Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Â äîì³ áóëî òàì ñëóæíèöü ï’ÿòü äåñÿòê³â – äëÿ âñ³õ ãîòóâàòè

Äîâã³ íà¿äê³â ðÿäè é äëÿ ïåíàò³â ï³äòðèìóâàòü âàòðó.

²íøèõ æå ñîòíÿ ä³â÷àò ³ õëîïö³â-îäíîë³òê³â ñò³ëüêè æ

Ñòðàâè íà ñò³ë ïîäàâàëè é âèíà íàëèâàëè ó ÷àðè.

×åðåç ïîðîãè âåñåë³ é ò³ð³éö³â íå ìåíøå ç³éøëîñÿ, –

¯õ çàïðîñèëè íà ëîæà óçîðí³. Äàðàìè Åíåÿ

Äóæå ìèëóþòüñÿ âñ³. ²óëîì ìèëóþòüñÿ âåëüìè,

Ïîëîìåíèñòîþ áîãà ïîäîáîþ, âäàâàíèì ñëîâîì.

Ïëàù ðîçãëÿäàþòü óñ³ é ïîêðèâàëî ó æîâòèõ àêàíòàõ.

À ô³í³ê³éêà íåùàñíà, ïðèçíà÷åíà âæå íà çàãèáåëü,

Ùå íàäèâèòèñÿ äîñèòü íå ìîæå, ãîðèòü â îãëÿäàíí³,

Õëîïöåì, äàðàìè ðîç÷óëåíà äóæå. Â³í æå, Åíåÿ

Ì³öíî îáíÿâøè, íà øè¿ ïîâèñíóâ ³ ëèø çàñïîêî¿â

Ìíèìîãî áàòüêà ãàðÿ÷ó ëþáîâ, ïåðåéøîâ äî öàðèö³.

Òà æ ³ î÷èìà, ³ ñåðöåì óñÿ óæå â íüîìó ³ í³æíî

Òèñíå äî ëîíà; íå çíàº Ä³äîíà, ÿêèé-òî äî íå¿

Áîã ïðèãîðíóâñÿ, íåùàñíî¿. Â³í æå óñå ïàì’ÿòàº,

Ùî àö³äàëüñüêà ìàòóñÿ êàçàëà, é ïîâîë³ áåðåòüñÿ

Ïàì’ÿòü Ñ³õåÿ çàòåðòè, é íîâå ïðèùåïèòè êîõàííÿ,

Â ñåðöå, ïîãàñëå äàâíî, çàáóòå ÷óòòÿ ïîâåðíóòè.

Ùîéíî ïðèòèõ òîé áåíêåò, ³ç ñòîë³â ïî÷àëè ïðèáèðàòè,

É ñòàâèòü êðàòåðè âåëèê³, ³ âèíà â³í÷àòè â³íêàìè.

Ãîì³í ï³øîâ ïî ïàëàò³, â ïðîñòîðèõ ñâ³òëèöÿõ ëóíàº,

Ç ñòåë³ çëîòèñòî¿ ñÿþòü âîãíåì óæå ëàìïè âèñÿ÷³,

Ïîëóì’ÿ ôàêåë³â òåìðÿâó íî÷³ äîëàº. Öàðèöÿ

Êàæå ïîäàòè âàæêèé, ç ñàìîöâ³òàìè, ç çîëîòà êåëèõ

² íàïîâíÿº âèíîì. Ç òîãî êåëèõà Áåë ïèâ íàéïåðøèé,

Ïîò³ì ³ ³íø³ çà çâè÷àºì. Çìîâêëè óñ³ ó ãîñïîä³.

Êàæóòü: “Þï³òåðå, òè âñòàíîâèâ ö³ ãîñòèíí³ çàêîíè, –

Äåíü öåé õàé áóäå ùàñëèâèé ò³ð³éöÿì ³ ç Òðî¿ ïðèáóëèì;

Õàé ïàì’ÿòàþòü ïðî íüîãî ³ íàø³ ïîòîìêè. Ëàñêàâèé,

Âàêõó, íàì áóäü òè, âåñåëîù³â áàòüêó, é òè, äîáðà Þíîíî;

Âè æ ó ëþáîâ³, ò³ð³éö³, óñå òîâàðèñòâî â³òàéòå”.

Ìîâèëà òàê, ³ ïëèííó íà ñò³ë îäëèâàº ïîæåðòâó,

É â³íåöü, äî êåëèõà çëåãêà ëèøå äîòîðêíóâøèñü óñòàìè,

Ïåðåäàëà ³ç ïðèïðîøåííÿì Á³ò³þ. Ùèðî òîé âèïèâ

Ï³ííå âèíî îäíèì äóõîì äî äíà çîëîòîãî. Ïî íüîìó

²íø³ âåëüìîæ³. Íà çîëîòîñòðóíí³é ê³ôàð³ ²îïàñ

Ãðàâ, êó÷åðÿâèé, ï³ñåíü, ùî â Àòëàíòà ìîãóòíüîãî âèâ÷èâñü.

Îïîâ³äàâ â³í ïðî ì³ñÿöÿ çì³íè ³ òüìàðåííÿ ñîíöÿ,

Çâ³äêè ³ ëþäè, é òâàðèíè, ³ çëèâè, ³ ïîëóì’ÿ çâ³äêè.

Çâ³äêè Àðêòóð, ³ ñëüîòëèâ³ Ã³àäè, é Òð³îíè ïîäâ³éí³;

750

Îïîâ³äàâ, ÷îìó ñîíöå òàê âçèìêó ñï³øèòü â îêåàí³

591

Публій Вергілій Марон

Çíèêíóòü, ÿêà ïåðåøêîäà çàòðèìóº íî÷³ ë³íèâ³.

Ïëåùóòü çàâçÿòî â äîëîí³ ò³ð³éö³, çà íèìè é òðîÿíö³.

À áåçòàëàííà Ä³äîíà ïðîâîäèòü âñþ í³÷ ó ðîçìîâàõ

Ð³çíîìàí³òíèõ, áåç êðàþ âïèâàþ÷èñü ïëèíîì êîõàííÿ.

Äóæå ö³êàâèòü ¿¿ ³ Ïð³àìîâà äîëÿ, ³ äîëÿ

Ãåêòîðà, é çáðîÿ, ç ÿêîþ ïðèáóâ ñèí Àâðîðè ìîãóòí³é,

Êîí³ ÿê³ â Ä³îìåäà áóëè, ÿêèé ðîñòîì Àõ³ëë áóâ.

Ìîâèòü íàðåøò³: “Ñêàæè íàì ç ïî÷àòêó íàéïåðøîãî, ãîñòþ,

Âñå ïðî ï³äñòóïíèõ äàíàéö³â, ñêàæè ïðî òðîÿíñüêó íåäîëþ

² ïðî áëóêàííÿ ñâîº, áî ð³ê óæå ñüîìèé ó ìàíäðàõ

Íîñèòü òåáå ³ ïî õëàíÿõ ìîðñüêèõ, ³ ïî âñ³õ ñóõîäîëàõ”.

ÊÍÈÃÀ ÄÐÓÃÀ

Åíåé ðîçïîâ³äàº ïðî çðóéíóâàííÿ Òðî¿. Îáìàíóò³ ï³äñòóïíèìè ðîçìîâàìè ïîëîíåíîãî

ãðåêà Ñ³íîíà, òðîÿíö³, íåçâàæàþ÷è íà çàñòåðåæåííÿ æåðöÿ Ëàîêîîíà, ââîäÿòü ó ì³ñòî

ñïîðóäæåíîãî ãðåêàìè âåëèêîãî äåðåâ’ÿíîãî êîíÿ. Çàõîâàí³ â íüîìó ãðåêè âíî÷³

âèñêàêóþòü ³ îâîëîä³âàþòü ì³ñòîì. Ò³íü Ãåêòîðà ç’ÿâëÿºòüñÿ ó ñí³ Åíåºâ³. Åíåé ðàçîì ç

òîâàðèøàìè éäå â îñòàíí³é á³é. Òîâàðèø³ Åíåÿ ïàäàþòü ó áîðí³ çà ïîëîíåíó ãðåêàìè

Êàññàíäðó. Â áîþ á³ëÿ Ïð³àìîâîãî ïàëàöó Ï³ðð óáèâàº Ïð³àìà. Âåíåðà óìîâëÿº Åíåÿ

ò³êàòè ç ìóð³â çðóéíîâàíî¿ Òðî¿. Åíåé ç óò³êà÷àìè ïîäàºòüñÿ íà ãîðó ²äó.

ÊÍÈÃÀ ÒÐÅÒß

Åíåé ïðîäîâæóº ðîçïîâ³äàòè ïðî ñâî¿ ìàíäðè. Ïîêèíóâøè Òðîþ, â³í âèñàäæóºòüñÿ ó

Ôðàê³¿ ³ çàñíîâóº òàì ì³ñòî Åíåàäó, àëå çëîâ³ñí³ îçíàêè íà ìîãèë³ Ïîë³äîðà ñòðàõàþòü

éîãî, ³ â³í çàëèøàº öþ êðà¿íó. Ïëèâó÷è äàë³, Åíåé çóïèíÿºòüñÿ íà îñòðîâ³ Äåëîñ³, àëå

îðàêóë ñïîíóêàº éîãî ïëèâòè äàë³ íà îñòð³â Êð³ò. Ìîðîâèöÿ íà Êð³ò³ ïðèìóøóº Åíåÿ

çàëèøèòè öåé îñòð³â, – ïåíàòè óâ³ ñí³ ñïðÿìîâóþòü éîãî äî ²òàë³¿. Áóðÿ çàíîñèòü

òðîÿíö³â íà Ñòðîôàäñüê³ îñòðîâè, äå âîíè çóñòð³÷àþòüñÿ ç ãàðï³ÿìè, äàë³ ïðèñòàþòü

äî áåðåã³â Åï³ðó. Â Áóòðîò³ Åíåé çóñòð³÷àº Àíäðîìàõó é Ãåëåíà, ÿêèé â³ùóº éîìó é éîãî

ñóïóòíèêàì äàëüøå ïëàâàííÿ é îáäàðîâóº ¿õ. Òðîÿíö³ ïëèâóòü äàë³ óçäîâæ áåðåã³â ²òàë³¿

é ïðèñòàþòü ó Ñ³ö³ë³¿ á³ëÿ ãîðè Åòíè. Àõåìåí³ä ïîïåðåäæàº Åíåÿ ïðî ê³êëîï³â, ³ òðîÿíö³

ðÿòóþòüñÿ â³ä ¿õ íàïàäó òà áëàãîïîëó÷íî ïðèáóâàþòü äî ì³ñòà Äðåïàí ó Ñ³ö³ë³¿, äå

óìèðàº Àíõ³ç.

ÊÍÈÃÀ ×ÅÒÂÅÐÒÀ

Ä³äîíà ïðèçíàºòüñÿ ñâî¿é ñåñòð³ Àíí³, ùî çàêîõàëàñü â Åíåÿ, ³, ï³äòðèìàíà ñåñòðîþ,

â³ääàºòüñÿ íàä³¿ íà îäðóæåííÿ ç íèì. Ùîá â³äâåðíóòè Åíåÿ â³ä ²òàë³¿, Þíîíà

âèêîðèñòîâóº öå ³ äîìîâëÿºòüñÿ ç Âåíåðîþ ùîäî éîãî îäðóæåííÿ ç Ä³äîíîþ. Ïîëþ-

âàííÿ, áóðÿ ³ “øëþá” Åíåÿ ç Ä³äîíîþ. Ïîãîëîñêà ïðî ëþáîâíèé çâ’ÿçîê ì³æ íèìè.

Ë³â³éñüêèé öàð ßðáà áëàãàº Þï³òåðà ïîêàðàòè Ä³äîíó. Ìåðêóð³é ïîâ³äîìëÿº âîëþ

Þï³òåðà Åíåºâ³, ³ òîé ïîòàé ãîòóºòüñÿ äî âòå÷³. Äîâ³äàâøèñü ïðî íàì³ð êîõàíîãî,

Ä³äîíà ã³ðêî éîìó äîêîðÿº ³ â³äêèäàº âñÿê³ âèïðàâäàííÿ. Òðîÿíö³ ãîòóþòüñÿ äî â³ä-

ïëèòòÿ. Ä³äîíà ðîáèòü îñòàííþ ñïðîáó çàòðèìàòè Åíåÿ. Âîíà ïåðåä÷óâàº ñâîþ

ñìåðòü ³ ãîòóºòüñÿ äî íå¿. Åíåé ç òîâàðèøàìè çàëèøàþòü Êàðôàãåí. Ïîáà÷èâøè, ùî

¿õ ôëîò â³äïëèâàº, Ä³äîíà ïðîêëèíàº Åíåÿ ³ â ðîçïà÷³ âìèðàº.

592

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ïðèñòðàñòü êîõàííÿ ïîðàíèëà òÿæêî öàðèöþ, âæå çäàâíà

Ðàíà öÿ â ñåðö³ ¿¿ ïàëàº âîãíåì íåâèäèìèì.

Ç ïàì’ÿò³ â íå¿ íå ñõîäèòü âåëèêà õîðîáð³ñòü ãåðîÿ

É ðîäó âèñîêà äîñòîéí³ñòü; ó ñåðö³ â³äáèâñü éîãî îáðàç,

Çàêàðáóâàëèñü ñëîâà, ³ íóäüãà íå äàº â³äïî÷èíêó,

Ç Ôåáîâèì ñâ³òëîì ðàííÿ çîðÿ óæå ñâ³ò îãëÿäàëà,

Âîãê³ñòü ³ òåì³íü çì³òàþ÷è ç íåáà, à õâîðà äóøåþ

Ìîâèëà òàê äî ñåñòðè, ùî ãîðþ ¿¿ ñï³â÷óâàëà:

“Ùî çà ñíè ìåíå, Àííî, ñåñòðèöå, áåçðàäíó òóðáóþòü?

Ã³ñòü íåáóâàëèé, ÿêèé çàâ³òàâ òåïåð â íàøó äîì³âêó,

Ùî çà âåëè÷íà ïîñòàâà ó íüîãî, â³äâàãà, õîðîáð³ñòü?

Â³ðþ ÿ é íå ïîìèëÿþñü, áîã³â öå, íàïåâíî, íàùàäîê.

Òîæ áîÿãóçëèâ³ñòü ï³äë³ âèêàçóº äóø³. Ãåé, ñê³ëüêè

Äîëÿ íèì êèäàëà, ìîâèâ â³í, ñê³ëüêè æ áî âîºí ïðîâàäèâ.

Ñåðöþ ÿêáè íå ñêàçàëà ÿ òâåðäî é ð³øó÷å, ùî á³ëüøå

Íå îäðóæóñÿ í³êîëè (ÿê ç ïåðøèì êîõàííÿì ó ìåíå

Íå ïîùàñòèëî é ñê³í÷èëîñÿ ñìåðòþ), ÿêáè îñîðóæí³

Ëîæå ïîäðóæíº é âåñ³ëëÿ ìåí³ íå áóëè, òî ñïîêóñ³,

Ìîæå á, ÿ ö³é ï³ääàëàñü. Îõ, Àííî, òîá³ ïðèçíàþñÿ,

Ùî, ÿê óòðàòèëà ÿ ÷îëîâ³êà, ñåðäåãó Ñ³õåÿ,

Ç äíèíè ò³º¿, ÿê çëî÷èíîì áðàòà ñïëÿìèëèñÿ êðîâ’þ

Íàø³ ïåíàòè,– ºäèíèé ëèø â³í ïî÷óòòÿ â ìåí³ çðóøèâ,

Ñåðöå õèòêå ïðèõèëèâ. Ùî ñòàðå ñïàëàõíóëî êîõàííÿ, ÿ â³ä÷óâàþ.

Òà õàé ï³äî ìíîþ ðîçñòóïèòüñÿ êðàùå

Âãëèá öÿ çåìëÿ, íåõàé áàòüêî ìîãóòí³é äî ò³íåé Åðåáó

Ãðîìîì íåáåñíèì ïîøëå ìåíå â òåì³íü áåçäîííó, í³æ ìàëà á,

Ñîðîìå, âòðàòèòü òåáå ³ çàêîíè òâî¿ ïîòîïòàòè.

Òîé, ùî ç’ºäíàâñÿ ç³ ìíîþ ó ïåðø³ì êîõàíí³, â ìîãèë³, –

Õàé òàì ïèëüíóº éîãî, íà â³÷í³ â³êè çáåð³ãàº”, –

Òàê âîíà ìîâèòü ³ øàòè çëèâàº ðÿñíèìè ñëüîçàìè.

Àííà íà öå: “Òè, íàä ñîíöå ìèë³øà ìåí³, ÷è òè õî÷åø

Â ñìóòêó ñàìîòíÿ ë³òà ìîëîä³ çìàðíóâàòü, íå çàçíàâøè

Àí³ ïîò³õè ç ä³òåé äîðîãèõ, í³ ðîçêîø³â êîõàííÿ?

Äóìàºø, äáàº íåá³æ÷èê³â ïðàõ ÷è ¿õ äóø³ ïðî âñå

Ùå-áî â æàëîá³ òâî¿é ³ç ë³â³éö³â í³õòî ÷è ç ò³ð³éö³â

Íå ïðèõèëèâ òâîãî ñåðöÿ; â³äêèíóòèé ßðá ³ áàãàòî

Âëàäö³â, ùî ¿õ íà çâèòÿãè áàãàò³ ùå Àôðèêè çåìë³

Æèâëÿòü; òè õî÷åø çìàãàòèñü ç êîõàííÿì, äëÿ ñåðöÿ æàäàíèì?

Í³áè òîá³ íåâ³äîìî, íà çåìëÿõ ÷è¿õ òè îñ³ëà?

Òóò îñü ãåòóë³â ì³ñòà, íåçäîëàííîãî â â³éíàõ íàðîäó;

Äàë³ íóì³äè íà êîíÿõ íåãíóçäàíèõ, íåõë³áîñîëüíà

Ñ³ðòà, é áåçâîäíà êðà¿íà, ³ ïëåì’ÿ áàðêå¿â øàëåíå.

Íàùî ñïîãàäóâàòü â³éíè, ùî ç Ò³ðó ãðîçÿòü, ³ ïîãðîçè

Ð³äíîãî áðàòà?

593

Публій Вергілій Марон

Òî ïðîâèä³ííÿ áîæèñòå, çäàºòüñÿ ìåí³, ³ Þíîíè

Ëàñêà â³òðàìè ö³ ñóäíà ³ë³éñüê³ ñþäè îñü ïðèãíàëè.

Ñåñòðî, ïîäóìàé, ÿê³ áóäóòü ñëàâí³ ³ ì³ñòî, é äåðæàâà

Çà äîïîìîãîþ ìóæà òàêîãî? ßêèìè ä³ëàìè

Ñëàâà ïóí³éö³â ïðè çáðîéí³é ïîìî÷³ òåâêð³â çàñÿº!

Áîæî¿ ëàñêè ïðîñè, ³, æåðòâó áëàãàëüíó ïðèí³ñøè,

Ãîñòÿì ãîäè, ³ ïðèäóìóé ïðè÷èíè ÿê³ñü çâîë³êàííÿ,–

Ìîðå, ìîâëÿâ, ùå íå âòèõëî, ùå äîù Îð³îí ïîñèëàº,

Ùå íå çðèõòîâàí³ ñóäíà, é ïîãîäà ³ùå íå ï³äõîæà”.

Öèìè ñëîâàìè çàïàëþº ñåðöå æàãó÷èì êîõàííÿì,

Â äóøó íàä³þ âëèâàº, ³ç ñåðöÿ æåíå íåñì³ëèâ³ñòü.

Çðàçó æ äî õðàì³â ³äóòü âîíè é æåðòâàìè ìèðó áëàãàþòü;

Â æåðòâó îâå÷îê ïðèíîñÿòü äîá³ðíèõ, çà çâè÷àºì ïðåäê³â,

Çàêîíîíîñí³é Öåðåð³, ³ Ôåáîâ³, é áàòüêó Ë³åþ,

Ïåðåäóñ³ì æå Þíîí³, ñâÿò³é îï³êóíö³ ïîäðóææÿ.

×àøó ñàìà áåðå â ðóêè êðàñóíÿ Ä³äîíà é êîðîâ³

Á³ë³é çëèâàº ì³æ ðîãè ÷è ïåðåä áîãàìè ïðîõîäèòü

Ïðè â³âòàðÿõ ïåðåïîâíåíèõ, æåðòâàìè ñâÿòî øàíóº,

Â ãðóäè â³äêðèò³ òâàðèíàì æèâèì ùå âîíà çàãëÿäàº

Ïðèñòðàñíî, â íèõ-áî øóêàº ïîðàäè. Ïóñò³¿ ïðîðîöòâà!

Ùî äîïîìîæóòü ò³ æåðòâè ³ õðàìè ó øàë³ êîõàííÿ?

Âîãíèê íåçðèìèé óòðîáó ç’¿äàº, ³ ðàíà íåâèäíà

Â íå¿ ï³ä ñåðöåì ÿòðèòüñÿ; íåùàñíà Ä³äîíà ïàëàº

Æàðîì êîõàííÿ, ó øàë³ ãàíÿº ïî ö³ëîìó ì³ñòó.

Íà÷å òà ëàíü íåîáà÷íà, êîòîðó ïîö³ëèâ ñòð³ëîþ

Â êð³òñüêîìó ë³ñ³ ïàñòóõ, ùî ñòð³ëàìè ñèïëå íàâêîëî,

É çîâñ³ì íå äáàº ïðî òå, êóäè ç íèõ ÿêà ïîëåò³ëà.

Ëàíü æå ÷èìäóæ óò³êàº ë³ñàìè â ä³êòåéñüê³ ³çâîðè,

Â áîö³ æ ó íå¿ ñòðèìèòü óâåñü ÷àñ òà ñòð³ëà ñìåðòîíîñíà.

Îò ³ç ñîáîþ Åíåÿ âîíà ñêð³çü ïî ãîðîäó âîäèòü,

Ì³ñòî óñå ³ ñ³äîíñüê³ áàãàòñòâà ïîêàçóº, õî÷å

Ùîñü ïîÿñíèòè, òà ðâå íà ï³âñëîâ³. À äåíü çâå÷îð³º –

Çíîâó ò³ ñàì³ áåíêåòè ñïðàâëÿº ³ ñëóõàòè ïðàãíå

Çíîâó, áåçóìíà, ïðî ãîðå òðîÿíñüêå; ñëîâà éîãî ïèëüíî

Ç óñò âèïèâàº. À ïîò³ì, êîëè âæå ðîç³éäóòüñÿ, é ñâ³òëî

Ì³ñÿöÿ çãàñíå, ³ òåì³íü íàñòàíå, é, çàõîäÿ÷è, çîð³

Êëè÷óòü äî ñíó, òî â ïîðîæí³õ ïîêîÿõ ñàìîòíÿ ñóìóº

² íà ïîêèíóòå ëîæå ëÿãàº ñàìà, â³ä÷óâàº

Áëèçüêî é, õî÷à ³ â³äñóòíüîãî, áà÷èòü éîãî á³ëÿ ñåáå –

Àáî, ïîëîíåíà îáðàçîì áàòüêîâèì, í³æíî äî ëîíà

Ãîðíå Àñêàí³ÿ – ìîæå, îáäóðèòü ëþáîâ íåâèìîâíó.

Âåæ³, ïî÷àò³ â³äíèí³, íå òÿãíóòüñÿ âãîðó, ³ çáðîéíèõ

Âïðàâ þíàêè íå âèêîíóþòü, ãàâàí³ é çàõèñíèõ çàìê³â

Çàäëÿ â³éíè íå áóäóþòü; ïðèïèíåíî âñå ñïîðóäæàòè –

É ìóðè âèñîê³, ³ ãð³çí³ ò³ áàøòè, ùî íåáà ñÿãàþòü.

594

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Æ³íêà Þï³òåðà ìèëà, ëèøå çì³ðêóâàâøè, ùî òà âæå

Â ïóòàõ õâîðîáè, òà é ïðî ïîãîâ³ð ¿é, øàëåí³é, áàéäóæå,

Ñëîâîì òàêèì äî Âåíåðè îçâàëàñü Ñàòóðíîâà äîíüêà:

“Ñëàâó âåëè÷íó ³ çäîáè÷ ïðåñâ³òëó âè ðàçîì ïðèäáàëè –

Òè ³ òâ³é ñèí. Âåëèê³ ³ ñëàâí³ âñ³ áóäóòü áîãîâå,

ßê äâà áîãè îäíó æ³íêó îáìàíîì ñâî¿ì ïîäîëàþòü.

Çíàþ ³ òå ÿ ïðåêðàñíî, ùî òè, íàøèõ ìóð³â çëÿêàâøèñü,

Ìàëà â ï³äîçð³ ãîñòèíí³ äîìè â Êàðôàãåí³ ìîãóòí³ì.

ßê, ïðîòå, íàì òóò ïîãîäèòèñü, íàùî ñóïåðíèöòâî íàøå?

×îì íå óêëàñòè íàì â³÷íîãî ìèðó ³ íå îäðóæèòü ¿õ?

100

Òè äîñÿãíóëà, ÷îãî òàê áàæàëà ó ñåðö³ ñâîºìó:

Âæå çàïàëàëà êîõàííÿì Ä³äîíà, æàð êîñò³ ¿é ïàëèòü.

Îòæå, êåðóéìî öèì ñï³ëüíèì íàðîäîì íà ð³âíèõ íà÷àëàõ:

Õàé ³ âîíà ÷îëîâ³êó-ôð³ã³éöåâ³ ñëóæèòü ÿê æ³íêà,

Õàé ³ ò³ð³éö³, ÿê ïðèäàíå, ââ³éäóòü â òâîº âîëîä³ííÿ”.

Ñòåæà÷è äóìêîþ, âñå æ, ÷è íåìà ó ñëîâàõ öèõ îáëóäè,

Ùîá ³òàë³éñüêó ìîãóòí³ñòü çàãíàòè íà áåðåã ë³â³éñüêèé,

Â³äïîâ³äàº Âåíåðà: “Õòî áóäå òàêèé íåðîçóìíèé,

Ùîá íå ãîäèâñÿ íà öå ³ ç òîáîþ â³éíó ïî÷èíàâ áè?

Ò³ëüêè á óñå òå, ïðî ùî òè ãîâîðèø, ùàñëèâî çä³éñíèëîñü!

Òà íåïîêî¿òü ìåíå ³ äîëÿ, ³ òå, ÷è Þï³òåð

Çãîäåí, ùîá ñï³ëüíå áóëî ó ïóí³éö³â ç òðîÿíöÿìè ì³ñòî;

Ñõâàëèòü ÷è í³ â³í ñîþç òèõ íàðîä³â, ñïîëó÷åííÿ ¿õíº.

Òè éîãî æ³íêà, òîá³ òàêè ëè÷èòü éîãî ïîïðîñèòè;

Éäè, ÿ ï³äó çà òîáîþ”. Íà öå çíîâ öàðèöÿ Þíîíà:

“Öå âæå ìîÿ áóäå ñïðàâà. Òåïåð óâàæàé, ÿê ÿ õî÷ó

Òå ïîâåñòè âñå, ùî ñòàòèñÿ ìàº, ñêàæó êîðîòåíüêî:

Çàâòðà íà ëîâè Åíåé ³ Ä³äîíà íåùàñíà äî ãàþ

Âè¿õàòü õî÷óòü, ÿê ò³ëüêè Ò³òàí ñâîº ðàííº ïðîì³ííÿ

Ñâ³òîâ³ çàâòðà ïîÿâèòü ³ çåìëþ ïî÷íå îñÿâàòè,

×îðíó ç³øëþ ãðàäîâó íà íèõ òó÷ó, êîëè ãàðÿ÷êîâî

Çàìåòóøàòüñÿ ëîâö³ é îïåðåæóòü ñ³òÿìè ³çâîðè,

Çëèâîþ çìèþ, çàãðàþ ãðîìàìè ³ç õìàðíîãî íåáà.

Âñå òîâàðèñòâî òîä³ ðîçá³æèòüñÿ ³ â òåìðÿâ³ çíèêíå.

Âîæäü òîä³ Òðî¿ é Ä³äîíà, îáîº, âá³æàòü äî ïå÷åðè

Ðàçîì. Ç’ÿâëþñÿ ³ ÿ òàì, ÿêùî æ ³ òâîÿ íà òå áóäå

Âîëÿ, òî ¿õ ó ïîäðóææÿ çâ’ÿæó ÿ íàâ³ê,– õàé íàëåæíà

Áóäå éîìó. Òóò æå áóäå é âåñ³ëëÿ?” Íà òå Ê³òåðåÿ

Çãîäó äàëà é óñì³õíóëàñü, áî ï³äñòóï ¿¿ çðîçóì³ëà.

Ðàííÿ òèì ÷àñîì ³ç õâèëü Îêåàíó âæå âèéøëà Àâðîðà,

² çàñâ³òèëîñÿ íåáî ïðîì³ííÿì, à ìîëîäü äîá³ðíà

Ç áðàì âèñèïàº ³ ñ³ò³ íåñå î÷êóâàò³, ³ ñèëüöÿ,

É ðàòèùà øèðîêîëåç³; ¿çäö³ âè¿æäæàþòü ìàññ³ëüñüê³

Ç òóðìîþ ãîí÷èõ ñîáàê. Òà ÷îìóñü çàáàðèëàñü öàðèöÿ

595

Публій Вергілій Марон

Â ñïàëüí³, ³ æäóòü ïðè ïîðîç³ íà íå¿ ïóí³éñüê³ âåëüìîæ³.

Æäå é äçâ³íêîíîãèé áàñêèé àðãàìàê á³ëÿ âõîäó,– â îçäîá³

Ç ïóðïóðó é çîëîòà â³í íåñïîê³éíî ãëîäàº âóäèëà,

Ï³íîþ âêðèò³. Àæ, çðåøòîþ, âèéøëà ³ç ïî÷òîì âåëèêèì:

Øàòè ñ³äîíñüê³ íà í³é ³ îáøèò³ êàéìîþ â ìåðåæàõ,

² ñàãàéäàê çîëîòèé, ³ç çîëîòà øïèëüêà ó êîñàõ,

Çàñò³áêà ç çîëîòà øàòè áàãðÿí³ íà í³é çàïèíàº.

Îò ³ ôð³ã³éñüêèé ç’ÿâèâñÿ çàã³í, ³ ç ²óëîì âåñåëèì

Âñ³ âèñòóïàþòü. Òà ñåðåä óñ³õ ñàì Åíåé íàéïèøí³øèé

Ì³æ òîâàðèñòâîì ç’ÿâèâñÿ é ç’ºäíàâ ò³ çàãîíè îáèäâà.

Ìîâ Àïîëëîí, ùî äîäîìó ç çèì³âë³ ç-íàä Êñàíòó âåðòàº

² ïðèáóâàº ç Ë³ê³¿ íà Äåëîñ, ùîá òóò â³äíîâèòè

Çíîâ õîðîâîäè, à ïðè â³âòàðÿõ óæå òîâïëÿòüñÿ âñóì³ø

Æèòåë³ Êð³òó é äð³îïè ñòðîêàò³, ³ùå é àãàò³ðñè;

Ñàì â³í ñòóïàº âåðõ³â’ÿìè Ê³íòó, ³ êó÷åð³ áóéí³

Ëàâðîì â³í÷àº ì’ÿêèì, ³ â³íåöü çîëîòèé íàêëàäàº,

150 É ñòð³ëè íà ïëå÷àõ äçâåíÿòü,– òà í³÷èì æå íå ã³ðøèé â³ä íüîãî,

¯äó÷è âåðõè, Åíåé: òàêîþ â³í ñÿº êðàñîþ.

À ïðèáóëè âîíè â ãîðè âèñîê³, ó íåòð³ áåçêðà¿,

Ç ã³ð ïîçá³ãàëè êîçóë³, ³ç ñêåëüíèõ âåðõ³â ðîç³ãíàâøèñü,

Îëåí³ ç äðóãîãî áîêó ïîëÿ ïðîá³ãàþòü ðîçëîã³,

Êóðÿâó çáèëè, ò³êàþòü, þðáîþ âåðõè ïîêèäàþòü.

À ìîëîäåíüêèé Àñêàí³é íà áîðçîìó êîíèêó ãðàº

Ïî äîëèíàõ òî ç îäíèìè, òî ç äðóãèìè éäå â ïåðåãîíè;

Ìîëèòüñÿ â ñåðö³, ùîá òàê éîìó ç ã³ð àáî ëåâ ðóäîøê³ðèé,

Àáî çàï³íåíèé äèêèé êàáàí íà ïóò³ íàãîäèâñÿ.

Àëå òèì ÷àñîì ïî ö³ëîìó íåáó çíÿëèñÿ âåëèê³

Øóìè ³ ãóðê³ò, ³ ðèíóëà çëèâà óñóì³ø ³ç ãðàäîì.

Òóò âåñü ò³ð³éñüêèé çàã³í ³ çà íèì óñÿ ìîëîäü òðîÿíñüêà,

Ç íèìè é äàðäàíñüêèé Âåíåðèí óíó÷îê ó ñòîðîíè ð³çí³,

Ïåðåëÿêàâøèñü, ðîçá³ãëèñü øóêàòü ñîá³ ñõîâó; òóò ð³êè

Ç ã³ð ïîëèëèñÿ. Ä³äîíà é âîëîäàð òðîÿíñüêèé â ïå÷åðó

Âá³ãëè ãëèáîêó, â òó æ ñàìó. ² ïåðøà Çåìëÿ ³ Þíîíà,

Øëþá³â òâîðèòåëüêà, çíàê ïîäàëè. Çà³ñêðèëîñÿ íåáî

² â³äãóêíóëîñü íà øëþá öåé; çàïëàêàëè í³ìôè íà ãîðàõ.

Ìèòü òà íàéïåðøîþ ãîðÿ ³ ñìåðò³ ïðè÷èíîþ ñòàëà.

Ç òî¿ õâèëèíè Ä³äîíà âæå á³ëüøå íå êðèº êîõàííÿ;

Âæå íà ëþäñüêèé ïîãîâ³ð íå çâàæàº, íå äáàº ïðî ñëàâó:

Çâå öå ïîäðóææÿì, ùîá íàçâîþ òîþ ñâ³é ãð³õ ïðèêðàñèòè.

Çàðàç ï³øëà ïî ë³â³éñüêèõ ïðîñòîðèõ ì³ñòàõ Ïîãîëîñêà,

Â ñâ³ò³ â³ä íå¿ øâèäê³øî¿ ãèä³ í³äå íå áóâàº.

Â ðóñ³ æèâà, âîíà ñèë íàáóâàº é ðîñòå ïî äîðîç³;

Ñïåðøó â³ä ñòðàõó ìàëà, âîíà çãîäîì ñÿãàº äî íåáà,

596

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Õîäèòü ñàìà ïî çåìë³, à ãîëîâó â õìàðàõ õîâàº.

Êàæóòü, ùî ìàòè Çåìëÿ ïîðîäèëà ¿¿, áî ñåðäèòà

Â ãí³â³ áóëà íà áîã³â; òîæ ¿¿, âæå îñòàííþ äèòèíó,

Êåÿ ñåñòðó é Åíêåëàäà, ó á³ãó øâèäêó é áèñòðîêðèëó,

¯ì ïîðîäèëà, ïîòâîðó âåëèêó é ñòðàøíó, – ñê³ëüêè â íå¿

Ïåð º íà ò³ë³, òî ñò³ëüêè º é áèñòðèõ î÷åé ïîï³ä íèìè –

Äèâíî ñêàçàòü – ñò³ëüêè æ óñò ³ ó íèõ ÿçèê³â ñò³ëüêè æ ñàìî,

Ñò³ëüêè æ ³ âóõ íàñòîðîæåíèõ. Â òåìðÿâ³ íî÷³ ë³òàº

Ïîì³æ çåìëåþ ³ íåáîì; ³ ñêèãëèòü, î÷åé íå çàïëþùèòü

Íàâ³òü â ñîëîäêîìó ñí³. Âäåíü ñèäèòü, âèãëÿäà íà âåðøå÷êàõ

Áàøò, íà âèñîêèõ ïîêð³âëÿõ, ì³ñòà ç íèõ ëÿêàº âåëèê³,

Áî é íà áðåõëèâ³ â³ñòêè çàâçÿòî ÷àòóº, é íà ïðàâäó.

Öÿ Ïîãîëîñêà íà âñÿê³ ëàäè ïðîñóâàëàñü ì³æ ëþäîì,

Ò³øà÷èñü äóæå, ùî ìîæå ïðî ïðàâäó é íåïðàâäó ñï³âàòè:

Øèðèëà ñêð³çü, ùî ïðè¿õàâ Åíåé ³ç òðîÿíñüêîãî ðîäó

² îäðóæèòèñÿ ç íèì ïîáàæàëà ïðåêðàñíà Ä³äîíà;

Ùî ö³ëó çèìó óæå, çàáóâøè ïðî ñïðàâè äåðæàâí³,

Ò³ëüêè ãóëüí³ é ëàñîëþáñòâó ñòèäêîìó âîíè â³ääàþòüñÿ.

Îñü ÿêó ïîãàíü ðîçíîñèëà ïîì³æ ëþäüìè öÿ áîãèíÿ.

Äàë³ äî ßðáà-öàðÿ çàâåðòàº âîíà ñâî¿ êðîêè,

Ñåðöå ó íüîãî ñëîâàìè ðîçïàëþº, ëþòü âèêëèêàº.

Â³í, ñèí Àììîíà ³ í³ìôè, óìêíóòî¿ â³ä Ãàðàìàíò³â,

Õðàì³â âåëè÷íèõ Þï³òåðó ñòî çáóäóâàâ ó øèðîê³ì

200

Öàðñòâ³ é æåðòîâíèê³â ñòî ³ íà íèõ ïîñâÿòèâ íåâãàñèìó

Âàòðó, ³ áîæó ñòîðîæó íåâïèííó. Äîë³âêà ñïëèâàëà

Êðîâ’þ æåðòîâíîþ, êâ³òè âñ³ëÿê³ â³í÷àëè îäâ³ðêè.

Ðîçãàðÿ÷èâøèñü â³ñòÿìè â³í ïðèêðèìè, â ïðèñòóï³ ëþò³

Â õðàì³, ÿê êàæóòü, ïîñåðåä áîã³â, ïåðåä ¿õ â³âòàðÿìè,

Ðóêè äî íåáà ï³äí³ñøè, Þï³òåðó ùèðî ìîëèâñÿ:

“Î âñåìîãóòí³é Þï³òåð, ÿêîìó íàðîä ìàâðóñ³éñüêèé

Â æåðòâó çëèâà íà áåíêåòàõ ñâî¿õ, íà ìåðåæàíèõ ëîæàõ,

Âàêõà ëåíåéñüêîãî äàð, ÷è òè áà÷èø, ùî ä³ºòüñÿ âêîëî?

Áàòüêó, ÷è æ ìàðíî ãðîì³â áî¿ìîñÿ, ùî ¿õ ïîñèëàºø?

Ìîæå, ³ â õìàðàõ ñë³ï³ áëèñêàâêè, ùî ñòðàøàòü íàñ,

² ãóðê³ò ¿õ âæå áåçñèëèé? Îñü æ³íêà, áëóêàëüíèöÿ â íàø³é êðà¿í³,

Ïîëå êóïèëà ³ ì³ñòî íà í³ì çàñíóâàëà, à ìè ¿é

Öå óçáåðåææÿ äàëè äëÿ óæèòêó çà íàøèì çàêîíîì, –

Ñâàòàííÿ ñì³ëà â³äêèíóòü ìîº, à ïðèéíÿòè Åíåÿ

Íà öàðþâàííÿ. Ïàð³ñ öåé ³ç ïî÷òîì íàï³â÷îëîâ³÷èì

Áîðîäó é âîëîñ, â³ä ìàçåé âîëîãèé, òþðáàíîì ìåîíñüêèì

Íèí³ ï³äâ’ÿçóº é ïðàâèòü çàãàðáàíèì. Ìè æ òîá³ æåðòâè

Â õðàìàõ ïðèíîñèì äàðìà é ëèø ïóñòèì ïîò³øàºìîñü áëèñêîì”.

Âèñëóõàâ áàòüêî âñåâëàäíèé, ÿê ïðè â³âòàð³ â³í ìîëèâñÿ,

É î÷³ íà ìóðè öàðèö³ çâåðíóâ, íà çàêîõàíèõ ïàðó,

597

Публій Вергілій Марон

Ùî ïðèçàáóëè ïðî ñëàâó ëþäñüêó, é äî Ìåðêóð³ÿ ìîâèòü,

É îñü ùî Þï³òåð éîìó äîðó÷àº: “Ïîñëóõàé, ì³é ñèíó,

Êëè÷-íî Çåô³ð³â äî ñåáå, é íà êðèëàõ ëåòè, ³ íàêàç ì³é

Øâèäêî íåñè êð³çü ïîâ³òðÿ âîæäåâ³ äàðäàíñüêîìó, äåñü â³í

Äîë³ øóêà â Êàðôàãåí³ ò³ð³éñüêîìó é íå ïàì’ÿòàº

Ì³ñò, ùî ¿õ äîëÿ éîìó ïðèñóäèëà. Ö³ëêîì íå òàêîãî

Íàì îá³öÿëà êîëèñü éîãî ìàòè âðîäëèâà é äâà ðàçè

Âèðâàëà ö³ëèì ³ç ãðåöüêî¿ ñ³÷³. Êàçàëà, ùî áóäå

Âëàäàðåì â³í ó ²òàë³¿, ïîâíèé ìîãóòíüî¿ ñèëè

É ãóêó âîºííîãî, ñïëîäèòü ïîòîìñòâî äîñòîéíîãî ðîäó,

Êðîâ³ òåâêð³éñüêî¿, ùî â³í ï³äêîðèòü âåñü ñâ³ò ñâî¿é âëàä³.

ßê íå çàïàëþº çîâñ³ì éîãî âæå òèõ ïîäâèã³â ñëàâà,

² ïîòðóäèòèñü íå õî÷å í³ÿê, ùîá òó ñëàâó çäîáóòè,

Òî ÷è ïîæàëóº áàòüêî Àñêàí³þ é ðèìñüêîãî çàìêó?

Ùî â³í çàìèñëèâ? Ïðî ùî ì³æ âîðîæîãî ìð³º íàðîäó,

² äî àâçîíñüêîãî ïëåìåí³ é íèâ çáàéäóæ³ëèé ëàâ³íñüêèõ?

Õàé â³äïëèâàº. Íà öüîìó é óñå – òàê éîìó ñïîâ³ñòèø òè”.

Ìîâèòü, à òîé âæå ãîòîâèé âèêîíóâàòü áàòüêîâó âîëþ.

Ñïåðøó ñàíäàë³¿ ò³ çîëîò³ â³í íà íîãè âçóâàº,

Ùî â ï³äíåáåñíèõ ïðîñòîðàõ íà êðèëàõ íåñóòü ïîíàä âîäè

×è ïîíàä çåìëþ, ÿê âèõîð. À ïîò³ì âçÿâ ã³ëêó, ÿêîþ

Ò³í³ áë³ä³ òî îäí³ âèêëèêàº â³í ç Îðêà, òî ³íø³

Ãîíèòü ó Òàðòàð ñòðàøíèé, íåþ ñíè íàâ³âàº ³ áóäèòü,

Íàâ³òü ìåðöÿì â³äêðèâàþ÷è î÷³; êåðóº â³òðàìè

É ïåðåïëèâàº â³í íåþ ïî õìàðàõ áóðõëèâèõ. Ó ëüîò³

Áà÷èòü ³ âåðõ êàì’ÿíèé, ³ ñò³íè ñòð³ì÷àñò³ Àòëàíòà,

Ùî äîñÿãàº âåðõ³â’ÿìè ñàìîãî íåáà, Àòëàíòà,

Ùî éîãî ãîëîâó, ñîñíàìè âêðèòó, îáêóòóþòü ÷îðí³

Õìàðè êðóãîì, ³ áóð³ ç äîùàìè øóãàþòü íàä íåþ.

250

Ïëå÷³ éîìó çàñèïàþòü ñí³ãè, ç ï³äáîð³ääÿ â ñòàðîãî

Ïëèíóòü ïîòîêè, ³ ëüîäîì ñòðàøíà áîðîäà óçÿëàñÿ.

Âïåðøå îòóò, íà êðèëàõ çë³òàþ÷è ð³âíèõ, Ê³ëëåíåöü

Ñòàâ, ç òîãî ì³ñöÿ â³í êèíóâñü íà õâèë³ óñ³ì ñâî¿ì ò³ëîì,

Íà÷å òîé ïòàõ, ùî íàâêðóã óçáåðåæ, êðóã ñêåëü, äå áàãàòî

Ðèáè, íèçüêî ë³òàº íàä ñàìèìè õâèëÿìè ìîðÿ.

Ñàìå îòàê, ïîì³æ íåáîì é çåìëåþ ë³òàþ÷è, áëèçüêî

Áåðåãà Ë³â³¿, âñþäè ï³ùàíîãî, ð³çàâ ïîâ³òðÿ,

Éäó÷è â³ä ä³äà ïî ìàòåð³ ïðÿìî, Ê³ëëåíñüêèé ïîòîìîê.

Ùîéíî ñòóïíÿìè êðèëàòèìè õèæ â³í òîðêíóâñü Àôðèêàíñüêèõ,

Áà÷èòü Åíåÿ, ÿê òîé óêð³ïëÿº ôîðòåöþ é áóäèíêè

Ñòàâèòü íîâ³. Ó íüîãî ïðè áîö³ áóâ ìå÷, ùî âîãíèñòèì

ßñï³ñîì ñÿÿâ, ìîâ çîð³; íà ïëå÷³ íàêèíóâ êèðåþ,

Ïóðïóðîì ç Ò³ðó ãîð³ëà âîíà, – äàð áàãàòèé Ä³äîíè, –

Çîëîòîì í³æíî ¿¿ âèøèâàëà. Åíåºâ³ çðàçó

598

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ìîâèòü â³í: “Ñòàâèø ï³äâàëèíè ï³ä Êàðôàãåí òè âèñîêèé,

Æ³íö³ â äîãîäó òè ì³ñòî êðàñèâå, îõ ãîðå, áóäóºø!

À ïðî äåðæàâó ñâîþ ³ ïðèçíà÷åííÿ âëàñíå çàáóâ òè?

Øëå ³ç Îë³ìïó ÿñíîãî ìåíå ïîâåëèòåëü áåçñìåðòíèõ,

Ùî ïîòðÿñàº ñâîºþ ìîãóòí³ñòþ íåáî ³ çåìëþ, –

Ç ïîäóâîì â³òðó çâåë³â â³í íàêàçè òîá³ ïåðåäàòè:

Ùî òè çàìèñëèâ? ×îãî ó ë³â³éñüê³ì êðàþ çàáàðèâñÿ?

Ùî æ, êîëè çîâñ³ì òåáå âæå íå âàáèòü òèõ ïîäâèã³â ñëàâà

² ïîòðóäèòèñü íå õî÷åø óæå, ùîá òó ñëàâó çäîáóòè,

Òî ïðèãàäàé, ùî Àñêàí³é ðîñòå, òâ³é ïîòîìîê; ìàéáóòí³é

Òâ³é ñïàäêîºìåöü ²óë, ÿêîìó â ²òàë³¿ öàðñòâî

É ðèìñüêà íàëåæèòü çåìëÿ”. Öå Ê³ëëåíåöü ñêàçàâ ³, íà ñëîâ³

Ö³ì ïåðåðâàâøè, â³í âèãëÿä â³äêèíóâ ëþäñüêèé ³, ðîçïëèâøèñü

Â â³ääàë³ â í³æíó õìàðèíêó, ç î÷åé éîãî äåñü çàãóáèâñÿ.

Àæ çàí³ì³â íàø Åíåé, öå ïîáà÷èâøè, àæ çíåïðèòîìí³â,

Ñòàëî àæ äèáîì âîëîññÿ, ³ ãîëîñ çàñ³êñÿ ó ãîðë³.

Õî÷å ÿê ñò³é óò³êàòè, ïîêèíóòü öþ çåìëþ ñîëîäêó:

Òàê â³í çëÿêàâñÿ ö³º¿ áîã³â îñòîðîãè é íàêàçó.

Ùî æ òóò ðîáèòè? ² ÿê ãîâîðèòè â òîé ÷àñ, ÿê öàðèöÿ

Â øàë³ òàêîìó? Äå âçÿòè â³äâàãè? ² ç ÷îãî ïî÷àòè?

Ïåðåá³ãàº ç îäíîãî íà äðóãå â³í ìèñëþ øâèäêîþ,

Ð³çí³ ìîæëèâîñò³ ëîâèòü, íà âñÿê³ ëàäè ¿õ òëóìà÷èòü.

Á’ºòüñÿ â³í òàê ³ç äóìêàìè, é íàéêðàùîþ öÿ îñü çäàºòüñÿ:

Êëè÷å Ìíåñòåÿ, é Ñåðãåñòà, é ãåðîÿ Ñåðåñòà, ùîá ñóäíà

Íèøêîì ãîòîâèëè, äðóç³â çáèðàëè íà áåðåç³, çàðàç

Ïîòàé ùîá çáðî¿ëèñü òà ùîá òà¿ëè, ÷îìó âñå òå ðîáëÿòü.

Ñàì æå òèì ÷àñîì, êîëè ùå Ä³äîíà ñåðäåøíà íå çíàº

É íå ñïîä³âàºòüñÿ, ùî ðîç³á’ºòüñÿ ¿õ ùèðå êîõàííÿ,

Äóìàòü â³í áóäå, êîëè á ï³äñòóïèòè ó íàéäîã³äí³øó

Ìèòü äëÿ ðîçìîâè ³ ÿê áè äî íå¿ ïðîìîâèòü íàéêðàùå.

Ðàäî öå âñ³ ñïðèéíÿëè ³ âèêîíóþòü ñêîðî íàêàçè.

Õèòðîù³ ö³ çðîçóì³ëà öàðèöÿ (õòî á ì³ã îäóðèòè

Òèõ, ùî êîõàþòü?). ² ïåðøà çáàãíóëà öåé çàäóì ìàéáóòí³é,

Ïåâíîãî é òî áîÿ÷èñÿ, ¿é, îøàë³ë³é, äîíîñèòü

Òà æ Ïîãîëîñêà ëèõà, ùî ôëîò âæå â äîðîãó ëàäíàþòü.

300

Ðîçóì óòðàòèâøè ñâ³é, áîæåâ³ëüíà, ïî ì³ñòó ë³òàº,

Íà÷å øàëåíà ïðè âèíîñ³ ñâÿòîù³â ç õðàìó Ò³àäà,

×è êîëè îðã³é òðèë³òí³õ âëàøòîâóþòü Âàêõîâ³ ñâÿòî

² íà Ê³òåéðîí-ãîð³ ëóíàþòü âíî÷³ çàâèâàííÿ.

Âðåøò³ ñàìà äî Åíåÿ ïðèõîäèòü ³ òàê ïðîìîâëÿº:

“Çðàäíèêó, òè ñïîä³âàâñÿ, ùî çìîæåø òàêèé âåëè÷åçíèé

Çëî÷èí âòà¿òè â³ä ìåíå é ëèøèòü òàéêîìà ìîþ çåìëþ?

×è íå çàäåðæèòü òåáå âæå í³ùî – àí³ íàøå êîõàííÿ,

Àí³ êîëèøíÿ ïðèñÿãà, í³ òå, ùî Ä³äîíà çàãèíå

599

Публій Вергілій Марон

Ñìåðòþ æîðñòîêîþ? Íàâ³òü óçèìêó òè ç ôëîòîì ðóøàºø

² â áóðåâ³¿ ï³âí³÷í³ ïëèâòè ïîñï³øàºø ïî ìîðþ?

Ñåðöÿ íå ìàºø! ßêáè íå â ÷óæ³ òè êðà¿ ³ îñåë³ ¿õàâ, à

Òðîÿ ñòàðà ùå ñòîÿëà á,– ÷è ¿õàâ áè â Òðîþ

Ôëîòîì ïî çáóðåí³ì ìîð³? Â³ä ìåíå ò³êàºø? Áëàãàþ

Ñë³ç öèõ çàðàäè ³ äàíîãî ñëîâà, áî á³ëüøå í³÷îãî

ß ñîá³, á³äí³é, ñàìà íå ëèøèëà, é çàðàäè âåñ³ëëÿ

Íàøîãî, ðàäè ïî÷àòêó ïîäðóææÿ: ÿê äîáðå çðîáèëà

Ùîñü ÿ äëÿ òåáå, ÿê ùî-íåáóäü ç òîãî áóëî òîá³ ìèëå, –

Çìèëóéñü íàä äîìîì, ÿêèé çàãèáàº, îáëèø ñâîþ äóìêó,

ßê ò³ëüêè ìîæíà ïðîñèòè, ïðîøó. ×åðåç òåáå íà ìåíå

Ëþò³ ë³â³éñüê³ íàðîäè é êíÿç³ íóì³ä³éñüê³, é ò³ð³éö³

Âæå âîðîãè ìåí³. Ñîðîì óòðàòèëà ÿ çàäëÿ òåáå

É ÷åñíå ³ì’ÿ ìîº äàâíº, ùî íèì àæ äî ç³ð âåëè÷àëàñü.

Ãîñòþ ì³é, öÿ-áî ëèø íàçâà ïî ìóæó äëÿ ìåíå ëèøèëàñü,

Ëåäâå æèâó, íà ïîòàëó êîìó òè ìåíå ïîêèäàºø?

Îòæå, ÷îãî ìåí³ æäàòè òåïåð? Ò³ëüêè òîãî, ùî áðàò ì³é

Ï³ãìàë³îí îö³ ìóðè ïîòóæí³ çðóéíóº, ÷è ãåòóë

ßðá ó ïîëîí ïîâåäå? Îõ, êîëè á õî÷ ïîòîìêà â³ä òåáå,

Ïîêè ïîêèíåø ìåíå, çà÷àëà áóëà, ùîá õî÷ ìàëåíüêèé

Á³ãàâ Åíåé ïî ñâ³òëèö³ é íàãàäóâàâ ëè÷êîì òâ³é âèãëÿä, –

Íå â³ä÷óâàëà á, ùî ÿ âæå ïðîïàùà òàêà ³ ñàìîòíÿ”.

Òàê ãîâîðèëà, à â³í, ïðèãàäàâøè Þï³òåðà ñëîâî,

É îêîì íå êë³ïíóâ, à â ñåðö³ çìàãàâñÿ òà á³ëü ãàìóâàâ ñâ³é,

Âðåøò³ â³í êîðîòêî êàæå: “Öàðèöå, í³êîëè íå ì³ã áè

ß çàïåðå÷èòü, õî÷ ñê³ëüêè á òè ïîñëóã ñâî¿õ íå çãàäàëà.

Áóäå ïðèºìíî é Åë³ññó ñïîãàäóâàòü, ïîêè ì³é ðîçóì

Áóäå ïðèòîìíèé ³ ïîêè ì³é äóõ çìîæå ðóõàòè ò³ëîì.

Äåùî, äî ðå÷³, ñêàæó: í³êîëè íå ìàâ ÿ íàä³¿

Âòå÷ó ñâîþ çàòà¿òè, íå äóìàé òîãî, ³ í³êîëè

ß íå íîñèâ ñìîëîñêèï³â âåñ³ëüíèõ, òâî¿ì ÷îëîâ³êîì

ß íå ââàæàâñÿ ³ øëþáíèõ ÿ óç íå øóêàâ. ßêáè äîëÿ

Æèòü çà áàæàííÿì äàëà, ïî ñâî¿é óñå ä³ÿòè âîë³,

ß ïîñåëèâñÿ á ó Òðî¿, ïî-ïåðøå, ³ ìèë³ ìîãèëè

Ð³äíèõ íå êèíóâ áè. Çàìîê Ïð³àì³â ñòîÿâ áè âèñîêèé,

Äëÿ ïåðåìîæåíèõ çíîâó òîä³ ÿ Ïåðãàì çáóäóâàâ áè.

Òà äî ²òàë³¿ íàñ Àïîëëîí òåïåð êëè÷å Ãð³íåéñüêèé,

Êëè÷óòü â³ùàííÿ ë³ê³éñüê³ â âåëèêó ²òàë³þ ¿õàòü.

Òàì ³ êîõàííÿ, ³ ð³äíà â³ò÷èçíà. ßêùî ô³í³ê³éêó

Òÿãíå, òåáå, â³ä ë³â³éñüêîãî ì³ñòà é òâåðäèíü Êàðôàãåíà,

×îì òîá³ çàçäðî, ÿê òåâêðè îñÿäóòü â Àâçîí³¿, âðåøò³?

Â³ëüíî æ ³ òåâêðàì äåðæàâè øóêàòè ó çåìëÿõ äàëåêèõ.

Â ÷àñ, êîëè âîãêîþ ìëîþ í³÷ çåìëþ îãîðíå é ïîñõîäÿòü

Çîð³ âîãíèñò³, ò³íü áàòüêà Àíõ³ñà ó ñí³ ìåíå êëè÷å,

600

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì