Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Ë³êîí³ä

Íàâ³ùî á³äêàòèñü?

Õ³áà òî ëèõî, ùî ä³äîì ñòàâ òè ïðÿìî ïåðåä âåñ³ëëÿì äî÷÷èíèì?

Ñàì ðàõóé, äåñÿòèé ì³ñÿöü â³ä ñâÿòà Öåðåðè,

Òîìó ÷åðåç ìåíå ì³é äÿäüêî ³ íàä³ñëàâ â³äìîâó.

800

Â ä³ì óâ³éäè, äîâ³äàéñÿ, ÷è óñå öå ïðàâäà.

Åâêë³îí

Öå ïðîñòî ñìåðòü!

Çà îäíèì ëèõîì ³íø³ íàâàëèëèñÿ.

Ó ä³ì ï³äó äîâ³äàòèñü, ÷è ïðàâäà öå.

(²äå.)

Ë³êîí³ä

Ñë³äîì ÿ.

Çäàºòüñÿ, öþ ñïðàâó âèð³øèâ ³ âèáðàâñÿ ³ç ïð³ðâè.

Íå ðîçóì³þ, äå çàðàç Ñòðîá³ë, ì³é ðàá.

Ïî÷åêàþ éîãî òóò, ïîò³ì òóäè ï³äó.

Åâêë³îíó äàì ÿ ÷àñ ðîçïèòàòè ãîäóâàëüíèöþ

Ïðî ì³é ó÷èíîê. ¯é ñïðàâà óñÿ â³äîìà.

Ä²ß Ï’ßÒÀ

ÑÖÅÍÀ ÏÅÐØÀ

Ñòðîá³ë, Ë³êîí³ä.

Ñòðîá³ë

Ñê³ëüêè ðàäîñò³ ìåí³ äàëè áîãè – ùå é ÿêî¿!

²ç çîëîòîì ãîðùèê ó ÷îòèðè ôóíòè – ì³é! Õòî ùå òàêèé áàãàòèé?

810

² äî êîãî çàðàç â Àô³íàõ áîãè ïðèõèëüí³ø³?

Ë³êîí³ä

Ìåí³ çäàºòüñÿ, ãîëîñ ÷óþ òóò ïîáëèçó.

Ñòðîá³ë

Ãì... Õàçÿ¿í!

Ë³êîí³ä

×è íå ðàáà áà÷ó ÿ, Ñòðîá³ëà, òàì?

Ñòðîá³ë

Â³í ³ º.

Ë³êîí³ä

À õòî æ ³ùå!

Ñòðîá³ë

Íàáëèæóñÿ.

Ë³êîí³ä

Ï³ä³éäó.

Çóñòð³âñÿ â³í, íàïåâíî, ÿê éîìó íàêàçàíî,

Ç ò³ºþ ñòàðîþ, ä³â÷èíè ãîäóâàëüíèöåþ.

Ñòðîá³ë

Ïðî ìîþ çäîáè÷ öþ ðîçïîâ³ñòè éîìó ÷è í³?

441

Тіт Макцій (Макк) Плавт

Îò ùî. Ïîïðîøóñÿ íà âèêóï ó íüîãî. Ï³äó, ñêàæó.

ß çíàéøîâ...

Ë³êîí³ä

Íó, ùî çíàéøîâ òè?

Ñòðîá³ë

Òà íå òå, ïðî ùî êðè÷àòü

Õëîï÷èêè: “Çíàéøëè â ãîðîñ³ ìè”.

Ë³êîí³ä

Ñì³ºøñÿ, ÿê çàâæäè.

Ñòðîá³ë

820

Õàçÿ¿íå, ÷åêàé-íî, ïîñëóõàé.

Ë³êîí³ä

Íó?

Ñòðîá³ë

Çíàéøîâ ñüîãîäí³ ÿ

Ñòðàøíå áàãàòñòâî...

Ë³êîí³ä

Äå æ?

Ñòðîá³ë

Ïîâíèé çîëîòà ãîðùèê.

Íà ÷îòèðè ôóíòè...

Ë³êîí³ä

Äèâíî! Ùî ÿ ÷óþ â³ä òåáå?

Ñòðîá³ë

ß âêðàâ ó Åâêë³îíà, ñòàðîãî îòîãî.

Ë³êîí³ä

Äå æ çîëîòî?

Ñòðîá³ë

Ó ñêðèíüö³ â ìåíå. Òåïåð õî÷ó

Ïðîñèòè òåáå íà âîëþ ìåíå â³äïóñòèòè.

Ë³êîí³ä

Ïðîñèòè

Â³äïóñòèòè òåáå íà âîëþ, íåã³äíèêó?

Ñòðîá³ë

Äèâèñÿ, ÿêèé òè, õàçÿ¿íå! Çíàþ ÿ, äî ÷îãî ñïðàâó õèëèø!

Âäàëî âèïðîáóâàâ òåáå ÿ! Òè óæå â³ä³áðàòè ëàäíèé áóâ!

Íó, à ÿêáè çíàéøîâ ÿ?

Ë³êîí³ä

Æàðòè çîâñ³ì íåäîðå÷í³.

830

Éäè, çîëîòî âñå ïîâåðíè.

Ñòðîá³ë

Çîëîòî â³ääàòè?

Ë³êîí³ä

Çâè÷àéíî.

Ïîâòîðþþ, ïîâåðíè âñå.

442

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ñòðîá³ë

Îé, òà â³äê³ëÿ æ?

Ë³êîí³ä

Ñàì ç³çíàâñÿ,

Ç³ ñêðèíüêè.

Ñòðîá³ë

Òà ÿ ÷àñòî äð³áíèö³ áîâêàþ.

Ë³êîí³ä (çàìàõóºòüñÿ)

Çíàºø

ßê...

Ñòðîá³ë

Õî÷ óáèé, à â³ä ìåíå òè í³÷îãî íå îäåðæèø.

Ê³íö³âêà ï’ºñè íå çáåðåãëàñÿ. Îñê³ëüêè â ñïèñêó ä³þ÷èõ îñ³á îñòàííüî¿ ñöåíè ðóêîïè-

ñó çãàäóºòüñÿ, ñåðåä ³íøèõ, Åâêë³îí, òî ³ â³í áðàâ ó÷àñòü ó ê³íö³ ñöåíè. Êð³ì òîãî, ç â³ðøîâà-

íèõ ðåçþìå (arqumentum) ö³º¿ êîìåä³¿, ùî íàëåæàòü ÿêîìóñü ðèìñüêîìó ãðàìàòèêó áëèçüêî

²² ñò., âèäíî, ùî çîëîòî áóëî ïîâåðíóòå Åâêë³îíó. Íà ðàäîùàõ â³í âèäàº äî÷êó çàì³æ çà

Ë³êîí³äà ³ â³ääàº ¿ì çîëîòî ÿê ïîñàã. Ñóäÿ÷è ç íåáàãàòüîõ óðèâê³â, ÿê³ çáåðåãëèñÿ ó ëàòèíñü-

êèõ ãðàìàòèê³â, â³í ðàäèé ç òîãî, ùî íàðåøò³ ïîçáóâñÿ öüîãî ñêàðáó, ÷åðåç ÿêèé ïîâèííèé

áóâ ðèòè ïî äåñÿòü ÿì ùîäíÿ, ³ íå çíàòè í³ âäåíü, í³ âíî÷³ ñïîêîþ, ³ òåïåð ìîæå ñïàòè.

ÊÎÌÅÍÒÀÐ

ÑÊÀÐÁ (AULULAR²)

Íàçâà ï’ºñè ïîõîäèòü â³ä ëàòèíñüêîãî aulula, çìåíøóâàëüíîãî â³ä aula – “ãîðùèê”. Ïåðøîäæå-

ðåëî ö³º¿ êîìåä³¿ âêàçàòè íåìîæëèâî, îñê³ëüêè áàãàòî ãðåöüêèõ äðàìàòóðã³â ²V–²²² ââ. äî í.å. ïèñàëè êî-

ìåä³¿ íà ïîä³áíèé ñþæåò, àëå æîäíà ç íèõ äî íàñ íå ä³éøëà. Âñòàíîâèòè äàòó ïåðøî¿ ïîñòàíîâêè êî-

ìåä³¿ äîïîìàãàþòü íàñòóïí³ ôàêòè. Öå, ïî-ïåðøå, ñêàñóâàííÿ â 195 ð. äî í.å. çàêîíó Îïï³ÿ, ùî çàáî-

ðîíÿâ æ³íêàì ¿çäèòè ïî ì³ñòó â åê³ïàæàõ çà âèíÿòêîì, êîëè âîíè ¿õàëè ç ì³ñòà ó ñâ³é ìàºòîê. Ïðîòè ñêà-

ñóâàííÿ öüîãî çàêîíó ³ ïðîòåñòóº Ïëàâò âóñòàìè Ìåãàäîðà â ö³é êîìåä³¿. Êð³ì òîãî, îñê³ëüêè â ï’ºñ³ çãà-

äóºòüñÿ ïîñàäà Öåðåðè, çàñíîâàíà ò³ëüêè â 191 ð., òî, î÷åâèäíî, êîìåä³ÿ íàïèñàíà íå ðàí³øå 191 ð.

äî í.å. Êîìåä³ÿ âèêëèêàëà ÷èñëåíí³ íàñë³äóâàííÿ, íàéá³ëüø â³äîìèì ç ÿêèõ º “Ñêóïèé” Ìîëüºðà. Çíà-

÷èì³ ³ìåíà ä³þ÷èõ îñ³á êîìåä³¿: êóõàð³â – Àíôðàê –”âóã³ëëÿ” ³ Êîíãð³îí â³ä ³ìåí³ ìîðñüêî¿ ðèáè conger –

“ìîðñüêèé âóãîð”, ðàá Ñòðîá³ë – “âîâ÷îê”, ðàáèíÿ Ñòàô³ëà –”âèíîãðàäíå ãðîíî” (ìàºòüñÿ íà óâàç³ ¿¿

ñõèëüí³ñòü äî âèíà).

37 Ñâÿòî Öåðåðè – Ôåñìîôîð³¿, îäíå ç íàéá³ëüø ïîøèðåíèõ ó Äðåâí³é Ãðåö³¿, í³÷íå æ³íî÷å

ñâÿòî íà ÷åñòü áîãèí³ ðîäþ÷îñò³ Öåðåðè (ó ãðåê³â – Äåìåòðè). Â³äçíà÷àëîñü âîñåíè ïîñ³âíî¿ ïîðè.

85–86 ...âëàäàðåì – Ô³ë³ïïîì àáî Äàð³ºì. – ²ìåíà Ô³ë³ïïà Ìàêåäîíñüêîãî ³ Äàð³ÿ Ïåðñüêîãî áó-

ëè ñèíîí³ìàìè âèùîãî áàãàòñòâà, òèì á³ëüøå ùî â Ãðåö³¿ ³ íà Ñõîä³ áóëè øèðîêî ïîøèðåí³ ìàêåäîí-

ñüê³ (“ô³ë³ïï³âñüê³”) ³ ïåðñüê³ (“äàðèêè”) çîëîò³ ìîíåòè.

109 Ìîâà éäå ïðî ðîçäà÷ó ãðîøåé â Àô³íàõ – ïî äåìàõ, ñòàðøèíàìè ÿêèõ áóëè äåìàðõè, êîò-

ð³ çàéìàëèñÿ, ñåðåä ³íøîãî, öèìè ðîçäà÷àìè. Ïåðåêëàä Ïëàâòîì öüîãî òåðì³íó ÿê “êóð³ÿ” íåâ³ðíèé,

îñê³ëüêè êóð³ÿ â ðèìëÿí áóëà ðîçïîä³ëîì àðèñòîêðàòè÷íî¿ ãðîìàäè, äåì á³ëüøå â³äïîâ³äàâ ðèìñüêèì

òðèáàì.

443

Тіт Макцій (Макк) Плавт

165 ....ïð³çâèñüêà “ì³çèíêà”. – Â îðèã³íàë³ Postumus, íàçâà, ÿêó ðèìëÿíè äàâàëè, ÿê ïðàâèëî,

ä³òÿì, ùî íàðîäèëèñÿ ï³ñëÿ ñìåðò³ áàòüêà.

166–169 Ö³ â³ðø³ ìîãëè áóòè íàòÿêîì íà ñó÷àñí³ Ïëàâòó ðèìñüê³ çâè÷à¿.

309 Îäèí òàëàíò – àòò³÷íèé òàëàíò (60 ìèí, 6000 äðàõì). Îáèäâà êóõàðÿ ö³íóþòü ñåáå çàíàä-

òî âèñîêî, òîìó ùî çâè÷àéíà ö³íà çà ðàáà-ðåì³ñíèêà â Àô³íàõ ²V ñò. äî í.å. íå ïåðåâèùóâàëà 5–6 ìèí.

Îäíàê ñàìå â îñòàíí³ ðîêè æèòòÿ Ïëàâòà íà ðèìñüê³ çàìîæí³ âåðñòâè âïëèâàëà ïèøíà ³ áàãàòà Àç³ÿ. Çî-

êðåìà, â³äîì³ ñêàðãè ³ñòîðèêà Ò³òà Ë³â³ÿ íà ïîøèðåííÿ ðîçêîø³â ³ íà íàäì³ðíó êóï³âëþ ¿æ³, à òàêîæ âèò-

ðàòè íà äîðîãèõ êóõàð³â, ùî êîëèñü áóëè íàéäåøåâøèìè ðàáàìè.

318–319 ...ïðîñèòü ïîðó÷èòåëüñòâà. – Ðèìñüêà ïîáóòîâà äåòàëü.

327 Òðèáóêâåíå ïð³çâèñüêî! – Â îðèã³íàë³ homo tr³um l³tterarum – fur, çëîä³é.

365–366 ...ìåðçîòà, õî÷ ³ ñëóãà Âóëêàí³â! ßê òåáå âîãîíü íå ÷èñòèòü! – Ñòàô³ëà íàçèâàº êó-

õàðÿ ó âèñîêîìó ñòèë³ ñëóæèòåëåì Âóëêàíà, âîãîíü óñå î÷èùàº, àëå êóõàð óñå-òàêè çàëèøàºòüñÿ “íå-

÷èùåíèì”, êåïñüêèì.

401....ùîá ñòàâ â³í ãëàäøèé, í³æ àêòîð îáùèïàíèé. – Àêòîðè, ùîá çäàâàòèñÿ ìîëîäøèìè, âè-

ñêóáóâàëè âîëîñèíè íà øê³ð³.

409....ïîòðàïèâ äî âàêõàíîê êóõàðåì äëÿ âàêõàíàë³é! – Çãàäóâàííÿ ïðî âàêõàíîê ³ âàêõàíàë³¿,

ìîæëèâî, çâ’ÿçàíå ç ðîçâèíåíèì â ²òàë³¿ ï³ñëÿ 2-¿ Ïóí³÷íî¿ â³éíè êóëüòîì Âàêõà ³ éîãî îðã³ÿìè, ùî ïå-

ðåòâîðèëèñÿ íà ñêàíäàëüíó çëî÷èííó åïîïåþ ³ âèêëèêàëè â 186 ð. äî í.å. æîðñòîê³ ðåïðåñ³¿ ç áîêó ñå-

íàòó.

418 Äî îõîðîíè íà òåáå äîíîñ ïîäàì. – Ãðåê Åâêë³îí îáâèíóâà÷óº êóõàðÿ â ïîðóøåíí³ ñòàðî-

ãî ðèìñüêîãî çàêîíó X²² òàáëèöü, ùî ñóâîðî çàáîðîíÿëè íîñ³ííÿ õîëîäíî¿ çáðî¿ â ïóáë³÷íèõ ì³ñöÿõ,

ÿêîþ â î÷àõ Åâêë³îíà º íàâ³òü êóõàðñüêèé í³æ.

446 Ëàâåðíà – ðèìñüêà áîãèíÿ íàæèâè. Ïîêðîâèòåëüêà çëîä³¿â ³ îøóêàíö³â.

469....ö³ïîê óçÿâ: ãîòîâèé ï³âåíü ì³é...– Ïàðîä³ÿ íà ñòàð³ ðèìñüê³ çàêîíè X²² òàáëèöü, ùî äîçâî-

ëÿëè óáèòè çëîä³ÿ íà ì³ñö³ çëî÷èíó âíî÷³ (âäåíü ó òîìó âèïàäêó, ÿêùî â³í çàõèùàºòüñÿ ³ç çàñòîñóâàí-

íÿì çáðî¿).

496....äåøåâøèìè ñòàíóòü çà ãàëëüñüêèõ ìåðèí³â. – Ìåðèíè, ÿêèõ ïðèâîçèëè ç Ãàëë³¿, áóëè

íàéäåøåâøèìè â’þ÷íèìè òâàðèíàìè. Ïîðîäèñò³ ìóëè, ÿê³ â³äð³çíÿëèñÿ íå ò³ëüêè ñèëîþ, àëå ³ êðàñîþ,

áóëè äîðîãèìè, òîìó ùî ïðèâîçèëèñÿ ç Ìàëî¿ Àç³¿.

554–555....³ç ø³ñòüìà ðóêàìè êîæíèé; ñïðàâæí³ñ³íüêå ïîòîìñòâî Ãåð³îíîâå! – Íåçãðàáíèé âå-

ëåòåíü Ãåð³îí, ÿêèé âîëîä³â íà îñòðîâ³ Åðèôåÿ (ó çàõ³äí³é ñòîðîí³ ñâ³òó) ÷åðåäîþ ïðåêðàñíèõ êîð³â, çà-

õîïëåíèõ çãîäîì Ãåðàêëîì, ìàâ òðè ò³ëà ³, â³äïîâ³äíî, ø³ñòü ðóê.

556.... ñòîîêèé Àðãóñ – Ñòîîêèé Àðãóñ áóâ ïðèñòàâëåíèé Þíîíîþ äî êîõàíî¿ Þï³òåðîì ²î ³

ïîò³ì óáèòèé Ìåðêóð³ºì çà âåë³ííÿì Þï³òåðà.

559 Ï³ðåíà – ïðèñâÿ÷åíå Ìóçàì äæåðåëî íà Êîð³íôñüêîìó àêðîïîë³, ùî óòâîðèëîñÿ, çà ïåðå-

êàçàìè, â³ä óäàðó êîïèòîì Ïåãàñà.

568 Ñâ³òèòüñÿ, ÿê òîé ë³õòàð ïóí³÷íèé. – Òîáòî ô³í³ê³éñüêèé ë³õòàð – ñêëÿíèé, òîìó ùî âèíà-

õ³ä ñêëà ïðèïèñóâàëè ô³í³ê³éöÿì.

624....íåäàðìà êðèêíóâ ë³âîðó÷ âîðîí, íå íà äîáðî. – Êàðêàííÿ âîðîíà ë³âîðó÷ áóëî äëÿ ðèì-

ëÿí ëèõîâ³ñíîþ ïðèêìåòîþ.

674 Ñ³ëüâàí – áîã ë³ñ³â ³ ïîë³â, çàñòóïíèê ñ³ëüñüêèõ æèòåë³â.

692 Þíîíà – ïîêðîâèòåëüêà ïîðîä³ëëÿ.

701 Ó ãîðàõ çîëîòîíîñíèõ ïòàõè äÿòëè º... – Ãðèôè, ùî îõîðîíÿþòü, çà ñòàðîþ ëåãåíäîþ, çî-

ëîòó ðóäó Ðèôåéñüêèõ (Óðàëüñüêèõ) ã³ð, îáåðíóëèñÿ â ñòàð³é ³òàë³éñüê³é ì³ôîëîã³¿ íà äÿòë³â.

717 Íàá³ëåíèì îäÿãîì ïðèêðèëèñÿ, ñèäèòå... – Ïóáë³êà ïðèõîäèëà â òåàòð ó òîãàõ, âè÷èùåíèõ

êðåéäîþ. Çàìîæí³ ãëÿäà÷³ ïðèíîñèëè ç ñîáîþ îñëîíè, ³íø³ ñòîÿëè.

Âèêëàäåíî çà âèäàííÿì: Ïëàâò. Ñîáðàíèå ñî÷èíåíèé: Â 3 ò. –

Ì.: Òåððà, 1997. – Ò. 1. (Ïåðåêëàä ç ðîñ. óïîðÿäíèê³â).

444

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

ТІТ ЛУКРЕЦІЙ КАР

(áë. 30 – 55 ðð. äî í. å.)

Âèäàòíèé ðèìñüêèé ïîåò ³ ô³ëîñîô-ìàòåð³àë³ñò. Â íàïèñàí³é ó òðàäèö³¿ äèäàêòè÷íîãî

åïîñó ïîåì³ "Ïðî ïðèðîäó ðå÷åé" (De rerum natura) Ëóêðåö³é âèêëàäàº îñíîâí³ ïîëîæåííÿ

ô³ëîñîôñüêî¿ ñèñòåìè Åï³êóðà. Â øåñòè êíèãàõ ïîåìè ïîåò ðîçïîâ³äàº ïðî

àòîì³ñòè÷íó áóäîâó ñâ³òó, â³÷í³ñòü ìàòåð³¿, áåçìåæí³ñòü Âñåñâ³òó, ÿêèé ïåðåáóâàº ó

ïîñò³éíîìó ðóñ³ é çì³íàõ. Ëóêðåö³é çàïåðå÷óº ³ñíóâàííÿ ïîòîéá³÷íîãî ñâ³òó, áåçñìåðòÿ

äóø³ ³ âñåâëàäí³ñòü áîã³â. Íà äóìêó ô³ëîñîôà, çíàííÿ ëþäèíîþ ñâîãî ì³ñöÿ â ñâ³ò³,

ïðè÷èí ÿâèù ïðèðîäè, ðîçóì³ííÿ ñóòíîñò³ áîã³â ³ äóø³ äîïîìîæå ïîçáóòèñÿ ñòðàõó

ñìåðò³, äîñÿãòè âíóòð³øíüîãî ñïîêîþ.

ÏÐÎ ÏÐÈÐÎÄÓ ÐÅ×ÅÉ

Êíèãà ïåðøà

Ìàòè Åíåÿ ³ ðîäó éîãî, áëàãîäàòíà Âåíåðî,

Âò³õî ëþäåé ³ áîã³â! Ï³ä ñóç³ð’ÿìè íåáà ïëèâêîãî

Ïîâíèø ïîâñþäíî æèòòÿì ñóäíîíîñí³ ìîðÿ ³ âðîæàéíå

Ëîíî çåìë³, çàâäÿêè-áî òîá³ çàðîäèòèñÿ ïðàãíå

Âñÿêå ñòâîð³ííÿ é, ïîêèíóâøè òåìðÿâó, ãëÿíóòü íà ñîíöå.

Òèõíóòü, áîãèíå, â³òðè, ðîçá³ãàþòüñÿ õìàðè íåáåñí³

Ùå äî ïðèõîäó òâîãî. Íàéí³æí³ø³ äî í³ã òîá³ êâ³òè

Ñòåëèòü óì³ëèöÿ ùåäðà – çåìëÿ, ïîñì³õàºòüñÿ ìîðå,

Íåáî âëàñêàâëåíå ñÿº– âèáëèñêóº ñâ³òëîì òåêó÷èì.

Ùîéíî ïîðà âåñíÿíà çàÿñí³º â óñ³é ñâî¿é âðîä³,

Ùîéíî, çâ³ëüíèâøèñü îä ïóò, Ôàâîí â³éíå æèòòºäàéíî, –

Ñïåðøó íåáåñí³ ïòàõè òâîþ ç’ÿâó, õîäó ïåðåìîæíó

Ñëàâëÿòü, áîãèíå, òâîºþ ìîãóòí³ñòþ âðàæåí³ â ñåðöå.

Ïîò³ì ³ çâ³ð³, é ñòàäà ïàñîâèùåì áàãàòèì áóÿþòü,

Ð³êè ñòð³ìê³ ïðîïëèâàþòü, àáè ïîñï³âàòü çà òîáîþ,

Áà÷èòè âðîäó òâîþ, – êóäè á íå âåëà òè, íå çâàëà.

Äàë³ – ïî ãîðàõ, ìîðÿõ, ïî áóðëèâèõ ïîòîêàõ, ä³áðîâàõ,

Ãóñòîçåëåíèõ îñåëÿõ ïòàõ³â òà ïîëÿõ øàôðàíîâèõ –

Âñ³ì òè ïðîéìàºø ëþáîâ’þ ñåðöÿ, òîæ óñå äîîêîëà

Ñîëîäêî ìíîæèòü ñâ³é ð³ä ï³ä òâîºþ, áëàæåííà, ðóêîþ.

Òè-áî ºäèíà ïðèðîäîþ ïðàâèø: áåç òåáå é áèëèíêà

Íå ïðîðîñëà á, äî ÿñíèõ áåðåã³â áîæåñòâåííîãî ñâ³òëà

445

Тіт Лукрецій Кар

Ç ï³òüìè í³ùî á íå òÿãëîñü, íå áóëî á íàñîëîäè í³ â ÷îìó.

Òèì-òî æàäàþ òâîº¿ ï³äìîãè, ïî÷àâøè ñêëàäàòè

Â³ðø³, â ÿêèõ ÿ õîò³â áè ïðèðîäó ðå÷åé ðîç’ÿñíèòè

Ñèíîâ³ Ìåìì³ÿ íàøîìó – òè æ áî éîãî ïîâñÿê÷àñíî

Â ñëàâ³, áàãàòèì íà óñï³õè áà÷èòè âîëèø, áîãèíå.

Òîæ ³ ñëîâàì ìî¿ì íåïðîìèíàëüíó äàé çâàáó, âñåâèøíÿ.

Äàé, ùîá òèì ÷àñîì, çàãëèáëåíà â ñîí, íà ìîðÿõ, ñóõîäîëàõ

Ëþòà, âèñíàæíà â³éíà, âòèõîìèðèâøèñü, îäïî÷èâàëà.

Ìèðîì ïîã³äíèì îäíà ç-ì³æ áîã³â òè ñïðîìîæíà âò³øàòè

Ñìåðòíèõ: ñóâîðèì ìèñòåöòâîì â³éíè çáðîºâëàäíèé êåðóº

Ìàðñ. Àëå é ñàì â³í, áóâà, ÿê ëèøå çàÿòðèòüñÿ â³äâ³÷íà

Ðàíà ëþáîâ³, ñï³øèòü äî òâîãî ïðèãîðíóòèñÿ ëîíà –

² çàâìèðà ãîð³ëèöü: â³äõèëèâøè íàçàä, ìîâ òî÷åíó,

Øèþ, òîáîþ, áîãèíå, íàñè÷óº ñïðàãëèé ëþáîâ³

Ç³ð ñâ³é ³ ç óñò ïåðåõîïëþº – ï’º ïîæàäëèâî òâ³é ïîäèõ.

Ñàìå òîä³, êîëè òàê â³í ëåæèòü, – íàä íèì íàõèëèâøèñü,

Ò³ëîì ñâÿùåííèì ñâî¿ì îá³éìè éîãî é, ìîâó ëàñêàâó

3 óñò ïðîëèâàþ÷è, ìèðó, ñëàâåòíà, âèïðîøóé äëÿ ðèìëÿí.

Áî æ ÿê â³ò÷èçíà â á³ä³, òî í³ íàì äî òàêîãî çàíÿòòÿ,

Çâ³ñíî, äóøà íå ëåæèòü, àí³ Ìåìì³ÿ ñëàâíèé íàùàäîê,

Ïîêè íåñïîê³é äîâê³ë, îä ãðîìàäñüêèõ ñïðàâ íå â³äñòóïèòü.

***

Íó, à òåïåð, íàãîñòðèâøè ñâ³é ñëóõ, ïðîíèêëèâèì äóõîì,

Â³ëüíèì îä ð³çíèõ òóðáîò, ó ïðàâäèâå çàãëèáëþéñÿ â÷åííÿ,

Ùîáè äàðàìè, êîòð³ òîá³ ñàì ãîòóâàâ ÿ òàê ïèëüíî,

Íå ïîãîðäèâ òè ðàí³øå, í³æ ¿õ äî ê³íöÿ çðîçóì³ºø.

Áî íàä íàéâèùîþ ñóòí³ñòþ íåáà é áîã³â ì³ðêóâàòè

Çàðàç ïî÷íó, äî íà÷àòê³â ðå÷åé âñ³õ ïðîáèòèñÿ õî÷ó –

Òèõ, ùî ïðèðîäà ³ òâîðèòü óñå ç íèõ, ³ ìíîæèòü, ³ æèâèòü,

² íà ÿê³ âîíà çíîâ ïî çàãèáåë³ âñå ðîçêëàäàº.

Ìè ò³ íà÷àòêè éìåíóºì: ìàòåð³ÿ, ÷è ðîäîòâîðí³

Ò³ëüöÿ ðå÷åé; îêð³ì òîãî, íàñ³ííÿì ðå÷åé äóæå ÷àñòî

¯õ íàçèâàºìî; âðåøò³, ùå é ³íøó âæèâàºìî íàçâó:

Ïåðâ³ñí³ ò³ëüöÿ, â³ä íèõ-áî, íàéïåðøèõ, óñå âèíèêàº.

Â ÷àñ, êîëè ðîäó ëþäñüêîãî æèòòÿ, ðîçïðîñòåðòå, ëåæàëî

Äîë³ â óñ³õ íà âèäó ï³ä ðåë³ã³¿ ãí³òîì îäâ³÷íèì,

Ùî, âèñóâàþ÷è ãîëîâó òåìíó ç áåçîäíÿâè íåáà,

Ãð³çíèì îáëè÷÷ÿì õèëèëàñü, ëÿ÷íà, äî âìèðóùîãî ëþäó,

Ç-ïîñåðåä åëë³í³â çâàæèâñü îäèí ïðîòè íå¿ ï³äíÿòèñü

² ñêåðóâàòè ñâ³é ç³ð, õî÷ ³ ñìåðòíèõ î÷åé,– ïðîòè íå¿.

Òîæ àí³ ñëóõ ïðî áîã³â, í³ ïîãðîçëèâèé ãð³ì, í³ ìèãò³ííÿ

Ñòð³ë-áëèñêàâèöü íå çëÿêàëè éîãî: çàïàëèâñÿ ùå á³ëüøå

Äóõîì ñâî¿ì, ùå ïàëê³øå çàïðàãíóâ ïðîðâàòèñÿ âïåðøå,

Çáèâøè íà áðàìàõ ïðèðîäè çàìêè, ³ç âóçèí – íà ïðîñòîðè.

Äóõó íàñíàãà æèâà äîâåëà ñâîþ ì³öü: ïðîìàéíóâøè

446

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ãåí çà íàéäàëüø³ êðà¿ îãîðîäè âîãíåííî¿ ñâ³òó,

Äóìêó íàïðóæèâøè é äóõ, îçèðíóâ ïåðåìîæåöü óâàæíî

Âñþ áåçáåðåæí³ñòü, ³ çâ³äòè äîíîñèòü íàì, ùî íàðîäèòèñü

Ìîæå íà ñâ³ò, à ùî – í³, ÿêà ñèëà ê³íöåâà âëàñòèâà

Êîæí³é ç ðå÷åé, ÿêà ñóòü ¿¿, äå ¿é íàêðåñëåíî ìåæ³.

Òàê-îò ðåë³ã³þ, ùî ïîíàä ëþäîì áóëà, â ñâîþ ÷åðãó

Âçÿòî ï³ä íîãè, à íàñ – ï³äíÿëà ïåðåìîãà äî íåáà.

Òà íåïîêîþñü, àáè íå ïîäóìàâ òè ÷àñîì, ùî õî÷ó,

Äî íå÷åñòèâîãî â÷åííÿ ñõèëèâøè, íà ñòåæêó çëî÷èííó

Âèâåñòè, äðóæå, òåáå. Íàâïàêè, öå ðåë³ã³ÿ ÷àñòî

Äî íå÷åñòèâèõ, à òî é äî çëî÷èííèõ ïðèçâîäèëà â÷èíê³â.

Òàê áóëî, êàæóòü, â Àâë³ä³, äå Òð³â³¿ Ä³âè æåðòîâíèê

Ïåðø³ äàíàéö³â âîæä³, ùî ââàæàëèñü îêðàñîþ â³éñüêà,

Êðîâ’þ íåâèííîþ ²ô³àíàññè êîëèñü îñêâåðíèëè.

Îò óæå ñòüîæêè æåðòîâí³, ä³âî÷å âîëîññÿ âïîâèâøè,

Ïî ¿¿ ùîêàõ ³ ñïðàâà ³ çë³âà ñïëèâëè ð³âíîì³ðíî.

Îò âîíà âãëåä³ëà áàòüêà ñâîãî, ùî ïðè â³âòàð³ ñóìíî

Ñòàíóâ, à ïîðÿä – ïðèñëóæíèêè, áà÷èòü, íîæ³ ïðèõîâàëè;

Ñï³âãðîìàäÿíè æ, íà íå¿ çàäèâëåí³, ã³ðêî ðèäàþòü, –

² ï³äêîñèëèñü ¿é íîãè, ³ âïàëà, áë³äà, íà êîë³íà.

Íå ïîìîãëî áåçòàëàíí³é â òó ìèòü, ùî íàçâàòèñÿ áàòüêîì

Ì³ã çàâäÿêè ñàìå ¿é, ñâî¿é ïåðø³é äèòèí³, âîëîäàð.

Ïîêè òðåìò³ëà âñ³ì ò³ëîì, ÿê ëèñò, ïîíåñëè íåùàñëèâó

Ä³âó äî â³âòàðÿ, ò³ëüêè íå ç òèì, ùîáè ï³ñëÿ îáðÿäó

Çâ³äòè âåñòè ¿¿, ñëàâëÿ÷è õîðîì äçâ³íêèì Ã³ìåíåÿ –

Í³! Ùîá ó ðîçêâ³ò³ ë³ò, ïåðåä ñàìèì çàì³ææÿì óïàëà,

×èñòà, – â³ä ðóê íå÷åñòèâèõ îòöÿ ñâîãî; æåðòâà ïå÷àëüíà

Õ³ä êîðàáëÿì, ùî çàñòðÿãëè â ïîðòó, ìàëà äàòè ùàñëèâèé.

Îò ùî òàêå çàáîáîí, ³ äî ÷îãî ñõèëÿº ëþäèíó!

Áóäü-êîëè é ñàì òè, ìîæëèâî, íàñëóõàâøèñü, ùî ïðîëåïå÷å

Âì³ëåöü ëÿêàòè – â³ùóí, â³äñàõíóòèñü îä ìåíå çàõî÷åø.

Òîé âæå òàêîãî òîá³ íàãîâîðèòü, òàêèì ìàÿ÷³ííÿì

Ðîçóì çàòüìàðèòü, ùî â òåáå æèòòÿ øêåðåáåðòü ï³òè ìîæå

² ñêàëàìóòèòèñü æàõîì ðàïòîâèì óñå òâîº ùàñòÿ.

Òà é äèâóâàòèñü íå âàðò. Áî, êîëè á óñâ³äîìèëè ëþäè

Òå, ùî ¿õ á³äè ìåæó ìàþòü ïåâíó, – çóì³ëè áè ÿêîñü

Â³ùèì îòèì áóðêóíàì ³ ðåë³ã³¿ ïðîòèñòîÿòè.

Íèí³ æ í³ çìîãè, í³ ñïîñîáó, ÿê ¿ì îïåðòèñü, íåìàº:

Êîæåí áî¿òüñÿ, ùî â³÷íî é ïî ñìåðò³ êàðàòèñÿ áóäå.

Çíà÷èòü, ïðèðîäà äóø³ íåâ³äîìà: íàðîäæåíà ç ò³ëîì

110

×è, êîëè ðîäèòüñÿ õòîñü, â éîãî ò³ëî âîíà ïðîíèêàº,

×è çàãèáàº îäíàêîâî ç íàìè, ðîçêëàäåíà ñìåðòþ,

×è íàâ³ùàº ïîõìóðîãî Îðêà é ðîçëîã³ çàòîíè,

×è â ÿê³ñü ³íø³ ç âåë³ííÿ áîã³â ïðîñëèçàº ñòâîð³ííÿ,

ßê îñï³âàâ öå íàø Åíí³é êîëèñü, ùî ç âåðõ³â Ãåë³êîíó

447

Тіт Лукрецій Кар

Âïåðøå ïðèí³ñ äëÿ â³íöÿ ñâîãî ëèñòÿ ïîñò³éíî çåëåíå,

Ñåðåä óñ³õ ³òàë³éñüêèõ ïëåìåí ñåáå ñëàâîþ âêðèâøè.

..........................................................................................

130

Âñå æ ÿ ñâ³äîìèé òîãî, ùî çàòåìíåíå ãðåê³â ó÷åííÿ

Áóäå íåëåãêî ïî-íàøîìó âèñâ³òëèòü, â³ðøåì ëàòèíñüêèì,

Íàäòî, êîëè äîâåäåòüñÿ âäàâàòèñü äî ñë³â-íîâîòâîð³â:

Ìîâà æ óáîãà, íà æàëü, à ïðåäìåò – íîâèçíîþ áàãàòèé.

Òà áëàãîðîäñòâî òâîº é ñïîä³âàííÿ ñîëîäêîãî ïëîäó

Íàøî¿ äðóæáè ìåíå ñïîíóêàº çà áóäü-ÿêèé âçÿòèñü

Òðóä ³ éîìó ïðèñâÿòèòèñÿ, íî÷³ ïðîâîäÿ÷è ñâ³òë³

Â ïîøóêàõ ñë³â, ÿê ³ â³ðø³â, ùî íèìè á ìåí³ ïîùàñòèëî

Ñâ³òëî òàêå â òâî¿ì ðîçóì³ âèêðåñàòü, ùîá îçèðíóòè

Íàéïîòàºìí³ø³ ì³ã òè ïðè íüîìó ðå÷åé âñ³õ ãëèáèíè.

Çíà÷èòü, ðîçâ³ÿòè ñòðàõ, ùî â äóø³ çàãí³çäèâñÿ, ïîâèíí³

Íå ÿñíîñÿéíîãî ñîíöÿ ïðîâ³ñíèêè – ïðîìåí³-ñòð³ëè,

Íå íàéÿñêðàâ³øèé äåíü, à ïðèðîäà – âåñü ëàä ¿¿, âèãëÿä.

Îñü ùî ìè òóò áåðåìî çà ïî÷àòîê, çà ïåðøó çàñàäó:

Ç âîë³ áîã³â, ³ç í³÷îãî í³ùî íàðîäèòèñü íå ìîæå.

Áî, ÿêùî ñòðàõ ó ïîëîí³ òðèìàº ëþäåé âñ³õ òàê öóïêî, –

Öå ÷åðåç òå, ùî, âåñü ÷àñ ïîì³÷àþ÷è ÿâèù áàãàòî

ßê íà çåìë³, òàê íà íåá³, âîíè íåñïðîìîæí³ çáàãíóòè

¯õí³ ïðè÷èíè é ãàäàþòü, ùî âñå öå – âåë³ííÿ áåçñìåðòíèõ.

Îòæå, ÿê ñë³ä óñâ³äîìèâøè òå, ùî ç í³÷îãî í³êîëè

Íå âèíèêàº í³ùî, ìè ÷³òê³øå ïðîñòåæèòè çìîæåì

Ðîçäóì³â íàøèõ ïðåäìåò: â³äê³ëÿ êîæíà ð³÷ óçÿëàñÿ,

ßê, íåçàëåæíî â³ä âîë³ áåçñìåðòíèõ, óñå ïðîò³êàº.

Õàé ùîñü ìîãëî á ³ç í³÷îãî ïîñòàòè, – òî âñå á óïåðåì³ø

²ç ð³çíîð³äíèõ ðîäèëîñü ðå÷åé, áåç ïîòðåáè â íàñ³íí³:

Ç ìîðÿ ëþäèíà ï³øëà á, ³ç çåìë³ âèðèíàëè á ëóñêàòèõ

Ðèá êîñÿêè, ïðÿìî â íåá³ ìîãëî áè âèâîäèòèñü ïòàñòâî;

Ð³çí³ îòàðè, ñòàäà é, ì³æ ñîáîþ ñïàðîâàí³ áóäü-ÿê,

Çâ³ð³ âñ³ëÿêèõ ïîð³ä òî ïîëÿ, òî ïóñòåë³ á çàéìàëè.

É äåðåâà ïë³ä íå îäíàêîâèì áóâ áè: ïîñò³éíî á ì³íÿâñÿ;

160

Âñå òîä³, âçÿòå çîêðåìà, ìîãëî á, îòæå, âñå ïîðîäèòè.

Òîæ, ÿêáè â êîæí³é ç ðå÷åé íå áóëî ðîäîâèõ îòèõ ò³ëåöü,

Òî ÷è áóëà á ó ðå÷åé òèõ ñïîð³äíåí³ñòü, ïåâíà ¿õ ìàò³ð?

À êîëè âñå äîâêðóãè ³ç ñâîãî âèíèêàº íàñ³ííÿ,

Òî êîæíà ð³÷ ò³ëüêè òàì ïîñòàº é âèðèíàº äî ñâ³òëà,

Äå º ìàòåð³ÿ, ðå÷³ âëàñòèâà, ³ ïåðâ³ñí³ ò³ëüöÿ.

Îñü ÷îìó òàê íå áóâà, ùîá óñå âèíèêàëî ç óñüîãî –

Â êîæí³é ç ðå÷åé, ñâîÿ ñèëà º, òîáòî âëàñòèâ³ñòü îêðåìà.

Êâ³òíå, ïðèì³ðîì, âåñíîþ òðîÿíäà; õë³áà ïîëîâ³þòü –

Ñàìå â ñïåêîòëèâ³ äí³; âèíîãðàä – âîñåíè äîçð³âàº.

×è íå òîìó, ùî íàñ³ííÿ ðå÷åé ïëîäîòâîðíî çëèëîñÿ

Êîæíå – â ñâ³é ÷àñ, ºñòü ó êîæíîãî âèäó éîìó ëèø äîã³äíà

448

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Äëÿ ïðîðîñòàííÿ ïîðà, êîëè ìàòè – çåìëÿ æèâîäàéíà –

Ðå÷³ òåíä³òí³ áåçïå÷íî âèâîäèòü äî îáð³¿â ñâ³òëà?

À âèíèêàëè á ò³ ðå÷³ ç í³÷îãî, – òîä³ á ³ ðîäèëèñü,

ßê êîëè òðàïèòüñÿ: òî âîñåíè, òî âåñíîþ, òî âë³òêó,

Áî íå áóëî á òîä³, çíà÷èòü, òàêèõ ðîäîòâîðíèõ íà÷àòê³â,

Ùî íåäîã³äíà ïîðà â³ä çëèòòÿ ¿õ ìîãëà á îäõèëèòè.

Âò³ì, ÿêùî ðå÷³ ç í³÷îãî çðîñòàëè á, òî ïåâíîãî ÷àñó,

Ùîá ïîºäíàëîñü íàñ³ííÿ ¿õ, ðîçâèòîê íå âèìàãàâ áè:

Ëåäü ïîÿâèâøèñü íà ñâ³ò, þíàêàìè ñòàâàëè á îäðàçó

Ä³òè ãðóäí³; ç-ï³ä çåìë³ á óìë³â³÷ ïðîáèâàëèñü äåðåâà.

×óäà æ òàêîãî í³õòî ùå íå áà÷èâ: óñå ïîñòóïîâî, –

Òàê ³ ïðèðîäà âåëèòü,– ³ç ñâîãî âèðîñòàº íàñ³ííÿ

² çáåð³ãàº ïðè òîìó ñâ³é ð³ä. Îòæå, çâ³äñè âèñíîâóé:

Âñå ³ç ñâîº¿ çðîñòàº ìàòåð³¿ é æèâèòüñÿ íåþ.

Çâàæ ³ íà òå, ùî, ÿêáè íå äîù³ ï³ä ÷àñ ðîêó ïîì³ðí³, –

Íå âèäàâàëà á çåìëÿ äæåðåëà íàøèõ ðàäîù³â – ïëîäó.

À áåç ïîæèâè í³ÿêå ñòâîð³ííÿ íå ò³ëüêè íå çäàòíå

Ðîäó ñâîãî çáåðåãòè, à é ñàìå ³ñíóâàòè íå ãîäíå.

190

Ìîæíà ñêîð³øå òàêå ïðèïóñòèòè, ùî ñï³ëüíèõ áàãàòî

Ò³ë º â ðå÷àõ áàãàòüîõ, ÿê ó ïèñàí³ì ñëîâ³, ñêàæ³ìî,–

Áóêâ, àí³æ òå, ùî áåç ïåðâîíà÷àë ìîæå ùîñü âèíèêàòè.

Äàë³: ÷îìó íå ïîäáàëà ïðèðîäà, ùîá ëþäè, ïðèì³ðîì,

Çðîñòó òàêîãî áóëè, ùî ìîãëè á ³ ìîðÿ ãëèáî÷åíí³

Âáð³ä ïåðåõîäèòè, é ãîðè ñòð³ìê³ ðîçñóâàòè ðóêàìè,

É äîâãîòðèâàëèì æèòòÿì ÷åðåç íèçêó â³ê³â ïðîáèâàòèñü?

Âèäíî, ðå÷àì, ùîá ìîãëè âîíè âèíèêíóòü, äàíà ëèø ïåâíà

Ê³ëüê³ñòü ìàòåð³¿; ç íå¿ é ñêëàäàºòüñÿ âñå íàðîæäåííå.

Îòæå, ïîãîäüñÿ: ç í³÷îãî í³ùî ïîñòàâàòè íå ìîæå:

Òðåáà íàñ³ííÿ, ùî ç íüîãî ìîãëè á íàðîäèòèñÿ ðå÷³,

À íàðîäèâøèñü íà ñâ³ò, – ïîòÿãòèñü äî ëåãêîãî ïîâ³òðÿ.

Âðåøò³, äîäàì: ÿêùî á³ëüøå ñíàãè ìàþòü îðàí³ çåìë³,

Í³æ ö³ëèíà, ÿêùî ïðàöåþ ðóê óðîæàé ï³äí³ìàºì,

Òî î÷åâèäíî, ùî ì³ñòèòü çåìëÿ ðîäîòâîðí³ íà÷àòêè.

¯õ äî æèòòÿ é ïîíóêàºìî ìè: ïðîð³çàºìî ïëóãîì

Ïåðâ³ñíó òâåðäü, çà ñîáîþ ðîäþ÷ó ëèøàþ÷è ñêèáó.

À íå áóëî á ó çåìë³ òèõ íà÷àòê³â, – áåç íàøîãî òðóäó

Çíà÷íî êðàùèì ñòàâàëî á óñå ç äíÿ íà äåíü ñàìîâ³ëüíî.

Âò³ì, êîëè ð³÷ ÿêóñü íèùèòü ïðèðîäà, ¿¿ âîíà, çâ³ñíî,

Íå îáåðòàº â í³ùî – ðîçêëàäàº íà ïåðâ³ñí³ ò³ëüöÿ.

Áî, ÿêáè êîæíà ç ðå÷åé ïðèð³êàëàñü íà çíèùåííÿ ïîâíå,

Â íàñ íà î÷àõ òî îäíå ùîñü, òî ³íøå çíèêàëî á ðàïòîâî.

Æîäíî¿ ñèëè á òîä³ íå ïîòð³áíî áóëî, ùîá íà êðèõòè

Ð³÷ ðîç’ºäíàòè ìîãëà, ðîçïëåñòè ¿¿ ò³ëà òêàíèíó.

Òîæ, êîëè ãåòü óñ³ ðå÷³ ñêëàäàþòüñÿ ç â³÷íîãî ñ³ì’ÿ,

Òî, ïîêè ñèëà íå çðèíå òàêà, ùî çóñòð³÷íèì óäàðîì

449

Тіт Лукрецій Кар

¯õ ðîç³á’º ÷è çðóéíóº çñåðåäèíè, â ïîðè ïðîáèâøèñü, –

Æîäí³é ç ðå÷åé íå äîçâîëèòü çàãèíóòè òâîð÷à ïðèðîäà.

Âðåøò³, êîëè á óñå òå, ùî çíèêàº ç ïåðåá³ãîì ÷àñó,

Íå çàëèøàëî é äðîáèíêè ìàòåð³¿, æîäíîãî ñë³äó,

ßê æå Âåíåðà òîä³ ç ðîäó â ð³ä âèêëèêàëà á äî ñâ³òëà

Ð³çí³ ñòâîð³ííÿ, ³ çâ³äêè çåìëÿ, íåçð³âíÿííà ìàéñòðèíÿ,

¯æó á ÷åðïàëà, ùîá ¿õ ç ðîäó â ð³ä ãîäóâàòè é ðîñòèòè?

Çâ³äêè äî ìîðÿ ïëèâëè á, éîãî ïîâíÿ÷è, âëàñí³ äæåðåëà

É ð³êè â³ääàëåí³? ßê áè â åô³ð³ ç³ðêè âèïàñàëèñü?

Âñå âæå äàâíî – ÿêùî ìàº â ñîá³ âîíî ò³ëî âìèðóùå –

Ñòàëî á í³÷èì, ïåðåòðàâëåíå äàâí³ñòþ, ÷àñîì áåçäîííèì.

Òà êîëè ñò³ëüêè â³ê³â ïðîïëèâëî é íå çàáðàêëî í³ ðàçó

Ò³ë, íåîáõ³äíèõ äëÿ òîãî, ùîá ïîâí³ñòþ ñâ³ò îíîâèâñÿ, –

Òî íåñìåðòåëüíîþ ìóñèòü æå áóòè íà÷àòê³â ïðèðîäà.

Âæå êîëè º â ñâ³ò³ ùîñü, òî í³÷èì âîíî ñòàòè íå ìîæå.

Çðåøòîþ, ñèëà é ïðè÷èíà îäíà êîæíó ð³÷ áåç ð³çíèö³

Çíèùèëà á òóò æå, ÿêáè íå ìàòåð³ÿ â³÷íà: âñ³ ðå÷³

Ç÷åïëåííÿì á³ëüøèì ÷è ìåíøèì ñâî¿ì âîíà â’ÿæå äîêóïè.

Äîòèê íàéìåíøèé òîä³ äî çàãèáåë³ á ì³ã ïðè÷èíèòèñü,

Áî íå áóâàëî á ðå÷åé, ç íåçíèùèìîãî ò³ëüöÿ ïîñòàëèõ,

×èé ùîíàéãëèáøèé çâ’ÿçîê ò³ëüêè ïåâíà á ïîðóøèëà ñèëà.

Òîæ, êîëè ïåðâîíà÷àëà ðå÷åé óñ³õ ïåðåáóâàþòü

Ó ðîçìà¿òèõ çâ’ÿçêàõ, êîëè ñêð³çü º ìàòåð³ÿ â³÷íà, –

Ö³ë³ñòü ñâîþ çáåð³ãàòèìóòü ðå÷³, àæ ïîêè íå ñòð³íóòü

Ñèëè òàêî¿, ùî ñïëåòåííÿ ¿õ ðîç³ðâàòè ñïðîìîæíà.

Æîäíà, ÿê áà÷èìî, ð³÷ ó í³ùî îáåðíóòèñü íå ìîæå:

Ç ðîçïàäîì âåðíåòüñÿ çíîâ äî ìàòåð³¿ ïåðâ³ñíèõ ò³ëåöü.

Îò ïðîïàäàþòü äîù³, êîëè áàòüêî–åô³ð ïîçàõìàðíèé

Ñòð³ìêî ñêåðîâóº âíèç ¿õ – ó ëîíî çåìë³ ìàòåðèíñüêå.

Âðóíèòüñÿ ñõîäàìè ïîëå çàòå é çåëåí³þòü äåðåâà

Ïèøíèì ã³ëëÿì, ðîçðîñòàþòüñÿ, ãíóòüñÿ îä ùåäðîãî ïëîäó.

Çâ³äñè – ³ ð³ä íàø ëþäñüêèé, ³ òâàðèíè ÷åðïàþòü ïîæèâó,

250

Çâ³äñè – é ì³ñòà áàãàò³þòü, îáíîâîþ ò³øàòüñÿ – ä³òüìè,

Áóéíîçåëåí³ äçâåíÿòü îä ñï³âó÷îãî ïòàñòâà ä³áðîâè.

Çâ³äñè – é îòàðè ãëàäê³, íà òðàâ³ ñîêîâèò³é ðîçë³ãøèñü,

Îäïî÷èâàþòü ñîá³. Ìîëîêà á³ëîñí³æíà âîëîãà

Ðÿñíî ç íàáðÿêëîãî âèìåí³ òî÷èòüñÿ; çâ³äñè – ãðàéëèâèé

Ïî ìîð³æêó âèãðàº ìîëîäíÿê íà õèñòêèõ ³ùå í³æêàõ,

Õàé-íî øóìêå ìîëîêî éîìó âäàðèòü ó í³æíó ãîë³âêó.

Òîæ îñòàòî÷íî í³ùî, õî÷à çíèêíå ç î÷åé íàì, íå ãèíå,

Áî îäíå ç îäíîãî ñïîêîíâ³ê³â ïîíîâëÿº ïðèðîäà:

Ùîá íàðîäèòè ùîñü, – ³íøî¿ ðå÷³ ¿é ñìåðòü íåîáõ³äíà.

Çàðàç, õî÷à é ïîÿñíèâ ÿ, ùî æîäíà ð³÷ ³ç í³÷îãî

Íå ïîñòàº ³ â ñâ³é ÷àñ ó í³ùî îáåðíóòèñü íå ìîæå,

Òà áîÿ÷èñü, ùî ìåí³ ÷åðåç òå ëèø íå éíÿòèìåø â³ðè,

450

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì