Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

ÊÍÈÃÀ ÒÐÅÒß

ÄÎ ÕÎÐÓ ÞÍÀÊ²Â ² Ä²Â×ÀÒ

Íå âàì öÿ ï³ñíÿ, íåâòàºìíè÷åí³,

Íå âàì òóò ì³ñöå! Âè æ – çàí³ì³éòå âñ³:

Ñëóæèòåëü Ìóç, ó â³ù³ ñòðóíè,

Õëîïö³ é ä³â÷àòà, äëÿ âàñ ÿ âäàðþ.

Ëÿêëèâèì ëþäîì ïðàâëÿòü âîëîäàð³,

Þï³òåð – íèìè, áî æ ïîáîðîâ êîëèñü

Ã³ãàíò³â ñëàâíî é ç òîãî ÷àñó

Ïîðóõîì áð³â â³í êåðóº ñâ³òîì.

Áóâà, õòîñü øèðøèé íàä³ë çåìë³ ñîá³

Ï³ä ñàä ìåæóº; öåé, áëàãîðîäí³øèé,

Íà ïîë³ Ìàðñîâ³ì øóêàº

Ïî÷åñòåé; òîé âèä³ëÿòèñü ïðàãíå

Æèòòÿì çðàçêîâèì; ³íøèé ïèøàºòüñÿ

Ãóðòîì êë³ºíò³â. Ãð³çíàÿ ñìåðòü ì³æ òèì

Âåëüìîæ ³ âáîãèõ ð³âíèì ïðàâîì

Êëè÷å: ¿õ æåðåáè – â ñï³ëüí³é óðí³.

Êîëè çëî÷èíåöü ÷óº, ùî ìå÷ íàä íèì

Íà íèòö³ âèñíå – ñòðàâè Ñ³ö³ë³¿

Ñìàêó äî ëàñîù³â íå çáóäÿòü,

Ñíó íå ïîâåðíå éîìó í³ ë³ðà,

Í³ ñï³â ïòàøèíèé. Ñîí öåé ëåãêèé çàòå

Õàòèíè âáîã³ ðàäî â³äâ³äóº

² áåðåã ò³íÿâèé, ³ ïàä³ë,

Äå ï³ä Çåô³ðîì õâèëþþòü òðàâè.

Õòî òèì, ùî ìàº, âì³º îáìåæèòèñü,

Òîé ï³ä ÷àñ áóð³ õâèëü íå ëÿêàºòüñÿ,

Êîëè, çâ³ñòóþ÷è íåãîäó,

Ãåä íàñòàº, ÷è Àðêòóð çàõîäèòü.

Í³ ëîç íèùèòåëü, ãðàä, íå ñòðàøíèé éîìó,

Í³ ïðèìõè ãðóíòó: òî â³í ðîçìîê óâåñü, –

Ìàñëèíà ñêàðæèòüñÿ, – òî âèñîõ,

Òî çàìîðîçèâ ¿¿ óçèìêó.

Âæå é ðèáàì ò³ñíî: ìîðå âñå âóæ÷àº,

Áî íàãëÿäà÷ îí êâàïèòü ðàá³â ãóðòîì

Ó âîäó çâàëþâàòè áðèëè;

Òóò – ³ õàçÿ¿í çåìë³, ùî íåþ

Ïî ãîðëî ñèòèé; ñòðàõ æå é ïðèâèääÿ çë³ –

Çà íèì, ÿê ò³í³: ç³éäå Æóðáà ãðèçüêà

Íà ì³äíîêîâàíó òðèðåìó,

Ñÿäå é çà âåðøíèêîì, ÷îðíîäóìíà.

751

Квінт Горацій Флакк

ßêùî é ôð³ã³éñüêèé ìàðìóð â³äðàäè íàì

Íå äàñòü, í³ ïóðïóð – õî÷ ³ çàòüìàðþº

Íåáåñí³ çîð³, – í³ ôàëåðíó

Ñ³ê, àí³ íàðä íàéö³íí³øèé ïåðñüêèé,

Òî íàùî äîìîì, ùî çà çðàçêîì íîâèì

Äî õìàð ñÿãàº, î÷³ á êîëîâ ÿ âñ³ì

×è ä³ë ñàá³íñüêèé íà áàãàòñòâà,

Ïîâí³ òóðáîò, ÿ ì³íÿâ áè – íàùî?

ÄÎ ÐÈÌÑÜÊÎÃÎ ÞÍÀÖÒÂÀ

Õàé â÷èòüñÿ ðàäî çíîñèòè çëèãîäí³

Þíàê, ñóâîðèì â³éñüêîì ãàðòîâàíèé,

Õàé ñïèñîì â³í, óì³ëèé âåðøíèê,

Ñòðàõ íàãàíÿº íà äèêèõ ïàðô³â.

Ï³ä ãîëèì íåáîì õàé ó òðèâîãàõ â³í

Æèòòÿ ïðîâîäèòü; õàé íà ñàì âèä éîãî

Ç âîðîæèõ ñò³í öàðèöÿ ñêðóøíî

Ìîâèòü äî÷ö³ – íàðå÷åí³é: “Ãîðå!

Êîëè á íå çâàæèâñü þíèé îáðàíåöü íàø,

ßêèé òàê ìàëî äîñ³ áî¿â ï³çíàâ,

Òîãî ñòðàøíîãî â ãí³â³ ëåâà

Ðîçäðàòóâàòè ñîá³ íà çãóáó!”

Ëÿãòè çà êðàé ñâ³é – ëþáî ³ ïî÷åñíå!

À ñìåðòü íåùàäíà é çà âò³êà÷åì ìàéíå,

Ó ñïèíó âäàðèòü áîÿçêîìó,

Ïî ï³äêîë³íêó ð³çíå òðåìòëèâ³ì.

À Ìóæí³ñòü, âëàñíèì ñÿéâîì ÿñí³þ÷è,

Íåâäà÷ íå çíàº: íàùî ¿é ïî÷åñò³?

Íå ç âîë³ íàòîâïó õèñòêîãî

Â³çüìå àáî â³äêëàäå ñîêèðè.

Âîíà, äî íåáà âõ³ä îäêðèâàþ÷è

Áåçñìåðòÿ ã³äíèì, ñòåæö³ íåâòîïòàí³é

Ðàä³º é, êðèëàìè çìàõíóâøè,

Ãåí ïîíàä þðìè òà áàãíà ëèíå.

É ìîâ÷àíêà â³ðíà âèñîêî ö³íèòüñÿ:

ßêáè õòî çðàäèâ íåâòàºìíè÷åíèì

Öåðåðè òà¿íñòâà – ç òàêèì ÿ

Â õàò³ á îäí³é íå ñåëèâñü, íå ñ³â áè

Âðàçèòü, áóâàº, ç ï³äëèì ³ ÷åñíîãî,

Òà Êàðà, õî÷ âîíà é êóëüãàº,

Ð³äêî çëî÷èííèêà ç ðóê óïóñòèòü.

752

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

ÄÎ ÀÂÃÓÑÒÀ

Õòî òâåðäî é ÷åñíî éäå äî ìåòè, òîìó

Í³ ëþä, ó ÷âàðàõ ñêîðèé äî çëî÷èíó,

Í³ ïîãëÿä ãð³çíîãî òèðàíà

Äóìêè íå çáóðÿòü, í³ Àâñòåð áóéíèé,

Íåñòÿìíèé âëàäàð ï³ííî¿ Ãàäð³¿,

Àí³ ïðàâèöÿ Áàòüêà ãðèìó÷îãî:

Õàé ñâ³ò çàâàëèòüñÿ – óëàìêè

Âá’þòü éîãî, âñå æ íå íàâ÷èâøè ñòðàõó.

Òàê Ïîëëóêñ, êàæóòü, òàê ³ Àëêìåíè ñèí

Ñÿãíóëè íåáà, çîðÿíèõ âåæ éîãî.

Ì³æ íèìè é Àâãóñò òàì íà ëîæ³

Íåêòàð äî âóñò ï³äíåñå ïóðïóðíèõ.

Çà ìóæí³ñòü, Âàêõó, òàê ³ òåáå âåçëè

Òâî¿ òèãðèö³, õî÷ íå áóâàëè ùå

Â ÿðì³; òàê Ðîìóë íàø óíèêíóâ

Îðêà íà Ìàðñîâèõ äóæèõ êîíÿõ,

Êîëè Þíîíà ìîâó îñü òàê âåëà

Áîãàì íà âò³õó: “Òðîþ çðóéíîâàíî

Ç âèíè òîãî ñóää³ – çëî÷èíöÿ

É æ³íêè çàáëóäëî¿; êðàé äëÿ ïîìñòè

Ìåí³ é Ì³íåðâ³ äàíèé â³äòîä³ ùå,

ßê íàãîðîäè Ëàîìåäîíò íå äàâ

Áîãàì íàëåæíî¿ – äëÿ ïîìñòè

Ç ëþäîì óñ³ì ³ âîæäåì ëóêàâèì.

Òà âæå íå ñÿº ã³ñòü ãîðåçâ³ñíèé òîé

Ëàêîíñüê³é êðàë³. Çáðîºþ Ãåêòîðà

Ï³äñòóïíèé ð³ä Ïð³àìà íèí³

Âæå íå äîëàº àõåéö³â ìóæí³õ.

Ìèíóëèñü ÷âàðè – ç íèìè é âèñíàæëèâà

Â³éíà âëÿãëàñÿ. Òóò æå ³ ãí³â òÿæêèé

Çàáóâøè é íåíàâèñòü, îääàì ÿ

Ìàðñîâ³ âíóêà, ùî æðèöÿ ç Òðî¿

Ìåí³ çðîäèëà. Õàé â³í óâ³éäå âæå

Â ÿñí³ îñåë³, õàé ³ íåêòàðó ñìàê

Ï³çíàº òàì – éîãî â³òàòè

Â êîë³ áëàæåííèõ áîã³â ÿ çãîäíà,

Ùîá ëèø ì³æ íèìè – Ðèìîì ³ Òðîºþ –

Øàë³ëî ìîðå; áóäü-äå âèãíàíö³ ò³

Õàé áëàãîäåíñòâóþòü, ùîá ò³ëüêè

Òàì, äå Ïàð³ñ ³ Ïð³àì çîòë³ëè,

Ñòàäà ãóëÿëè, çâ³ð ùîá õîâàâ ñîá³

753

Квінт Горацій Флакк

Ìàëÿò áåçïå÷íî, – õàé ó â³êàõ ñòî¿òü

Ó ñÿéâ³ ñëàâè Êàï³òîë³é,

Ðèì õàé çàêîíè äàº ì³ä³éöÿì,

Õàé âñ³ì íà îñòðàõ øèðèòü ³ì’ÿ ñâîº

Àæ ãåí, äå õâèë³ ìîðÿ Ñåðåäíüîãî

Â³ä Àôðèêè ªâðîïó ä³ëÿòü,

Í³ë äå, ðîçëèâøèñü, ïîëÿ ãîäóº.

Õàé ìàº çâàãó íåõòóâàòü çîëîòîì,

Ùî ï³ä çåìëåþ, – êðàùå – áî òàì éîìó,

Í³æ ìàº æàä³áí³ñòü áóäèòè

Ñìåðòíèõ, ùî é ç õðàì³â éîãî çðèâàþòü.

À ñòð³íå ìåæ³ â ñâ³ò³ øèðîêîìó –

Íåõàé â³äâàæíî ñïèñîì òîðêíåòüñÿ ¿õ,

Ùîá áóòè òàì, äå ïàëèòü ñîíöå,

É òàì, äå â ³ìë³ âñå é äîùàõ ñëüîòëèâèõ.

Ïðîòå êâ³ð³òàì ÿ ïðîðîêóþ öå

Ïðè ò³é óìîâ³, ùîá íå âçÿëèñü âîíè

×è â øàíó ïðåäêàì, ÷è â ïîëîí³

Ìð³é â³äíîâèòè ä³ä³âñüêó Òðîþ:

Ðîçïî÷àëîñÿ á Òðî¿ æèòòÿ íîâå

Â ëèõó ãîäèíó – äî ïåðåìîãè ÿ,

Þï³òåðà ñåñòðà é äðóæèíà,

Çíîâ ïðîòè íå¿ âåëà á çàãîíè.

Õàé ì³äí³ ñò³íè òðè÷³ ñàì Ôåá êëàäå

Äîâêîëà íå¿ – òðè÷³ çðóéíóþòü ¿õ

Ìî¿ àðãîñö³; ïîëîíÿíêà

Òðè ðàçè ìóæà é ñèí³â îïëà÷å”.

Àëå ö³ ðå÷³ – íå äëÿ ãðàéëèâèõ ñòðóí!

Êóäè òè, Ìóçî! Âæå æ íå òîá³ çâ³ùàòü

Ñëîâà áîã³â! Íå çäð³áíþé, âïåðòà,

Âåëè÷ òàêó íà ëàäó ëåãêîìó.

ÄÎ ÊÀËË²ÎÏÈ

Ïðîòÿæíó ï³ñíþ, î Êàëë³îïî, íàì

Çàãðàé íà ôëåéò³, ç íåáà ïðèëèíóâøè,

Àáî äçâåíè íà ñòðóíàõ ë³ðè

Ôåáà, àáî æ çàñï³âàé íàì äçâ³íêî.

Âè ÷óëè? Ùî öå? Ìîæå, ëèø ÿ ï³ääàâñü

Îìàí³ ìèë³é? Áà÷èòüñÿ, éäó âæå ÿ

Íà çâóêè ò³ êð³çü ãàé ñâÿùåííèé,

Ãîì³í äæåðåë ÷óþ, â³òðó ïîäèõ.

754

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Êîëèñü, ìàëèì ùå, ÿ é çà Àïóë³þ

ßêîñü – òî âèá³ã; ïîò³ì, íàòîìëåíèé,

Íà ñõèëàõ Âîëüòóðà çäð³ìíóâñÿ,

É òàì ìåíå âêðèëè ãîëóáêè ëèñòÿì,

Íåìîâ ó êàçö³. Çíàëè ïðî äèâî òå

Â ã³ðñüêèõ îñåëÿõ íà Àõåðîíò³¿,

Â ë³ñèñò³é Áàíò³¿, â Ôîðåíò³,

Äå ïðîñòÿãëèñÿ äîëè âðîæàéí³,

Ùî ÿ áåçïå÷íî ñåðåä âåäìåä³â ñïàâ

² çì³é îòðóéíèõ, áî æ óñüîãî ìåíå

Îêðèâ ³ ìèðò, ³ ëàâð ñâÿùåííèé,

Ñì³ëîãî ç ëàñêè áîã³â õëîï÷èíó.

ß âàø, Êàìåíè, âàø – ÷è äî ã³ð ç³éäó,

Ì³æ ëþä ñàá³íñüêèé, ÷è ïîëþáëþ êîëèñü

Ïðåíåñò õîëîäíèé, ÷è ïîëîãèé

Ò³áóð, ÷è Áàé¿, ñòðóìêàìè ñëàâí³.

Õòî âàøèì òàíöÿì, âàøèì äæåðåëàì äðóã, –

Òîé ç-ï³ä Ô³ë³ïï³â ö³ëèì âåðíóâñü, òîãî

² êëÿòå äåðåâî íå âáèëî,

É ïðè Ïàë³íóð³ íå âêðèëà õâèëÿ.

Òîìó-òî, Ìóçè, ïîêè ç³ ìíîþ âè, –

Áîñôîðîì ãð³çíèì ðàäî ïëèñòèìó ÿ,

Ï³ñêîì ïàëþ÷èì àññ³ð³éñüêèì

ß çàëþáêè ìàíäðóâàòè áóäó.

Ïîáà÷ó áðèòà – ãîñòåóá³éíèêà,

É òîãî, ùî êðîâ’þ êîíåé âïèâàºòüñÿ –

Êîíêàíà, – é ëó÷íèêà ãåëîíà;

Ãëÿíó é íà ñê³ôñüêó ð³êó ñïîê³éíî.

ßê ëèø êîãîðòè, âòîìëåí³ áèòâàìè,

Âåëèêèé Öåçàð çíîâ ïî ì³ñòàõ ðîçâ³â,

Àáè çàäóìàíå çâåðøèòè –

Ç íèì âè â Ï³åð³¿ âæå, â ïå÷åðàõ:

Ïðèõèëüíó ðàäó òàì çàëþáêè éîìó

Ïîäàºòå âè. Çíàºì: ïîñëàâ êîëèñü

Ëåòþ÷ó áëèñêàâêó, ïîâåðãøè

Ãóðò íå÷åñòèâèõ ³ çëèõ Òèòàí³â

Òîé áîã, ÿêîìó é ìàòè çåìëÿ ñò³éêà

Ï³äâëàäíà, é ìîðå; áîã, ùî ³ ò³íåé ñâ³ò,

² âñ³õ ëþäåé, ³ âñ³õ áåçñìåðòíèõ

Ï³ä ñïðàâåäëèâèì òðèìàº áåðëîì.

×èìàëî ñòðàõó âñå – òàêè é â³í çàçíàâ

Îä òèõ ìîãóòí³õ, þíèõ, çàäèðëèâèõ –

755

Квінт Горацій Флакк

Îáîõ áðàò³â, ùî çàâçÿëèñÿ

Ïåë³é çíåñòè íà Îë³ìï ë³ñèñòèé.

Òà ùî çàðàäÿòü – ãð³çíèé Ïîðô³ð³îí,

Ò³ôîé ÷è Ì³ìàíò, ÷è Åíêåëàä, ùî ðâå

Äåðåâà ç êîðåíåì, ÷è äóæèé

Ðåò, êîëè äçâîíîì ùèòà ¿õ ñòð³ëà

Ñàìà Ïàëëàäà? Òóò ³ Âóëêàí ïðè í³é,

Íåñòÿìíèé â áèòâ³, ñëàâíà Þíîíà òóò,

Îë³ìïó âëàäàðêà, à ïîá³÷ –

Òîé, õòî ç ïëå÷åé íå çí³ìàº ëóêà,

Õòî ìèº â ÷èñòèõ âîäàõ Êàñòàë³¿

Âîëîññÿ áóéíå, õòî ñîá³ é Ë³ê³þ

Ë³ñèñòó, é ð³äíèé ãàé äåëîñüêèé

Îáëþáóâàâ – Àïîëëîí Ïàòàðñüêèé.

Ñàìà æ îä ñåáå âàëèòüñÿ ì³öü ñë³ïà,

Ðîñòå – ðîçâàæíà: ¿é æå áîãè ñàì³

Ñïðèÿþòü ðàäî, íå çëþáèâøè

Ì³öü, ùî íà ãð³õ ï³äáèâàº äóøó.

Ã³àíò ñòîðóêèé – äîêàç æèâèé òîãî,

×è Îð³îí ùå, çíàíèé ìèñëèâåöü òîé,

Ùî ïðàãíóâ ÷èñòî¿ Ä³àíè –

É ñìåðò³ çàçíàâ îä ñòð³ëè ìåòêî¿.

² íàä ñèíàìè – âåëåòàìè Çåìëÿ,

Ïðîñòÿãøèñü, òóæèòü: ãðîìîì ä³òåé ¿¿

Ó òåì³íü çàãíàíî ãëèáèííó –

Ñòðóì³íü âîãíþ íå ïðîøèº Åòíè,

Êëþâàòü ïå÷³íêó íå ïåðåñòàíå òàì

Îðåë, êàðàòåëü õòèâîãî Ò³ò³ÿ,

Òàì òðèñòà ïóò çàë³çíèõ â’ÿæå

Ñïðàãëîãî ëþáîù³â Ï³ð³òîÿ.

ÄÎ ÐÈÌËßÍ

Áåçâèííî áóäåø, Ðèìå, ïîêóòóâàòü

Áàòüê³â ïðîâèíó, ïîêè ñâÿòèíü ñâî¿õ

Íå â³äáóäóºø, ïîêè ïèëó

É äèìó ç îáëè÷÷ÿ áîã³â íå ç÷èñòèø.

Òè äîòè âëàäàð – ïîêè áîã³â ñëóãà;

Ó ò³ì – ïî÷àòêó, â ò³ì ³ ê³íöÿ øóêàé:

Áîãè çíåâàæåí³ çëîùàñíèé

Êðàé ãåñïåð³éñüêèé íå ðàç êàðàëè.

Â ëèõó ãîäèíó ïðîòè ïàðô’ÿí ìè éøëè:

756

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ïàêîð ç Ìîíåçîì äâ³÷³ ïîáèëè íàñ,

² íà ñêóïå íàìèñòî, ãîðä³,

Ðèìñüêó ÿñíó íàñèëÿëè çäîáè÷.

Â ÷àñè óñîáèöü ìàëî íå âïàâ íàø Ðèì:

²øëè âæå äàêè, âæå ºãèïòÿíèí ïëèâ –

Ðÿäàìè ñóäåí öåé ãðîçèâ íàì,

Ò³ – âæå âèéìàëè ñòð³ëó ëåòþ÷ó.

Ãð³õîì áàãàòèé, â³ê íàø íàñàìïåðåä

Ñïëÿìèâ ïîäðóææÿ, ñ³ì’¿, äîì³â óêëàä;

² âæå ð³êîþ ïðîëèëèñÿ

Á³äè íà êðàé òà íà âåñü íàðîä íàø.

Ëåäü – ëåäü äîçð³âøè – â òàíö³ âàáëèâîìó

Ä³â÷à âæå âïðàâíå, âæå âîíî çíàºòüñÿ

Íà ð³çíèõ òîíêîùàõ êîõàííÿ,

Çìàëêó – áî ìàðèòü ãð³õîì ñîëîäêèì.

Çàì³æíÿ – òóò æå, â êîë³ áåíêåòíîìó,

Ãóëüâ³ñ øóêàº – é ïåðøîìó – ë³ïøîìó,

Ë³õòàð îäñóíóâøè ïðîâîðíî,

Âæå ïîäàº òó ñîðîìíó âò³õó.

Îòî ç – çà ñòîëó, ç ìóæåì óìîâèâøèñü,

Âñòàº øâèäåíüêî – õàé ëèø ãåíäëÿð êèâíå

Àáî æ ³ñïàíñüêèé ìîðåïëàâåöü,

Ëàñèé êóïåöü íà òàê³ – îò ðå÷³.

Íåâæå â ïîä³áíèõ ñ³ì’ÿõ òà þíü ðîñëà,

Ùî êðîâ’þ ïóí³â ìîðå çàáàðâèëà,

Çëàìàâøè Ï³ððà é Àíò³îõà,

² Ãàíí³áàëà, â áîþ ñòðàøíîãî?

Áóëè öå ä³òè âî¿í³â – ðàòà¿â,

Ùî òâåðäü ñàáåëüñüêó â ïîò³ ÷îëà ñâîãî

Âåñü äåíü ëóïàëè é íà âåë³ííÿ

Âëàäíî¿ ìàòåð³ õìèç íîñèëè,

Êîëè ïîäîâæèòü ò³í³ âåðõ³â ã³ðñüêèõ

Çàõ³äíå ñîíöå, çí³ìå ÿðìî ç âîë³â

², Â³ç äî çàõîäó çâåðíóâøè.

Í³÷ ïðèâåäå, áëàãîäàòíó ïîðó.

×îãî íå ñòî÷èòü çãóáíîãî ÷àñó ïëèí?

Áàòüêè ìèíóëèñü, ã³ðø³, í³æ ïðåäêè ¿õ,

Íà ñâ³ò ïðèâ³âøè íàñ, ìàðí³øèõ,

Ìè æ – ³ùå ã³ðøå äàìî ïîð³ääÿ.

757

Квінт Горацій Флакк

ÄÎ ÐÈÌÑÜÊÎÃÎ ÍÀÐÎÄÓ

Öåçàð, ìîâ Ãåðàêë, – ùîéíî ÷óâ òè, ëþäå, –

Âçÿâñü äîáóòè ëàâð, ùî ïëàòèòüñÿ ñìåðòþ,

Îñü – ì³æ íàìè â³í, áåðåã³â ³ñïàíñüêèõ

Ñëàâíèé çâèòÿæåöü!

Ìóæó õàé íàâñòð³÷ âèá³ãà äðóæèíà,

Ðàäî øëå áîãàì ðÿò³âíèì ïîäÿêó;

² ñåñòðà âîæäÿ, é ó ñâÿòêîâèõ ñòüîæêàõ,

ßê ³ ãîäèòüñÿ, –

Ìàòåð³ òèõ ä³â ³ òîãî þíàöòâà,

Ùî âáåð³ã â³í; âè æ, î ïîëåãëèõ ä³òè

Òà âäîâèö³ ¿õ, – íå çðîí³òü ñüîãîäí³

Ñëîâà ñóìíîãî.

Õàé öåé ñâ³òëèé äåíü, ìîº ñïðàâæíº ñâÿòî,

Äóìè ãåòü æåíå – íå áîþñü óáèâö³,

Íå áîþñÿ ÷âàð, ïîêè ñâ³òîì ïðàâèòü

Öåçàð âåëèêèé.

Õëîï÷å! Êâ³ò³â íàì, çàïàøíîãî íàðäó,

Âèí, ùî çíàþòü ÷àñ çàâîðóøåíü ìàðñ³â!

Ìîæå, ùå é Ñïàðòàê ïî ïóò³ íå âãëåä³â

Äçáàíà ÿêîãî.

Õàé ñï³øèòü – ãóêíè – ³ Íååðà æâàâà,

Ñïë³âøè âìèòü âóçëîì ñâ³é ÷îðíÿâèé âîëîñ,

À ÿêùî, áóâà, âîðîòàð óïðåòüñÿ –

Íå çàäèðàéñÿ:

Ñèâèçíà â³éíå – é îñòèãàº â ñåðö³

Äî ñâàðîê, äî çâàä ìîëîäå÷èé çàïàë.

ßê ñêèï³â áè ÿ, ìîëîäèé ùå, â ïîðó

Êîíñóëà Ïëàíêà!

ÄÎ ÌÅËÜÏÎÌÅÍÈ

Çâ³â ÿ ïàì’ÿòíèê ñâ³é. Äîâøå, í³æ ì³äü äçâ³íêà,

Âèùèé îä ï³ðàì³ä öàðñüêèõ, ïðîñòî¿òü â³í.

Äîù éîãî íå ðîç’¿ñòü, íå ñêîëèõíå âçèì³,

Âïàâøè â ëþòü, Àêâ³ëîí; íèçêà ðîê³â ñòð³ìêèõ –

×àñó á³ã êîëîâèé – â ïðàõ íå ç³òðå éîãî.

Ñìåðò³ âåñü íå ñêîðþñü: íå çàïàäå â ³ìëó

×àñòêà êðàùà ìîÿ. Ïîì³æ ïîòîìêàìè

Áóäó â ñëàâ³ öâ³ñòè, ïîêè ç Âåñòàëêîþ

Éòèìå ïîíòèô³ê – æðåöü äî Êàï³òîë³þ.

Òàì, äå Àâô³ä áóðëèòü, äå ð³ëüíèêàì êîëèñü

Äàâí çà âëàäàðÿ áóâ ñåðåä ïîë³â ñóõèõ, –

Áóäóòü çíàòè, ùî ÿ – ñëàâíèé ç óáîãîãî –

758

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Âïåðøå ñêëàñòè çóì³â ïî – ³òàë³éñüêîìó

Åîë³éñüê³ ï³ñí³. Ãîðäà ïî ïðàâó áóäü,

Ìåëüïîìåíî, é çâ³í÷àé, ìèëî âñì³õàþ÷èñü,

Ëàâðîì ñîíÿ÷íèõ Äåëüô íèí³ é ìîº ÷îëî.

ÊÍÈÃÀ ×ÅÒÂÅÐÒÀ

ÄÎ ÌÅËÜÏÎÌÅÍÈ

Õòî â³ä÷óâ ó êîëèñö³ ùå,

Ìåëüïîìåíî, õî÷ ðàç ëàã³äíèé ïîãëÿä òâ³é, –

Âæå òîãî íå âñëàâëÿòèìóòü

Í³ êóëà÷í³ áî¿, í³ ïåðåìîæíèé á³ã

Êîë³ñíèö³ àõåéñüêî¿.

Í³ â äåë³éñüê³ì â³íêó ãîðäî íå ñòàíå â³í,

Âîæäü, â ÿñí³ì Êàï³òîë³þ

Ï³ñëÿ âäàëèõ áî¿â, äå â³í ìå÷åì ñâî¿ì

Çáèâ ïîãðîçè âîëîäàð³â.

Ëèø ò³áóðñüê³ ñòðóìêè, ëèø ò³ ãà¿ ãóñò³

Â åîë³éñüêèõ ï³ñíÿõ éîìó

Ñëàâó â³÷íî æèâó – ñëàâó ñï³âöÿ äàäóòü.

Ìîëîäü Ðèìà, âëàäèêè ì³ñò,

Â ìèëå êîëî ñï³âö³â íèí³ é ìåíå âçÿëà,

Âøàíóâàâøè ì³é õèñò – ³ îñü

Âæå íå æàëèòü ìåíå çàçäð³ñòü ó¿äëèâà.

Òè, ùî çâóê ÷àð³âíèé äàëà

Ë³ð³ ö³é çîëîò³é. Ìóçî Ï³åð³¿,

Òè, ùî é òèõ áåçãîëîñèõ ðèá

Íàä³ëèòè á ìîãëà ãîëîñîì ëåáåäÿ,

Òâ³é öå äàð, ùî íà ìåíå âñÿê

Ïàëüöåì âêàæå: “Öå â³í, ðèìñüêèõ ï³ñåíü òâîðåöü”

Ùî òâîðþ ÿ, ùî ìèëèé âñ³ì,

Êîëè òàê – òî öå òâ³é, òâ³é, Ìåëüïîìåíî, äàð.

ÄÎ ËÎËË²ß

Íå â³äëóíàº – â³ð ìåí³ – òå, ùî ÿ,

Ïðè ãîì³íëèâ³ì Àâô³ä³ çðîäæåíèé,

Ñï³âàâ, çð³äíèâøè íåáóâàëî

Â³ù³ ñëîâà ç ïåðåäçâîíîì ë³ðè.

Õî÷ ïåðøå ì³ñöå äðåâí³é Ãîìåð ïîñ³â,

Òà íå çàáóò³ – Ï³íäàð, Àëêåé ãð³ìêèé,

Ñóìíèé êåîñåöü, íå çàòèõ ùå

Ñòðóí Ñòåñ³õîðà ïîâàæíèé ãîì³í,

759

Квінт Горацій Флакк

Í³ òå, ùî æàðòîì Àíàêðåîíò ñï³âàâ,

Íå âìåðëî íèí³. Äîñ³ òàê ñîëîäêî

Áðèíèòü ñòðóíà, ùî ¿é çâ³ðÿëà

Òóãó ñâîþ åîë³éñüêà ä³âà.

×è ëèø ªëåíó Ëàêåäåìóíÿíêó,

Âîëîññÿì ïèøíèì çâàáëåíó é îäÿãîì,

Ðîçøèòèì çîëîòîì, ³ öàðñüêèì

Ïî÷òîì, îòàê çàñë³ïèâ êîõàíåöü?

² Òåâêð íå âïåðøå âì³ëî ñòð³ëó ïóñêàâ

Ê³äîíñüêèì ëóêîì. Òðîÿ íå ðàç áóëà

Â îáëîç³. Íå îäí³ ëèø, äóæ³,

²äîìåíåé ³ Ñôåíåë áóâàëè

Â áîÿõ, ùî ã³äí³ ñëàâè ï³ñåííî¿.

Ñóâîðèé Ãåêòîð ³ Äå¿ôîá ïàëêèé

Íå âïåðøå çà æ³íîê öíîòëèâèõ

Òà çà ä³òåé ïðèéíÿëè óäàðè.

Æèëè ãåðî¿ é äî Àãàìåìíîíà,

Òà í³÷ áåçäîííà ¿õ, íåîïëàêàíèõ,

Çàáóòèõ êðèº: íå ñêëàäàâ ¿ì

Æîäåí ñï³âåöü ãîëîñíî¿ ï³ñí³.

Áåçâ³ñíà ìóæí³ñòü – ÿê ³ áåçä³ëëÿ òå,

Ùî éäå â ìîãèëó. Òîæ íå ìîâ÷àòèìó

Ïðî òåáå, Ëîëë³þ, íå äàì ÿ

Çàçäð³é Ìîâ÷àíö³ çâåñòè áåçêàðíî

Â áë³äó íåïàì’ÿòü ñò³ëüêè òðóä³â òâî¿õ!

Í³ ñèëè äóõó, í³ ïðîçîðëèâîñò³

Òîá³ íå áðàêíå ÿê ó ùàñò³,

Òàê ³ â á³ä³ – äî ê³íöÿ òè ÷åñíèé.

Îáìàí æàäëèâèé ñòðîãî êàðàþ÷è,

Ïðèíàä³ ãðîøåé íå ï³ääàâàâñÿ òè;

Íå îäíîãî ëèø ðîêó êîíñóë –

Äîòè ùå é áóäåø íèì, ïîêè ñóäèø,

Íàä çèñêîì ÷åñí³ñòü âèñîêî ñòàâëÿ÷è,

Äàðè çëî÷èíöÿ ãåòü îäêèäàþ÷è,

² ïîêè ÷åñòü, ìîâ çáðîþ ñâ³òëó,

Ãîðäî íåñòèìåø êð³çü ëþä ç³ïñóòèé.

Íå òîé ùàñëèâèé, â êîãî äîñòàòêè º, –

Öå ëèø îìàíà. Ñëàâó ùàñëèâîãî

Ïî ïðàâó äàé òîìó, õòî âì³º

Áîæ³ äàðè ñïîæèâàòü ðîçóìíî,

Êîìó é óáîã³ñòü áóäå çà ïîäðóãó,

Çàòå íåñëàâà – ã³ðøà çà ñìåðòü ñàìó.

Òàêèé çà äðóç³â, çà â³ò÷èçíó

Ãîëîâó é íèí³ ñêëàäå áåçñòðàøíî.

760

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì