Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Áî äîìàãàòèñÿ âëàäè (ïóñòå ³ íåâäÿ÷íå çàíÿòòÿ!)

Ùå é äîêëàäàòè äî òîãî çóñèëü, ïîâñÿêäåííîãî òðóäó, –

1000

Öå âñå îäíî, ùî ï³ä ãîðó êðóòó íåíàñòàííî êîòèòè

Êàì³íü âàæåííèé: òîðêíåòüñÿ âåðøèíè – é ëåòèòü, ãóðêîòëèâèé,

Çíîâ äî ï³äí³ææÿ ¿¿, à çóïèíèòüñÿ – àæ íà ð³âíèí³.

Íó, à íåâäÿ÷íîìó äóõó ñâîºìó âåñü ÷àñ äîãîäæàòè

É íå íàñèòèòè éîãî, íå íàïîâíèòè âñ³ì, ùî ïðèíîñèòü

×àñ, ð³âíîì³ðíî ÷åðãóþ÷è ñïîêîíâ³ê³â ïîðè ðîêó,

Ð³çí³ ïëîäè ïîñòà÷àþ÷è íàì, íàñîëîäè âñ³ëÿê³

(Âñå æ íàñèòèòèñü äàðàìè æèòòÿ ìè í³êîëè íå ãîäí³) –

Öå, íà ì³é ïîãëÿä, òå æ ñàìå, ùî êàæå ïåðåêàç ïðî þíèõ

Ä³â, ÿê³ âîäó ïîñò³éíî ëëþòü â àìôîðó, òà íå íàïîâíÿòü,

Ñê³ëüêè á â³ê³â íå ìàéíóëî íàä íèìè, áî äíà â í³é íåìàº.

À ùîäî Êåðáåðà, Ôóð³é, à òàêîæ íà ñâ³òëî ñêóïîãî

Òàðòàðó, ùî âèâåðãàº ç ãëèáèí ñâî¿õ ïëîì³íü æàõëèâèé, –

Âèãàäêè âñå öå: íåìà òàì òàêîãî, òà é áóòè íå ìîæå.

ª çàòå òóò, ñåðåä ëþäó æèâîãî ùå, ñòðàõ, ùî ìàëþº

Ã³äíó íàéòÿæ÷îãî çëî÷èíó êàðó â óÿâ³ çëî÷èíöÿ:

Òþðìè ïîõìóð³, æàõëèâå ïàä³ííÿ ç âèñîêî¿ ñêåë³,

Ïðóòòÿ, êàòè, ñìîëîñêèïè, ñìîëà ³ ðîçïå÷åí³ äðîòè,

Õàé ¿õ òèì ÷àñîì íåìà, òà íàñòèðëèâà äóìêà ðàç ïî ðàç

Æàëèòü òîãî, õòî ï³øîâ íà ëèõå: ÷è óíèêíó ïîêàðè?

Îò ³ íå áà÷èòü â³í, äå á òî ãðàíèö³ ÿê³ñü ìîãëè áóòè

Âñ³õ éîãî á³ä ÷è ìåæà ïîêàðàíü, õî÷ áè íàâ³òü äàëåêà;

Äóìàº, ùî é ï³ñëÿ ñìåðò³ òðèâàòèìóòü – âàæ÷³, ñòðàøí³ø³.

Òàê â Àõåðîíò ïåðåì³íþþòü äóðí³ æèòòÿ ñâîº âëàñíå.

²íîä³ é ñàì ñîá³ ì³ã áè òè ç ïåâí³ñòþ îñü ùî ñêàçàòè:

“Î÷³ ç³ìêíóâ, îïóñòèâøèñü ó òåìðÿâó, é Àíê äîáðîä³éíèé,

Õî÷ íåçð³âíÿííî â óñüîìó áóâ êðàùèé, ïîãàíöþ, â³ä òåáå.

Ñê³ëüêè-òî é ³íøèõ ³ç ñâ³òó ï³øëî ï³ñëÿ íüîãî ñëàâåòíèõ

² âëàäàð³â, ³ âîæä³â, êîòðèì ö³ë³ íàðîäè êîðèëèñü!

Äàë³ – é ñàì òîé, õòî ïðîêëàâ ó ñâ³é ÷àñ ïî âåëèêîìó ìîðþ

Øëÿõ, ëåã³îíàì äîçâîëèâøè ÷åðåç ãëèáèíè ñòóïàòè,

Õòî ¿õ íàâ÷èâ, íå çìî÷èâøè ñòîïè, éòè ïî õëàí³ ñîëîí³é,

² Ãåëëåñïîíòîì, õî÷ ÿê òîé íå ï³íèâñÿ, ãîðäî ãíàâ êîíåé, –

Ñâ³òëà ïîçáóâñÿ ³ äóøó ïðîëèâ, óìèðàþ÷è, ç ò³ëà.

² Ñö³ï³îí – áëèñêàâèöÿ â³éíè, ãðîçà Êàðôàãåíà –

Â çåìëþ ê³ñòêè ñâî¿ ñêëàâ, íà÷å ðàá òîé – îñòàíí³é ç îñòàíí³õ.

À âèíàõ³äíèêè ð³çíèõ íàóê ³ ìèñòåöòâ, à ñëàâåòí³

Ìóç ãåë³êîíñüêèõ ñóïóòíèêè? Ç íèõ íàâ³òü òîé, â êîãî ñê³ïåòð

Áóâ ó ïðàâèö³, – Ãîìåð, – óïîêî¿âñü íàâ³êè, ÿê ³íø³.

Òà é Äåìîêð³ò, êîëè ñòàð³ñòü, äîçð³âøè, éîìó íàãàäàëà,

Ùî ïîâ³ëüí³øàþòü ïîðóõè äóõó éîãî ïàì’ÿòëèâ³,

Ñàì ï³øîâ ñìåðò³ íàâñòð³÷, ¿é ï³äñòàâèâøè ãîëîâó âëàñíó.

Êàíóâ ó ìëó é Åï³êóð, ïîçà îáð³¿ ñâ³òëà ñòóïèâøè,

491

Тіт Лукрецій Кар

Õî÷ íàéðîçóìí³øèé áóâ, õî÷ ìèñëèòåë³ ³íø³ ïðè íüîìó

Ãàñëè, ÿê ãàñíóòü ç³ðêè â ïàëàõò³íí³ åô³ðíîãî ñîíöÿ.

Ùî æ òîä³ òè òàê öóðàºøñÿ ñìåðò³? Õ³áà æ íå ïîä³áíå,

Õî÷ ³ æèâèé òè, ³ çðÿ÷èé, æèòòÿ òâîº ìëÿâå äî íå¿?

Á³ëüøó æ éîãî ïîëîâèíó ìàðíóºø ó ñí³, à äð³ìàºø

Íàâ³òü ç î÷èìà â³äêðèòèìè, âñå ùîñü òîá³ íà÷å ñíèòüñÿ,

Ìàðí³ ñòðàõè ñêàëàìó÷óþòü ðîçóì òâ³é äíÿìè é íî÷àìè;

1050

×àñòî, íå çíàþ÷è é ñàì ñâîãî ëèõà, íåìîâ î÷ìàí³ëèé,

Ñåðåä òóðáîò, ùî êðóæëÿþòü ðîÿìè, âåñü ÷àñ ìåòóøèøñÿ,

Çäàâøèñü íà âîëþ ñâîãî äóðìàíîì îïîâèòîãî äóõó”.

Îò ÿêáè ëþäè ìîãëè, â³ä÷óâàþ÷è ãëèáîêî â ñåðö³

Íà÷å òÿãàð, ùî ãí³òèòü ¿õ ïîñò³éíî ñâîºþ âàãîþ,

Çíàòè ùå é òå, çâ³äê³ëÿ íàâàëèëàñü íà íèõ òàêà ïðèêðà

Íîøà é ÷îìó ñò³ëüêè á³ä óñ³ëÿêèõ ëÿãëî ¿ì íà ãðóäè, –

Òàê íå æèëè á, ÿê æèâóòü âîíè, áà÷èìî, íèí³ çäåá³ëüøà:

Ñïðàâä³ íå çíàþòü ñàì³, ÷îãî õî÷óòü; óñå ëèø ì³íÿþòü

Ì³ñöå, íåìîâ îãëÿäàþ÷èñü, äå á òî âàíòàæ òîé ¿ì ñêëàñòè.

×àñòî ç ïàëàò ñâî¿õ ãåòü çàáèðàºòüñÿ òîé, êîìó âëàñíèé

Ä³ì îñòîãèä, òà çà äåÿêèé ÷àñ ïîâåðòàºòüñÿ çíîâó,

Áî ïîçà äîìîì íå ñòàëî éîìó í³ íà êðèõ³òêó ëåãøå,

Îò ³ æåíå ðèñàê³â ñòð³ìãîëîâ äî ñâîº¿ îñåë³,

Ìîâ íà ïîæåæó, íåíà÷åáòî êð³âëÿ âîãíåì óçÿëàñÿ.

Òà, ëåäü òîðêíóâñÿ ïîðîã³â ñâî¿õ – íà âåñü ðîò ïîç³õàº

×è ïîðèíàº, îáòÿæåíèé, â ñîí, ùîá çàáóòèñü ó íüîìó,

×è íåñïîä³âàíî çíîâó ñï³øèòü ïîâåðíóòèñü äî ì³ñòà.

Òàê îòî êîæåí îä ñåáå ò³êà, òà í³êîìó, çâè÷àéíî,

Ùå íå âäàëîñÿ âòåêòè: õî÷-íå-õî÷ çîñòàºòüñÿ ç ñîáîþ –

3 òèì, êîãî òàê íåçëþáèâ, áî íå çíàº ïðè÷èíè õâîðîáè.

Íó, à êîëè á ¿¿ çíàâ, òî, â³äêèíóâøè âñ³ ñâî¿ ñïðàâè,

Âçÿâñÿ á îäðàçó ïðèðîäó ðå÷åé íàéïèëüí³øå âèâ÷àòè.

Áî íå ïðî â³äòèíîê ÷àñó ìàëèé, ïðî ÿêóñü òàì ãîäèíó

Ìîâà éäå òóò, à ïðî ñòàí, ó ÿêîìó âìèðóùîìó ëþäó –

Âñ³ì íàì ïî ñìåðò³ â â³êàõ áåçêîíå÷íèõ ëèøàòèñü íàëåæèòü.

Ùî æ òî çà ïðàãíåííÿ, âðåøò³, òàêå äî æèòòÿ íåíàñèòíå,

Çìóøóº íàñ òàê ëÿêëèâî òðåìò³òè ïðè áóäü-ÿê³é ñêðóò³?

Ñìåðòíèì æå ïåâíó òðèâàë³ñòü æèòòÿ âñòàíîâèëà ïðèðîäà,

² íà ìåæ³ ò³é áëèçüê³é ìóñèòü êîæåí çóñòð³òèñü ³ç ñìåðòþ.

Âò³ì, õî÷ òè ñê³ëüêè æèâè, – íàñîëîäè íîâî¿ íå áóäå:

Ìè – íà÷å â çàìêíóò³ì êîë³ âåñü ÷àñ, ³ íå âèéòè íàì ç íüîãî.

Ïîêè íåìà, ÷îãî ïðàãíåìî, ïîòè é ðâåìîñÿ äî íüîãî;

Ëèø îñÿãíåìî, – ùîñü ³íøå íàòîì³ñòü æàãó ðîçäóâàº.

Òàê îò æàäîáà æèòòÿ íàñ ïîñò³éíîþ ñïðàãîþ ìó÷èòü.

Íàì íå âãàäàòü, ÿêó äîëþ ãîòóº ëþäèí³ ïðèéäåøíº,

Ùî ìîæå òðàïèòèñü íàì ³ ÿêèé áóäå êðîê íàø îñòàíí³é.

ßê íå ïðîäîâæóéìî, âðåøò³, æèòòÿ, – íå â³äí³ìåìî é ìèò³

492

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Â³ä òîãî ÷àñó, ÿêèé ìàº ñìåðòü ó ñâî¿ì âîëîä³íí³,

É íå äîá’ºìîñü, ùîá õî÷ òðîõè êîðîòøå ëåæàòè â ìîãèë³.

Ñê³ëüêè á ëþäñüêèõ ïîêîë³íü íå âäàëîñÿ òîá³ ïåðåæèòè, –

Â³÷íà â òðèâàíí³ ñâî¿ì, òåáå ñìåðòü âñå îäíî áóäå æäàòè.

Òîæ íåáóòòÿ àí³òðîõè íå áóäå êîðîòøèì äëÿ òîãî,

Õòî ëèø ñüîãîäí³ ä³éøîâ äî ìåæ³, í³æ äëÿ òîãî, õòî ñòð³íóâ

Äåíü ñâ³é îñòàíí³é äàâíî – ì³ñÿöÿìè é ðîêàìè ðàí³øå.

Êíèãà ÷åòâåðòà

..................................................................................

Âèùå ÿ âèêëàâ òîá³ ïðî ðå÷åé óñ³õ ïåðâ³ñí³ ò³ëüöÿ –

Ùî çà ïðèðîäà â íèõ, ÿê âîíè ëèíóòü, çà ôîðìîþ ð³çí³,

Â ïðîñòîð³, â³÷íèì ï³äõîïëåí³ ðóõîì, ñàì³, áåç ïðèíóêè;

ßê ³ ÿê³ â òîìó ðóñ³ ç íèõ ðå÷³ òâîðèòèñÿ ìîæóòü.

Âèêëàâøè é äóõó ïðèðîäó òîíêó, ÿ âêàçàâ íà ãëèáèííèé

Ç ò³ëîì çâ’ÿçîê éîãî ï³ä ÷àñ æèòòÿ ³ íà òå, ùî â³í çíîâó,

Ò³ëüêè-íî ñìåðòü öåé çâ’ÿçîê ïåðåòíå, ðîçïàäåòüñÿ íà ïåðâí³.

Íèí³ – ïðî òå, ùî ïðÿìèé ìàº ñàìå äî òîãî ñòîñóíîê,

Öå, ÿ ñêàçàâ áè, ïîäîáè ðå÷åé àáî îáðàçè ¿õí³:

Íà÷åáòî ïë³âêè òîíê³, â³ä ïîâåðõí³ ðå÷åé îää³ëèâøèñü,

Ïóðõàþòü ëåãêî âîíè òî òóäè, òî ñþäè ó ïîâ³òð³.

Îò ùî æàõàº íå ðàç íàÿâó íàñ, âãàíÿº â õîëîäíèé

Ï³ò óâ³ ñí³, êîëè áà÷èìî ò³í³, ÷è äèâí³ ïîäîáè

Òèõ, êîãî ñìåðòü âæå íàâ³êè ïîçáàâèëà äåííîãî ñâ³òëà.

×àñòî, êàæó, ìè íà íîãè çðèâàºìîñü, õî÷ ³ ãëèáîêèé

Ñîí ðîçìîðèâ íàñ. Íå äóìàé, îäíàê, ùî ç ³ìëè Àõåðîíòó

Äóø³ ÷è ò³í³ âòåêëè, ùîá ïîïóðõàòü ñîá³ ì³æ æèâèìè,

É íå ðîçðàõîâóé íà òå, ùî õî÷ äåùî ç íàñ ìîæå ëèøèòèñü

Ïî íàø³é ñìåðò³, êîëè, âîäíî÷àñ ïîòðÿñ³ííÿ çàçíàâøè,

Ò³ëî ðîçñèïëåòüñÿ é äóõ íà ñâî¿ íàéäð³áí³ø³ ÷àñòèíêè.

Ùå ðàç êàæó: êîæíà ð³÷ ïîñèëàº ç ïîâåðõí³ ñâîº¿

Íà÷åáòî îáðàç íåçì³ðíî òîíêèé, ëåãêîïëèííó ô³ãóðó,

Ùî øêàðàëóïîþ, ïë³âêîþ ìîæíà, êð³ì òîãî, íàçâàòè,

Áî ùîäî âèãëÿäó é ôîðìè ñâîº¿ öÿ ïë³âêà ëåòþ÷à

Ñàìå íà òó ñõîæà ð³÷, îä ÿêî¿ âîíà â³ää³ëèëàñü.

Öå çðîçóì³º, çäàºòüñÿ ìåí³, é òóãîäóìíà ëþäèíà.

Áî æ íàâ³òü ò³, ùî äîñÿæí³ äëÿ íàøîãî çîðó, ïðåäìåòè

Øëþòü ³ç ïîâåðõí³ ÷èñëåíí³ ÷àñòêè. Ç íèõ îäí³ ó ïîâ³òð³

Òàíóòü, ÿê äèì îä ïîë³í àáî æàð, ùî â³ä ïîëóì’ÿ ëèíå.

²íø³ – ãóñò³ø³ – ò³ñí³ø ïåðåïëåòåí³. Òàê ñåðåä ë³òà

Íà÷å ëóøïèíêó òîíêó ïî ñîá³ çàëèøàþòü öèêàäè;

Òàê ³ òåëÿ, íàðîäèâøèñü, íåìîâ îáîëîíêó ïðîçîðó

Ç ò³ëà ñêèäàº – ïë³âó; òàê ³ çâèííà çì³ÿ ì³æ êîëþ÷÷ÿì

Ãóáèòü ñâ³é îäÿã: íå ðàç éîãî â³òåð ãîéäàº íà òåðí³,

Ìîâáè ïðèêðàñó ÿêó. ² ÿêùî òàê áóâàº â ïðèðîä³, –

493

Тіт Лукрецій Кар

Îòæå, ç ïîâåðõí³ âñ³õ ³íøèõ ðå÷åé â³ää³ëÿòèñÿ ìóñÿòü

Ñàìå òàê³, ëèø íå÷óòí³ ï³ä ïàëüöÿìè îáðàçè-ò³í³.

Ñïðàâä³, ÷îìó á òî ñêîð³ø îä ðå÷åé ìàëè ò³ â³ää³ëÿòèñü,

Âàæ÷³, í³æ ö³ ëåãêîâ³éí³ ïîäîáè, – í³ÿê íå ïîÿñíèø.

Íàäòî, êîëè íà ïîâåðõí³ ðå÷åé íåïîì³òí³ ðîÿòüñÿ

Ò³ëüöÿ, ùî ç íå¿ ìîãëè á îäëåò³òè, ñâîãî íå çì³íèâøè

Ëàäó, òèì ñàìèì – ³ ôîðìè, ³ âèãëÿäó ðå÷³ ò³º¿.

Ùå æ ³ ñòð³ìê³øèé ¿õ ëåò, áî, â ðÿäó ðîçòàøîâàí³ ïåðø³ì,

Ëèíóòü â³ëüí³øå, òîìó é ïåðåøêîä ¿ì òðàïëÿºòüñÿ ìåíøå.

Îêî ïîñâ³ä÷èòü, ùî ðå÷³ íå ò³ëüêè ç íóòðà ñâîãî ìîæóòü,

Ãåí àæ ³ç äíà âèâåðãàòè ÷àñòêè, ïðî ùî ìîâà éøëà âèùå,

Àëå ç ïîâåðõí³ òàêîæ – ñâîãî êîëüîðó ò³ëüöÿ, ñêàæ³ìî.

Öå ïåðåâàæíî áóâàº, êîëè ó ïðîñòîð³ì òåàòð³

Æîâòèé, ÷åðâîíèé àáî òåìíî-ñèí³é íàìåò íà æåðäèíàõ

Òà íà áðóñàõ ðîç³ïíóòü – ³ òðåìòèòü â³í, ³ ïëåùå íà â³òð³,

É õâèëÿ áàðâèñòà îä íüîãî ñïëèâà íà ëþäåé ³ íà ñöåíó,

² íà îøàòíèõ ìàòðîí, ³ íà ãîðäèõ ñåíàòîð³â ëèöÿ;

Âñå äîâêðóãè çàïîëîíþº áàðâà – ïëèâêà, ìåðåõòëèâà.

² ùî ò³ñí³ø³ äîâêîëà, ùî âèù³ íàä íàìè òåàòðó

Ñò³íè, òî ãëèáøå ï³ðíàºìî â ò³ êîëüîðè âåñåëêîâ³,

Ùî ìîâ ñì³þòüñÿ, â³òàþ÷è ïðîáëèñêè äåííîãî ñâ³òëà.

Çíà÷èòü, ÿêùî ïîñèëàº íàìåò ³ç ïîâåðõí³ ñâîº¿

Áàðâó, òî é áóäü-ÿêèé ³íøèé ïðåäìåò ïîñèëàòè ïîâèíåí

Îáðàçè-ò³í³, áî æ òóò, ÿê ³ òàì, âîíè éäóòü îä ïîâåðõí³.

Ïóðõàþòü, îòæå, äîâê³ë äîñòåìåíí³ ðå÷åé â³äïå÷àòêè,

Íà÷å ç íàéòîíøî¿ ç³òêàí³ íèòêè, òîìó-òî äëÿ îêà,

Íàäòî êîëè ïîîäèíö³ ë³òàþòü, âîíè íå ïîì³òí³.

Äèì, îêð³ì òîãî, ³ çàïàõè, é æàð, ³ ïîä³áí³ ¿ì ðå÷³

Çàâæäè ðîçñ³ÿíî ç ð³çíèõ ïðåäìåò³â âèõîäÿòü íàçîâí³,

Áî, âèðèâàþ÷èñü ³ç ãëèáèíè, äå âîíè é íàðîäèëèñü,

Äðîáëÿòüñÿ òóò æå íà çãèíàõ øëÿõ³â, íå çíàõîäÿòü ïðÿìîãî

Âèõîäó, ùîá óñ³ ðàçîì êð³çü íüîãî ìîãëè ïðîìàéíóòè.

² íàâïàêè: ùîéíî ïë³âêà òîíêà ïîâåðõíåâî¿ áàðâè

Çëèíå,– í³ùî, ïåðåøêîäîþ ñòàâøè, ¿¿ íå ïîðóøèòü,

Áî íà ÷îë³, íà÷å â ïåðø³ì ðÿäó âîíà ïåðåáóâàëà.

Ùî â³äîáðàæåíèì áà÷èìî, âðåøò³, íà ÷èñòîìó ïëåñ³,

Â äçåðêàë³ ÷è íà áëèñêó÷³é ïîâåðõí³ ÿêîãîñü ïðåäìåòà, –

Ñõîæå, ìîâ êðàïëÿ âîäè, äî ñàìèõ æå ðå÷åé, òîæ ïîñòàòè

Ìóñèëî ç îáðàç³â òèõ, ùî â³ä ïåâíèõ ðå÷åé â³ää³ëèëèñü.

100

ª, îòæå, ôîðìè ðå÷åé íåâ³ä÷óòí³ – òîíê³ ïîäîáèçíè;

¯õ, êîëè ïóðõàþòü ïîð³çíî, çîðîì í³ÿê íå âëîâèòè.

Òà, êîëè ¿õ â³äáèâàº ðàç ïî ðàç ïîâåðõíÿ äçåðêàëüíà,

Ìîâáè íàêëàâøèñü, äàþòü òîä³ îáðàç äîñÿæíèé äëÿ îêà.

Ìàáóòü, ïî-³íøîìó é íå ïîÿñíèø òîãî, ÿê âîíè ìîæóòü

Òàê çáåðåãòèñÿ, ùîá áóäü-ÿêó ð³÷ ìîãëè â³äîáðàæàòè.

494

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Çàðàç ïîäóìàé, ÿêà ìóñèòü áóòè ñóáòèëüíà ïðèðîäà

Îáðàçó. Ïåðåäóñ³ì ÷åðåç òå, ùî íà÷àòêè äàëåêî

Ïîçà ëþäñüêèìè ÷óòòÿìè ëåæàòü, ùî âîíè çíà÷íî ìåíø³,

Í³æ óñå òå, ÷îãî ç³ð íàø óæå íå çäîëàº ñõîïèòè.

Ùîá ãîëîñë³âíèì, îäíà÷å, íå áóòè, ùå ðàç íàãàäàþ,

Ò³ëüêè âæå ñòèñëî, ïðî êðèõ³òí³ ðîçì³ðè ïåðâ³ñíèõ ò³ëåöü.

Îò ÿêóñü ìóøêó â³çüìè. ßêáè òè ¿¿ ì³ã ïîä³ëèòè

Õî÷ íà òðè äîë³, – âîíè òîá³ çíèêíóòü óæå ç ïîëÿ çîðó.

Ùî âæå êàçàòè ïðî âñ³ ¿õí³ íóòðîù³, êðèõ³òíó êóëüêó –

Ñåðöå, ïðî â³÷³, ïðî ò³ëà ÷àñòèíè, ðóõëèâ³ ñóãëîáè?

ßê óÿâèòü ñîá³ ðîçì³ðè ¿õí³? À ùå æ ìóñÿòü áóòè

Ïåðâ³ñí³ ò³ëüöÿ, ç ÿêèõ ³ äóøà, ÿê ³ äóõ, âèíèêàº.

Òî ÷è íå áà÷èø, ÿêà öå íàïðàâäó íåçâ³äàíà ìàë³ñòü?

Íó, à ðîñëèíè, ùî ç ò³ëà ñâîãî âèäèõàþòü ðàçþ÷èé

Çàïàõ, ÿê-îò: ïàíàöåÿ ö³ëþùà, ïîëèí îäâîðîòíèé,

Çîëîòîòèñÿ÷íèê, ã³ðê³ñòþ çíàíèé, ÷îðíîáèëü ïàõó÷èé –

Áóäü-ÿêå ç ç³ëëÿ òîãî ìîæåø ïàëüöÿìè ëåãêî ïîòåðòè –

² ñâîºð³äíèé ùå äîâãî íà íèõ â³ä÷óâàòèìåø çàïàõ.

***

×è ñóìí³âàºøñÿ äîñ³, ùî âñþäè é ó íàïðÿìàõ ð³çíèõ

Ëèíóòü ïîäîáè ðå÷åé, ëèø áåçñèë³, ÷óòòÿì íå äîñÿæí³?

Òà íå ïîäóìàé, áóâà, ùî ëèø ò³ ñîá³ â³ëüíî ë³òàþòü

Îáðàçè ð³çíèõ ðå÷åé, ùî â³ä íèõ æå áåðóòü ñâ³é ïî÷àòîê:

ª ùå é òàê³, ùî ñàì³ ïî ñîá³ íàðîäèòèñÿ ìîæóòü

² ïîñòàâàòè ó ïðîñòîð³ òîìó, ùî çâåòüñÿ ïîâ³òðÿì.

Ð³çí³ âîíè ìîæóòü ôîðìè òâîðèòè, çë³òàþ÷è âãîðó.

Òàê ó âèñîêîñò³ – õòî íå äèâèâñü íà íèõ? – ï³íÿâ³ õìàðè

Êîâçàþòü ëåãêî ïî â³òðó, é íà ÷èñòå ïîëîòíèùå íåáà

Ð³çí³ ëÿãàþòü äèâà: òî Ã³ãàíòè, íàñóïèâøè áðîâè,

Ñóíóòü çà îáð³é, øèðîê³ â³ä í³ã ñâî¿õ ñòåëÿ÷è ò³í³,

Òî íà÷å õèëÿòüñÿ ãîðè ìîãóòí³, é îäëàìàí³ áðèëè

Êîòÿòüñÿ âíèç, ³ çà òèìè îáâàëàìè é ñîíöÿ íå âèäíî;

Äàë³ – âæå ³íø³, äî çâ³ð³â ïîä³áí³, ñòÿãàþòüñÿ òó÷³,

É òàê, ïîÿâëÿþ÷èñü ³ ðîçïëèâàþ÷èñü áåçïåðåñòàííî,

Ùî ðàç íîâèõ âîíè ôîðì íàáóâàþòü òà îáðèñ³â ð³çíèõ.

Íèí³ – ïðî òå, ÿê ³ ëåãêî, ³ øâèäêî ò³ îáðàçè-ò³í³

Â³÷íî ïëèâóòü, îä ðå÷åé â³ää³ëÿþ÷èñü, ïîðîçìîâëÿéìî.

Êîæíî¿ ðå÷³ ïîâåðõíÿ ïîñò³éíî òîãî ìàº âäîñòàëü,

Ùî ïîêèäàº ¿¿ êîæíó ìèòü. Ö³ ïîòîêè ïðîõîäÿòü

×åðåç ð³äêå ùîñü – òêàíèíó, ñêàæ³ìî; òà âæå êîëè êàì³íü

Íà ïåðåøêîä³ ¿ì ñòàíå ÷è äåðåâî, âäàðèâøèñü, òóò æå

Ëàä ñâ³é ëàìàþòü âîíè, â³äîáðàæåííÿ äàòè íå ãîäí³.

Òà êîëè ¿ì íà øëÿõó ùîñü áëèñêó÷å çóñòð³íåòüñÿ, ù³ëüíå,

Äçåðêàëî ïåðåäóñ³ì, – òî í³÷îãî íå òðàïèòüñÿ ç íèìè:

495

Тіт Лукрецій Кар

Âæå íå ïðîíèêíóòü-áî, ìîâ êð³çü òêàíèíó, ñò³éêîãî ïîðÿäêó

150

Íå ïîëàìàþòü óæå – ¿õ ðÿòóº ïîâåðõíÿ äçåðêàëüíà.

Îñü ÷îìó ñàìå âîíà â³äîáðàæåííÿ øëå íàì äçåðêàëüí³.

Â áóäü-ÿêó ìèòü ³ áóäü-ùî, ³ õî÷ ÿê íåñïîä³âàíî âèñòàâ

Ïåðåä ïîâåðõíåþ äçåðêàëà, – òóò æå ç’ÿâëÿºòüñÿ îáðàç.

Âèñíîâîê, îòæå, ðîáè: êîæíå ò³ëî ç ïîâåðõí³ ïîñò³éíî

Øëå â³äïå÷àòêè ñâî¿ – òîíêî ñïëåòåí³ âëàñí³ ïîäîáè.

Áåçë³÷ çîáðàæåíü òàêèõ âèíèêàº â êîðîòêîìó ÷àñ³,

Òèì-òî ïî ïðàâó êàæó ïðî íàðîäæåííÿ ¿õ áëèñêàâè÷íå.

Òàê îò ³ ñîíöå ïàëêå ðàç ó ðàç íåç÷èñëåíí³ íàâñ³á³÷

Ïðîìåí³ øëå, ùîáè ñâ³ò áåç óïèíó âèïîâíþâàâñü íèìè.

Çíà÷èòü, òàê ñàìî é â³ä êîæíî¿ ðå÷³ ó ìèòü ùîíàéìåíøó

Áåçë³÷ ¿¿ â³äîáðàæåíü òîíêèõ îää³ëÿòèñü ïîâèííî

² ðîçë³òàòèñü ïî-ð³çíîìó òóò æå ó íàïðÿìàõ ð³çíèõ,

Áî, õî÷ áè ÿê ïîâåðòàëè ìè äçåðêàëî, â íüîìó íåãàéíî

Ðå÷³ ïîâòîðÿòüñÿ, â áàðâàõ ñâî¿õ â³äîáðàæåí³ é ôîðìàõ.

Ùå îäíà äóìêà. Áóâàº íå ðàç: íàéáëàêèòí³øå íåáî

Ðàïòîì ñòåìí³º, íåìîâ ³ç ïîõìóðèõ ãëèáèí Àõåðîíòó

Âñÿ, ùî ëèø º â íüîìó, ìëà ï³äíÿëàñÿ, àáè ÷îðíîòîþ

Çàïîëîíèòè ñêëåï³ííÿ íåáåñíå àæ ãåí äî åô³ðó.

Îñü ÿêå òåìðÿâå Æàõó îáëè÷÷ÿ ïîãðîçëèâî âèñíå

Çâåðõó, êîëè ïðîðèâàºòüñÿ í³÷ ³ç ïîíóðî¿ õìàðè,

Õî÷ íå îá÷èñëèòü, íå ñêàæå í³õòî, ÿêà êðèõ³òíà ÷àñòêà

Õìàðè ò³º¿ ñòâîðèëà íàì îáðàç ¿¿, ïîäîáèçíó.

Çàðàç æå – òå, ÿê íå÷óâàíî øâèäêî ò³ îáðàçè ëèíóòü,

ßê ìàëî ÷àñó ¿ì òðåáà äëÿ òîãî, ùîáè âåëè÷åçí³

Ïëåñà ïîâ³òðÿí³ ïåðåïëèâòè ³ ñÿãíóòü áëèñêàâè÷íî

Ì³ñöÿ òîãî ÷è ñüîãî, êóäè ðóõ ¿õ ñêåðóº ïîðèâíèé,

Âèêëàäó â³ðøåì íå òàê âåëåìîâíèì, ÿê ñîëîäêîìîâíèì,

Êðàùà-áî ëåáåäÿ ï³ñíÿ êîðîòêà, í³æ êðèê æóðàâëèíèé,

Ùî ñåðåä õìàð äåñü â³òðè éîãî áóéí³ ðîçâ³þþòü, àâñòðè.

Ïåðåäóñ³ì, ùî é ïîáà÷èòè ìîæíà, ðóõëèâ³ñòü íàéá³ëüøà

Òèì ïðèòàìàííà ðå÷àì, ùî ç äð³áíèõ ³ ãëàäåíüêèõ ïîñòàëè

Ïåðâîíà÷àòê³â. Òàêèìè, ñêàæ³ìî, º æàð, ÿê ³ ñÿéâî

Ñîíöÿ, áî ç äóæå ìàëèõ âîíè âèíèêëè, êðèõ³òíèõ ò³ëåöü,

Ùî îäíå îäíîãî ìîâáè øòîâõàþòü, ³ òàê â³ä óäàðó

Ì÷àòü äî óäàðó, çà îáøèðîì – ³íøèé äîëàþ÷è îáøèð,

Áî æ ó íåâïèííîìó ëåò³ ðîçã³í äàº ñâ³òëîâ³ – ñâ³òëî,

É íà÷å ðîçïàëåíèì â³ñòðÿì ïîãðîæóº ïðîìåíþ – ïðîì³íü.

Òàê ³ ïîäîáè ðå÷åé â îäíó ìèòü íåéìîâ³ðíî âåëèê³

Â³äñòàí³ ïåðåá³ãàòè â ïîâ³òðÿíèõ ïðîñòîðàõ ìîæóòü,

Êîæí³é-áî ç íèõ, ïî-ïðîñòîìó ñêàæó, íàñòóïàº íà ï’ÿòè –

²íøà, ñóñ³äíÿ, ³ òàê îäíà îäíó æåíóòü ò³ ïîäîáè,

Õî÷ ³ áåç òîãî âëàñòèâà ¿õ ò³ëüöÿì îêðèëåíà ëåãê³ñòü.

Âðåøò³, òîìó, ùî ð³äêà, òîíêî ñïëåòåíà ¿õíÿ òêàíèíà

496

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Êð³çü ïåðåøêîäó ïðîéòè ìîæå áóäü-ÿêó é ÷åðåç ïîâ³òðÿ –

Õî÷ áè ÿêà éîãî òîâùà áóëà – ïðîñî÷èòèñÿ â³ëüíî.

Äàë³. ßêùî ç ãëèáèíè, ç ñåðöåâèíè ðå÷åé âèë³òàþòü

Ïåðâ³ñí³ ò³ëüöÿ ç ðîçãîíîì òàêèì ó ïîâ³òðÿ, ñêàæ³ìî,

Ñîíÿ÷íå ñÿéâî ³ æàð, ùî ïî âñ³é íåîñÿæíîñò³ íåáà

Ìîæóòü, ÿê áà÷èìî, ç ïðîáëèñêîì äíÿ â îäíó ìèòü ðîçïëèâòèñÿ,

200

Çàïîëîíèâøè ³ çåìë³, é ìîðÿ, îðîñèâøè íåáåñí³

Áåçì³ðè, – ùî æ òîä³ ñêàæåø ïðî òèõ, ÿê³ íàïîãîòîâ³

Â ïåðøîìó ñòàëè ðÿäó, à çëåò³âøè, – çàâàäè íå çíàþòü?

Áà÷èø, íàñê³ëüêè âîíè ³ ñòð³ìê³øå, ³ äàëüøå ïîâèíí³

Éòè ³ äîëàòü çà îäíàêîâèé ïðîì³æîê ÷àñó íåçì³ðíî

Øèðø³ ïðîñòîðè, í³æ ñîíÿ÷íå ñâ³òëî – â ðîçëîãîìó íåá³?

Ùå îäèí, ìîæå, íàéá³ëüø ïåðåêîíëèâèé, íåçàïåðå÷íèé

Äîêàç òîãî, ùî ðå÷åé ïîäîáèçíè – òàêè íàéñòð³ìê³ø³:

Âèñòàâ íàäâîð³ äçåðêàëüíó ïîâåðõíþ âîäè ñåðåä íî÷³ –

É òóò æå â³ä³á’þòüñÿ â í³é ïðîìåíèñò³ ñóç³ð’ÿ, ùî ðÿñíî

Âñ³ÿëè ñâ³òó âñüîãî íåîçîðîãî íåáî ïîãîæå.

Áà÷èø òåïåð, ÿê ç åô³ðíèõ âèñîò óìë³â³÷ ïîòðàïëÿº

Îáðàç – ïîäîáà äàëåêèõ ç³ðîê – àæ íà çåìëþ íèçèííó?

Òîæ ïîâòîðþ òîá³ ùå ðàç ³ ùå ðàç: ³ñíóþòü ðóõëèâ³

Ò³ëüöÿ, ùî â î÷³ íàì á’þòü ³ ïîäðàçíþþòü ç³ð îäíî÷àñíî.

Òàê â³ä îêðåìèõ ðå÷åé íàâñ³á³÷ ðîçïëèâàºòüñÿ çàïàõ,

ßê îä ð³÷îê – îõîëîäà, â³ä ñîíöÿ – æàð³íü, à â³ä ìîðÿ –

Ïèë âîäÿíèé, ùî âçäîâæ áåðåãà ñò³íè ãðèçå–ðîç’¿äàº.

Ñê³ëüêè-òî é çâóê³â óñÿêèõ ïîñò³éíî ë³òàº â ïîâ³òð³!

×óºìî, âðåøò³, ìè é ñ³ëü íà ãóáàõ, êîëè âçäîâæ ïîáåðåææÿ,

Äå ðîçãóëÿëàñÿ õâèëÿ, éäåìî. Ñïîãëÿäàºìî ÷àñîì,

ßê ïîëèíîâèé ãîòóþòü íàï³é,– ³ âæå ã³ðê³ñòü ó ðîò³.

Îñü ÿê, íåâïèííî ñòðóìóþ÷è, øèðèòüñÿ â íàïðÿìàõ ð³çíèõ

Áóäü-ÿêà ð³÷ – ïîñèëàº ÷àñòêè ñâî¿ õâèëÿ ïî õâèë³,

É ïåðåïî÷èíêó íå ìàº òîé ïëèí, àí³ ìèò³ ïåðåðâè.

Àäæå âåñü ÷àñ â³ä÷óâàºìî ùîñü: óñ³ ðå÷³ ïîñò³éíî

Áà÷èòè ìîæåìî, çàïàõ â³ä÷óòè é íà ñëóõ óëîâèòè.

Äàë³. ßêùî ìè, íàîñë³ï îáìàöàâøè ïàëüöÿìè â ï³òüì³

Ð³÷ ÿêóñü, ìîæåìî ïåâíèìè áóòè, ùî â íàñ ï³ä ðóêàìè –

Ð³÷ ñàìå òà, ùî é ïðè äåííîìó ñâ³òë³ ìè áà÷èëè,– çíà÷èòü,

Äîòèê ³ ç³ð âèíèêàòè ïîâèíí³ íà ñï³ëüí³é îñíîâ³.

Îòæå, ÿêùî ìè ï³ä ïàëüöÿìè ÷óºìî ôîðìó êâàäðàòíó

Ðå÷³, ÿêî¿ íå áà÷èìî,– ùî æ, ÿê íå öÿ æ òàêè ôîðìà,

Öåé æå êâàäðàò ³ ïðè äåííîìó ñâ³òë³ âïàäàº íàì â î÷³?

Çâ³äñè âèñíîâóé: ïðè÷èíîþ áà÷åííÿ ñëóæèòü íàì îáðàç,

Æîäíî¿ ðå÷³ áåç íüîãî íàø ç³ð íå çäîëàâ áè âëîâèòè.

Ò³, ùî éäå ìîâà ïðî íèõ, â³äïå÷àòêè ðå÷åé çâ³äóñþäè

Ëèíóòü, ó ð³çí³ áîêè ðîçë³òàþòüñÿ êîæíî¿ ìèò³.

Íó, à ùî ¿õ ò³ëüêè çîðîì ïîáà÷èòè ìîæå ëþäèíà,–

497

Тіт Лукрецій Кар

Ëèø â³äò³ëÿ, êóäè çâåðíåìî ïîãëÿä, íà íàñ íàïëèâàþòü,

Â î÷³ íàì á’þòü êîëüîðàìè òà ôîðìàìè ðå÷³ âñ³ëÿê³.

Òà é ñàìó â³äñòàíü â³ä íàñ äî ò³º¿ ÷è ³íøî¿ ðå÷³

Îáðàç ìîæëèâ³ñòü äàº íàì ïîáà÷èòè ³ ðîçð³çíèòè.

Áî, â³ää³ëèâøèñü îä ðå÷³, æåíå â³í îäðàçó, øòîâõàº

Òå, ùî ì³æ íàìè çíàõîäèòüñÿ é ð³÷÷þ ò³ºþ, ïîâ³òðÿ.

Âñå âîíî, õëþïíóâøè íàì íåïîì³òíîþ õâèëåþ â â³÷³,

Ëåãêî òîðêàºòüñÿ íàøèõ ç³íèöü ³ ïëèâå ñîá³ äàë³.

Îò ÷åðåç òå ìè é ïîáà÷èòè çäàòí³, íàñê³ëüêè äàëåêî

Áóäü-ÿêà ð³÷. ² ÷èì á³ëüøå ïîâ³òðÿ íà íàñ íàïëèâàº,

×èì éîãî õâèëÿ ïðîòÿæí³øà, òèì áóäå íàì âèäàâàòèñü

250

Äîâøîþ â³äñòàíü äî òîãî, íà ùî ìè ñâ³é ç³ð ñêåðóâàëè.

Âò³ì, ùîá óñå ñàìå òàê â³äáóâàëîñü, ïîòð³áíà âåëèêà

Øâèäê³ñòü, áî é ð³÷ âîäíî÷àñ îçèðàºìî, é â³äñòàíü äî íå¿.

Òóò ÿêíàéìåíø äèâóâàòèñü ïîòð³áíî, ÷îìó æ ò³ ïîäîáè,

Îáðàçè ò³, ùî ëåòÿòü íàì ó â³÷³, õî÷à ïîîäèíö³

Íåñïîñòåðåæí³,– âèðàçíå äàðóþòü íàì áà÷åííÿ ñâ³òó.

Òàæ êîëè â³òåð íàñ á’º ÷àñ îä ÷àñó, ÿê ìè éäåìî â ñòóæó,

Íà÷å â õîëîäíèé ïîò³ê, òî íå ìîæåìî, çâ³ñíî, â³ä÷óòè

Â³òðó îêðåìèõ ÷àñòîê, í³ ìîðîçó, ùî íàñ ïåðåéìàº,–

Õîëîäó é â³òðó âñüîãî â³ä÷óâàºìî ò³ëîì óäàðè,

Îò ³ òðåìòèòü âîíî, ìîâáè øìàãàëî éîãî ùîñü ðàç ïî ðàç,

Ùîá ³ ïðî âëàñíîãî ò³ëà ïðèñóòí³ñòü óÿâó íàì äàòè.

Âò³ì, óäàðÿþ÷è ïàëüöåì îá êàì³íü, òîðêàºìîñü, âëàñíå,

Ò³ëüêè ïîâåðõí³ éîãî, òàê áè ìîâèòü, íàéòîíøî¿ áàðâè,

Òà íå ¿¿ â³ä÷óâàºì íà äîòèê, à ðàäøå ãëèáèííó

Òâåðä³ñòü, ÿêà íå ñàì³é ëèø ïîâåðõí³ – âñ³é áðèë³ âëàñòèâà.

Íó, à ÷îìó ìîâ ïî òîé á³ê îä äçåðêàëà áà÷èìî îáðàç –

×àñ òîá³ çíàòè, áî é ñïðàâä³ éîãî íà÷å âãëèá õòî â³äñóíóâ.

Òóò º ïîä³áí³ñòü äî òîãî, ùî íàì ³ç ïðèì³ùåííÿ ä³éñíî

Áà÷èòè ìîæíà òîä³, êîëè íàâñò³æ îä÷èíåí³ äâåð³

Çìîãó äàþòü îçèðàòè âñå òå, ùî º ãåí ïîçà íèìè –

Áà÷åííÿ é òóò â³äáóâàºòüñÿ ÷åðåç ïîäâ³éíå ïîâ³òðÿ:

Ñïåðøó-áî – òå, ùî ïî öåé á³ê äâåðåé íàì ó â³÷³ âïàäàº,

Õàòíº ïîâ³òðÿ; ïîòîìó îäâ³ðêè éäóòü – çë³âà ³ ñïðàâà;

Äàë³ – íàäâ³ðíå íàì â³÷³ çàõëþïóº ñâ³òëî ³ äðóãà

Ñìóãà ïîâ³òðÿ, à ç íèì – óñå òå, ùî º ñïðàâä³ íàäâîð³.

Òàê îò ³ äçåðêàëà îáðàç, ÿê ò³ëüêè çëåòèòü ³ç ïîâåðõí³

É ïîêè äîëèíå äî íàøîãî çîðó, æåíå ³ øòîâõàº

Òó, ùî ì³æ íèì ³ ç³íèöÿìè íàøèìè, ñìóãó ïîâ³òðÿ.

Îòæå, íå äèâî, ùî ñïåðøó ¿¿ â³ä÷óâàºì, à äàë³ –

Âæå ñàìå äçåðêàëî. Òà ëèø éîãî â ñâîþ ÷åðãó â³ä÷óºì, –

Òóò æå äî íüîãî, íåíà÷å îäëóííÿ, é â³ä íàñ ³äå îáðàç

², â³ääçåðêàëåíèé, ìèòòþ äî íàñ ïîâåðòàºòüñÿ çíîâó.

Òà ïàì’ÿòàéìî, ùî é â³í æåíå õâèëþ íîâîãî ïîâ³òðÿ,

498

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ùî ïîòðàïëÿº íàì â â³÷³ ðàí³øå, í³æ îáðàç; òîìó-òî

Íå íà ïîâåðõí³ äçåðêàëüí³é â³í áà÷èòüñÿ – ìîâáè çà íåþ.

Ùå ðàç êàæó: äèâèíè òóò íåìà: ÷è ïðî äçåðêàëî éäåòüñÿ,

×è òî ïðî âèä ó â³ä÷èíåí³ äâåð³ – â îáîõ òèõ ïîä³áíèõ

Âèïàäêàõ ìàºìî òîé ñàìèé ÷èííèê – ïîäâ³éíå ïîâ³òðÿ.

Íó, à ùî â äçåðêàë³ çë³âà ìè áà÷èìî ïðàâó ÷àñòèíó

Ò³ëà ñâîãî, – öå òîìó, ùî, îá äçåðêàëà ð³âíó ïîâåðõíþ

Âäàðèâøèñü, îáðàç í³ÿê îä³éòè âæå íå ìîæå â³ä íå¿,

Çì³í íå çàçíàâøè; ïðÿìîþ äîðîãîþ â á³ê ïðîòèëåæíèé

Â³í â³ä³á’ºòüñÿ, é òàêå áóäå ç íèì, ÿê ³ç ãëèíÿíèì çë³ïêîì –

Ìàñêîþ, âîãêîþ ùå, êîëè íåþ æáóðíåø î òâåðäå ùîñü –

Áðóñ àáî ñòîâï: êîëè á òóò æå îäñêî÷èëà ï³ñëÿ óäàðó

² çáåðåãòè ìîãëà âñ³ ñâî¿ ðèñè, òîä³ íåîäì³ííî

Òå, ùî ïðàâîðó÷ áóëî â íå¿ îêî, çðîáèëîñÿ á ë³âèì,

² íàâïàêè: òå, ùî çë³âà áóëî, – ïåðåéøëî áè íàïðàâî.

Ïåðåäàâàòèñü â³ä äçåðêàëà ìîæå é äî äçåðêàëà îáðàç:

300

Ï’ÿòü àáî é ø³ñòü òîä³ éäå â³äîáðàæåíü â³ä ðå÷³ îäíî¿.

Ùî á íå òà¿ëîñü â³ä îêà ëþäñüêîãî ïî çàêóòàõ äîìó, –

Õî÷ áè ÿêèé äî òèõ çàêóò³â ëàìàíèé õ³ä íå ïðîâàäèâ,

Õî÷ áè ÿê³ òàì áóëè çàêàìàðêè, – ÷èñëåíí³ äçåðêàëà

Âñå â îäíó ìèòü â³ä³á’þòü, ³ç íàéãëèáøîãî âèâ³âøè ñõîâó.

Òàê îò ïî ÷åðç³ íà êîæíîìó äçåðêàë³ çáëèñêóº îáðàç:

Òå, ùî íàñïðàâä³ ë³âîðó÷ áóëî, ïîÿâëÿºòüñÿ ñïðàâà,

Òà íåíàäîâãî: â³äáèâøèñü, – óæå âîíî çíîâó ë³âîðó÷.

Ùîäî äçåðêàë òèõ, îäíàê, ÷è¿ çãèíè çâè÷àéíî áóâàþòü

Ôîðìè òàêî¿, ÿê íàø³ áîêè, òî âîíè, ÿê â³äîìî,

Ïðàâèëüíå íàì, íå îáåðíåíå, øëþòü â³äîáðàæåííÿ ðå÷³.

Çíà÷èòü, àáî äîë³òàº äî íàñ â³ääçåðêàëåíèé äâ³÷³

Îáðàç-â³äáèòîê, àáî ï³ä ÷àñ ëåòó âñòèãàº çðîáèòè

Îáåðò, ÿê äçåðêàëî â÷èòü éîãî çãèíîì ïîâåðõí³ ñâîº¿,

² ëèø òîä³, îáåðíóâøèñü, òîðêàºòüñÿ íàøîãî çîðó.

Äàë³. Ìè ïåâí³, ùî îáðàç ³òè ìîæå ç íàìè: òàê ñàìî

Ñòàâèòè íîãó òà é áóäü-ÿê³ íàø³ íàñë³äóâàòü ðóõè.

Öå ÷åðåç òå, ùî, ÿêó á íå ïîêèíóâ òè äçåðêàëà ÷àñòêó, –

Îáðàçè ò³ ïîñèëàòè â³äðàçó æ âîíà ïåðåñòàíå.

Àäæå â³äñêàêóâàòü ìóñèòü óñå – òàê âåë³ëà ïðèðîäà –

² ï³ä òàêèì, ÿê óïàëî, êóòîì îä ðå÷åé â³äáèâàòèñü.

....................................................................................

Õòî æ óâàæàº çíàííÿ íåìîæëèâèìè, – ÿê éîìó çíàòè,

Òàê âîíî º ÷è íå òàê, êîëè âñÿêå çíàííÿ â³äêèäàº?

Âò³ì, ÿ íå ñòàâ áè í³êîëè çàâîäèòè ç òèì ñóïåðå÷êè,

Õòî ò³ëüêè ñâ³é áà÷èòü ñë³ä, êîìó ãîëîâó ë³íüêè ï³äíÿòè.

Òà ïðèïóñò³ìî, ùî çíàº â³í òå. Ïîö³êàâëþñü, îäíà÷å,

470

Çâ³äêè – ÿêùî äîòåïåð íà ïðàâäèâå í³äå íå íàòðàïèâ –

Çíàº â³í, ùî òàêå, âðåøò³, çíàííÿ é íåçíàííÿ â ñâîþ ÷åðãó?

499

Тіт Лукрецій Кар

Çâ³äêè á ó íüîãî ïîíÿòòÿ áóëî ïðî ïðàâäèâå òà õèáíå?

Ùî â³ä ñóìí³âíîãî á äîïîìîãëî â³äð³çíèòü î÷åâèäíå?

Âèñíîâêó ä³éäåø: òàêè â³ä÷óòòÿ íàì ïîáà÷èòè ïðàâäó

Ïåðøèìè çìîãó äàþòü; çàïåðå÷èòè ¿õ – íåìîæëèâî.

Á³ëüøå-áî, çâ³ñíî, äîâ³ð’ÿ äî òîãî ïîâèííî â íàñ áóòè,

Ùî âæå ñàìå ìîæå ñèëîþ ïðàâäè áðåõíþ ïîäîëàòè.

Òà ÷è ìîãëè á ìè, îêð³ì â³ä÷óòò³â, äîâ³ðÿòü ÷îìóñü á³ëüøå?

Âò³ì, ÿêùî õèáí³ âîíè, òî ÷è ìîæå êîðèòü ¿õ ó òîìó

Ðîçóì ëþäñüêèé, òîáòî òå, ùî â³ä íèõ ö³ëêîâèòî ïîõîäèòü?

Õèáí³ âîíè – òî äàðåìíî ³ â ðîçóìó ïðàâäè øóêàòè.

Âóõî æ íå ìîæå ñïðîñòîâóâàòü çîðó, òàê ñàìî, ÿê âóõà –

Äîòèê; äî íüîãî âòðó÷àòèñÿ ñìàê, áåçóìîâíî, íå áóäå;

×è, ìîæå, íþõ òóò âèð³øóº âñå? Ìîæå, âåðõ áåðóòü î÷³?

Í³. Â ìåíå äóìêà ñâîÿ: òóò óñå ðîçïîä³ëåíî ÷³òêî –

Ìåæ³ ñâî¿ ìàº êîæíå ÷óòòÿ, ñâîþ âëàäó, òîìó-òî

Ùî º â ïðèðîä³ ì’ÿêå, ÷è õîëîäíå, ÷è òåïëå, – äëÿ òîãî

Ìàºì îêðåìå ÷óòòÿ; â³ä÷óâàºìî çîðîì, îêðåìî

Ð³çíèõ ðå÷åé êîëüîðè ³ âñå òå, ùî ïîâ’ÿçàíî ç íèìè.

Ñèëó îêðåìó ñâîþ ìàº ñìàê; âèíèêàþòü îêðåìî

Çàïàõè; çâóêè ñïðèéìàþòüñÿ òàêîæ îêðåìî. Âèõîäèòü,

Íàø³ ÷óòòÿ âèïðàâëÿòü àæ í³ÿê îäí³ îäíèõ íå ìîæóòü,

Òà é çàïåðå÷èòü ñåáå, íåçàëåæí³, òèì ïà÷å íå ãîäí³,

Çàâæäè îäíàêîâå ìóñèìî ¿ì âèÿâëÿòè äîâ³ð’ÿ:

Òå, ùî ñïðèéìàþòü âîíè â òó ÷è ³íøó õâèëèíó, – ïðàâäèâå.

................................................................................................

Âðåøò³, ä³çíàòèñü ïîðà, ùî íàì äóøó òóðáóº, ³ çâ³äêè

Òå, ùî ñïàäàº íà äóìêó íå ðàç. Ïàðó ñë³â ùîäî öüîãî.

720

Ð³çíèõ ðå÷åé, êàæó ùå ðàç, ïîäîáè ðîÿòüñÿ â ïîâ³òð³,

Ëèíóòü ñîá³ òî òóäè, òî ñþäè, çâ³äóñ³ëü íàïëèâàþòü

² ì³æ ñîáîþ, ëåãê³, ÿê ëèø ïîäóâ äîêóïè çâåäå ¿õ,

Òóò æå ºäíàþòüñÿ, ìîâ ïàâóòèííÿ ÷è çîëîòà ïë³âêè.

Çíà÷íî-áî òîíøà ïðèðîäà ¿õ ïëåòèâà, í³æ òèõ ÷àñòèíîê,

Ùî çîðîâå â³ä÷óòòÿ, ïîòðàïëÿþ÷è â î÷³ íàì, áóäÿòü:

Ïîðàìè â ò³ëî ïðîõîäÿòü âîíè – é ïî÷èíàº òðåìò³òè

Äóõó ïðèðîäà òîíêà, é â³ä÷óâàííÿ òîé ðóõ íåïîêî¿òü.

Îò ³ ââèæàºòüñÿ íàì êàçíà-ùî òîä³: Ñê³ëëè, Êåíòàâðè,

Êåðáåð³â ìîðäè æàõí³, ÿê ³ âñ³ îò³ ïðèâèäè-ò³í³

Òèõ, ùî ïîìåðëè é ê³ñòêè ¿õ äàâíî âæå çåìëÿ âïîâèâàº.

Òàæ óñ³ëÿê³ íà êîæíîìó êðîö³ øèðÿþòü ïîäîáè.

Ç íèõ âèíèêàþòü îäí³ ñàìîñò³éíî â ïîâ³òðÿíèõ ïëåñàõ,

²íø³ – â³ä ð³çíèõ ðå÷åé â³ää³ëÿþòüñÿ. ª ïîì³æ íèìè

É ò³, ÿê³ ç îáðàç³â òèõ æå ïîñòàëè – ³ç ¿õ ïîºäíàííÿ,

Áî, çðîçóì³ëî, ç æèâîãî Êåíòàâðà íå âèíèêíå îáðàç:

Äå éîìó âçÿòèñü, ÿêùî íå áóâàº ñòâîð³ííÿ òàêîãî?

Ìîæóòü õ³áà ùî ëþäèíè é êîíÿ âèïàäêîâî çóñòð³òèñü

500

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì