Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

ГАЙ ВАЛЕРІЙ КАТУЛЛ

(áë. 87 - 54 ðð. äî í.å.)

Âèäàòíèé ðèìñüêèé ë³ðèê, ÿñêðàâèé ïðåäñòàâíèê ãóðòêà íåîòåðèê³â.

Òâîð÷à ñïàäùèíà – 116 â³ðø³â. Âîíè âèð³çíÿþòüñÿ íàäçâè÷àéíîþ ë³ðè÷íîþ ñèëîþ,

ùèð³ñòþ ³ âîäíî÷àñ âèøóêàíîþ ïðîñòîòîþ. Ïîåç³¿ Êàòóëëà, ïðèñâÿ÷åí³ äðóçÿì,

ðîçïîâ³äàþòü ïðî æèòòºâ³ âðàæåííÿ, ïîä³¿ ñóñï³ëüíîãî ³ îñîáèñòîãî æèòòÿ. Îñîáëèâî

â³äîì³ ïîåç³¿ Êàòóëëà ïðî éîãî êîõàííÿ äî ÷àð³âíî¿ é ëåãêîâàæíî¿ ðèìñüêî¿

àðèñòîêðàòêè Êëîä³¿ (ñåñòðè ïîë³òè÷íîãî ä³ÿ÷à Êëîä³ÿ Ïóëüõðà), îñï³âàíî¿ ï³ä ³ìåíåì

Ëåñá³¿ íà ÷åñòü äàâíüîãðåöüêî¿ ïîåòåñè ç Ëåñáîñó – Ñàôî. Ïîåç³þ Êàòóëëà ö³íóâàëè

ïîåòè Ïëåÿäè (Ôðàíö³ÿ, ÕV² ñò.), Ëåññ³íã, Ìåð³ìå, Ïóøê³í òà ³í.

Ë²ÐÈ×Í² ÏÎÅÇ²¯

(3)

Ïëà÷, Âåíåðî! Ïëà÷òå, êóï³äîíè!

Ïëà÷òå, ëþäè âèòîí÷åí³ é ÷åìí³:

Âìåð ãîðîá÷èê ìèëî¿ ìîº¿,

Âìåð ãîðîá÷èê, ùî âîíà ëþáèëà

I ÿê ñâîãî îêà äîãëÿäàëà.

Áóâ â³í í³æíèé ³ ëàñêàâó ïàí³

Çíàâ, ÿê äîíÿ ìàëîë³òíÿ ìàò³ð:

Íà ¿¿ êîë³íàõ çàâæäè áàâèâñü

I, ñòðèáàþ÷è íàâêîëî íå¿,

Ùåáåòàííÿì â³ðíèì îçèâàâñÿ.

À òåïåð ³ â³í ï³øîâ äî êðàþ,

Çâ³äê³ëÿ í³õòî ùå íå âåðòàâñÿ...

Õàé íàâ³êè òè íå ä³æäåø äîë³,

Ïîï³äçåìíà òåìðÿâî íåñèòà,

Òè íàì ðàä³ñòü íàøó â³ä³áðàëà...

Ãîðå é íàì, ãîðîá÷èêó ñåðäåøíèé,

×åðåç òåáå äîðîã³ î÷èö³

Â³ä ïëà÷ó, â³ä ñë³ç ïî÷åðâîí³ëè.

Äî Ëåñá³¿ (5)

Æèéìî, Ëåñá³º, æèéìî ³ ëþá³ìîñü!

Ïîãîâîðè ëèõ³ ä³ä³â ñåðäèòèõ

Ì³äÿêîì íàéùåðáàò³øèì ö³íóéìî.

Ñîíöå çàéäå íà í³÷ ³ ç³éäå âðàíö³,

541

Гай Валерій Катулл

À äëÿ íàñ, ÿê ïîìåðêíå ñâ³òëî äåííå,

Í³÷ áåç êðàþ ñïàäå ³ ñîí äîâ³÷íèé.

Òàê ö³ëóé æå ìåíå ñòî ðàç ³ äâ³ñò³,

Çíîâó òèñÿ÷ó ðàç ³ çíîâó ñòî ðàç,

Òà é äî òèñÿ÷³ çíîâ, ³ çíîâ äî ñîòí³.

À ÿê áóäå ó íàñ áàãàòî òèñÿ÷,

Ïîì³øàºìî âñ³ ³ ë³ê çàáóäåì,

Ùîá ³ç çàçäðèõ í³õòî òà íå ïîçàçäðèâ,

Ñò³ëüêè íàøèõ ö³ëóíê³â íàë³÷èâøè.

Äî Ëåñá³¿ (7)

Òè õî÷åø, Ëåñá³º, ä³çíàòèñü íåîäì³ííî,

ßêèì ÷èñëîì òâî¿õ ö³ëóíê³â íåîö³ííèõ

Óêðàé ³ ÷åðåç êðàé çàäîâîëüíèâñÿ á ÿ?..

Àõ, ñê³ëüêè º ï³ùèí ó çîëîòèõ êðàÿõ

Ê³ðåíè äàëüíüî¿, äå ñèëüô³þ áàãàòî,

Â³ä ãðîáîâèù öàðÿ øàíîâàíîãî Áàòòà

I äî Þï³òåðà ë³á³éñüêîãî ñâÿòèíü,

I ñê³ëüêè ç³ð – î÷åé ç íàãîðÿíèõ ñêëåï³íü

Ãëÿäÿòü íà ëþäñüêèé ð³ä, ìîâ÷àííÿì íî÷³ âêðèòèé, –

Ö³ëóíê³â ñò³ëüêè æäå ³ òâ³é Êàòóëë íåñèòèé,

Ùîá çàçäð³ñíèê óðâàâ òîé íåçë³÷åííèé ë³ê,

Ùîá ãîðÿ íå âøåïòàâ ëóêàâèé ÷èéñü ÿçèê...

Ïîåò ïðî ñåáå (8)

Êàòóëëå á³äíèé, âæå õèìåðè ãíàòü ãîä³,

Áî òå, ùî âòðàòèâ òè, ïðîïàëî íàâ³êè!

Âñì³õàëîñÿ òîá³ êîëèñü ÿñíå ñîíöå,

ßê òè òóäè õîäèâ, êóäè âåëà ëþáà,

Äîðîæ÷à ³ ìèë³øà íàä óñå â ñâ³ò³.

Î, ñê³ëüêè ïóñòîòëèâèõ òàì áóëî æàðò³â,

ßêèõ õîò³ëîñÿ é òîá³ ³ ¿é ðàçîì!

Òàê, òàê, âñì³õàëîñÿ òîá³ ÿñíå ñîíöå,

Òåïåð âîíà íå õî÷å, – áóäü æå ³ òè ãîðäèé

I íå á³æè çà íåþ, é íå æóðèñü äóðíî,

À âñå ñòåðïè é ïåðåìîæè òâåðäèì äóõîì!

Ïðîùàé, ä³â÷èíî! Âæå Êàòóëë ñòî¿òü òâåðäî.

Øóêàòü òåáå é ïðîñèòü íå áóäå â³í ìàðíî,

Ùîáè, íåïðîõàíà, çàçíàëà é òè ãîðÿ.

Çëî÷èííà, ùî òåïåð òâîº æèòòÿ çíà÷èòü!

×è ïðèéäå õòî? Êîìó çäàñèñÿ çà ãàðíó?

Êîãî ïîëþáèø ³ ÷èºþ òè áóäåø?

Êîãî, ö³ëóþ÷è, óêóñèø çà ãóáêó?

À òè, Êàòóëëå, íå õèòàéñü ³ ñò³é òâåðäî!

542

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Äî Ôóð³ÿ òà Àâðåë³ÿ (12)

Àâðåë³é ³ Ôóð³é – Êàòóëëîâ³ äðóç³:

Êóäè á íå ï³øîâ â³í, – âè òèìè æ ñòåæêàìè:

Íà ìîðå ²íä³éñüêå, ùî ðâå ³ áóðõáº

Â áîþ ç áåðåãàìè,

Äî ñàê³â äàëåêèõ, äî í³æíèõ àðàá³â,

Ì³æ ïàðôè, ñòð³ëüö³â ïëåìåíî ãîñòðîçîðå,

Â ªãèïåò ïåêó÷èé, äå Í³ëîâ³ ãèðëà

Çàìóëèëè ìîðå...

Ïîãëÿíóëè á ç íèì âè é çà ãîðè Àëüï³éñüê³,

Â äîëèíè, äå Öåçàð ïðîñëàâèâñü âåëèêèé,

Íà Ðåéí ïîãðàíè÷íèé ³ îñòð³â Áðèòàíñüêèé,

Äàëåêèé ³ äèêèé.

I âñå, ùî á òàì Äîëÿ ìåí³ íå ïîñëàëà,

Çî ìíîþ âè ðàäî óñå á ïîä³ëèëè...

Òîæ ïðîøó ìî¿é ïåðåäàòè êîõàí³é

Öå ñëîâî íåìèëå:

Äàé áîæå ¿é æèòè é ïîâ³ê ïðîöâ³òàòè,

I òðèñòà êîõàíö³â âîäèòè ç ñîáîþ.

I ñåðöå ¿õ á³äíå ëóêàâîþ ò³ëüêè

Â’ÿëèòè æàãîþ.

Ìîº¿ æ ëþáîâ³ âîíà íå ä³æäåòüñÿ:

Êîõàííÿ Êàòóëëîâå âìåðëî, óïàëî,

ßê êâ³ò ïîëüîâèé, êîëè ïðîéäå ïî íüîìó

Çàë³çíåº ðàëî.

(26)

Íàø ä³ì ïîñòàâëåíèé â êóòî÷êó çàòèøíîìó:

Í³ Àâñòð, í³ Àïåëüéîò íå ðóøàòü ìîãî äîìó;

Ôàâîí³é ³ Áîðåé äèõíóòü íå ñì³þòü òàì, –

À â³òðó âñå-òàêè íåñèëà çáóòèñü íàì:

Íàø ä³ì çàñòàâëåíèé çà äâ³ñò³ òèñÿ÷, Ôóðå!

Î ïàãóáî ìîÿ, áîðã³â øàëåíà áóðå!

(27)

Õëîï÷èñüêó-ñëóãî! Äàâíüîãî ôàëåðíà

Ïîäàé íàì ÷àøó ï³ííó òà ã³ðêó!

Òàêèé íàêàç Ïîñòóì³¿-öàðèö³,

Ï’ÿí³øî¿ â³ä ï’ÿíèõ âèíîãðîí.

Òè æ, ïàãóáî âèíà, òâåðåçà âîäî,

Òè éäè â³ä íàñ äî ìóäðèõ òà ðîçâàæíèõ:

Òóò íåðîçâåäåíèé ïàíóº Âàêõ.

Ïåð. Ì.Çåðîâà

543

Гай Валерій Катулл

Äî Àëüôåíà (30)

Î Àëüôåíå, ùî íàñ, ïðèÿòåë³â, çðàäèâ, çàáóâ, íåâæå

Àí³òðîõè òîá³ äðóãà òâîãî, ñåðöåì òâåðäèé, íå æàëü?

Âæå ïðîäàòè ìåíå, âæå îáìàíóòü íèí³ ãîòîâèé òè?

Çíàé, áðåõëèâèõ ëþäåé â÷èíêè ëèõ³ – íå äî äóø³ áîãàì.

Òè íå äáàºø ïðî òå – é îñü ó á³ä³, â ãîð³ ëèøèâ ìåíå.

Ùî æ ðîáèòè, ñêàæè, ëþäÿì òåïåð, â³ðèòü êîìó, ñêàæè?

×è æ íå òè âèìàãàâ, ï³äëèé, ùîá ÿ ùèðî ç òîáîþ æèâ,

Äî ëþáîâ³ ñõèëÿâ, í³áèòî â í³é – ñïîê³é ì³é âåñü, ³ îñü

Òè â³äõîäèø, à òå, ùî ãîâîðèâ, ùî òè ðîáèâ êîëèñü, –

Âæå ó áåçâ³ñòü ëåòèòü ñåðåä õìàðèí, ñåðåä â³òð³â ëåãêèõ.

Õàé òè âñå öå çàáóâ, – òÿìëÿòü áîãè, Â³ðí³ñòü – áîãèíÿ âñå

Òÿìèòü. Ïðèéäå ïîðà – é êàðó ñâîþ òè ïîíåñåø-òàêè.

Ïåð. À.Ñîäîìîðè

Ã³ìí Ä³àí³ (34)

Ìè ï³ä ïîêðîâîì Ä³àíèíèì,

Õëîïö³ é ä³â÷àòà íåçàéìàí³;

Õëîïö³ é ä³â÷àòà íåçàéìàí³,

Âëàäàðêó ñëàâèìî ìè.

Òè, î Ëàòîí³º, âèøíüîãî

Ïàðîñòå áàòüêà Þï³òåðà!

Òè, ÿêó â ãà¿ Äåë³éñüêîìó

Ìàòè íà ñâ³ò ïðèâåëà, –

I òè öàðþºø íàä ãîðàìè,

Íàä ïîëîíèíàìè áóéíèìè,

Òè çåëåí³ºø ä³áðîâàìè,

Ãîìîíîì ð³ê ãîìîíèø.

Òè ó ïîëîãàõ ðîäèëüíèöÿì

Ï³ëüãó ïðèíîñèø Ëþö³íîþ;

Òð³â³ÿ âëàäíà, – ëàìïàäîþ

Â òåìðÿâèõ òè íåáåñàõ.

Òè îáåðòàííÿì ùîì³ñÿ÷íèì

×àñó ïîò³ê ðîçìåæîâóºø.

Çá³ææÿì äîá³ðíèì ïëóãàòàðÿì

Òè â³ääàºø çà òðóäè.

Áóäü æå âåëèêà, ïðîñëàâëåíà

Ï³ä ³ìåíàìè ðîçá³æíèìè

Àíêîâèì ä³òÿì, Êâ³ð³íîâèì

Çàõèñòîì ïåâíèì âîâ³ê.

544

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Äî Êîðí³ô³ö³ÿ (38)

Êîðí³ô³ö³þ, ÿê ïðåïîãàíî,

ßê Êàòóëëîâ³ òâîºìó òÿæêî!

I ùîäíÿ òî ã³ðøå, òî ïðèêð³øå...

Õî÷ áè òè – òàêèé-áî òè íåäîáðèé!

Ñëîâîì ñï³â÷óòòÿ ÿêèì îçâàâñÿ...

×è òàêà ìåí³ çà ïðèÿçíü äÿêà...

Â³ð: îäíî òâîº ìàëåíüêå ñëîâî

Âàðòå âñ³õ ç³òõàíí³â Ñ³ìîí³äà.

Ïåð. Ì.Çåðîâà

Ïëà÷ Àð³àäíè (64)

Ç áåðåãà Ä³¿ ãëÿäèòü Àð³àäíà íà õâèë³ øóìëèâ³,

Áà÷èòü øâèäêèé êîðàáåëü, íà ÿêîìó Òåñåé óò³êàº.

Áóðåþ øàë íåâãàìîâíèé çí³ìàºòüñÿ â ñåðö³ ä³âî÷³ì.

Äèâèòüñÿ ùå ðàç, ³ ùå ðàç, ³ â³ðè íå éìå â òå, ùî áà÷èòü.

Ò³ëüêè æ áî âñòàëà âîíà, ³ç ñîëîäêîãî ñíó ïðîáóäèâøèñü,

Áà÷èòü: ëèøèëàñü íåùàñíà îäíà íà ïóñò³ì óçáåðåææ³.

Â³í æå ò³êàº íåâäÿ÷íèé, âåñëîì ðîçãîðòàþ÷è õâèë³.

Êèíóâ íà â³òåð áóðõëèâèé ôàëüøèâ³ ñâî¿ îá³öÿíêè.

Ç áåðåãà ïîãëÿä ñóìíèé ïîñèëàº Ì³íîºâà äîíÿ,

Ìîâ ñêàì’ÿí³ëà âàêõàíêà ó äàëü ñïîãëÿäàº: îõ, ãîðå!

Â äàëü ñïîãëÿäàº, ïîáà÷èòü, ìåòàºòüñÿ â ðîçïà÷ó õâèëÿõ.

Íà çîëîòîìó âîëîññ³ òîíêà ðîçâ’ÿçàëàñÿ ëåíòà.

Ãðóäè â³äêðèò³ ó íå¿, ëåãåíüê³ ç íèõ çñóíóëèñü øàòè,

Ïåðñà ¿¿ ñí³æíî-á³ë³ íå çâ’ÿçóº ïîÿñ ãëàäåíüêèé.

Â áåçëàä³ îäÿã óâåñü, ðîçâ³âàþ÷èñü, äîë³ ñïàäàº.

Ïåðåä íîãàìè ëåæèòü, âæå íèì ãðàþòüñÿ õâèë³ ñîëîí³.

Òà í³ ïðî ñòð³÷êó âîíà, í³ ðîçâ³ÿí³ øàòè íå äáàº,

Ò³ëüêè ïðî òåáå, Òåñåþ, òóðáîòà âñå ñïîâíþº ñåðöå.

Äóøó óñþ, â³ä÷óòòÿ âñ³, øàë³þ÷è ç ãîðÿ, âòðà÷àº.

.....................................................................................

Ñë³çüìè âìèâàþ÷èñü ðÿñíî, ç ðèäàííÿìè òàê ïðîìîâëÿº:

“Òàê îòî, çðàäíèêó, âèâ³â ìåíå òè ³ç ð³äíîãî äîìó

² â³ðîëîìíî ïîêèíóâ îäíó íà ïóñò³ì óçáåðåææ³?

Òàê-òî â³äõîäèø, íå äáàþ÷è íàâ³òü ïðî áîæåñüêó âîëþ?

Âñå ïîçàáóâøè, âåçåø òè äîäîìó ïðîêëÿòòÿ çà çðàäó?

×è òî í³ùî íå çìîãëî ïîõèòíóòè æîðñòîêîãî ïëàíó?

×è íå âëàñòèâà òîá³, î áåçäóøíèé, í³ÿêà ëàñêàâ³ñòü,

×è íå â³ä÷óâ òè ó ñåðö³ äî ìåíå õî÷ òð³øå÷êè æàëþ?

Îõ, íå òàê³-òî êîëèñü äàðóâàâ òè ìåí³ îá³öÿíêè,

Í³æí³, ïåñòëèâ³ ñëîâà íå òîãî ñïîä³âàòèñü âåë³ëè.

Øëþáîì ðàä³òè ÿ ìàëà ³ áàæàíèì, ìèëèì ïîäðóææÿì.

Âñå öå ïóñòå, ðîçëåò³ëîñü, ðîçâ³ÿëîñü ç ïîäóâîì â³òðó.

545

Гай Валерій Катулл

Æ³íêà õàé æîäíà òåïåð â ÷îëîâ³÷³ íå â³ðèòü ïðèñÿãè

² íå íàä³ºòüñÿ çîâñ³ì íà ùèð³ñòü ¿õíüî¿ ìîâè.

Ïîêè áàæàííÿì ãîðÿòü ³ âò³øàº íàä³ÿ äîáè÷³,

Æîäíèõ ïðèñÿã íå áîÿòüñÿ ³ âñå îá³öÿòè ãîòîâ³.

Ò³ëüêè æ áî ïðèñòðàñò³ æàð ³ æàäîáó ñâîþ çàñïîêîÿòü,

Ñêàçàíå ¿õ íå òðèâîæèòü, ïðèñÿãè ³ â äóìö³ íå ìàþòü.

Â ÷àñ, êîëè ïåâíà çàãèáåëü ãðîçèëà òîá³, òî â³ä ñìåðò³

ß âðÿòóâàëà òåáå ³ âîë³ëà ïîêèíóòè áðàòà,

Ùîá ëèø òîá³ ïîìîãòè, â³ðîëîìíèé, â ñòðàøí³é íåáåçïåö³.

Áåñò³ÿì äèêèì çà òå íåçàáàðîì ïîæèâîþ ñòàíó

² íå íàñèïå ìîãèëè í³õòî íàä íåùàñíî¿ ò³ëîì.

Ùî çà ëåâèöÿ òåáå ïîðîäèëà ï³ä ñõèëàìè êðó÷³!

Ç ìîðÿ ÿêîãî ãëèáèí òåáå âèâåðãëè ç ï³íîþ ðàçîì,

Ñèðòà, ÷è Ñö³ëëà ðâó÷êà, ÷è áåçìåæí³¿ âîäè Õàð³áäè?

Òàê-òî â³ääÿ÷èâ çà òå, ùî æèòòÿì ìèëóâàòèñÿ ìîæåø?

Íå äî âïîäîáè òîá³ áóâ íàø øëþá ³ ïîäðóææÿ ç³ ìíîþ,

Ìîæå, ëÿêàëà òåáå æîðñòîê³ñòü ñóâîðîãî áàòüêà,

Âñå æ òàêè ì³ã ïðèâåçòè òè ìåíå äî ñâîº¿ îñåë³,

ß á òàì ðàáîþ ñëóæèëà, óñå òîá³ ðàäî ðîáèëà á.

Ñòîïè áëèñêó÷³ òâî¿ óìèâàëà á â õðóñòàëüí³é âîäèö³,

Ëîæå òâîº âèñòåëÿëà á ì’ÿêèì ïîêðèâàëîì áàãðÿíèì.

Ùî æ ÿ æàë³þñü, îäíà÷å, â³òðàì íåòÿìóùèì í³ â ÷îìó,

Çëÿêàíà ãîðåì, òà æ â³òåð í³÷îãî â³ä÷óòè íå ìîæå.

Í³ íå ïî÷óº öèõ ñêàðã, í³ íå â ñèë³ íà íèõ â³äïîâ³ñòè.

Òîé æå íàïåâíî ó ìîðå â³äêðèòå óæå âèïëèâàº.

Òóò – ïîáåðåææÿ ïóñòå, æèâî¿ äóø³ íå âèäàòè.

Òàê íàñì³õàºòüñÿ ç ìåíå â îñòàííþ ãîäèíó æîðñòîêà

Äîëÿ ³ íàâ³òü íå ìàþ êîìó ïîæàë³òèñü, íåùàñíà.

Î, âñåìîãóòí³é Þï³òåðå, íàùî äîçâîëèâ êîëèñü òè

×îâíàì êåêðîïñüêèì äî íàøèõ ãíîññ³éñüêèõ çåìåëü äîòîðêíóòèñü?

Îõ, ùîá òîé çðàäíèê, ÿêèé â³ç äàíèíó äëÿ ëþòîãî çâ³ðà,

Ç ÷îâíîì ñâî¿ì íå ïðè÷àëèâ í³êîëè äî áåðåãà Êðèòó.

Ùîá ëèõîä³é òîé, ùî âì³ëî ñõîâàâ ï³ä ëþá’ÿçíîñò³ ìàñêó

Ïëàíè æîðñòîê³ ñâî¿, í³êîëè íå áóâ íàøèì ãîñòåì,

Çâåðíóñü òåïåð ÿ êóäè, íà ùî ìîæó íàä³ÿòèñü, á³äíà?

Éòè ìåí³ â ãîðè ²äàéñüê³? Òà æ òàì îêåàí íåïðèâ³òíèé

Âîäè ìîðñüê³ ðîçä³ëèâ âåëè÷åçíèì âèðîì áåçäîííèì.

Ïîìî÷³ æäàòè â³ä áàòüêà, ÿêîãî ñàìà çàëèøèëà,

Ñë³äîì ï³øîâøè çà òèì, õòî ñïëÿìîâàíèé áðàòíüîþ êðîâ’þ?

Ìîæå, ïîò³øèòü ìåíå ÷îëîâ³ê ñâî¿ì â³ðíèì êîõàííÿì?

×è íå óò³ê â³í, çãèíàþ÷è âåñëà â ãëèáèíàõ áåçäîííèõ?

Îñòð³â ïóñòèííèé, íà áåðåç³ æîäíî¿ õàòêè íå âèäíî,

Âèáðàòèñü çâ³äñè íå ìîæó, îòî÷åíà õâèëÿìè ìîðÿ.

Æîäíèõ ìîæëèâîñòåé âòå÷³, æîäíèõ íàä³é íà ðÿòóíîê.

Âñå òóò í³ìå ³ áåçëþäíå, ñêð³çü ñìåðòü çàãëÿäàº ó â³÷³.

546

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Òà íå ðàí³øå ñíîì â³÷íèì âîíà ìî¿ î÷³ çàêðèº,

Ò³ëî çíåñèëåíå äóõ ³ ÷óòòÿ íå ðàí³øå ïîêèíóòü,

Ïîêè çàêîííî¿ êàðè çà çðàäó â áîã³â íå äîá’þñÿ

² ó âñåâèøí³õ íå âèìîëþ ïîìî÷³ â ñìåðòíó ãîäèíó.

Î, Åâìåí³äè, ùî ìñòèòè çà çëî÷èí âè çàâæäè ãîòîâ³,

Çì³ÿìè çàì³ñòü âîëîññÿ îáâèò³ êðóãîì âàø³ ÷îëà

Âêàçóþòü ÿâíî, ùî ñåðöå îõîïëåíå ïîëóì’ÿì ãí³âó.

Øâèäøå ñþäè âè ïðèéä³òü ³ ìî¿ íàð³êàííÿ ïî÷óéòå,

Ñêàðãè, ÿê³ âèïëèâàþòü ç ãëèáèí íàáîë³ëîãî ñåðöÿ.

Î, ÿ íåùàñíà, ãîðþ, íåïðèòîìíà øàë³þ ç ðîçïóêè.

Âñ³ì öèì ñòðàæäàííÿì ìî¿ì, ùî ó ñåðö³ íà äí³ çàðîäèëèñü,

Ãîðþ ìîºìó íå äàéòå âè ìàðíî, áåç êàðè ïðîïàñòè.

Õàé æå Òåñåé, ùî ìåíå, áåçòàëàííó, ó â³ä÷à¿ êèíóâ,

Â â³ä÷àé ³ ñàì ïîïàäå ³ ðàçîì ç ñâî¿ìè ñòðàæäàº!”

Âèëèâøè âðàç ç³ ñëîâàìè âñå ãîðå ç ñêîðáîòíîãî ñåðöÿ,

Êàðè áëàãàëà òðèâîæíî çà â÷èíîê íåã³äíèé, æîðñòîêèé.

Çãëÿíóâñü íàä íåþ âîëîäàð íåáåñ ³ õèòíóâ ãîëîâîþ,

Çëÿêàí³ çåìë³ çäðèãíóëèñü â³ä ðóõó öüîãî âîëüîâîãî,

Õâèë³ íà ìîð³ çíÿëèñÿ ³ çîð³ ó íåá³ òðåìò³ëè.

Ïåð. Þ.Êóçüìè

(46)

Çíîâó âåñíà, îæèâàº çåìëÿ.

Áóð îäãðèì³ëà ïîðà áóðêîòëèâà,

Ç çàõîäó ëåã³ò ïîâ³ÿâ ïåñòëèâèé...

Äå âè, áàãàòî¿ Ôð³ã³¿ íèâè?

Äå òè, Í³êå¿ ðîäþ÷à ð³ëëÿ?..

Â Àç³þ, ñëàâíó ì³ñòàìè, ì÷èìî.

Ñåðöå çàáèëîñÿ, ïðàãíå äîðîãè,

Ðàäî ñòóïàþòü, òóã³øàþòü íîãè...

Äðóç³, ïðîùàéòå! Áðàòåðñüêèì ãóðòêîì

Ç äîìó çàáèëèñü ìè â äàëü íåçíàéîìó,

Íàð³çíî øëÿõ ñâ³é âåðñòàºì äîäîìó.

Äî Ö³öåðîíà (49)

Íàéêðàñíîìîâí³øèé ³ç Ðîìóëîâèõ ÷àä,

I ç òèõ, ÿê³ æèâóòü, ³ ç òèõ, ùî âæå íåìàº,

I ç òèõ, ùî ïðèíåñå ìàéáóòí³õ ðîê³â ðÿä, –

Ì³é Ìàðêó Òóëë³þ! Õâàëó òîá³ áåç êðàþ

I äÿêó áåç ê³íöÿ Êàòóëë çëîæèòè ðàä –

Êàòóëë, ì³æ óñ³ìà ïîåòàìè íàéã³ðøèé,

Òàêèé ì³æ óñ³ìà ïîåòàìè íàéã³ðøèé,

ßê òè ì³æ óñ³ìà íàéêðàùèé àäâîêàò.

547

Гай Валерій Катулл

Ïðî Ëåñá³þ (70)

Âëàäàðêà ìîâèòü ìîÿ, ùî ìîºþ á âîíà çàëèøèëàñü,

Íàâ³òü êîëè á ¿¿ âò³õ áàòüêî áîã³â çàæàäàâ.

Àëå, ùî êàæóòü æ³íêè ñâî¿ì ëåãêîâ³ðíèì êîõàíöÿì,

Ò³ëüêè á íà â³òð³ ïèñàòü òà íà òåêó÷³é âîä³.

Ïåð. Ì.Çåðîâà

(72)

×àñòî òè ìîâèëà: “Òè – ì³é ºäèíèé. Áåç òåáå, Êàòóëëå,

Íàâ³òü Þï³òåð ìåíå, Ëåñá³þ, íå çâåñåëèòü”.

Ùî æ, ³ òåáå ÿ ëþáèâ, ³ íå òàê, ÿê òî ä³â÷èíè õî÷óòü,

Í³, ëèø ÿê áàòüêî ä³òåé – ç í³æíèì ëþáèâ ïî÷óòòÿì.

Íèí³ – òåáå ÿ ï³çíàâ, ³, õî÷à é ïëîìåí³þ ñèëüí³øå,

Âñå æ òî äàëåêî íå òàê ÿ íàä òîáîþ òðåì÷ó.

“ßê öå?” – ñïèòàºø. – Çðàäà òâîÿ ìåíå çìóøóº íèí³

Á³ëüøå ëþáèòè, àëå... ìåíøå áàæàòè äîáðà.

(73)

Ìàðíî çà äîáð³ ä³ëà ñâî¿ âäÿ÷íîñò³ æäàòèìåø, ìàðíî:

Íå ïîøàíóþòü, ïîâ³ð, äîáðîãî ñåðöÿ òâîãî.

Âñþäè – íåâäÿ÷í³ñòü îäíà; äîáðîä³éñòâîì ñîá³ íå ïðèâåðíåø

Äðóãà: öåé äðóã, íàâïàêè, âîðîãîì ñòàíå òîá³.

Îñü ³ ìåíå ùå í³õòî òàê íå êðèâäèâ, ÿê òîé, ùî ïðèñÿãó

Â÷îðà ñêëàäàâ, ùî ëèø ÿ – äðóã íåçàì³ííèé éîãî.

Äî ñåáå ñàìîãî (76)

Ñïîãàä ïðî äîáð³ ä³ëà... ßêùî íèì óò³øàòèñÿ ìîæåì,

Çíàþ÷è òå, ùî ñâ³é â³ê ÷åñíî æèëè ìè é ñâÿòó

Â³ðí³ñòü óñå áåðåãëè, íå êëÿëèñÿ áîãàìè, ùîá ï³äëî

Áëèæí³õ â îìàíó ââåñòè, î, òîä³ ö³ëå æèòòÿ

Áóäåø ÷åðïàòü íàñîëîäó, Êàòóëëå, ç ò³º¿ ëþáîâ³,

Ùî äî ñüîãîäí³ òîá³ ëèø ã³ðêîòîþ áóëà.

ßê ëèøå ìîæå ëþäèíà ëþäèí³ ñëîâàìè ÷è ä³ëîì

Ùèðî ñïðèÿòè, òàê òè ùèðî ¿é çàâæäè ñïðèÿâ.

Ìàðíî ï³øëî âñå, íåâäÿ÷í³é äîâ³ðåíå, ÷îì æå òè é äîñ³

Ìó÷èøñÿ äåíü ïðè äí³, ìîâáè ïðîêëÿâ òåáå õòî?

×îì ñåáå â ðóêè íå â³çüìåø, ÷îìó íà ùîñü ³íøå íå ãëÿíåø?

Ãîä³, íå òðåáà âæå ìóê – ¿õ íå áàæàþòü áîãè.

Âàæêî òàê ðàïòîì, óìèòü, ëþáîâ òðèâàëó çàáóòè,

Âàæêî, òà ìóñèø áóäü-ùî ïåðåáîðîòè ñåáå.

548

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Â òîìó – òâ³é âèõ³ä ºäèíèé, ³ òè öå ïîâèíåí çðîáèòè,

Õàé òî ï³ä ñèëó òîá³, õàé íå ï³ä ñèëó – äàðìà.

Ñâ³òë³ áîãè, ÿêùî ëàñêó äàðóºòå âè, ÿêùî ñïðàâä³

Â ìèòü ïåðåäñìåðòíó êîìóñü âè ïîðÿòóíêîì áóëè,

Ãëÿíüòå íà ìåíå òåïåð, ³ ÿêùî áåç ãð³õà äîñ³ æèâ ÿ, –

Âèáàâòå, âðåøò³, ìåíå ç ÷îðíîãî ëèõà òîãî!

Ëåñá³ÿ (83)

Ëåñá³ÿ ïðè ÷îëîâ³êîâ³ ëàº ìåíå ùîõâèëèíè,

Òàê óæå ëàº, ùî òîé – ç ðàäîù³â ïðÿìî öâ³òå.

Îñëå, îñëå òóïèé! – Êîëè á ìåíå é ñïðàâä³ çàáóëà,

Çíà÷èòü ìîâ÷àëà á âîíà, íó à êîëè òàê ñâàðèòü,

Òî íå ëèøå íå çàáóëà – ãí³âèòüñÿ, à öå âæå ùîñü á³ëüøå,

Öå âæå ãîâîðèòü ïðî òå, ùî òàì áåíòåæèòü ¿¿.

Ïåð. À.Ñîäîìîðè

Ïðî ñâîº êîõàííÿ (85)

Â ñåðö³ êîõàííÿ é íåíàâèñòü. “×îìó?” – òè ñïèòàºø. Íå çíàþ.

Òà â³ä÷óâàþ â ñîá³ á³ëü öåé ³ ìó÷óñü, òåðïëþ.

Ïåð. Ì.Çåðîâà

(86)

Êâ³íò³ÿ, êàæóòü, – êðàñóíÿ; ³ ñïðàâä³: âèñîêà, á³ëÿâà,

Ñòàòíà. Áóâàº, ³ ÿ âñ³ ö³ ïðèêìåòè õâàëþ,

Âçÿò³ çîêðåìà. Ó ö³ëîìó æ – öå äëÿ êðàñè ùå çàìàëî:

Çâàáè â ò³ì ò³ë³ ãëàäê³ì ñîë³ êðóïèíêè íåìà.

Ëåñá³ÿ îñü õòî êðàñóíÿ! Äëÿ ñåáå ëèøå îäí³º¿

×àðè âñ³õ ³íøèõ æ³íîê âèêðàëà íèøêîì âîíà.

Ëåñá³ÿ âñå íàä³ ìíîþ ãëóìèòüñÿ, çëîñëîâèòü, îäíà÷å,

Ëåñá³ÿ – õàé íå æèâó! – ñïðàâä³ êîõàº ìåíå.

Äîêàç³â òðåáà? – Ç³ ìíîþ òàêå æ; ³ ñâàðþñÿ ÿ ÷àñòî

Ç íåþ òà – õàé íå æèâó! – ñïðàâä³ êîõàþ ¿¿.

Ïåð. À.Ñîäîìîðè

(87)

Ãàðÿ÷å òàê íå êîõàëè ùå æîäíî¿ æ³íêè íà ñâ³ò³,

Òàê, ÿê òåáå ÿ êîõàâ, Ëåñá³º, ìèëà ìîÿ.

Ùå íå ºäíàëè í³êîãî çâ’ÿçêè òàê ì³öí³ ³ íàä³éí³,

ßê ïîºäíàëà êîëèñü íàñ íàøà â³ðíà ëþáîâ.

Ïåð. Þ.Êóçüìè

549

Гай Валерій Катулл

Äî áðàòà (101)

Ñê³ëüêè ìîð³â ïåðåïëèâ ³ çåìåëü ïåðåéøîâ ÿ, ùîá íèí³,

Áðàòå, íàä ãðîáîì òâî¿ì, æóðíî ñõèëèâøè ÷îëî,

Øàíó, íàëåæíó ïîìåðëèì, â³ääàòè òîá³ âæå âîñòàííº,

Ìàðíî ðîçìîâó âåñòè ç ïðàõîì áåçìîâíî-í³ìèì.

Çàçäð³ñíà äîëÿ òåáå ïåðåä÷àñíî çàáðàëà â³ä ìåíå...

Ãîðå! Òåïåð ÿ îäèí, áðàòå ì³é á³äíèé, çîñòàâñü.

Îñü ³ ñêëàäàþ òîá³ çà çâè÷àºì ïðåäê³â ñüîãîäí³,

Â ñåðö³ òàìóþ÷è á³ëü, ö³ ïîäàðóíêè ñóìí³.

Ãëÿíü, âîíè ìîêð³ â³ä ñë³ç, â³ä áðàòîâèõ ñë³ç íåóò³øíèõ,

Òî æ íå â³äêèíü ¿õ, ïðèéìè, áðàòå, é íàâ³êè ïðîùàé.

Äî Ëåñá³¿ (109)

Ñâ³òëó ëþáîâ îá³öÿºø ìåí³, ìî¿õ äí³â íàñîëîäî,

Ðàä³ñòü íà ö³ëå æèòòÿ – ñâ³òëó é òðèâàëó ëþáîâ,

Õàé æå, âåëèê³ áîãè, îá³öÿíêà òà ïðàâäîþ ñòàíå,

Õàé öå, ùî êàæå âîíà, – êàæå â³ä ñåðöÿ é äóø³,

Õàé íàì ³ ñïðàâä³ ùàñòèòü êð³çü äîâãå æèòòÿ, ìîâ ñâÿòèíþ,

Í³æíî¿ äðóæáè çâ’ÿçîê àæ äî ê³íöÿ ïðîíåñòè.

Ïåð. À.Ñîäîìîðè

Âèêîðèñòàí³ äæåðåëà: Ìèêîëà Çåðîâ. Òâîðè: Â 2 ò. – Ò.1. Ïîåç³¿. Ïåðåêëàäè. – Ê.:

Äí³ïðî, 1990. – 843 ñ.; Äàâíÿ ðèìñüêà ïîåç³ÿ â óêðà¿íñüêèõ ïåðåêëàäàõ ³ ïåðåñï³âàõ:

Õðåñòîìàò³ÿ. – Ëüâ³â, 2000. – 326 ñ.

550

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì