Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія
Подождите немного. Документ загружается.
Ïîêè òðè ðàçè â ëàòèíÿí öàðåì éîãî ë³òî çóñòð³íå
² çàâ³òຠòðè÷³ çèìà äî ïîáèòèõ ðóòóë³â.
Ïîò³ì Àñêàí³é, õëîï÷èíà, ùî íèí³ ²óëîì çîâåòüñÿ, –
²ë íàçèâàâñÿ â³í, ïîêè ñòîÿëà ²ë³éñüêà äåðæàâà –
Òðèäöÿòü äîâæåçíèõ êðóã³â ÷àñîâèõ, ùî ¿õ ì³ñÿöåì ì³ðÿòü,
Âëàäîþ ñïîâíèòü ñâîºþ é ç Ëàâ³í³ÿ áåðëî äåðæàâíå
Ïåðåíåñå, ³ ìîãóòí³ñòþ ìóð³â çì³öíèòü Àëüáà-Ëîíãó.
Òðè÷³ ïî ñòî ë³ò òàì âëàäà äåðæàâíà íàëåæàòè áóäå
Ïëåìåí³ Ãåêòîðà, ïîêè àæ ²ë³ÿ, ñëàâíà öàðèöÿ
É æðèöÿ, â³ä Ìàðñà âàã³òíà, ïîòîìê³â-áëèçíÿò íå ïîðîäèòü.
Ïîò³ì âæå Ðîìóë, âîâ÷èö³-æèâèòåëüêè æîâòèì êîæóõîì
Âèãð³òèé, äàë³ ïðîäîâæèòü öåé ð³ä; öå æ â³í ìàâîðò³éñüê³
Ìóðè çáóäóº ³ ðèìëÿí íàçâå ³ì’ÿì ñâî¿ì âëàñíèì,
¯ì íå êëàäó ÿ ãðàíèöü, íå çíà÷ó ÿ ÷àñó ¿õ âëàäàííþ;
Âëàäó äàþ ¿ì áåç ìåæ. Òà ùå íàâ³òü çëîñòèâà Þíîíà,
Òà, ùî ³ ìîðå, ³ íåáî, ³ çåìëþ íàïîâíþº æàõîì,
Çì³íèòü íà êðàùå ñâ³é çàäóì, ñïðèÿòèìå ñï³ëüíî ç³ ìíîþ
Ðèìëÿíàì, ö³ëîãî ñâ³òó âëàäèêàì, íàðîäîâ³ â òîãàõ.
Òàê ïðèçâîëÿþ ÿ: ïî î÷èñíèõ ï’ÿòèð³÷÷ÿõ ÷èñëåííèõ
Ïðèéäå òîé ÷àñ, êîëè ð³ä Àññàðàêà ³ Ôò³þ, é ̳êåíè
Ñëàâí³ ó ðàáñòâî ïîâåðãíå ³ âëàäó ñâîþ óñòàíîâèòü
Íàä ïåðåìîæåíèì Àðãîñîì. Ç ãîæîãî ïëåìåí³ Òðî¿
Öåçàð íàðîäèòüñÿ; äàñòü îêåàí â³í ìåæåþ äåðæàâ³,
Ñëàâ³ äàñòü ìåæàìè çîð³; â³í ñàì, ïî ²óë³ âåëèê³ì,
Þë³é ³ì’ÿ óñïàäêóº. Êîëèñü éîãî â ùàñò³ íà íåá³
Áóäåø ïðèéìàòè ç òðîôåÿìè Ñõîäó. Îá³òè ñêëàäàòè
Áóäóòü éîìó. ² æîðñòîê³ â³êè çëàã³äí³þòü, ñê³í÷àòüñÿ
³éíè. ² ³ðí³ñòü ïîøòèâà, ³ Âåñòà, é Êâ³ð³í ç ñâî¿ì áðàòîì
Ðåìîì çàêîíè âñòàíîâëÿòü. Çàë³çíèìè ñêîáàìè ì³öíî
Çàìêíåí³ áóäóòü æàõëèâ³ âîðîòà ³éíè, à çà íèìè
Ñÿäå Øàëåí³ñòü âîðîæà íà çáðî¿ ñòðàøí³é, â íå¿ ðóêè
Ñêóò³ â ñòî ðåòÿç³â ì³äíèõ ³ ïàùà ðåâòèìå êðèâàâà”.
Òàê ïðîìîâëÿº ³ ñèíà øëå Ìàé¿ ³ç íåáà, ùîá çåìë³
É çàìêè íîâ³ êàðôàãåíñüê³ â³äêðèëèñü äëÿ òåâêð³â ãîñòèííî,
 êðàé ùîá âïóñòèòè ¿õ íå áîðîíèëà ijäîíà, ÿêà ùå
300
Äîë³ íå çíàº. Ìåðêóð³é íåãàéíî çëåò³â ó ïîâ³òðÿ,
Êðèëüìè âåñëóþ÷è, é øâèäêî ç’ÿâèâñÿ â ˳â³éñüê³é êðà¿í³.
Âèêîíàâ çðàçó æ íàêàç. ² ïîñëóõàëè áîãà ïóí³éö³,
Äèê³ñòü ñåðäåöü çëàã³äí³ëà. Öàðèöÿ ñàìà, â ò³é æå õâèë³,
 ñåðö³ ñâîºìó ëàñêàâ³ñòü äî òåâêð³â â³ä÷óëà é ïðèõèëüí³ñòü.
Íî÷³ ò³º¿ ïîáîæíèé Åíåé ðîçäóìóâàâ äîâãî;
É ò³ëüêè-íî äåíü áëàãîä³éíèé íàñòàâ, ÿê â³í âèð³øèâ âèéòè,
Ùîá äîñë³äèòè íåçíàí³ ì³ñöÿ óçáåðåææÿ, äå â³òðîì
Çàãíàí³ âèéøëè âîíè, – õòî æèâå òóò – ÷è ëþäè, ÷è çâ³ð³,
581
Публій Вергілій Марон
Ïóñòêó-áî áà÷èòü íàâêîëî, ùîá äðóçÿì ì³ã âñå ðîçêàçàòè.
Ôëîò çàõîâàâ ï³ä ñêëåï³ííÿì ë³ñ³â, äå ñêåë³ çâèñàþòü,
 ï³òüì³ ã³ëëÿñòèõ äåðåâ, â ¿õ çëîâ³ñí³é ò³í³ éîãî ñêðèâøè.
Ñàì æå, Àõàòà ëèøå çà òîâàðèøà âçÿâøè é äâà ñïèñè
 ðóêó, ï³øîâ, ò³ëüêè ëåçà øèðîê³ çàë³çí³ áëèùàëè.
ßê ïåðåõîäèâ â³í ãàé, ïåðåéøëà éîìó ìàòè äîðîãó;
Òàê âèãëÿäàëà ç ëèöÿ ³ îä³ííÿ, òàê çáðîþ òðèìàëà,
ͳáèòî ä³â÷èíà ç Ñïàðòè àáî Ãàðïàë³êà ôðàê³éñüêà,
Ùî â ïåðåãîíè ³ç Ðåáðîì øâèäêèì âèñòóïຠíà êîíÿõ.
Òàê, ÿê öå ðîáëÿòü ìèñëèâö³, ïîâ³ñèëà ëóê ÷åðåç ïëå÷³
Çðó÷íèé ³ êîñè íà â³òåð ïóñòèëà. Îä³ííÿ õâèëÿñòå
Òàê ïîâ’ÿçàëà âóçëîì, ùî àæ âèäíî êîë³íî, ³ ïåðøà:
“Ãåé, þíàêè, – äî íèõ ìîâèòü, – ñêàæ³òü, ÷è íå áà÷èëè ÷àñîì
Òóò îäí³º¿ ç ìîãî òîâàðèñòâà, ÿêà âèïàäêîâî
Ç ñàãàéäàêîì ÷åðåç ïëå÷³ ïðîéøëà òóò, – ç ïëÿìèñòî¿ ðèñ³
Øêóðà íà í³é, – ìîæå, ç êðèêîì ïîãíàëàñü çà ñï³íåíèì âåïðîì?
Òàê Âåíåðà ñêàçàëà. À ñèí ¿é Âåíåðèí ïðîìîâèâ:
“ͳ, íå ÷óâàâ ÿ ¿¿ é íå áà÷èâ òâ ïîñåñòðè,
ijâî, ÷è ÿê òåáå çâàòè? ‘Áåçñìåðòíå-áî â òåáå îáëè÷÷ÿ
É ãîëîñ íåëþäñüêèé; òè, ïåâíî, áîãèíÿ, ñåñòðà Àïîëëîíà?
Ìîæå, ³ç í³ìô òè îäíà? Òà áóâàé íàì íà ðóêó ùàñëèâà,
Õòî á íå áóëà; ïîìîæè íàì â á³ä³, ðîçêàæè íàì ëàñêàâî,
Íåáî ÿêå öå íàä íàìè ³ ñâ³òó â ÿê³é ìè ÷àñòèí³?
Ìè òóò áëóêàºìî é çîâñ³ì íå çíàºìî êðàþ é íàðîäó;
³òåð ñþäè íàñ çàâ³ÿâ, ðîçáóðõàíå ìîðå çàãíàëî;
Íàøà ïðàâèöÿ ïîæåðòâó áàãàòó ñêëàäå íà â³âòàð òâ³é”.
“ß íå äîñòîéíà òàêî¿ âåëèêî¿ ÷åñò³, – Âåíåðà
Ìîâèòü, – º çâè÷àé â ò³ð³éñüêèõ ä³â÷àò ñàãàéäàêè íîñèòè
² ïóðïóðîâèì êîòóðíîì îáâ’ÿçóâàòü âèñîêî íîãó.
Áà÷èø Ïóí³éñüêó äåðæàâó ò³ð³éö³â, Àãåíîðà ì³ñòî.
Çåìë³, ïðîòå, öå ë³â³éñüê³: íàðîä ó â³éí³ íåïîáîðíèé.
Âëàäó òóò ìຠijäîíà, ùî ç ò³ðñüêîãî ì³ñòà ïîõîäèòü,
Âò³êøè â³ä ð³äíîãî áðàòà. Òóò êðèâäà âåëèêà ³ ïîâ³ñòü
Äîâãà ïðî öå; ðîçêàæó âàì ëèøå íàéâàæëèâ³ø³ ðå÷³:
Áóâ ÷îëîâ³êîì ó íå¿ Ñ³õåé; ³ç óñ³õ ô³í³ê³éö³â
³í íàéáàãàòøèé íà çîëîòî áóâ ³ çàêîõàíèé äóæå
 öþ áåçòàëàííó. Äàâ ä³â÷èíó áàòüêî éîìó íåïîðî÷íó,
Ïåðøó äðóæèíó.  ò³ðñüê³ì êðàþ òîä³ áðàò ¿¿ ð³äíèé
ϳãìàë³îí âîëîäàðèâ, – ó ëþò³ì çëî÷èíñòâ³ âñ³õ ³íøèõ
³í ïåðåâèùèâ. ̳æ íèìè ç÷èíèëàñü ñòðàøíà âîðîæíå÷à.
Ïðè â³âòàð³ íå÷åñòèâåöü ï³äñòóïíî ѳõåÿ çàë³çîì
Ç50
Òàéíî óáèâ, ñâ³é æàäîáîþ çîëîòà óì çàñë³ïèâøè;
Ïðî ñåñòðèíå â³í êîõàííÿ íå äáàº, é çàòàþº äîâãî
582
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
Çëî÷èí ï³äñòóïíèé, ³, ìàðíèõ íàä³é äàþ÷è ¿é áàãàòî,
Ïðîñòî ãëóçóº ç êîõàííÿ ñåñòðè. Òà ó ñí³ ÷îëîâ³ê ¿é,
Ùå íå ïîõîâàíèé äîòè, ç’ÿâèâñÿ. Ïîáë³äëå îáëè÷÷ÿ
 ñòðàõó ï³äí³ñøè, æàõëèâèé â³âòàð ³ çàë³çîì ïðîáèò³
Ãðóäè â³äêðèâ â³í ³ çëî÷èí òàºìíèé â ñ³ì’¿ ðîç’ÿñíèâ ¿é.
Ðàäèòü ò³êàòè ìåðù³é, ïîêèíóòè ð³äíó êðà¿íó.
Ùîá óäàëàñÿ öÿ âòå÷à, âêàçàâ ¿é, äå ñêàðáè óêðèòî,
Äå ï³ä çåìëåþ âàãà íåçì³ðåííà ³ çîëîòà, é ñð³áëà.
Âðàæåíà âñ³ì öèì ijäîíà ³ äðóç³â ºäíàº, ³ âòå÷ó
Ç íèìè ãîòóº. dzéøëèñÿ âñ³ ò³, ùî øàëåíà íåíàâèñòü
 íèõ äî òèðàíà áóëà àáî æàõ áóâ áåçìåæíèé. Çàáðàâøè
Âñ³ êîðàáë³, ùî íà òîé ÷àñ ãîòîâ³ áóëè, íàñèïàþòü
Çîëîòà ïîâíî, âåçóòü ÷åðåç ìîðå áàãàòñòâî ñêóïîãî
ϳãìàë³îíà, – âîæäåì ó íèõ æ³íêà. Äîáèëèñü äî ì³ñöÿ,
Äå íèí³ ìóðè âåëèê³ é íîâà êàðôàãåíñüêà òâåðäèíÿ
Âèðîñëà, é çåìëþ êóïèëè,– â³ä ñïîñîáó êóïë³ ò³º¿
Á³ðñîþ çâåòüñÿ, áî ñò³ëüêè êóïèëè, ÿê ìîæå çàéíÿòè
Øêóðà âîëà. Àëå âè ùî çà ëþäè, ïðèéøëè ³ç ÿêîãî
Êðàþ? Êóäè âàì äîðîãà?” Íà ö³ çàïèòàííÿ ãåðîé íàø
³äïîâ³äàº, ç³òõíóâøè, à ìîâà ç äíà ñåðöÿ âèõîäèòü:
“Î áîãèíå, êîëè á ðîçïîâ³â ÿ ç ñàìîãî ïî÷àòêó
É ÷àñ ÿêáè â òåáå çíàéøîâñÿ íåùàñòü íàøèõ ñëóõàòè ïîâ³ñòü,
Ñêîðî á ³ äåíü çàê³í÷èâ, Îë³ìï çà÷èíÿþ÷è, Âåñïåð.
Ùå ÿê ïî ð³çíèõ ìîðÿõ ìè ïëèâëè ç ñòàðîäàâíüî¿ Òðî¿, –
Ìîæå, é äî âàøèõ óøåé òî¿ Òðî¿ ³ì’ÿ äîñÿãíóëî,–
Àæ äî ë³â³éñüêîãî áåðåãà áóðÿ ñòðàøíà íàñ çàãíàëà.
ß – òîé ïîáîæíèé Åíåé, ùî ïåíàò³â â³ä âîðîãà âèðâàâ;
Íà êîðàáë³ ¿õ âåçó, ³ äî ç³ð ìîÿ ñëàâà ñÿãàº.
ß áàòüê³âùèíè øóêàþ, ²òà볿, ðîäó øóêàþ,
Ùî â³ä Þï³òåðà âèéøîâ íàéâèùîãî. ѳâ ÿ íà äâàäöÿòü
Ñóäåí íà ìîð³ ôð³ã³éñüêîìó. Ìàòè áîãèíÿ âêàçàëà
Øëÿõ, ³ ÿ äîë³ ïîñëóõàâ. Ç íèì ñ³ì ëèø çîñòàëîñü, ðîçáèòèõ
Åâðîì ³ ìîðåì. ² îò, ñ³ðîìàõà, ÷óæèíöåì áëóêàþ
ß ó ïóñòèí³ ë³â³éñüê³é, ç ªâðîïè ³ ç À糿 ãíàíèé”.
Äîâøå æàë³â íå çíåñëà öèõ Âåíåðà ³ òàê ïåðåáèëà:
“Õòî á òè íå áóâ, ÿ íå â³ðþ, ùîá òè ïðîòè âîë³ áåçñìåðòíèõ
Äèõàâ ïîâ³òðÿì îöèì æèòòºäàéíèì, ÿêùî ó ò³ð³éñüêå
̳ñòî ïðèéøîâ. Îòæå, ñì³ëî ðóøàé, äî ïîðîã³â öàðèö³
Ïðÿìî ³äè. ß â³ùóþ òîá³, ùî ïîâåðíóòüñÿ äðóç³;
Ôëîò âðÿòóâàâñÿ, çì³íèâñü Àêâ³ëîí ³ ïðèâ³â éîãî â ïðèñòàíü,
Òîæ âîðîæèòè íà ïòèöÿõ áàòüêè íåäàðìà ìåíå â÷èëè.
Ëåáåä³â, ãëÿíü òàì, äâàíàäöÿòü âåñåëèì êëþ÷åì íàäë³òàº.
¯õ òî, ÿê ðàíí³ òóìàíè ³ç íåáà ÿñíîãî îïàëè,
Ïòàõ íàïîëîõàâ Þï³òåð³â; îò âîíè äîâãèì ðÿäî÷êîì
583
Публій Вергілій Марон
Âæå îñ³äàþòü íà çåìëþ àáî íà îñ³ëèõ, çäàºòüñÿ,
Äèâëÿòüñÿ çâåðõó. Òî ÿê, ïîâåðíóâøèñÿ, êðèëàìè ìàþòü
Øóìíî ³ íåáî êðóãîì îáë³òàþòü, ñï³âàþ÷è ï³ñíþ,
Òàê òâî¿ ñóäíà ³ ìîëîäü óæå äåñü íà ïðèñòàí³, ìîæå,
400
×è ïàðóñè ðîçïóñòèâøè íà â³òð³, ïðÿìóþòü äî íå¿;
Òè ëèøå éäè ³ ñêåðîâóé ñâ³é êðîê, êóäè øëÿõ òâ³é ïðîâàäèòü”.
Ìîâèëà ³ â³äâåðíóëàñü; ³ øèÿ ñÿéíóëà ðîæåâà,
Êîñè áîæèñò³ ó íå¿ íà ò³ì ³ ÿêèéñü áîæåñòâåííèé
Âèäàëè çàïàõ, îä³ííÿ îïàëî äî ñò³ï, ³ áîãèíÿ
 ñâ³òëîñò³ ïîâí³é ç’ÿâèëàñü. À â³í, ëèø ï³çíàâ ñâîþ ìàò³ð,
Âñë³ä ¿é, ùî â äàëå÷ çíèêàëà, òàêèìè îçâàâñÿ ñëîâàìè:
“Íàùî òàê ÷àñòî é æîðñòîêî îáìàíþºø ñèíà ïóñòèìè
Öèìè ïðèìàðàìè? ×îì öå ðóêîþ òâî¿õ äîòîðêíóòèñü
Ðóê ÿ íå ìîæó, í³ ñëîâà ïî÷óòü, í³ äî òåáå ïðîìîâèòü?”
Òàê íàð³êຠé äî ìóð³â ïðÿìóº. Âåíåðà ó õìàðó
¯õ çàãîðíóëà, ³äó÷èõ, çàïîíîþ ìðÿêè ïîêðèëà,
Ùîá ¿õ í³õòî íå ïîáà÷èâ ³ ïàëüöåì äî íèõ íå òîðêíóâñÿ,
Ùîá íå çàäåðæàâ â äîðîç³, ïðè÷èí íå ïèòàâ ¿õ ïðèõîäó.
Ëåãêî â ïîâ³òð³ ñàìà ïîëåò³ëà íà Ïàôîñ ³ ðàäî
Òàì îãëÿäຠîñåëþ ñâîþ, äå õðàì ¿¿, çâ³äêè
Ëàäàí ñàáåéñüêèé ³ç ñòà â³âòàð³â àðîìàòè ¿é êóðèòü,
Ïàõîù³ ñâ³æîãî êâ³òó â³íêè ïîñèëàþòü äî íå¿.
Ò³ çàâåðíóëè òèì ÷àñîì òóäè, êóäè ñòåæêà âåëà ¿õ,
Âæå é íà ïàãîðá ç³éøëè, ùî íàä ì³ñòî é òâåðäèíþ ñóñ³äíþ
Çâåðõó äèâèâñü. Ç òèõ ãðîìàäü äèâóâàâñÿ Åíåé; ùå íåäàâíî
Òóò ëèøå õèæ³ ñòîÿëè; ç áðàì, ³ç áðóêîâàíèõ âóëèöü,
Ç ðóõó ãó÷íîãî íà íèõ äèâóâàâñÿ. Çà ä³ëî âçÿëèñÿ
Ïàëêî ò³ð³éö³. Îäí³ äëÿ òâåðäèí³ òàì ìóðè áóäóþòü,
²íø³ – êîòÿòü êàì³ííÿ ðóêàìè; ö³ ï³ä áóäîâó
Ïëîùó ð³âíÿþòü, à ò³ áîðîçíîþ ¿é ìåæ³ îáâîäÿòü.
Ñóää³â óæå âèáèðàþòü, íà÷àëüíèê³â, ðàäó ñâÿùåííó.
Ïðèñòàíü âëàøòîâóþòü ³íø³, ò³ çàêëàäàþòü ôóíäàìåíò
Äëÿ ïîáóäîâè òåàòðó, à ö³ – âåëè÷åçí³ êîëîíè
Òåøóòü ³ç ñêåëü, ìàéáóòí³ ãîòóþ÷è ñöåíè îêðàñè.
Òàê, íà÷å áäæîëè íà ëóêàõ êâ³ò÷àñòèõ óë³òêó ïðàöþþòü
 ñîíÿ÷í³é ñïåö³, ÿê ð³é ìîëîäèé âèë³òàòè âæå ìàº,
Àáî òîä³, ÿê ðîñÿòüñÿ ìåäè é ðîçïèðàþòü âæå ñîòè
Ïëèíîì ñîëîäêèì, – îäí³ áåðóòü òå, ùî ¿ì ³íø³ ïðèíîñÿòü,
Ò³ æ, ó ð³é îá’ºäíàâøèñÿ, òðóòí³â ë³íèâèõ ãðîìàäó
Ãîíÿòü â³ä âóëèêà; ïðàöÿ êèïèòü, à ìåäè ô³ì³àìîì
Ïàõíóòü. “Ùàñëèâ³ âè, ìóðè âæå âàø³ çä³éìàþòüñÿ âãîðó!” –
Êàæå Åíåé ³ âåðõ³â’ÿ áóä³âåëü ì³ñüêèõ îãëÿäàº.
Âõîäèòü òîä³, îïîâèòèé ó ìðÿêó, – àæ äèâî ñêàçàòè –
Ïðÿìî â þðáó ³ çì³øàâñÿ ³ç íåþ, í³êîìó íå âèäíèé.
Áóâ ó ñåðåäèí³, â ì³ñò³ ò³ì, ãàé ³ç ðîçê³øíîþ ò³ííþ.
584
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
 íüîìó ïóí³éö³, ïî ìîðþ áóðõëèâîìó ãíàí³, íàéïåðøå
Òå â³äêîïàëè çíàìåííÿ, ÿêå íåñìåðòåëüíà Þíîíà
¯ì ïîêàçàëà,– øâèäêîãî êîíÿ ãîëîâà ïèøíîãðèâà
³ùèì çíàìåííÿì áóëà. Áî íàðîä òîé êîëèñü, ó ìàéáóòí³ì,
Òàê ³ ó â³éíàõ ìàâ áóòè íàéïåðøèì, ÿê ñïðèòíèì â æèòò³ áóâ
Äîâã³ â³êè. Íà ö³ì ì³ñö³ âåëè÷íèé ñ³äîíñüêà ijäîíà
Õðàì áóäóâàëà Þíîí³, áàãàòèé äàðàìè ³ ïîâåí
Ëàñêè áîãèí³. Áóëè â íüîìó ì³äí³ ³ ñõîäè, é ïîðîãè;
Ñâîëîêè ì³ääþ òðèìàëèñÿ, é ì³ääþ áðÿæ÷àëè çàâ³ñè.
450
Âïåðøå ó öüîìó ãàþ â³í ïîáà÷èâ íîâå, ùî çì’ÿã÷èëî
Æàõ éîãî ñåðöÿ, óïåðøå â³äâàæèâñÿ ìàòè íàä³þ,
Äîë³ ùåðáàò³é ñâî¿é òóò óïåðøå ïî÷àâ äîâ³ðÿòè.
Ïîêè â³í ïèëüíî óñå îãëÿäàâ ó ò³ì õðàì³ âåëè÷í³ì,
Æäàâøè öàðèöþ, ³ ïîêè ó ì³ñò³ éîãî äèâóâàëà
Âåëè÷ ìèñòåöüêî¿ ïðàö³, óãëåä³òè âñòèã, ÿê áî¿ âñ³
Òðî¿ çîáðàæåíî, áà÷èâ â³éíó, ïðî ÿêó óæå ñëàâà
 ñâ³ò³ ëóíàëà, Ïð³àìà ï³çíàâ â³í ³ ïîðó÷ – Àòð³ä³â,
Âçäð³â ³ Àõ³ëëà, îáîì ¿ì âîðîæîãî. Ñòàâ ³ çàïëàêàâ:
“ª íà çåìë³ ùå äåñü ì³ñöå, Àõàòå, ÷è º äåñü êðà¿íà,
Äå ùå íå ÷óëè á ïðî íàøó íåäîëþ? ×è áà÷èø,
Ïð³àì îñü, Ñëàâà ³ òóò òàêîæ ìຠñâîþ, ¿é íàëåæíó çàñëóãó;
Âì³þòü òóò ïëàêàòü íàä ãîðåì, á³äîþ æóðèòèñü ëþäñüêîþ.
Ãåòü óâåñü ñòðàõ, áî öÿ ñëàâà ³ íàì ³ùå ñòàíå â ïðèãîä³”.
Òàê ïðîìîâëÿº é áåçïë³äí³ ìàëþíêè ò³ îêîì ãîëóáèòü,
Òÿæêî ç³òõຠé ñëüîçàìè ðÿñíèìè âìèâຠîáëè÷÷ÿ.
Áà÷èòü òóò, ÿê ó áîÿõ êîëèñü òàì, ï³ä Ïåðãàìîì, áóâàëî;
Òàì îí, áà÷, ãðåêè ò³êàþòü, à ìîëîäü òðîÿíñüêà æåíå ¿õ;
Òàì – ñâî¿ì ïîâîçîì ãîíèòü ôð³ã³éö³â Àõ³ëë øîëîìèñòèé.
Îñü íåäàëåêî ³ Ðåçîâ³ øàòðà ï³ä á³ëèì áðåçåíòîì
³í ðîçï³çíàâ ³ çàïëàêàâ. Ò³ øàòðà æàõëèâî ñïóñòîøèâ
Êðîâ³ æàäëèâèé Ò³ä³ä, ïðîíèêøè äî íèõ, êîëè ïåðøèì
Ñíîì âñ³ çàñíóëè; ââ³â êîíåé âîãíèñòèõ â³í â òàá³ð ðàí³øå,
ͳæ íàïèëèñü âîíè ç Êñàíòó é ñêóáíóëè òðîÿíñüêî¿ ïàø³.
 äðóãîìó ì³ñö³ áóëî, ÿê Òðî¿ë óò³êàº, ÿê êèíóâ
Çáðîþ, ñåðäåøíèé õëîï÷èíà, – áîºöü, ùî Àõ³ëëîâ³ ð³âíèé!
Êîí³ ò³êàòü ïî÷àëè, à â³í íàâçíàêè íà ïîðîæí³ì
Ïîâîç³ é â³æêè òðèìàº. Íà øèþ îïàëî âîëîññÿ
É ïèë çàì³òàº, ³ çåìëþ ñêîðîäèòü îáåðíåíèì ñïèñîì.
À îäíî÷àñíî òðîÿíñüê³ æ³íêè éäóòü äî õðàìó Ïàëëàäè,
¯ì íåïðèõèëüíî¿, é îä³æ íåñóòü; â íèõ ðîçïëåòåí³: êîñè,
Ñóì íà îáëè÷÷ÿõ, ïîêîðà, é äîëîíÿìè á’þòü ñåáå â ãðóäè;
Òà â³äâåðíóëàñü áîãèíÿ ³ î÷³ ñïóñòèëà äîäîëó.
Ãåêòîðà òðè÷³ äîâêîëà ³ë³éñüêîãî ìóðó âîëî÷èòü,
Ò³ëî áåçäóøíå Àõ³ëë ïðîäຠòàì, íà çîëîòî âàæèòü.
585
Публій Вергілій Марон
Òóò âæå ðèäàííÿì ã³ðêèì çàðèäàâ â³í ³ç ñàìîãî ñåðöÿ,
Çáðîþ ïîáà÷èâøè âñþ, ³ ïîâ³ç, ³ äðóãîâå ò³ëî.
Áà÷èòü Ïð³àìà, ÿê ðóêè áåççáðîéí³ â áëàãàíí³ ëàìàº.
̳æ ñòàðøèíîþ àõåéö³â ñåáå â³í ï³çíàâ ï³ñëÿ òîãî,
É ñõîäè á³éö³â, ³ ÷îðíîãî Ìåìíîíà â³éñüêî. À äàë³
Ïåíòåñ³ëåÿ ïðèâîäèòü ðÿäè àìàçîíîê; ìîâ ì³ñÿöü
¯õí³ ùèòè; âîíà â øàë³, çàâçÿòòÿì ì³æ òèñÿ÷ ïàëàº,
Çîëîòîòêàíîþ ãðóäè â³äêðèò³ âîíà ï³äâ’ÿçàëà
Ïîâ’ÿççþ, – ä³âà, à áèòèñü ãîòîâà ç ìóæàìè íàð³âí³.
Âñå öå çäàâàëîñü Åíåþ äàðäàíñüêîìó ïîäèâó ã³äíèì,
Àæ çàí³ì³â â³í, ó ì³ñöå îäíî ñâî¿ âòóïèâøè î÷³.
Âõîäèòü äî õðàìó öàðèöÿ êðàñè íåçåìíî¿ Ä³äîíà:
Ïåðøîþ éäå, ñóïðîâîäæåíà ïî÷òîì âåëèêèì þíàöòâà.
Íà÷å óçäîâæ óçáåðåææÿ Åâðîòó àáî íà âåðõ³â’ÿõ ʳíòó
ijàíà âèâîäèòü òàíêè, à çà íåþ þðáîþ
500
Ëèíóòü â³äö³ëü ³ â³äò³ëü îðåàäè, âîíà æ ÷åðåç ïëå÷³
Ñâ³é ñàãàéäàê ïåðåêèíå, éäó÷è, ³ ïîñòàâîþ þíèõ
Âñ³õ ïåðåâèùèòü áîãèíü, àæ Ëàòîí³ áåçìîâíîþ ìëîñòþ
Ñåðöå âìë³âàº. Òàê âèãëÿäàëà é ijäîíà, òàê ñàìî
Âåñåëî ñåðåä þðáè âèñòóïàëà, – íàä öàðñòâîì ìàéáóòí³ì
Ïðàöþ ñàìà äîãëÿäàëà. ѳëà ó õðàì³ ïîòîìó,
Êîëî äâåðåé, íà âèñîê³ì ïðåñòîë³, îïåðøèñü, äîâêîëà æ
Âàðòà ó çáðî¿. Ñóäèëà, çàêîíè äàâàëà, ä³ëèëà
Íàð³âíî ïðàö³ òÿãàð àáî æåðåá âåë³ëà òÿãíóòè.
Äðóç³â òóò ðàïòîì áà÷èòü Åíåé, ùî â âåëèê³é íàäõîäÿòü
Ãóðì³: Àíòåÿ, Ñåðãåñòà, Êëîàíòà õîðîáðîãî é ³íøèõ.
Áà÷èòü â³í òåâêð³â, ùî âèõîð ðîçâ³ÿâ ¿õ ÷îðíèé ïî ìîðþ
² ïî ÷óéíèõ óçáåðåææÿõ, äàëåêèõ êðàÿõ ïîðîçíîñèâ.
Àæ îñòîâï³â â³í ³ ñàì, ³ Àõàò ç íèì ç³ ñòðàõó ³ âò³õè;
Äóæå õîò³ëîñü ¿ì ðóêè ç’ºäíàòè, àëå íåâ³äîì³
Ðå÷³ ãí³òèëè ¿ì ñòðàõîì ñåðöÿ. Îòîæ íåïîì³òíî,
 õìàðó âåëèêó ïîâèò³, ðîçâ³äàòè âèéøëè, ÿêà æ áî
Äîëÿ ñï³òêàëà ìóæ³â, äå ¿õ ôëîò, ïðè ÿê³ì óçáåðåææ³,
Ùî ¿õ ñþäè ïðèâåëî; áî ç óñ³õ êîðàáë³â íàáëèæàëèñü
Âèáðàí³, é ëàñêè áëàãàëè, é äî õðàìó ³øëè ãîì³íëèâî.
À ÿê âîíè, óâ³éøîâøè, çìîãëè ãîâîðèòü îñîáèñòî,
²ë³îíåé, íàéñòàð³øèé, ñïîê³éíî ïî÷àâ ïðîìîâëÿòè:
“Î âîëîäàðêî, ÿê³é äàâ Þï³òåð íîâå çáóäóâàòè
̳ñòî é äàâ ñèëó ïî ïðàâä³ íàðîäàìè ãîðäèìè ïðàâèòü, –
Ïðîñèì òåáå, íåùàñëèâ³ òðîÿíö³, ðîç³ãíàí³ â³òðîì
 õëàíÿõ ìîðñüêèõ, â³äâåðíè òè îä ñóäåí öèõ ïîëóì’ÿ çãóáíå,
Ëþä ïîùàäè íàø ïîáîæíèé ³ çãëÿíüñÿ íà íàøó íåäîëþ.
Ìè íå ïðèéøëè í³ çàë³çàìè íèùèòü ë³â³éñüêèõ ïåíàò³â,
586
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
ͳ ãðàáóâàòè çóõâàëî é äî áåðåãà çíîñèòè çäîáè÷;
Çîâñ³ì ìè ³íøî¿ âäà÷³, ïèõè ó ïîáèòèõ íåìàº.
ª äåñü êðà¿íà äàëåêà, Ãåñïåð³ÿ çâåòüñÿ ó ãðåê³â,
Äàâíÿ êðà¿íà, ðîäþ÷³ñòþ é çáðîºþ ñèëüíà é ìîãóòíÿ.
Æèâ åíîòð³éñüêèé òàì ëþä, à íèí³ ²òà볿 íàçâó,
Êàæóòü, îä éìåííÿ âîæäÿ ñâîãî âíóêè äàëè ò³é êðà¿í³.
Ìè òóäè ¿õàëè. –
Òà Îð³îí õìàðîâ³éíèé íåæäàíî, çä³éìàþ÷è õâèë³,
Íàñ íà ì³ëèíè çàêèíóâ áåçâèõ³äí³, àâñòðàì íåñòðèìíèì
Äàâ íà ïîòàëó, ïî õâèëÿõ áóðõëèâèõ ³ ñêåëÿõ ðîçâ³ÿâ
Íåïðîõ³äíèõ. Ëèøå æìåíüêà ìàëà íàñ ä³ñòàëàñÿ ÿêîñü
Âàøîãî áåðåãà. Ùî çà íàðîä òóò òåïåð ïðîæèâàº?
Ùî çà êðà¿íà òàêà, ùî âàðâàðñüê³ çâè÷à¿ òåðïèòü?
Íàñ íå ïóñêàþòü íà áåðåã ï³ùàíèé, çà çáðîþ áåðóòüñÿ,
Âèéòè íà çåìëþ áîðîíÿòü. ßê ëþäè é ¿õ ñèëà íå ìàþòü
Øàíè ó âàñ, ïîì’ÿí³òü õî÷ áîã³â, ÿê³ ïðàâäó é íåïðàâäó
Çíàþòü. Åíåé áóâ íàø öàð; íå áóëî â íàñ ïðàâ³øîãî ìóæà,
ͳ ïîáîæí³øîãî é âèùîãî â â³éíàõ ³ â ñïðàâ³ â³éñüêîâ³é.
Äîëÿ ÿêùî çáåðåãëà òîãî ìóæà, é ïîâ³òðÿì íàäçåìíèì
Äèõàº, â³í, ³ òåì³íü æîðñòîêà éîãî íå ïîêðèëà, –
Ñòðàõó íåìà â íàñ. Íå áóäåø ³ òè íàð³êàòè, ùî ïåðøà
Ðóêó òè íàì ïîäàëà. Áî ùå â ѳêóë³éñüê³é êðà¿í³
550
³éñüêî, é ì³ñòà, ³ ñëàâåòíèé Àöåñò º òðîÿíñüêî¿ êðîâ³.
Õàé íàì äîçâîëåíî áóäå â³òðàìè ïîøêîäæåíèé ôëîò íàø
Âèòÿãíóòü, â ë³ñ³ êîëîä íàðóáàòè ³ âèòåñàòü âåñëà,
Ùîá, ÿê â³äíàéäåìî ò³ëüêè öàðÿ é òîâàðèñòâî, ìîãëè ìè
¯õàòü â ²òàë³þ ðàäî é øóêàòè ëàòèíñüêîãî öàðñòâà.
À ÿê ðÿòóíîê ïðîïàâ, ³ òè, áàòå÷êó òåâêð³â íàéêðàùèé,
 ìîð³ ë³â³éñüê³ì âòîïèâñÿ, é íåìà äëÿ ²óëà íà䳿,
Õàé õî÷ ïðèíàéìí³ íà âîäè ѳêàí³¿ âåðíåìîñü çíîâó
Ìè, äî Àöåñòà-öàðÿ, ³ óâ³éäåì â ãîòîâ³ îñåë³,
Çâ³äêè ïðèéøëè ìè”. ²ë³îíåé òàê ñêàçàâ, à äàðäàíö³
Âñ³ öå ñõâàëèëè.
Êîðîòêî â â³äïîâ³äü ìîâèòü ijäîíà, ÷îëî ïîõèëèâøè:
“Âèæåí³òü, òåâêðè, ñòðàõ ³ç ñåðäåöü ³ òóðáîòè çàáóäüòå!
Äîë³ òÿãàð ³ íåäàâí³ñòü äåðæàâè ïðèìóøóþòü âëàäíî
Òàê ó÷èíÿòè ³ ñêð³çü ñòåðåãòè øèðî÷åçí³ êîðäîíè.
Ðîäó Åíåÿ ëþäåé õòî íå çíຠ÷è ãîðîäà Òðî¿?
Õòî íå ÷óâàâ ïðî õîðîáðèõ ìóæ³â, ïðî ïîæåæó âîºííó?
Ñåðöå ïóí³éñüêå íå ç êàìåíþ ñïðàâä³, ³, íå â³äöóðàâøèñü
̳ñòà ò³ð³éñüêîãî, ñîíöå ÿñíèõ çàïðÿãà ñâî¿õ êîíåé.
Ñõî÷åòå, ìîæå, â Ãåñïåð³þ ¿õàòü, êðà¿íó âåëèêó,
Òàì, äå Ñàòóðíîâ³ íèâè, ÷è â Åð³êñà êðàé, äî Àöåñòà,
Âîëîäàðÿ, – ñïðèÿòèìó âàì ÿ, äàì ïîì³÷ ïîòð³áíó.
587
Публій Вергілій Марон
Ðàçîì ç³ ìíîþ âè ñõî÷åòå, ìîæå, â ö³ì êðà¿ îñ³ñòè,–
Ãîðîä â³ääàì ÿ, ÿêèé çàêëàäàþ; ñâ³é ôëîò âèòÿãàéòå:
Áóäü òî ÷è òåâêð, ÷è ò³ð³ºöü – ìåí³ öå îäíàêîâî áóäå.
Õàé áè é Åíåé-âîëîäàð, òèì æå ñàìèì ïðèâ³ÿíèé Íîòîì,
 êðàé íàø ïðèáóâ. Ïî âñ³õ óçáåðåææÿõ ³ ìåæàõ ë³â³éñüêèõ
Ïåâíèõ ëþäåé ÿ ïîøëþ ïåðåâ³ðèòü, ÷è, êèíåíèé ìîðåì,
Íå çàáëóäèâñü â³í â ë³ñàõ, ÷è, ìîæå, â ì³ñòàõ äåñü áëóêດ.
Öèìè ñëîâàìè çâîðóøåí³ áàòüêî Åíåé ³ç Àõàòîì
Ìóæí³ì âæå äîâãî ³ç òåìðÿâè âèéòè âñ³ì ñåðöåì áàæàëè.
Ïåðøèé Àõàò äî Åíåÿ ïðîìîâèâ: “Ãåé, ñèíó áîãèí³,
Äóìêà ÿêà ó òâî¿é ãîëîâ³ âèíèêàº? Òè æ áà÷èø,
Âñ³ âðÿòóâàëèñü: ³ ôëîò, ³ ñóïóòíèêè íàø³. Íåìàº
Ëèø îäíîãî, òà ñàì³ òå ìè áà÷èëè, ÿê â³í â ãëèáîê³
Õâèë³ ï³ðíóâ; âñå ³íøå ³ç ñêàçàíèì ìàò³ð’þ çã³äíå”.
Ëåäâå â³í ìîâèâ öå ñëîâî, ÿê ìðÿêà, ùî ¿õ ñïîâèâàëà,
Ðàïòîì ðîçâ³ÿëàñü, ñâ³òëî ïðîçîðå íàâêðóã ðîçëèëîñÿ.
Ñòàâ òóò Åíåé, çàñ³ÿâ ñåðåä ÿñíîñò³ ñîíöÿ, íà áîãà
Âðîäîþ é ïîñòàòòþ ñõîæèé; áî ñèíîâ³ ìàòè ïîäáàëà
Êó÷åð³ áóéí³ òà þíîñò³ áëèñê äàðóâàòè ïóðïóðíèé,
Ðàä³ñòü â î÷àõ ³ âîãîíü çàïàëèëà. Òàê êîñò³ ñëîíîâ³é
Ðóêè ìèòöÿ ùå êðàñè äîäàþòü àáî çîëîòîì æîâòèì
Ñð³áëî ÷è ìàðìóð ïàðîñüêèé îçäîáëþþòü. Òóò äî öàðèö³
Ðàïòîì çâåðíóâñÿ äëÿ âñ³õ íåñïîä³âàíî â³í ³ ïðîìîâèâ:
“Îñü ÿ, – ïðî ìåíå òóò ìîâà, – òðîÿíñüêèé Åíåé, ÿ ç ë³â³éñüêèõ
Õâèëü âðÿòóâàâñü. Î ºäèíà, ùî Òðî¿ íåùàñòÿ áåçìåæí³
Ñåðöå òîá³ çâîðóøèëè; äàíàéöÿìè ùå íå äîáèò³,
Íà ñóõîäîë³ é íà ìîð³ óñÿêèõ ïðèãîä ìè çàçíàëè,
Âñüîãî ïîçáàâëåí³ ìè, – ³ òè íàñ ïðèéìàºø ó ì³ñòî,
600
 ä³ì ñâ³é. ͳ ìè, í³ ç äàðäàíö³â í³õòî, ùî ïî ñâ³òó øèðîê³ì
Áðîäÿòü, óñþäè ðîçñ³ÿí³, ã³äíî¿ äÿêè, ijäîíî,
Ñêëàñòè íå â ñèë³ òîá³. Õàé áîãîâå,– ÿê º ùå áîãè äåñü,
Ùî ïðî ïîáîæíèõ ùå äáàþòü, ÿê ÿêàñü ïðàâäà íà ñâ³ò³,
 ñåðö³ ñóìë³ííÿ ÿêåñü ÿê ùå º äåñü, – òîá³ õàé â³äïëàòÿòü
óäíî. ßêå öå ïîë³òòÿ ùàñëèâå òåáå äàðóâàëî
Ñâ³òîâ³? Ùî çà áàòüêè òàêó ãîæó òåáå ïîðîäèëè?
Äîêè ùå ð³êè ó ìîðå âëèâàòèñÿ áóäóòü, íà ãîðè
Ò³í³ ëÿãàòèìóòü, çîðÿí³ ïàñòèìå íåáî îòàðè, –
×åñòü òâîÿ é ñëàâà íàçàâæäè ëèøèòüñÿ é ³ì’ÿ òâîº â³÷íî
Æèòèìå, õî÷ áè é ÿêèé ìåíå êðàé íå ïîêëèêàâ”.
Ç öèì ñëîâîì ²ë³îíåþ ïðàâèöþ ïðîñòÿã â³í, à ë³âó Ñåðãåñòó,
Ïîò³ì ³ ³íøèì – Êëîàíòîâ³ ìóæíüîìó é ìóæíüîìó
óþ. Âèãëÿäîì ìóæà öüîãî, éîãî äîëåþ âðàæåíà äóæå,
 â³äïîâ³äü òàê ñ³äîíñüêà ijäîíà éîìó ãîâîðèëà:
588
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
“Ñèíó áîãèí³, ÿêà öå á³äà ïî çëèãîäíÿõ íà òåáå
Òàê íàïîñ³ëàñü? ² ùî öå çà ñèëà íà áåðåã áåçìåæíèé
Ïõíóëà òåáå? ×è íå òîé òè Åíåé, ùî éîãî ïîðîäèëà
Ìàòè Âåíåðà Àíõ³ñó äàðäàíñüêîìó â êðà¿ ôð³ã³éñüê³ì,
Äå ѳìîåíò ïðîò³êàº? ß òÿìëþ, ÿê Òåâêðà ïðîãíàëè
Ç ð³äíîãî êðàþ, à â³í äî ѳäîíà ïðèáóâ ³ íîâîãî
Öàðñòâà øóêàâ ç äîïîìîãîþ Áåëà. Áåë æå, ì³é áàòüêî,
ʳïð çðóéíóâàâ ïëîäîíîñíèé ³ âçÿâ ï³ä ñâîþ éîãî âëàäó.
Ç òîãî-áî ÷àñó ïî÷àâøè, ÿ çíàþ âæå ñïðàâè òðîÿíñüê³,
Çíàþ é ³ì’ÿ òâîº ÿ, ³ öàð³â ïåëàñã³éñüêèõ ÿ çíàþ.
Íàâ³òü ³ â âîðîãà òåâêð³â ³ì’ÿ, ïîõâàëàìè ïîâèòå,
É êîð³íü âèâîäèòü â³í ñâ³é ³ç ñòàðîãî òåâêð³éñüêîãî ðîäó.
Îòæå, ðóøàéòå, ìîëîäö³, ³ â íàøó îñåëþ çàõîäüòå.
Ãíàëà é ìåíå òàêîæ äîëÿ ïîä³áíà é ïî âñÿêèõ ïðèãîäàõ
Âðåøò³ ïðèòóëîê íàäàòü ìåí³ â ö³é ïîáàæàëà êðà¿í³:
Ãîðÿ ñàìà ÿ çàçíàëà, òîæ âì³þ â á³ä³ ïîìàãàòè”.
Òàê ïðîìîâëÿº, ³ â öàðñüê³ ïàëàòè çàâîäèòü Åíåÿ,
² îãîëîøóº ðàçîì ó õðàìàõ áîãàì âøàíóâàííÿ.
Òà îäíî÷àñíî òàêîæ íå çàáóëà ïîñëàòè íà áåðåã
Òîâàðèøàì éîãî äâàäöÿòü âîë³â, ñòî ùåòèíÿñòèõ âåïð³â,
Ñîòíþ ÿãíÿò ³ç æèðíèìè ¿õ ìàòåðÿìè – äàðóíîê
 äåíü öåé âåñåëèé:
Âðàç òîä³ ç öàðñüêîþ âåëè÷÷þ âñþ ïî÷èíàþòü îñåëþ
Ïðèãîòîâëÿòè, ëàøòóþòü áåíêåò óñåðåäèí³ äîìó,
Ãàðíî ìåðåæàí³, ïóðïóðîì âèøèò³ ñêàòåðò³ ñòåëÿòü,
Ïîâíî ñð³áëà íà ñòîëàõ, ó ð³çüá³ çîëîò³é ìàëüîâíè÷î
Ïîäâèãè ïðåäê³â õîðîáðèõ çîáðàæåí³ ðÿäîì ïðåäîâãèì,
Â÷èíåí³ íèìè îä ñàìèõ ïî÷àòê³â ñòàðåçíîãî ðîäó.
Òóò æå Åíåé (áî áàòüê³âñüêå ñåðöå ñïîêîþ íå ìàº)
Âèñëàâ øâèäêîãî Àõàòà äî ñóäåí, ùîá òîé ïîâ³äîìèâ
Ñèíà Àñêàí³ÿ, ùî òóò çàéøëî, ³ ïðèâ³â éîãî â ì³ñòî;
(Ñèí-áî Àñêàí³é íå ñõîäèâ ³ç ñåðöÿ ëþá’ÿçíîãî áàòüêà).
Êð³ì òîãî, äàòè äàðóíêè âåëèòü, ÿê³ âèðâàâ ç ðó¿íè
Òðî¿, – ïëàù çîëîòîì øèòèé (áóëè é â³çåðóíêè íà íüîìó),
Òåæ ³ íàì³òêó, ãàïòîâàíó êðàºì â óçîðè àêàíòó,
650
Áàðâè øàôðàíó,– ªëåíè àðã³âñüêî¿ ñòð³é öå, ùî ç äîìó
Âèíåñëà, ÿê â íåçàêîíí³ì ïîäðóææ³ ç ̳êåí äî Ïåðãàìó.
¯õàëà, äàð öå ÷óäîâèé â³ä ìàòåð³ Ëåäè. Êð³ì òîãî,
Áåðëî, ÿêå ²ë³îíà íîñèëà, Ïð³àìîâà ñòàðøà
Äîíüêà, é íàìèñòî íà øèþ ³ç ïåðë³â, äî òîãî – ïîäâ³éíèé
Ç çîëîòà ³ ñàìîöâ³ò³â â³íîê. Ùîá óñå öå íàéøâèäøå
Âèêîíàòü, âèáðàâñÿ çàðàç Àõàò ó äîðîãó äî ñóäåí.
Òà ʳòåðåÿ íîâó òèì ÷àñîì ïðèäóìàëà õèòð³ñòü,
Çàäóì íîâèé ñíóº â ñåðö³, ùîá, ëè÷êî çì³íèâøè é ïîäîáó,
589
Публій Вергілій Марон
Éøîâ Êóï³äîí, ÿê ñîëîäêèé, Àñêàí³é, ³ ïðèñòðàñòü äàðàìè
Ùîá ðîçïàëèâ ó öàðèö³, ³ êîñò³ âîãíåì ¿é íàïîâíèâ.
Ñòðàøíî ¿é äîìó íåïåâíîãî é òèõ äâîºìîâíèõ ò³ð³éö³â;
Íåìèëîñåðäíà Þíîíà, é â’ÿëèòü ¿¿ ñåðöå ùîíî÷³
Çíîâ öåé íåñïîê³é. Òîìó äî êðèëàòîãî ìîâèòü Àìóðà:
“Ñèíó ì³é, ñèëî ìîÿ ³ ìîÿ òè ìîãóòí³ñòü ºäèíà,
Ñèíó, ùî áàòüêà íàéâèùîãî é ñòð³ë íå áî¿øñÿ Ò³ôåÿ.
Îò ÿ äî òåáå ïðèõîäæó ³ ñèëó ïðîøó áîæåñòâåííó, –
Çíàºø òè, ÿê òâîãî áðàòà Åíåÿ â ìîðÿõ ³ íà ñóø³
Ëþòà íåíàâèñòü ëèõî¿ Þíîíè ãàíÿº, òè çàâæäè
Ãîðå ³ç íàìè ä³ëèâ. Îñü òåïåð ô³í³ê³éñüêà ijäîíà
 ãîñò³ ïðèéìຠéîãî ³ ïðèäåðæóº ñëîâîì ëàñêàâèì,
Äóæå áîþñü ÿ ãîñòèíè, ÿêó âèÿâëÿº Þíîíà.
Ïåâíî, âîíà íå çàñïèòü ó òàêó âèð³øàëüíó õâèëèíó.
Îòæå, ÿ ï³äñòóïîì õî÷ó ðàí³øå öàðèöþ óçÿòè,
Æàðó äîäàòè ëþáîâ³, áî ùå ÿêèé áîã ¿¿ çì³íèòü.
Õàé áè é âîíà òàê æå ïàëêî, ÿê ÿ, ïîëþáèëà Åíåÿ,
Òàê, ÿê ëèø òè á çì³ã çðîáèòè,– ïîñëóõàé æå íèí³ ì³é çàäóì:
 ì³ñòî ñ³äîíñüêå ñèí öàðñüêèé ³òèìå òåïåð, éîãî ìèëèé
Áàòüêî çîâå òóäè, ñåðöÿ ìîéîãî òóðáîòó é äàðè â³í
Âñ³ ïîíåñå òóäè, ç ìîðÿ âö³ë³ë³ é ç³ çãàðèùà Òðî¿.
Ñíîì ÿ ïðèñïëþ éîãî é ñîííîãî äåñü íà âåðõ³â’ÿõ ʳòåðè
×è íà âåðøèí³ ²äàë³ÿ â ì³ñö³ ñâÿùåíí³ì ñõîâàþ,
Ùîá íå ç’ÿâèâñÿ íå â ïîðó ³ ï³äñòóï³â öèõ íå ðîçêðèâ áè.
Òè íà îäíó ëèøå í³÷, ³ íå á³ëüø, éîãî âèãëÿä íàñë³äóé,
Õëîïöÿ çíàéîìå îáëè÷÷ÿ ïðèéìè, àäæå é ñàì òè õëîï÷èíà.
Ùîá, ÿê ijäîíà â³çüìå òåáå â ðàä³ñí³é õâèë³ íà ëîíî,
ßê íà öàðñüêîìó áåíêåò³ ¿é ñåðöå ˳åé îáåçæóðèòü,
ßê îá³éìàòè ³ ñîëîäêî ñòàíå òåáå ö³ëóâàòè,
Òè ¿é òàºìíî âëèâ æàðó ó ñåðöå é îòðóòè êîõàííÿ”.
Ëþáî¿ ìàòåð³ ñëîâó ñëóõíÿíèé Àìóð â³äêëàäàº
Êðèëà é ²óëà õîäîþ, âåñåëèé, â äîðîãó âèõîäèòü.
Ñîí íà Àñêàí³ÿ òèõèé Âåíåðà çñèëຠòèì ÷àñîì
², ðîç³ãð³âøè íà ëîí³, çàíîñèòü â ãà¿ ³äàë³éñüê³.
Òàì ìåäîöâ³òíèé ìàéðàí ì’ÿê³ ïîñòåëèâ éîìó êâ³òè,
 ïàõîù³ í³æí³ ñïîâèâ ³ ïðîçîðîþ âêðèâ éîãî ò³ííþ.
Ìàòåð³ ñëîâó ñëóõíÿíèé ³øîâ Êóï³äîí ³ç Àõàòîì,
Öàðñüê³ äàðóíêè ç íèì ðàçîì, ðàä³þ÷è, í³ñ â³í ò³ð³éöÿì.
ßê óâ³éøîâ, ïîñåðåäèí³ âæå íà çîëî÷åí³ì ëîæ³,
Íà êèëèìàõ ïèøíîòêàíèõ âåëè÷íî ëåæàëà öàðèöÿ.
Áàòüêî æ Åíåé, à çà íèì ³ þíàöòâî òðîÿíñüêå – äî íå¿
700
Ðàçîì óñ³ ï³ä³éøëè ³ íàâêîëî íà ïóðïóð ñõèëèëèñü.
Âîäó äëÿ ðóê ïîäàþòü óæå ñëóãè, ç êîðçèí âèêëàäàþòü
Áëàãà Öåðåðè ³ âñ³ì ðóøíèêè ï³äíîñÿòü âîâíèñò³.
590
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì