 32, notes b–c.

B. wszystkiemi.

Already in the document from 1552 two place-names: Берынъ/Бирин and

Синецъ were erroneously amalgamated into Бринтежъ; cf. Document 32, n. d. In

the present document Bryntež turned into Brunten but arguably it refers to the same

two localities.

B. Chotmien.

is fragment is corrupt and rendered with incorrect punctuation as if it referred

to three place-names: Sara, Aculiarn, Telmon; in fact, it should read Saraogul Jakol-

taj tiumeń where the word Saraogul reects the Turkish patronymic Sarayoġlu, i.e.,

“Saray’s son;” cf. Сараꙋкгул Ꙗколътаи тьмень in Document 32.

B. wszystkim.

It should rather read przynależące.

B. wszystkiemi.

B. prekopskimi, i nahayskimi.

B. Kazimierza.

B. wszelkie.

B. Dawletgirey.

document 33 (1560) 755

mamy bratu naszemu, wielkiemu królowi Zigmuntowi Augustowi podać. A

gdy naprzeciwko nieprzyjacielowi jego będzie potrzeba, a da nam przez posła

albo gońca swego wiedzieć, my sami naszą osobą, i syn nasz gałga sołdan,

i wszyscy nasi carowiczowie, ze wszelkimi wojskami naszymi

chcemy być

pomocni, od tych teraźniejszych czasów przystać, i na potym także będziem

pomagać.

A którzy źli ludzie między przodki naszymi i między nami przez przysięgę

naszę inaczej czynili, i nas ku nieprzyjaźniej

zwodzili, a szkody czynili, jako

teraz, tak jako i przodkowie nasi, tak i my to na stronę odkładamy, i za to

między sobą zawodzić się i w sercach tego dzierżeć nie mamy, i ze wszelkiego

serca i myśli swej wypuścić mamy, aby przyjaciele nasi w tym się radowali i

pocieszali, tę przyjaźń między nami widząc.

A tak my, Dauletgirey

car, będąc na państwie naszym w mocy swej wielkiej,

bratu naszemu, wielkiemu królowi Zigmuntowi Augustowi w dobrej a wiernej

przyjaźni na wieczne czasy samiśmy z potomki naszymi być pozwolili, i poz-

walamy na wszelkie

rzeczy przyjacielskie. A kupcy tak z Korony Polskiej, jak

z Wielkiego Księstwa Litewskiego wolność mają w państwie naszym kupować,

przedawać, i z tą wolnością przyjeżdżać i odjeżdżać, ni w czym nikogo się nie

bać. Oddawszy myto staradawne

ni w czym nie mają hamowani być. A do

Koczebeya

po sól iść, brać, i wedle staradawnego

obyczaju myto dawać, z

Kiiowa, Łuczka, i inszych

zamków po sól przyjeżdżać mają, za strażą ludzi

naszych. A jeśliby biorąc sól, od naszych ludzi która szkoda się stała, okrom

kozaków waszych albo moskiewskich, tedy my tę szkodę poddanym waszym,

i innym wszelkim

kupcom, bądź Korony Polskiej albo Wielkiego Księstwa

Litewskiego, które by się im miały stać w państwie naszym, w ich kupiach, tak

bogatemu, jako ubogiemu,

z skarbu naszego zapłacić rozkażem.

Gdy da Pan Bóg, naprzód my sami, Dawletgirey car, albo carowicz syn

nasz, ułani, kniaziowie, murzowie, ze wszytkim

wojskiem naszym, za

obsyłaniem brata naszego, wielkiego króla Zigmunta Augusta, na nieprzy-

jaciela jego pójdziemy, albo poślemy carowiczów z wielkim wojskiem, a[by]

jawną szkodę w ziemi nieprzyjacielskiej uczynili i nieprzyjaciela szablą doby-

wali <i w ziemi szkodę albo skazę gdyby uczynili>. A [w] państwa brata

naszego, wielkiego króla Zigmunta Augusta, my sami, Dawletgirey car, i caro-

wicz syn nasz, galga sołdan, i insi carowiczowie, nasi synowie, i Rady nasze,

B. wszystkiemi wojskami naszemi.

B. nieprzyjaźni.

B. wszystkiego.

B. Dawletgirey.

B. wszystkie.

B. starodawne.

B. Koczebeia.

B. starodawnego.

B. innych.

B. wszystkim.

In B. written erroneously: tak bogatemi, jako ubogiemi.

B. wszystkim.

756 document 33 (1560)

caraczeiowie, ułani, kniaziowie, murzowie, i wszyscy ludzie nasi krimscy,

prekopscy, i nahaiscy,

którzy nam wiernie służą, i kozacy byełłogrodzcy,

oczakowscy, i ozowscy, jak z nami nie mają chodzić, tak też bez siebie ich

posyłać nie mamy we wszelki[e]

państwa brata naszego, wielkiego króla, do

Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. I na [ziemiach] ukrain-

nych polskich, litewskich i ruskich żadna szkoda jako od nas samych, tak od

ludzi naszych nie ma się dziać; jako zamki, włości ziem ukrainnych w wiel-

kim pokoju od nas i od wszelkich

poddanych naszych obiecujemy zachować,

aby ta przysięga nasza

z bratem naszym, królem Zigmuntem Augustem na

wieczne czasy była dzierżana, jakośmy przysięgli na wieczne czasy spokojnie

dzierżeć i słowo nasze pełnić.

Co my, Dawletgirey car sami osobą naszą, i syn nasz, gałga sołdan, i wszy-

scy carowiczowie, synowie nasi, i wszelka

Rada nasza: caraczeiowie, ułani,

murzowie, na tym przysięgamy i to obiecujemy, iż wszyscy ludzie nasi, wojska

małe, także i wielkie, i lud pospolity z państwa naszego, wielkiego króla

wojować nie będziemy.

A jeśliby ludzie nasi, crimscy,

prekopscy, w niewiadomości naszej zmieni-

wszy słowo, i zjednoczywszy się z kozakami białłogrodzkimi, oczakowskimi,

i ozowskimi,

w państwo albo ukrainę króla wielkiego wtargnąwszy, szkody

by poczynili, czego im Bóg nie pomoże nad przysięgę naszę uczynić, my,

Dauletgirey,

takowe groźno będziem ujmować. I nie każemy państwa brata

naszego wojować jako swym kozakom, tak też białogrodzkim, oczakowskim,

i ozowskim, i swoim też ludziom z nimi

złączywszy się, nie dozwolemy

im tego mocą naszą, wielkiego króla państwa wojować; bo mamy moc od

Jego Miłości cesarza tureczkiego

te kozaki białłogrodzkie,

oczakowskie, i

ozowskie od tego ich powściągać,

i za nieposłuszeństwo kazać ich groźno

karać.

A jeśliby też z naszych ludzi crimskich,

i prekopskich, i nahaiskich,

niektórzy mieliby poszedłszy w Białłogrodzie,

Oczakowie, albo w Ozowie

mieszkać, a tam mieszkając mieliby oboim państwom brata naszego, wiel-

B. krymscy.

B. nahayscy.

B. białogrodzcy.

B. wszystkie.

B. wszystkich.

Missing in B.

B. wszystka.

B. krymscy.

B. białogrodzkiemi, oczakowskiemi, i ozowskiemi.

B. Dawletgirey.

B. niemi.

B. tureckiego.

B. białogrodzkie.

B. powciągać.

B. krymskich.

B. nohayskich.

B. Białogrodzie.

document 33 (1560) 757

kiego króla, jak Koronie Polskiej, tak Wielkiemu Księstwu Lytewskiemu,

jakie szkody uczynić, my o takich dowiedziawszy się, ich samych jako win-

nych nalawszy,

przed posłem albo gońcem króla wielkiego mamy kazać ich

na gardle karać, albo je zebrawszy, do ukrainnych zamków króla wielkiego

mamy je odesłać.

A jeśliby osobliwie zły umysł wziąwszy ludzie nasi kr[i]mscy,

i prekopscy,

i nahaiscy

w państwa wielkiego króla wtargnąć mieli i pobrali ludzi wiele,

statków, i ruchomych rzeczy, szkodę jaką uczynić mieli, takowych przeci-

wników, którzy przeciwko przysiędze naszej to śmieli czynić, mamy srogim

karaniem na gardłach i na ciałach ich, i w zabraniu majętności wszystkich,

ich karać, i plion wszytek

zabrany bez żadnego okupu mamy wielkiemu

królowi wracać, i szkodę wszelką,

co się stanie w zabraniu koni, bydła,

ruchomych rzeczy, to oszacowawszy, summę groszmi albo złotymi z skarbu

naszego. Wielkiemu królowi, bratu naszemu, przyjaźń i prawdę, <przyjaźń>

sprawiedliwie okazować będziem, i pokój między sobą wieczny mieć mamy, i

obojgum

państwom, jako Koronie Polskiej, tak Wielkiemu Księstwu Litews-

kiemu, chcemy na wieczne czasy, i będziem ten mir wedle tego dokończenia

i przysięgi naszej mocno dzierżeć, jakośmy ślubili i przysięgę uczynili, nieod-

miennymi

być.

A żywiąc

my, Dawletgirey car z bratem naszym, wielkim królem Zig-

muntem Augustem w wiecznej a dobrej przyjaźni wedle dokończenia i

przysięgi naszej, i upominków od naszego nieprzyjaciela, wielkiego knia-

zia moskiewskiego, do swego żywota, i carowiczom, synom naszym

ich żywotów nie brać, krom wiadomości i jednostajnego zezwolenia brata

naszego, wielkiego króla.

A kupcy nasi ordobazarczy,

Turczi,

Frasy,

Ormyanie, Żydowye,

ludzie kupieccy, nie mają w poselstwach, w goniectwach przyjmowani być. A

jeśliby przy pośle naszym z państwa naszego takowi ludzie kupieccy z towary

swymi

chodziliby

do państwa waszego, brata naszego, kupi swej używaliby

B. Litewskiemu.

In B. written correctly: nalazłszy.

B. krymscy.

B. nohayscy.

B. plon wszystek.

B. wszystką.

Redundant repetition, missing in B.

B. oboim.

B. nieodmiennemi.

B. żyjąc.

In B. written erroneously: naszych.

In B. written erroneously: ordokozaccy.

B. Turcy.

Missing in B.; apparently a loanword from Ruthenian, where Frjazyn means

“Frank.”

B. Ormianie, Żydowie.

B. swemi.

B. chodzili.

758 document 33 (1560)

albo targowali, kupowali, przedawali, takowym nie ma być dana strawa ani

pożałowanie od brata naszego, wielkiego króla, za upominki z skarbu; a

zwłaszcza, jeśliby jeszcze po miescu

zwyczajnym z kupi i towarów swych

mają myto płacić wedle starego zwyczaju.

A który poseł brata naszego z Kiiowa

do nas będzie odprawion, tych

upominków z skarbu nie ma wieść, tylko do Precopu,

drzwi

naszych; <a my

mamy,>

i wy, brat nasz po temuż posłów naszych i gońców przez miesiąc,

czterech niedziel przy drzwiach swych nie dzierżeć, a im

pić i jeść z łaski swej

dawać, jako i przedtym posłom i gońcom naszym, w dobrych poczciwościach

zachowani byli; a my mamy rozkazać skarby i upominki pobrać od niego, a

mamy dla przyjaźni brata naszego, wielkiego króla, tego posła brata naszego

w łasce naszej i poczciwości mieć, i żywność jemu rozkazać dawać, i przez

miesiąc, czterech niedziel nie mamy tego posła przy drzwiach naszych

dzierżeć, tylko ma cztery niedziele przy drzwiach naszych być i mieszkać, dla

odpocznienia koniom i wczasności jego. Ani my sami, Dawletgirei

car, ani

carowiczowie nasi, ani ułani, kniaziowie, murzowie, ani poddani nasi temu

posłowi brata naszego żadnej przykrości czynić, i ni w czym go hamować nie

mają, ale dobrowolnie bez wszelakiej szkody ma być odprawion.

A upominki z skarbu do nas od brata naszego każdy rok do Prekopu, do

drzwi naszych odprawione być mają, na święto chrześcijańskie narodzenia

Syna Bożego, 20 dnia

miesiąca grudnia.

A kiedy co między nami potrzebnego będzie, tedy my, Dawletgirey car,

przez gońce swoje mamy w tym bratu naszemu, wielkiemu królowi oznajmić,

a gońce nie mają mieszkać, i bez mieszkania do nas odprawione być mają.

Ja, Dawletgirey car, i carowiczowie synowie nasi, i ze wszelkimi karaczeyami,

ułany, kniaźmi, murzami, i z Nohaiczy,

którzy nam służą, to wszelko

każdy rok wedle dokończenia naszego wypełniem.

A brat nasz, król wielki, w taki każdy rok za tę naszę wiernę a wiernę

przyjaźń, ma mnie dawać, Dawletgireiowi carowi, posyłać upominki mach-

metgireiowskie, a carowiczowi, synowi naszemu Machmetgireiowi gałdze, ma

posyłać upominki Bohatir sołtanowskie. A którego by roku brat nasz do nas

pisał, abyśmy w ziemię nieprzyjaciela moskiewskiego z wojskiem szli, albo

carowiczów, synów naszych posłali, a my byśmy tego nie uczynili, tedy tego

B. mieście.

In B. written erroneously: z Kowna.

B. Prekopu.

In B. written erroneously: dzierży.

See notes 25–26 below.

In B. written erroneously: tym.

B. Dawletgirey.

B. dwudziestego dnia.

B. wszystkiemi karaczeiami.

B. Nohaycy.

B. wszystko.

B. wypełnim.

B. wierną a wierną.

document 33 (1560) 759

roku i upominki machmetgireiowskie, i bohartirsołdanowskie

nam posłane

być nie mają, a upominki roczne, które i do tych czasów, wedle pierwszego

dokończenia nam każdego roku posyłane być mają.

A wszakże jeślibyśmy my, Dawletgirey car, albo carowicz nasz gałga soł-

dan, z wojskiem naszym bez obsyłania królewskiego którego roku w ziemie

nieprzyjaciela naszego moskiewskiego weszli, a znacznie szablą naszą nieprzy-

jaźń temu nieprzyjacielowi naszemu moskiewskiemu w państwie jego szkodę

uczynili, a zamek albo kilka za bożą pomocą z rąk moskiewskiego wziąwszy,

ku państwu brata naszego, wielkiego króla podali, tedy w każdy takowy rok,

za takowe wierne nasze przyjaźni, brat nasz król ma nam dawać, Dawletgi-

reiowi carowi, upominki machmetgireiowskie, a carowiczowi, synowi naszemu

Machmetgireiowi sołdanowi, bohartirgireiowskie

[upominki]

posłać.

A jeślibyśmy, Dawletgirey, albo carowicz, syn nasz gałga sołdan, i insi

synowie carowiczowie nasi, tego dokończenia i słowa naszego, i przysięgi

nie wypełnili, i którego roku ziemie moskiewskiej

nie wojowali, i znacznej

szkody w ziemi nieprzyjacielskiej nie uczynili, albo w przyjaźń z wielkim

kniaziem moskiewskim wstąpili, albo państwa brata naszego, wielkiego króla

koronnego, i Wielkiego Księstwa Litewskiego, ruskiego etc., i pod zamki

ukrainne wojowali, albo ludzie nasi krimscy,

albo prekopscy, albo nohayscy,

którzy nam służą, także kozacy białogrodzcy, oczakowscy, i ozowscy państwo

królowi wojować chcieli, a my plon zawiedziony zebrawszy, do króla nie

odesłali, i szkody oszacowawszy, które by się państwu króla wielkiego

stały,

skarbu naszego płacić nie kazali, i tych, którzy bez wiadomości naszej w

państwo królewskie wtargnęli, gardły i srogim karaniem nie karali, tedy my

przysięgę naszę naruszymy.

A jeśliby wy, brat nasz, te upominki machmetgereiowskie i bohatir-

sołdanowskie, brat nasz nam nie posłał, albo też z strony was, brata naszego,

z ukrainnych zamków wodni i polni kozacy przyszedszy pod państwa nasze,

jakie szkody by poczynili, tedy wy, brat nasz, takich złoczyńców karać byście

nie kazali, i tych szkód nie powracali, albo popłacić nie kazali, tedy wy, brat

nasz, takim obyczajem przysięgę swą naruszycie.

A rocznych upominków, które według pierszego

dokończenia naszego

nam posyłaliście, wy brat nasz tedy nie macie posyłać póty, póki temu wszel-

kiemu

dosyć nie uczynim, i wedle tego dokończenia naszego wszelko

tak

naprawim i wypełnim.

B. bohatirsołdanowskie.

B. bohatirgireiowskie.

us in B; in A. corrupt: roczniki.

B. moskiewskiego.

B. krymscy.

B. wielkiego króla.

B. ze.

B. pierwszego.

B. wszystkiemu.

B. wszystko.

760 document 33 (1560)

My sami, Dawletgirei

car w głowach, i z synem naszym Machmetgireiem

gałgą, i z synmi naszymi carowiczami, kniaźmi, caraczeyami,

ułany, i

inszymi

murzami ile ich jest wszelkich,

którzy przy nas są wierni a dobrzy

słudzy nasi, przysięgę swą na tym czynimy i uczyniliśmy:

Przysięgamy na prawdę temu Bogu, który stworzył niebo i ziemię, na

naszym Alkoranie, bratu naszemu iż wierność okazujemy, i potomkom

waszym w sprawiedliwości i w dobrej wierności być chcemy; i obiecujemy

wszelko

wedle tego dokończenia naszego pełnić; i państwom waszym,

brata naszego, jako Korony Polskiej, tak i Wielkiego Księstwa Litewskiego, i

wszelkim

zamkom waszym, wsiom, włościom, i wszemu państwu i ludziom

waszym, i wszelkim

ukrainom waszym, w żadnej rzeczy szkody się nie

stanie;

z wami, bratem naszym, wielkim królem Zigmuntem Augustem, iż

we wszem chcemy w braterskiej a dobrej przyjaźni być na wieczne czasy, jako

w tym dokończeniu naszym znamienicie i jaśnie jest napisano.

Na tym wszystkim przysięgęśmy uczynili na sprawiedliwości, a wspom-

niawszy na najwyższego jedynego Boga, i na proroka naszego Machmeta

Mustafę, według zakonu naszego przysięgamy to wszelko

dzierżeć wedle

tego dokończenia naszego: wallahi we billahi

wi tellahi. Nasza przysięga na

tym jest. Bratu naszemu, wielkiemu królowi Zigmuntowi Augustowi przysięgę

swą mocno dzierżeć będziemy, i słowo nasze od tej przysięgi naszej nigdy

odmienne nie będzie.

I posyłam do ciebie, brata naszego, ten nasz list złotem napisany, pieczęci

złote

przyłożywszy. I to dokończenie w tym liście napisawszy, przez dobrego

posła i sługę waszego wielkiego, od ciebie brata naszego przysłanego, pana

Skumina Lwowicza

Tyskowicza, marszałka i dzierżawcę czernobelskiego, i

przez posła naszego, wiernego sługę na imię kniazia Chadzi Aleya,

z posłem

waszym, z tym dokończeniem odpuszczamy.

Pisan ten list na stolcu naszym w Kyrkyely,

na miescu naszym w Bakczi

Szarayu, lata 1560.

B. Dawletgerey.

B. Machmetgereiem.

B. caraczeiami.

B. inszemi.

B. wszystkich.

B. przysięgę swą na to uczyniliśmy.

B. wszystko.

B. wszystkim.

B. nie staną.

Missing in B.

B. wszystko.

In B. written erroneously: hillahi.

B. pieczęć złotą.

In B. written erroneously: Larowicza.

B. Chadzi Aleia.

B. Kirkieli.

B. na miejscu w Bakczi Szaraiu, lata tysiącznego pięćsetnego sześćdziesiątego.

document 33 (1560) 761

Translation:

e pact of Khan Devlet Giray with [Sigismund] Augustus, etc., A.D. 1560:

As our late ancestor and father,

Mengli Giray Khan, had granted [the fol-

lowing lands] to Casimir, the king and grand duke of Lithuania, and then

King Sigismund, son of Casimir, remained in brotherly friendship with our

brother,

so in desire that the states of our brother, the great king Sigismund

Augustus, may remain [in peace] according to the ancient custom, and in desire

to keep the word [of our ancestors], we have given anew our letter written in

gold, under our golden seals, letting our brother Sigismund Augustus, the great

king and the grand duke of Lithuania, his sons and descendants, rightly hold:

– rstly Kiev, Čerkasy, Kaniv, Ovruč, Žytomyr, and all the castles along the

Dnieper, leaseholds, and waters along with all their revenues and prots;

– Polack, Vicebsk, and all the castles along the Dnieper,

starting from its

source to its mouth, along with lands, waters, and all their revenues and

prots;

– Sokolec’

along with all lands, waters, and their revenues;

– Zvynyhorod

along with lands, waters, and all their revenues and prots;

– Braclav and Vinnycja along with waters, lands, and all their prots;

– Sneporod and Hlyns’k;

– Žolvaž

and Putyvl’

along with lands, waters, and all their revenues;

– Byryn, Synec,

Losyčy, Xoten’, Kozel’sk, Xotmyšl,

and Oskol;

– the tümen of Jagoldaj, son of Saraj;

—[in sum] either the castles and towns of our brother, the great king, that

belong to his Crown [i.e., Polish], Lithuanian, and Ruthenian state, or the

Mengli Giray was Devlet Giray’s grandfather and not his father.

is passage apparently refers to Mehmed Giray, though he was Devlet Giray’s

uncle and not his brother; cf. Document 32, n. 2. e only former khans who could be

referred to as Devlet Giray’s brothers were his cousins Ghazi Giray (r. 1523) and Islam

Giray (r. 1532), the sons of Mehmed Giray. Yet, they ruled very shortly and neither of

them issued a yarlıq, to which the present document might refer.

Repeated, cf. above.

Cf. Document 8, n. 4.

Cf. Document 8, n. 5.

Sneporod and Hlyns’k, cf. Document 8, notes 8–9.

Cf. Document 8, n. 10.

Recorded in a corrupt form as Budula; cf. the earlier documents.

On the spelling of the names Byryn and Synec, see n. r above.

Erroneously recorded twice as Chotmyen and Chotmislen.

Byryn, Synec, Losyčy, Xoten’, and Xotmyšl were the estates situated in the region

of Putyvl’ and on the rivers Sula and Vorskla, cf. Document 8, notes 11–15. Oskol

once belonged to the tümen of Jagoldaj (see Document 8, n. 19, and n. 13 below).

Cf. n. t above; on this estate, extending between the upper Sejm and the upper

Donec rivers, and its former owner, see Document 8, n. 18.

762 document 33 (1560)

woods, forests, waters, and many lands, as well as the prots and revenues,

wherever anything ows or comes in, [that] belong to the great king.

Having taken counsel in this matter with our older son, the qalga sultan,

with

other sultans [Pol. carowiczami], the ulans, beys, and our mirzas, of the Crimea,

of Perekop, and from among the Nogays, who loyally serve us, we have rmly

sworn our oath in desire to remain for centuries in loyal, true, and good friend-

ship with our brother Sigismund Augustus, the great king and the grand duke

of Lithuania. And our sons should remain in mutual brotherly friendship with

their descendants. And we should be a friend of his friends, and wherever his

enemy appears, we should jointly face and ght this enemy.

And whichever castles, estates, and lands our enemy, the duke of Muscovy

treacherously took under his hand in the times of the ancestors of the great

king, our brother: Casimir and his brother

Alexander—the great kings of glo-

rious memory, and King Sigismund, the father of Augustus, [thus taking them

away] from the state of the king, our brother, if we—having invoked God’s

help—take any of these castles from his hands, [then] we, Devlet Giray Khan,

our older son, the qalga sultan, and all of our other sons, the sultans, and

the ulans, beys, and mirzas, should restore these castles, estates, lands, waters,

revenues, and all their prots, taken with God’s assistance from the hands of

the Muscovian [duke], to our brother, the great king Sigismund Augustus. And

when he needs help against his enemy and lets us know it through his envoy or

courier, we personally, and our son, the qalga sultan, and all our sultans [i.e.,

other Giray princes], wish to assist him along with all our troops, from now on,

and also in the future, we will assist [him].

And as some evil people have deviated from our oath, taken by our ancestors

and us, stirring enmity between us and causing damages, now we leave it aside,

as our ancestors used to, and we should not fret about it or hold it in our heart,

and we should entirely release it from our heart, so that our friends may rejoice

and be happy on seeing such a friendship between us.

And we, Devlet Giray Khan, having great authority in our state, have oered

our brother, the great king Sigismund Augustus, to eternally remain in good

and loyal friendship with us and our descendants, and we allow anything

that is customary among friends. [erefore] the merchants from the Polish

Crown and the Grand Duchy of Lithuania may freely buy and sell in our state,

and freely come and depart, without any fear of anybody. Having paid the

ancient toll, they should not be hampered in any matter. And they may travel

to Kačybej to take salt, while paying the toll according to the ancient custom;

and they may come for salt from Kiev, Luc’k, and other castles, guarded by our

I.e., Mehmed Giray, the son of Devlet Giray and the future khan (r. 1577–1584);

in 1555 he replaced in the post of qalga his younger brother, Ahmed, killed during a

campaign against Muscovy (cf. Document 32, n. 15).

Alexander was Casimir’s son, and not brother; in the earlier yarlıqs, granted to

Sigismund I, this fragment referred to Alexander as the king’s late brother; it was

mechanically copied in the instruments from 1552 (cf. Document 32, n. 16) and

1560, whose scribe tried to “correct” it by referring to Alexander as the brother of

Casimir.

document 33 (1560) 763

men. And if, while taking salt, they suer any damage from our men, apart

from your or Muscovian cossacks,

then we will compensate to your subjects

and any other merchants, both from the Polish Crown and from the Grand

Duchy of Lithuania, either rich or poor, the damage that they might experience

in their merchandise in our state, from our treasury.

And, God willing, upon notication from our brother, the great king

Sigismund Augustus, we, either personally, Devlet Giray Khan, or our son,

the sultan, the ulans, beys, and mirzas, along with all our troops, will set out

against his enemy, or we will send the sultans along with great troops, so that

they should cause apparent damage in the enemy’s land, and conquer it with

a saber. And we, Devlet Giray Khan, or our son and sultan, the qalga sultan,

our other sons, the sultans, our Council members: the qaraçıs, ulans, beys, and

mirzas, all our people of the Crimea, of Perekop, and from among the Nogays,

who loyally serve us, and the cossacks of Akkerman, Očakiv, and Azov,

should

not enter the states of our brother, the great king Sigismund Augustus; neither

should they enter along with us, nor should they be sent by us to the [afore-

mentioned] states of our brother, the great king, either the Polish Crown or the

Grand Duchy of Lithuania. And no damage should be done by us or our people

in the Polish, Lithuanian, and Ruthenian borderlands;

we promise to peace-

fully secure the castles and estates, situated in the borderlands,

from us and

all our subjects, so that the oath [that we have taken along] with our brother,

King Sigismund Augustus, be eternally kept, as we have sworn to keep it and

fulll our word forever.

And we personally, Devlet Giray Khan, and our son, the qalga sultan, and

all the sultans, our sons, and our whole Council: the qaraçıs, ulans, and mirzas,

swear and engage that we, along with all our men, troops—either small or

large—, and common people from our state, will not raid [the domains of] the

great king.

On the interpretation of this clause, cf. Document 26, n. 3, and Document 27,

n. 26. While the previous documents were more vague and could refer to either Turkic

or Slavic vagabonds, the document from 1552 clearly referred to the royal subjects

(cf. Document 32, n. 17), and in the present document the Muscovian subjects have

been added, too. Hence, the phrase “apart from your or Muscovian cossacks” (okrom

kozaków waszych albo moskiewskich) can have two dierent meanings: 1) the cossacks

being unruly Polish-Lithuanian or Muscovian subjects are not protected by the pres-

ent clause; 2) the khan is not responsible for the attacks against the royal merchants

committed by the Ukrainian or Russian cossacks.

e Polish phrase kozacy byełłogrodzcy, oczakowscy, i ozowscy refers to the Tatars

and Turks dwelling around the towns of Akkerman (Ukr. Bil’horod, Pol. Białogród),

Očakiv (Pol. Oczaków, Tat. Djankerman, Tur. Özü qal‘esi), and Azov (Pol. Azów, Tur.

Azaq), controlled by the Ottoman sultan; cf. Document 32, n. 20.

e original meaning of the Slavic word ukraina is “frontier,” hence the phrase

na ziemiach ukrainnych is translated as “in the borderlands;” in the 16th century, the

term gradually acquired a more precise geographical meaning and began to refer to

the southeastern borderlands of Poland-Lithuania (i.e., the Ukraine).

is phrase can be also translated: “situated in the Ukrainian lands;” cf. n. 18

above.