Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Áóâ ²ë³îí, áóëà ñëàâà äàðäàíñüêà íåìèëîþ, çãëÿíüòåñü

Âè íàä ïåðãàìñüêèì íàðîäîì ëàñêàâî. ² òè, íàéñâÿò³øà

Â³ùàÿ ä³âî, ùî çíàºø ìàéáóòíº, – íå öàðñòâà ïðîøó ÿ,

Ùî íå íàëåæèòü ìåí³, – äàé â Ëàö³¿ òåâêðàì ïðèòóëîê,

Òðî¿ áîãàì ³ ïåíàòàì, ùî ãíàí³ áëóêàþòü.

Çáóäóþ Ôåáîâ³ é Òð³â³¿ ç ÷èñòîãî ìàðìóðó õðàì ³ ñâÿòêîâ³

Äí³ âñòàíîâëþ òà ¿õ ³ìåíåì Ôåáà íàçâó ÿ. É íà òåáå

Çàõèñòîê æäå âåëè÷àâèé â äåðæàâ³ ìî¿é, äå ÿ â³ù³

Êíèãè òâî¿ çàãàäêîâ³ ïðîðîöòâà, ìîºìó íàðîäó

Äàí³, ñêëàäó ³ òîá³, î ìàòè, ìóæ³â ïðèñâÿ÷ó ÿ

Âèáðàíèõ. Ëèø íå äàâàé íà ëèñòî÷êàõ ñâî¿ âîðîæáè íàì,

Ùîá íå ëåò³ëè ðîçêèäàí³, áóéíèì â³òðàì íà çàáàâó;

Äàé íàì ïðîðîöòâî ñàìà, ÿ áëàãàþ”. ² ìîâó óðâàâ â³í.

Òà ó ïå÷åð³ â³ùóíêà, ³ùå íå ïðèáîðêàíà Ôåáîì,

Â øàë³ áóøóþ÷è, ïðîáóº, ÷è íå óäàñòüñÿ ïîçáóòèñü

Áîãà âåëèêîãî ç ñåðöÿ. Òà áîã òèì á³ëüøå óñòà ¿é

Ñï³íåí³ òèñíå, ³ ñåðöÿ ¿é äèê³ñòü ïðèáîðêóº äóæ÷å,

² âòèõîìèðþº. Ðàïòîì ñàì³ âæå ñîáîþ â³äêðèëèñü

Ñòî âåëè÷åçíèõ âîð³ò õðàìîâèõ, ³ ïðîðîöòâî â³ùóíêè

Òàì çàëóíàëî â ïîâ³òð³: “Íàðåøò³, ïî äîâãèõ ïðèãîäàõ,

Ùî íà ìîðÿõ ¿õ çàçíàëè, – é íà ñóø³ ÷åêàþòü ùå âàæ÷³, –

Ââ³éäóòü äàðäàíö³ ó öàðñòâî ëàâ³íñüêå, òè öèì íå òóðáóéñÿ.

Òà âîíè ñêàæóòü: “Áîäàé áè íå âõîäèëè”. Áà÷ó ÿ â³éíè,

Â³éíè æàõëèâ³, ³ Ò³áð ÿ îí áà÷ó, ùî ñïîâíèòüñÿ êðîâ’þ.

Áóäå æ áî òàì Ñ³ìîåíò, áóäå Êñàíò, áóäå òàá³ð äîð³éñüêèé,

² íàðîäèâñÿ âæå â Ëàö³¿ äðóãèé Àõ³ëë â³ä áîãèí³.

Òà íå â³ä³éäå í³êóäè ïðèñóòíÿ ïðè òåâêðàõ Þíîíà,

Â ÷àñ, êîëè òè ó âåëèê³é ïîòðåá³ â ÿêèõ ëèø íå áóäåø

Ì³ñò ³ ïëåìåí ³òàë³éñüêèõ áëàãàòè ñîá³ äîïîìîãè!

Ëèõà òàêîãî ïðè÷èíîþ çíîâó æ äî òåâêð³â ïðèõèëüíà

Áóäå ÷óæèíêà, çíîâ ëîæå ÷óæå...

Òè ëèø íåùàñòü íå ëÿêàéñÿ, ñòàâàé ïðîòè íèõ ñì³ëèâ³øå,

Í³æ äîçâîëÿº òîá³ òâîÿ äîëÿ. Ïóòü ïåðøà ðÿòóíêó,

Ùî é íå ãàäàâ òè ïðî íå¿, â³äêðèºòüñÿ ç ãðåöüêîãî ì³ñòà”.

Öèìè ñëîâàìè Ñ³â³ëëà êóìåéñüêà ³ç ì³ñöÿ ñâÿòîãî

Ñòðàøíî é íåÿñíî âèñï³âóº é âèº ç ïå÷åðè, ïðàâäèâå

100

Ç òåìíèì ì³øàþ÷è. Òàê Àïîëëîí íåþ â³æêàìè ïðàâèòü

² ïîï³ä ãðóäè øàëåíó îñòðîãàìè êîëå. ßê ò³ëüêè

Øàë óñòóïèâ ³ óñòà ¿¿ ñï³íåí³ âòèõëè, ïðîìîâèâ

Öèìè ñëîâàìè ãåðîé íàø Åíåé: “Âæå í³ÿê³, î ä³âî,

Íîâ³ íåùàñòÿ ìåíå íåñïîä³âàí³ á³ëüøå íå ñòð³íóòü.

Âñå âæå â ñâî¿é ãîëîâ³ óÿâèâ ÿ ñîá³ ³ ïðîäóìàâ.

Ëèø îäíîãî ÿ ïðîøó: ÿêùî òóò äî ï³äçåìíîãî öàðñòâà

ª ÿê³ñü äâåð³, º ÷îðíå áîëîòî, ÿêå ðîçëèëîñÿ

611

Публій Вергілій Марон

Ç ïîâåí³ õâèëü Àõåðîíòó, òî õàé æå äîçâîëåíî áóäå

Ñòàòè ìåí³ ïåðåä î÷³ áàòüêà ìîãî äîðîãîãî.

Òè ìåí³ øëÿõ ïîêàæè é â³ä÷èíè òóäè áðàìó ñâÿùåííó.

ß éîãî ç ïîëóì’ÿ âèðâàâ, ÿê òèñÿ÷³ ñòð³ë ïî íàñ áèëè;

Âèí³ñ éîãî ÿ ç þðáè âîðîã³â íà öèõ ïëå÷àõ. Ïðîéøîâ â³í

Ðàçîì ç³ ìíîþ äîðîãó ïî âñ³õ îêåàíàõ, òåðï³â â³í,

Íåì³÷íèé, ìîðÿ ³ íåáà çíåãîäè óñ³ ïîíàä ñèëè

² ïîíàä ñòàðîñò³ äîëþ. Îòîæ â³í íàêàçóâàâ ùèðî,

Ùîá óêëîíèâñü ÿ ïîðîãàì òâî¿ì, ùîá áëàãàâ òåáå äóæå.

Ìàòè, áëàãàþ, çãëÿíüñÿ, âñåñèëüíà, íà ñèíà, íà áàòüêà,

Áî æ ³ Ãåêàòà ãà¿ àâåðí³éñüê³ òîá³ äîðó÷èëà.

Ì³ã æå Îðôåé ³ç òåìðÿâè âèêëèêàòü ìàíè äðóæèíè,

Õî÷ éîãî ñèëà â äçâ³íêèõ ëèøå ñòðóíàõ, â ê³ôàð³ ôðàê³éñüê³é.

Áðàòà òàêîæ ì³ã Ïîëëóêñ â³äêóïèòè ïîçì³ííîþ ñìåðòþ,

Ñòî ðàç ïðîéøîâøè òóäè ³ ñþäè. ×è çãàäàòè Àëê³äà

Àáî Òåñåÿ? ² ì³é â³ä Þï³òåðà ð³ä ðîçïî÷àâñÿ”.

Ïîêè â³í öèìè ñëîâàìè áëàãàâ ³ çà â³âòàð äåðæàâñÿ,

Â³äïîâ³äàëà â³ùóíêà: “Áîæèñòî¿ êðîâ³ ïîòîìêó,

Ñèíó Àíõ³ñà, òðîÿí÷å, ëåãêèé ïåðåõ³ä äî Àâåðíà,

Âäåíü ³ âíî÷³ òàì ÷îðíà Ä³òîâà áðàìà â³äêðèòà,

Ò³ëüêè âåðíóòèñÿ çâ³äòè ³ âèéòè íà ñâ³ò öåé íåáåñíèé –

Öå óæå òðóä, öå ñïðàâà âåëèêà. ² äåÿê³ ò³ëüêè,

Ùî ¿õ Þï³òåð ó ëàñö³ ñâî¿é ïîëþáèâ, ÷è ¿õ äîáëåñòü,

Áîæèõ ñèí³â, àæ íà íåáî ï³äíåñëà. Ë³ñè æ ïîì³æ íàìè,

² íàîêîëî Êîö³ò ðîçëèâ ñâî¿ ÷îðí³¿ âîäè.

Ùî æ, ÿê áàæàííÿ ó òåáå òàêå, òàêà â ñåðö³ æàäîáà

Äâà ðàçè îçåðî Ñò³êñ ïðîïëèâòè ³ äâà ðàçè Òàðòàð

×îðíèé óçäð³òü, ÿê ïðèºìíî íà òðóä öåé øàëåíèé ïóñòèòèñü, –-

Çíàé, ùî ñë³ä ïåðøå çðîáèòè: äåñü êðèºòüñÿ ì³æ äåðåâàìè

Â ò³íÿõ ã³ëëÿ ³ç ëèñòÿì ³ ïðóòòÿì ãíó÷êèì çîëîòåº –

Ñâÿòîù³ öå äëÿ Þíîíè ï³äçåìíî¿, ¿õ óêðèâàº

Ãàé, ³ ïîõìóðîþ ï³òüìîþ ¿õ ñïîâèâàþòü äîëèíè.

Òà íå äîçâîëåíî â ñõîâè ï³äçåìí³ ðàí³øå âñòóïèòè,

Äîêè íå ç³ðâàíî ç äåðåâà íàð³ñò îòîé çëîòîëèñòèé;

Öå ÿê ðàëåöü Ïðîçåðï³íà-êðàñóíÿ ñîá³ âñòàíîâèëà.

Ç³ðâåø òó â³òü çîëîòó – ³ äðóãà óæå âèðîñòàº,

É ã³ëêà îòà âæå òàêèì æå êâ³ò÷àºòüñÿ çíîâó ìåòàëîì.

Îòæå, òè âèñîêî é ïèëüíî äèâèñü ³, ÿê ò³ëüêè ïîáà÷èø,

Â ðóêó áåðè, òàê ãîäèòüñÿ. Áî ëåãêî ñàìà òîá³ äàñòüñÿ,

ßê ëèø ïîêëèêàíèé äîëåþ òè; à ÿê í³, òî íå çíàéäåø

Ñèëè, ùîá âçÿòè ¿¿, íå ç³òíåø ¿¿ é ñòàëëþ òâåðäîþ.

ª á³ëÿ òåáå, êð³ì òîãî, ùå ò³ëî ïîìåðëîãî äðóãà, –

150

Ãåé, òè íå çíàºø, – ³ ö³ëèé òâ³é ôëîò îñêâåðíÿºòüñÿ òðóïîì;

Òè ïî ïîðàäó òèì ÷àñîì ïðèéøîâ ³ íàì òîï÷åø ïîðîãè.

612

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ñïåðøó éîãî â³äíåñè ³ íàëåæíèì âøàíóé ïîõîâàííÿì;

×îðí³ ÿãíÿòà ñþäè ïðèâåäè, ÿê î÷èùåííÿ æåðòâó.

Òàê ëèøå Ñò³êñó ïîáà÷èø ãà¿ ³ æèâèì íåäîñòóïíå

Öàðñòâî”. Ìîâèëà òàê ³, ç³ìêíóâøè óñòà ñâî¿, çìîâêëà.

Ñìóòîê îáëè÷÷ÿ éîãî îãîðíóâ, íåâ³äîìå ìàéáóòíº

Âàæèòü â ñâî¿é ãîëîâ³ â³í. Çà íèì ³ Àõàò ïîñòóïàº,

Â³ðíèé òîâàðèø éîãî, ó òàê³é æå æóðá³, êðîê çà êðîêîì;

Òàê ì³æ ñîáîþ óäâîõ ðîçìîâëÿëè âîíè é ì³ðêóâàëè,

Äðóãà ÿêîãî ïîìåðëîãî ìàëà íà äóìö³ â³ùóíêà,

Ò³ëî ÷èº ïîõîâàòè íàëåæèòü. ² îò íà ñóõîìó

Áåðåç³ áà÷àòü Ì³çåíà âîíè, ùî çàãèíóâ íóæäåííî,

Ñèíà Åîëà – Ì³çåíà. Óì³â â³ä óñ³õ â³í íàéêðàùå

Ì³ääþ ñêëèêàòè ìóæ³â ³ Ìàðñà â íèõ ñï³âîì áóäèòè.

Ãåêòîðà áóâ öå òîâàðèø âåëèêîãî, ç Ãåêòîðîì ðàçîì

Çàâæäè ó á³é â³í õîäèâ, ³ ñóðìîþ, ³ ñïèñîì ñëàâåòíèé,

À ÿê Àõ³ëë ïîêîíàâ òîãî ìóæà é ç³ãíàâ ç öüîãî ñâ³òó,

Öåé çàâçÿòèé ãåðîé ïðèºäíàâñÿ ÿê äðóã äî Åíåÿ,

Äî äàðäàí³éöÿ, ³ âèáðàâ íå ã³ðøå. Òà ðàçó îäíîãî

Â³í, ó áåçóìñòâ³ ñâîºìó, çàãðàâ íàä ïðîñòîðàìè ìîðÿ,

Äóþ÷è â ìóøëþ ïîðîæíþ, é áîã³â ç íèì çìàãàòèñÿ êëèêàâ.

Âèêëèê çìàãàííÿ ïðèéíÿâ ñàì Òð³òîí, ÿêùî â³ðèòè ìîæíà,

² ìåæè ñêåëÿìè, â ñï³íåíèõ õâèëÿõ, âòîïèâ òîãî ìóæà.

Âñ³ îáñòóïèëè êðóãîì éîãî, é òÿæêî óñ³ ãîëîñèëè.

Ïåðøèé íàéá³ëüøå Åíåé ðèäàâ ïîì³æ íèìè ïîáîæíèé.

Ïîò³ì Ñ³â³ëëè íàêàç âèêîíóâàòü øâèäêî áåðóòüñÿ,

² ïî÷èíàþòü â ñëüîçàõ âîíè äåðåâî çíîñèòü íåãàéíî,

² ïîõîðîííå ñêëàäàòè áàãàòòÿ, ùîá íåáà ñÿãàëî.

Éäóòü äî ñòàðåçíîãî ë³ñó, âèñîêîãî çâ³ð³â ïðèòóëêó;

Ïàäàþòü ñîñíè, é âèäçâîíþº ïàäóá ï³ä ëåçîì ñîêèðè,

Áàëêè ðîçêîëþþòü êëèííÿì âîíè áåðåñòîâ³ é äóáîâ³,

Ùå é ÿñåíè âåëè÷åçí³ ç âèñîêèõ âåðõ³â’¿â ñïóñêàþòü.

² ïðè ðîáîò³ òàê³é íå áðàêóº é ñàìîãî Åíåÿ,

Òîâàðèø³â ï³äãàíÿº â³í, ñàì çà òó çáðîþ áåðåòüñÿ.

À çà ðîáîòîþ äóìêó â óì³ â³í ñíóº ñóìîâèòó,

Íà áåçêîíå÷í³ ïîãëÿíå áîðè é ïî÷èíàº ìîëèòèñü:

“Îò êîëè á òå çîëîòåº ã³ëëÿ ì³æ äåðåâ ïîêàçàëîñü

Â öüîìó âåëèêîìó ãà¿ ìåí³? Îõ, ïî ïðàâä³-áî ùèð³é

Âñå, íàø Ì³çåíå, ïðî òåáå íàì â³ùóâàëà â³ùóíêà”.

Ëåäü â³í öå ìîâèâ, ÿê ãîëóá³â ïàðà çëåò³ëà ³ç íåáà

É, ïåðåä ñàìèìè î÷èìà ãåðîÿ ìàéíóâøè, ïðèñ³ëà

Íà ìîð³æêó íà çåëåí³ì. Ï³çíàâ òîä³ âèòÿçü ìîãóòí³é

Ìàòåðí³õ ïòèöü ³, çðàä³âøè, áëàãàâ ¿õ: “Áóäüòå ìåí³ âè

Ïðîâ³äíèêàìè é âêàæ³òü, ÿêùî º äåñü, äîðîãó, ³ ëüîòîì,

Ïðîñòî ïðÿìóéòå â ë³ñè, äå ãàëóççÿ áàãàòå ðîäþ÷ó

613

Публій Вергілій Марон

Çåìëþ çàò³íþº. Ìàòè-áîãèíå, â òÿæêó öþ ãîäèíó

Íå ïîêèäàé ìåíå”. Ìîâèâ ³ ñòàâ; ³ óâàæíî äèâèâñÿ,

Ùî çà çíàêè ïîäàþòü, ³ êóäè ïîïðÿìóþòü ó ëüîò³.

Ò³ æ äëÿ ãîä³âë³ çëåò³ëè íàñò³ëüêè, ùî îêîì äîãëÿíóòü

200

Ì³ã áè, õòî ñòåæèâ çà íèìè. Òîä³, ÿê íàä ãèðëî Àâåðíó

Òÿæêî ïàõó÷îãî âæå ïðèëåò³ëè, òî øâèäêî çíÿëèñÿ

², ÷åðåç ëåãêå ïîâ³òðÿ ìàéíóâøè, íà áàæàí³ì ì³ñö³,

Íà äâîïðèðîäíîìó äåðåâ³ ñ³ëè. À òàì íàäçâè÷àéíå

Çîëîòà ñâ³òëî çàãðàëî â ãàëóçç³; ÿê ÷àñîì áóâàº,

Çàçåëåí³º ïîñåðåä ë³ñ³â ìîëîäèìè ã³ëêàìè

Â íàéòð³ñêó÷³ø³ ìîðîçè îìåëà, ÿêà íà ÷óæîìó

Âèðîñëà êðóãëîìó ïí³ ³ øàôðàííîþ ïîðîñëþ â’ºòüñÿ.

Òàê çîëîòà âèãëÿäàëà ãàëóçêà ó ò³í³ äóáîâ³é,

Òàê øåëåñò³ëè ëèñòî÷êè ó ïîäóâ³ òèõîãî â³òðó.

Æàä³áíî âðàç óõîïèâøè, Åíåé â³ä÷àõíóâ ¿¿ òóò æå,

Õî÷ íå äàâàëàñü, ³ ïðÿìî â äîì³âêó â³ùóíêè çàíîñèòü.

Íà óçáåðåææ³ òèì ÷àñîì Ì³çåíà îïëàêàëè òåâêðè,

Òë³ííîìó ïðàõó áåçìîâíîìó øàíó â³ääàâøè îñòàííþ.

Ñîñîí ñìîëèñòèõ áàãàòî é äóáèíè çðóáàâøè, íàéïåðøå

Ñêëàëè âåëèêå áàãàòòÿ âîíè ³ òåìíèì äîâêîëà

Â³òòÿì æàëîáè âñå âìà¿ëè, ñïåðåäó æ ñòàâëÿþòü ð³âíî

Â ðÿä êèïàðèñè ñìóòí³, ¿õ çáðîºþ âêðèâøè ÿñíîþ.

Ùå ³íø³ âîäó ãàðÿ÷ó ãîòóþòü, êîòëè íàñòàâëÿþòü,

Ùîá çàêèï³ëè â âîãí³; ñêîñòåí³ëå â í³é ò³ëî îáìèâøè,

Ìàçÿìè ìàæóòü. Ç÷èíÿºòüñÿ ïëà÷. Òîä³ òë³íí³ îñòàíêè,

Âìèò³ ñëüîçàìè, íà ìàðè êëàäóòü, à íà íèõ çàêèäàþòü

Ùå é ïàïîëîìó áàãðÿíó, â³äîìå óñ³ì ïîêðèâàëî.

Ò³ æ äî áàãàòòÿ óæå ï³ä³éøëè, – ñóìíà öå ïîñëóãà, –

² çà çâè÷àºì áàòüê³â ñìîëîñêèï, â³äâåðíóâøèñü, ï³äêëàëè.

3 ëàäàíó æåðòâà ³ òðèçíà ïàëàº, é ç îëèâîþ æáàíè.

Ò³ëüêè ùî ïîëóì’ÿ çãàñëî ³ ïîï³ë îñ³â, ïîëèëè ùå

Âèíàìè ðåøòêè íåñòë³ë³ é âïèâàþ÷èé ïîï³ë. À êîñò³,

Ç³áðàí³ â ì³äÿíó óðíó, ïîêëàâ Êîð³íåé; à ïîòîìó,

×èñòî¿ âçÿâøè âîäè, â³í òðè ðàçè âñ³õ äðóç³â îáõîäèòü,

Ëåãêî ¿õ êðîïèòü ðîñîþ ç ðîäþ÷î¿ ã³ëêè ìàñëèíè;

Òàê òîâàðèñòâî î÷èñòèâ ³ ñëîâî ïðîìîâèâ ïðîùàëüíå.

Òóò æå ïîáîæíèé Åíåé âèñî÷åííó ìîãèëó íàñèïàâ

² íà âåðøå÷êó ï³äõìàðí³ì ïîêëàâ ³ êåðìî, ³ ñóðìó â³í –

Ìóæà òîãî âñå çíàðÿääÿ. Ì³çåíîì â³ä íüîãî çîâåòüñÿ

Íèí³ ãîðà òà é íà â³÷í³ â³êè áåðåæå öå ³ìåííÿ.

Âñå öå çðîáèâøè, âèêîíóº øâèäêî íàêàçè Ñ³â³ëëè.

Òàì ãëèáî÷åçíà ïå÷åðà áóëà êàì’ÿíà, ùî øèðîê³

×åëþñò³ ìàëà, çàêðèò³ ³ îçåðîì ÷îðíèì, ³ òüìÿíèì

Ë³ñîì. À ïîíàä ïå÷åðîþ òîþ í³êîëè é ïòàøèíà

614

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Íå ïðîë³òàëà, òàêèé-áî òàì ïîäèõ ³ç ÷îðíîãî ãèðëà

Âãîðó çë³òàâ ³ ãåí ï³ä ñàì³ íåáåñà ï³äí³ìàâñÿ.

(Òèì-òî ³ ãðåêè òå ì³ñöå Àîðíîì áåçïòàøíèì íàçâàëè).

Æðåöü òóò íàéïåðøå ïîñòàâèâ ÷îòèðè âîëè ÷îðíîñïèíí³

É ÷îëà âèíîì óçëèâàâ ¿ì, à ïîò³ì ³ç ÷³ë, ç-ïîì³æ ðîã³â,

Âèðâàâ øåðñòèíè íàéäîâø³ é â ñâÿùåííèé âîãîíü ¿õ óêèíóâ;

Öå ÿê çàâäàòîê íà æåðòâó. ² ãîëîñíî êëè÷å Ãåêàòó,

Ñèëüíó ³ â íåá³, é â Åðåá³. À ³íø³ íîæ³ ï³äêëàäàþòü,

Êðîâ ³ùå òåïëó çáèðàþòü ó ÷àø³. Åíåé ï³äñòóïàº

É ñàì ÷îðíîðóííó ÿãíèöþ ìå÷åì óáèâàº äëÿ íåíüêè

250

Ìñòèâèõ áîãèíü ³ ñåñòðè ¿õ âåëèêî¿; ÿë³âêó æ ð³æå

Â æåðòâó òîá³, Ïðîçåðï³íî. Â³äòàê ïî÷èíàº ó ï³òüì³

Â³âòàð ëàäíàòè äëÿ Ñò³êñó âëàäèêè; âñå ì’ÿñî âîëîâå

Â ïîëóì’ÿ êèíóâ, ç ìàñëèíè îë³ºþ òåëüáóõè êðîïèòü,

Â æàð³ ïàëàþ÷³. À ÿê çàáëèñëà âæå çàãðàâà ïåðøà

É ñòàëî ñâ³òàòè íàâêðóã, ï³ä íîãàìè çåìëÿ çàñòîãíàëà,

Çàêîëèõàëèñü âåðõ³â’ÿ ë³ñ³â ³, çäàâàëîñÿ, ÷óòè,

ßê äåñü ñîáàêè çàâèëè ó ï³òüì³ ç ïðèõîäîì áîãèí³.

“Ãåòüòå, íåçâàí³, ãåòü çâ³äñè! Âèõîäüòå! – âîëàº â³ùóíêà, –

Ç ö³ëîãî ãàþ âèõîäüòå óñ³. À òè ó äîðîãó

Ëàäüñÿ ³ ç ï³õîâ ñâ³é âèõîïè ìå÷, áî òóò òðåáà, Åíåþ,

Äóõà áàäüîðîñò³, òðåáà ó ÷àñ öåé çàë³çíîãî ñåðöÿ”.

Ò³ëüêè ñêàçàëà ³ â øàë³ ó ãèðëî â³äêðèòå ïå÷åðè

Âñêî÷èëà; çà ïðîâ³äíèöåþ é â³í âèðóøàº â³äâàæíî.

Âñ³ âè, áîãîâå, âîëîäàð³ äóø, ³ âè, ò³í³ áåçìîâí³,

Õàîñå, é òè, Ôëåãåòîíå, é ïðîñòîðè í³÷íîãî ìîâ÷àííÿ!

Ìîâèòü, ùî ÷óâ ÿ, äîçâîëüòå ³ ç âàøî¿ âîë³ ðîçêðèòè

Òàéíè ï³äçåìíèõ ãëèáèí, îïîâèò³ ó ï³òüìó ãëèáîêó.

Éøëè ó ñàìîòí³é íî÷³ êð³çü ï³òüìó âîíè, ³ ïóñòèíí³

Îáëàñò³ Ä³òà, ³ öàðñòâà ïîðîæí³ éîãî. Îñü òàêîþ

×àñîì áóâàº äîðîãà ó ë³ñ³ ïðè ñÿéâ³ íåïåâí³ì

Ì³ñÿöÿ, â ñâ³òë³ ñêóïîìó, ÿê íåáî Þï³òåð îãîðíå

Òüìîþ, ÿê ÷îðíàÿ í³÷ â³ä ðå÷åé âñ³ ¿õ áàðâè îäí³ìå.

Ïåðåä ïåðåäñ³íêîì ñàìèì, ³çêðàþ, â Îðêîâ³ì ãèðë³

Ñìóòîê ³ ìñòèâà Ãðèçîòà çâèëè ñîá³ ñâî¿ êóáëà.

Ïîøåñò³ òåæ òàì áë³ä³ îñåëèëèñÿ é Ñòàð³ñòü íåâò³øíà,

Ñòðàõ òàì ³ Ãîëîä, äîðàäíèê äî çëîãî, ³ Çëèäí³ ïîãàí³,

Ïîñòàò³ ç âèäó ñòðàøí³. Òàì Ñìåðòü, ³ ñêîðáîòíà Ðîáîòà,

É Ñîí, ñïîð³äíåíèé Ñìåðò³, ³ ãð³øí³ Óò³õè ðîçïóñí³.

Íà ïðîòèëåæí³ì ïîðîç³ Â³éíà ñìåðòîíîñíà é çàë³çí³

Ôóð³é ñâ³òëèö³, à äàë³ Íåçãîäà áåçãëóçäà â ãàäþ÷³

Êîñè ñâî¿ ñêèíäÿ÷êè ïîâïë³òàëà, ó ïàñîö³ âìèò³.

Â ñàì³é ñåðåäèí³ â³òòÿ, ìîâ ðóêè ñòàð³, ïðîñòÿãàº

Ò³íÿâèé áåðåñò âèñîêèé,– íà íüîìó íåíà÷å ãí³çäÿòüñÿ

615

Публій Вергілій Марон

Ìàðåâà ñîíí³, çðàäëèâ³, ï³ä êîæíèì ëèñòî÷êîì îñ³âøè;

Áåçë³÷, êð³ì öüîãî, ïîòâîð òàì ç³áðàëîñÿ ð³çíîìàí³òíèõ:

Â áðàì³ Êåíòàâðè ñòîÿòü íà ïðèïîí³, ³ Ñö³ëëè äâîâèä³,

² Áð³àðåé ñòîðàìåííèé, ³ ãð³çíàÿ ã³äðà Ëåðíåéñüêà,

² âîãíåçáðîéíà Õ³ìåðà, é Ãîðãîíè, ³ Ãàðï³¿ ëþò³,

² òðèò³ëåñíî¿ ïîñòàò³ ò³íü. Òóò Åíåé íàø, ïðîéíÿòèé

Ñòðàõîì ðàïòîâèì, ìå÷à äîáóâàº ³ â³ñòðÿì ó â³÷³

Ñòð³÷íèì óñ³ì íàñòàâëÿº; é ÿêáè ëèø òîâàðèøêà ìóäðà

Íå ïîÿñíèëà éîìó, ùî öå âñå ò³ëüêè ëåãê³, áåçêðîâí³

Ò³í³ ë³òàþòü, ùî öå ³ç ³ñòîò ò³ëüêè ç’ÿâè ïóñò³¿,-–

Áóâ áè íàêèíóâñü íà ò³í³ ³ ìàðíî çàë³çîì ðóáàâ áè.

Çâ³äñè äîðîãà äî õâèëü òàðòàð³éñüêîãî éäå Àõåðîíòó.

Âèð òóò áåçäîííèé áîëîòîì êëåêî÷å é êèïèòü êàëàìóòòþ,

Ãðÿçü óñþ çâ³äñè, é ï³ñîê, ³ íàìóë ó Êîöèò âèêèäàº.

Âîä ³ ð³÷îê öèõ íåçì³ííî Õàðîí ñòåðåæå, ïåðåâ³çíèê,

Ñòðàøíî áðóäíèé, çàêóéîâäæåíèì çàðîñòîì ñèâèì ó íüîãî

300

Âñå ï³äáîð³ääÿ óêðèòå, à î÷³ àæ ³ñêðàìè ñèïëþòü,

Îä³æ êàëüíà ³ç ïëå÷åé, çàâ’ÿçàíà â âóçîë, çâèñàº.

Ñàì â³í ñóäíèíó áàãðîì ï³äïèõàº, â³òðèëàìè ïðàâèòü,

×îâíîì ³ðæàâî¿ áàðâè íåá³æ÷èê³â âîçèòü; âæå äîñèòü

Ï³äñòàðêóâàòèé, òà ñòàð³ñòü ó áîãà ùå êð³ïêà ³ ÿðà.

Äî áåðåã³â öèõ þðáà ðîçìà¿òà âñÿ êèíóëàñü âàëîì,

×îëîâ³êè, ³ æ³íêè, ³ ò³í³ âåëè÷íèõ ãåðî¿â,

Ùî ðîçïðîùàëèñü ç æèòòÿì. Òóò õëîïö³ áóëè ³ ä³â÷àòà,

Ùå íåçàì³æí³, ³ ò³ þíàêè, ùî ¿õ ïåðåä î÷èìà

¯õí³õ áàòüê³â íà áàãàòòÿ ïîêëàëè. ßê ëèñòÿ áàãàòî

Â ïåðøèé îñ³íí³é ìîðîç îáë³òàº â ë³ñàõ, ñê³ëüêè ïòàõ³â

Ç-ïîíàä ãëèáîêîãî ìîðÿ ïðèëèíå, ÿê õîëîä çèìîâèé

Ãåí àæ çà ìîðå æåíå ¿õ, ó òåïë³ êðà¿ ïîñèëàº, –

Âñ³ òàì ñòîÿëè é áëàãàëè, ùîá ïåðøèìè ïåðåâåçòèñÿ,

Ðóêè ñâî¿ ïðîñòÿãàëè, äî äðóãîãî áåðåãà ðâàëèñü.

Òà ïåðåâ³çíèê ïîõìóðèé ïðèéìàº ëèø äåêîãî â ÷îâåí,

²íøèõ óñ³õ â³äãàíÿº, íå õî÷å íà áåðåã ïóñòèòè.

Öå çäèâóâàëî Åíåÿ, é â³í, òèñêîì òèì âðàæåíèé äóæå,

Ìîâèâ: “Ñêàæè ìåí³, ä³âî, ÷îãî öÿ þðáà íàä ð³êîþ

Õî÷å, ÷îãî äîìàãàþòüñÿ äóø³, ³ â ÷îìó ð³çíèöÿ, –

Ö³ ïîêèäàþòü öåé áåðåã, ò³ æ õâèë³ ãðåáóòü êàëàìóòí³?”

Òàê â³äêàçàëà íà öå äîâãîâ³÷íà Åíåºâ³ æðèöÿ:

“Ñèíó Àíõ³ñà, áåç æîäíîãî ñóìí³âó áîæèé ïîòîìêó,

Öå, áà÷, ãëèáîê³ áîëîòà Êîöèòó é ñò³ã³éñüêå áàãíèùå,

Íàâ³òü áîãîâå, ïîêëÿâøèñÿ íèìè, íå çëîìëÿòü ïðèñÿãè.

Âñÿ öÿ þðáà, ÿêó áà÷èø, – ñìóòí³ íåïîõîâàíèõ ò³í³;

Öåé ïåðåâ³çíèê – Õàðîí, à ïî õâèëÿõ ïîõîâàí³ ¿äóòü.

Ïåðøå íå â³ëüíî íà áåðåã ñòðàøíèé ïî öèõ ãëóõîðåâó÷èõ

616

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Õâèëÿõ âîçèòè, í³æ êîñò³ ¿õ ëÿæóòü â ñâî¿õ äîìîâèíàõ.

Ñòî ë³ò áëóêàþòü âîíè ³ íàä áåðåãîì öèì îñü ë³òàþòü,

Ùîéíî òîä³ äîïóñêàþòü ¿õ çíîâ äî äðÿãîâèí æàäàíèõ”.

Òóò çóïèíèâñÿ ïîòîìîê Àíõ³ñà, çàòðèìàâøè êðîêè,

Äóìàâ â³í äîâãî ³ äîëåþ äóø íåùàñëèâèõ æóðèâñÿ.

Òóò ³ ñóìíèõ, ³ ïîçáàâëåíèõ øàíè, íàëåæíî¿ âìåðëèì,

Áà÷èòü Ëåâêàñïà é Îðîíòà, íà÷àëüíèêà ôëîòó ë³ê³éö³â.

¯õ-òî, êîëè âè¿çäèëè ç-ï³ä Òðî¿ íà õâèëÿõ áóðõëèâèõ,

Àâñòåð âòîïèâ, íà ìóæ³â òà ¿õ ÷îâåí íàâ³ÿâøè õâèë³.

Òóò ³ êåðìàíè÷ ñòîÿâ Ïàë³íóð, ùî, ç³ðêè ñïîãëÿäàâøè

Ñåðåä äîðîãè ë³â³éñüêî¿, â ìîðå ñêîòèâñÿ ãëèáîêå,

Âïàâøè ç êîðìè. ² çàëåäâå éîãî òóò ñóìíîãî âï³çíàâøè,

Â ñóò³íêó òåìí³ì, îçâàâñÿ Åíåé: “Õòî æ ç áîã³â, Ïàë³íóðå,

Âèðâàâ òåáå ç-ïîì³æ íàñ ³ â ìîðñüêóþ áåçîäíþ óêèíóâ?

Íó-áî, ñêàæè. Áî ìåíå Àïîëëîí, ÿêèé äîñ³ í³êîëè

Ñëîâà íàì äàíîãî ùå íå çëàìàâ, îáìàíóâ ëèø ó öüîìó.

Â³í-áî ìåí³ ïåðåäð³ê, ùî òè ìîðå çäîðîâèé ïðî¿äåø

² äî àâçîíñüêèõ ïðè÷àëèø çåìåëü. Äå æ îá³öÿíå ñëîâî?”

Òîé æå íà öå: “Àíõ³ñ³äå, íàø âîæäþ, í³ Ôåáà ïðîðîöòâî

Íå îøóêàëî òåáå, àí³ áîã íå âòîïèâ ìåíå â ìîð³.

Áî ï³ä íàâàëîþ ñèëè âåëèêî¿ â ìåíå ç³ðâàëîñü

Ðàïòîì êåðìî, ÿêå äóæå áåð³ã ³ ÿêèì êåðóâàâ ÿ.

350

² ïîòÿãíóâ ÿ éîãî ñòð³ìãîëîâ çà ñîáîþ. Êëÿíóñÿ

Ìîðåì ñóâîðèì, íå òàê â òó õâèëèíó áîÿâñÿ çà ñåáå,

ßê ÿ áîÿâñÿ, ùîá òâ³é êîðàáåëü íå ï³ääàâñÿ òèì õâèëÿì;

Áî æ ³ ïðèëàääÿ ïîçáóâñÿ, é êåðìàíè÷à çáèòî ³ç íüîãî.

Äîâã³ çèìîâ³ òðè íî÷³ ìåòàâ ìíîþ Íîò áóðåâ³éíèé

Ïî íåîáìåæåíèõ âîäíèõ ïðîñòîðàõ; ÷åòâåðòî¿ æ äíèíè

Ç ãðåáíÿ âèñîêî¿ õâèë³ ²òàë³þ âçäð³â ÿ é ïîâîë³

Äî ñóõîäîëó, ðÿòóþ÷èñü, âæå íàáëèæàâñÿ, ÿê çáðîéí³

Ëþäè íà ìåíå íàïàëè ëèõ³, ñïîä³âàþ÷èñü, ìàáóòü, çäîáè÷ óçÿòè.

Â³ä ìîêðîãî îäÿãó ãåòü îáâàæí³â ÿ,

É ðóêè ìî¿ ñêîñòåí³ë³ çà ñêåë³ øîðñòê³ âæå õàïàëèñü.

Õâèëÿ é òåïåð ìåíå ìèº é õèòàº íà áåðåç³ â³òåð.

Ùèðî áëàãàþ, íà ñâ³òëî òåáå çàêëèíàþ íåáåñíå,

Ìèëå òîá³, ³ íà áàòüêà, é ²óëà, òâîþ âñþ íàä³þ,

Âèðâè ³ç ëèõà ìåíå, íåçäîëàííèé! ×è êèíü òè íà ìåíå

Æìåíþ çåìë³, òè öå ìîæåø, çàéäè äî Âåë³íñüêîãî ïîðòó,

×è, êîëè ñïîñ³á º ³íøèé ÿêèé, ùî éîãî ïîêàçàëà

Ìàòè-áîãèíÿ òîá³ – áî íå â³ðþ, ùîá ñàì òè áåç âîë³

Áîæî¿ íàì³ð ìàâ ð³êè ñòðàøí³¿ îö³ ³ Ñò³ã³éñüêå

Îçåðî ïåðåïëèâàòè,– ïîäàé íåùàñëèâîìó ðóêó

² ÷åðåç õâèë³ â³çüìè ³ç ñîáîþ, ùîá õî÷ ï³ñëÿ ñìåðò³

Ì³ã ÿ, íàðåøò³, îòóò ó ñïîê³éí³é îñåë³ ñïî÷èòè”.

617

Публій Вергілій Марон

Òàê â³í ñêàçàâ, à íà öå òàê îçâàëàñü äî íüîãî â³ùóíêà:

“Çâ³äêè òîá³, Ïàë³íóðå, ïðèéøëî öå áàæàííÿ æàõëèâå?

Òè, íåïîõîâàíèé, ìàâ áè ïîáà÷èòè âîäè Ñò³ã³éñüê³

É ãð³çíó ð³êó Åâìåí³ä? Áåç äîçâîëó òè íà öåé áåðåã

Õî÷åø âñòóïèòè? Í³ÿê íå íàä³éñÿ, ùî çìîæåø ìîëüáîþ

Áîæ³ çàêîíè çì³íèòü. Òà ñëîâî óò³õè â òÿæêîìó

Ãîð³ çàòÿì: áî ñóñ³äè, çëîâ³ñíèìè çíàêàìè äîâãî

Ëÿêàí³ ñêð³çü ïî ì³ñòàõ, òâî¿ ç æåðòâàìè êîñò³ âøàíóþòü,

Ïàãîðá ìîãèëüíèé íàñèïëþòü òîá³, òà âëàøòóþòü ³ òðèçíó,

É êðàé öåé íà â³÷í³ ÷àñè íàçîâåòüñÿ ³ì’ÿì Ïàë³íóðà”.

Öèìè ñëîâàìè æóðáó â³ä³ãíàëà ³ á³ëü íà õâèëèíó

Ç ñåðöÿ ñóìíîãî çíÿëà,– â³í ò³øèâñÿ íàçâîþ êðàþ.

Îòæå, éäóòü äàë³ ïî ò³é æå äîðîç³ é äîõîäÿòü äî ð³÷êè;

ßê ïåðåâ³çíèê ïîì³òèâ ¿õ ùå â³ä ñò³ã³éñüêî¿ õâèë³,

ßê òèõèì ãàºì ³øëè, ïðÿìóþ÷è ïðîñòî äî ð³÷êè,

Ïåðøèé äî íèõ îá³çâàâñÿ é ñëîâàìè òàêèìè ïðîìîâèâ:

“Õòî á òè íå áóâ, ùî ó çáðî¿ äî íàøî¿ ð³÷êè ïðÿìóºø,

Íàì óæå çâ³äòè ñêàæè, ÷îãî õî÷åø, ñïèíè ñâî¿ êðîêè.

Òóò-áî ëèø ì³ñöå äëÿ ò³íåé, äëÿ Ñíó é äëÿ ñíîòâîðíî¿ Íî÷³.

Ò³ë æå æèâèõ íà ñò³ã³éñüê³ì ÷îâí³ òóò íå â³ëüíî âîçèòè.

Ðàäîñò³ äîñ³ íå ìàâ ÿ çà òå, ùî ïðèéíÿâ ÿ Àëê³äà

Òóò îñü íà îçåð³, í³ çà Òåñåÿ, í³ çà Ï³ð³òîÿ,

Õî÷, â³ä áîã³â íàðîäèâøèñü, áóëè íåïîáîðíî¿ ñèëè.

Òîé òàðòàð³éñüêó ñîáàêó ç-ï³ä ñàìîãî öàðñüêîãî òðîíó

Â ïóòàõ, òðåìòÿ÷ó, ãîë³ðó÷ âîë³ê, à ò³ äâà íàìàãàëèñü

Ä³òîâó æ³íêó ³ç ñïàëüí³ ñõîïèòè”. Íà öå êîðîòåíüêî

Â³äïîâ³ëà éîìó òàê àìôð³ñ³éñüêà â³ùóíêà: “Íå á³éñÿ,

Ï³äñòóïó òóò í³ÿêîãî íåìàº, íàñèëüñòâà öÿ çáðîÿ

400

Íå çàïîä³º. Â³÷íî íåõàé âîðîòàð âåëåòåíñüêèé

Áðåøå â ïå÷åð³ ³ ò³í³ áåçêðîâí³ ëÿêàº, íåõàé òàì

Â äÿäüêà ïîðîã³â áåçâèííà ïèëüíóº ñîá³ Ïðîçåðï³íà.

Öå îñü òðîÿíåöü, ïîáîæíèé Åíåé, õîðîáð³ñòþ ñëàâíèé;

Â òåì³íü Åðåáà íàéãëèáøó ³äå â³í äî áàòüêà. ßê íàâ³òü

Ïðèêëàä òàêî¿ ëþáîâ³ òåáå íå ðîç÷óëèòü, òî íà îñü, –

² â³äêðèâàº ãàëóçêó, ÿêó ï³ä ïîëîþ õîâàëà, –

Ãëÿíü, ï³çíàâàé”. Â òîãî ñåðöå, çàïàëåíå ãí³âîì, îñòèãëî,

É á³ëüø â³í í³ ñëîâà. Äèâóºòüñÿ ç äàðó ïî÷åñíîãî äîë³,

Ç â³òòÿ, ÿêîãî íå áà÷èâ òàê äîâãî, ³ òåìíî-çåëåíèé

×îâåí íàçàä ïîâåðòàº, ³ áëèçüêî äî áåðåãà ¿äå.

Ïîò³ì âñ³ äóø³, ÿê³ íà ëàâêàõ äîâæåçíèõ ì³ñòèëèñü,

Ãîíèòü ³ ì³ñöå ãîòóº. Â ñåðåäèíó ïîò³ì Åíåÿ,

Âåëåòíÿ, â ÷îâåí ñàäæàº. À òîé çàñêðèï³â âåñü, îáøèòèé

Øêóðîþ, ï³ä òÿãàðåì, ³ êð³çü øïàðè áàãàòî áîëîòà

Âòèñíóëîñü. Ëåäâå, ç á³äîþ, â³ùóíêó é ãåðîÿ çà ð³÷êó

Âèñàäèâ ö³ëèõ, â çåëåíèé êîìèø, ó áîëîòî ñòðàøåííå.

618

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Öåðáåð òðèìîðäèé, âåëèêèé, ðîçòÿøèñü íà ö³ëó ïå÷åðó,

Ñàìå ïðè âõîä³, âñþ ïîâíèâ ì³ñöåâ³ñòü ñâî¿ì âàëóâàííÿì.

Ò³ëüêè óçäð³ëà â³ùóíêà, ùî â íüîãî ãàäþêàìè ´ðèâà

¯æèòüñÿ, êèäàº êîðæèê, çàïðàâëåíèé ç³ëëÿì ÷àð³âíèì

Ç ìåäîì ñîëîäêèì. À â³í òðè ñêàæåí³ ïàùåêè ãîëîäí³

Ìèòòþ ðîççÿâèâ, ³ çäîáè÷ õàïàº, é õðåáåò âåëè÷åçíèé

Ñâ³é íà çåìë³ ïðîñòÿãàº, ðîçë³ãøèñü íà ö³ëó ïå÷åðó.

Ò³ëüêè öåé ñòîðîæ çàñíóâ, à Åíåé âæå âèõîäèòü ³ øâèäêî

Áåðåãîì ð³÷êè ³äå, ç-çà ÿêî¿ í³õòî íå âåðíóâñÿ.

Ðàïòîì ïî÷óëèñÿ êðèêè òîä³ ³ êâèë³ííÿ æàõëèâå,

Ïëàêàëè äóø³ äèòÿ÷³ íà ïåðø³ì ïîðîç³; â³äíÿâøè

¯õ â³ä ãðóäåé ³ æèòòÿ â³ä³áðàâøè óò³õó ñîëîäêó,

×îðíà ãîäèíà âçÿëà ³ â ìîãèë³ ñóìí³é îñåëèëà.

Ïîðó÷ áóëè, ùî áåçâèííèìè ñìåðòíî¿ êàðè çàçíàëè.

Òà íå áåç ñóäó é âîíè, æåáðàêàìè ì³ñöÿ çäîáóâàþòü.

Ì³íîñ-ñóääÿ ïîòðÿñàº òóò óðíîþ é êëè÷å íà ðàäó

Ò³í³ áåçìîâí³, é æèòòÿ, ³ ïðîâèíè óñ³õ ðîçãëÿäàº.

Äàëüø³ ì³ñöÿ çàéíÿëè ò³ ñóìí³, ùî ñàì³ íàëîæèëè

Ðóêó íà ñåáå, íåâèíí³, ÿêèì öå æèòòÿ òàê íàáðèäëî,

Ùî é ïîçáóëèñÿ éîãî. ßê õîò³ëè á òåïåð íà ÿñíîìó

Ñâ³ò³ ³ çëèäí³ âîíè, ³ òÿæêóþ ðîáîòó òåðï³òè!

Íå äîçâîëÿº ¿ì äîëÿ, é íåíàâèñíà õâèëÿ ñóìíîãî

Îçåðà çâ’ÿçóº, é Ñò³êñîâ³ äåâ’ÿòü ðàìåí ¿õ òðèìàþòü,

Âîäó ðîçëèâøè. À áëèçüêî çâ³äñ³ëü, ðîçãîðíóâøèñü, øèðîê³

“Ñìóòêó ïîëÿ” ïîêàçàëèñü, – òàêó âîíè íàçâó òàì ìàþòü.

Òóò áóëè ò³, êîãî æàðîì æîðñòîêå çâ’ÿëèëî êîõàííÿ

Íåìèëîñåðäíå. Ñòåæêàìè áëóêàþòü ó ìèðòîâ³ì ãà¿

É òèõî õîâàþòüñÿ, íàâ³òü ïî ñìåðò³ æóðáè íå ïîçáóâøèñü.

Òóò â³í ïîáà÷èâ ³ Ôåäðó, ³ Ïðîêðó, é ñóìíó Åð³ô³ëó,

Ùî â³ä æîðñòîêîãî ñèíà ïîêàçóº ðàíó æàõëèâó.

Äàë³ Åâàäíó, à òàì Ïàñ³ôàþ ³ Ëàîäàì³þ;

Ñë³äîì ³äå ³ Êåíåé, ùî ðàí³ø þíàêîì áóâ, òà çíîâó

Æ³íêîþ ñòàâ, ùî äîëÿ êîëèøíþ ¿é ñòàòü ïîâåðíóëà.

450

À ïîì³æ íèìè áëóêàëà â âåëèêîìó ë³ñ³ Ä³äîíà –

Ô³í³ê³ÿíêà, à ðàíà ó íå¿ ùå ñâ³æà, ¿¿ æ òî

Çðàçó òðîÿíñüêèé ãåðîé ðîçï³çíàâ òîä³ â ñóò³íêàõ çáëèçüêà, –

Ëèø íåâèðàçíî, ÿê ÷àñîì, êîëè õòîñü ó õìàðàõ ïîáà÷èòü

Ì³ñÿöü íîâèé, ÷è òîé, ìîæå, ïðèâèä³âñü éîìó; â³í çàïëàêàâ

Ðåâíî é ó ùèð³ì êîõàíí³ îòàê ïðîìîâëÿº äî íå¿:

“Á³äíà Ä³äîíî, ÿ áà÷ó, ïðàâäèâà áóëà â ìåíå â³ñòêà,

Ùî òè ïîãàñëà, ìå÷åì ãîñòðîëåçèì æèòòÿ ïðèïèíèâøè.

ß áóâ ïðè÷èíîþ ñìåðò³ òâîº¿? Ç³ðêàìè êëÿíóñÿ,

Íåáîì ³ ïðàâäàìè âñ³ìè, ÿêùî âîíè º ï³ä çåìëåþ,

Ùî ïðîòè âîë³, öàðèöå, òâî¿ áåðåãè ÿ ïîêèíóâ.

619

Публій Вергілій Марон

Àëå íàêàçè áîã³â, ùî âåëÿòü ìåí³ é íèí³ ó ï³òüì³,

Â äèêèõ ì³ñöÿõ íåïðîõ³äíèõ áëóêàòü ñåðåä òåìðÿâè íî÷³,

Âëàäíî ìåíå ïîâåëè. Íå ì³ã ÿ é ïîâ³ðèòè íàâ³òü,

Ùî, â³äïëèâàþ÷è, ñò³ëüêè òîá³ ñïðè÷èíþ ÿ ïå÷àë³.

Êðîêè çàòðèìàé ñâî¿ ³ â³ä íàøèõ î÷åé íå õîâàéñÿ.

Íàùî ò³êàºø? Öå äîëÿ äàëà ðîçìîâëÿòü íàì âîñòàííº”.

Öèìè ñëîâàìè ïàëàþ÷èé ãí³â ¿¿ é ïîãëÿä ïîõìóðèé

Ïðàãíóâ çì’ÿêøèòè Åíåé ³ ç î÷åé ¿¿ âèêëèêàòü ñëüîçè.

Âòóïèâøè î÷³ ó çåìëþ, ñòîÿëà âîíà, â³äâåðíóâøèñü,

² íå çì³íèâñü ¿¿ âèãëÿä ï³ä âïëèâîì ïî÷àòî¿ ìîâè

Á³ëüøå, í³æ áóâ áè öå êàì³íü òâåðäèé ÷è ñêàëà Ìàðïåñ³éñüêà.

Âðåøò³, ç³ðâàëàñÿ ðàïòîì ³ ç ãí³âîì ó ñåðö³ ïîá³ãëà

Çíîâ äî ò³íèñòèõ ãà¿â, äå Ñ³õåé, ÷îëîâ³ê ¿¿ äàâí³é,

Â³äïîâ³äàº òóðáîòîþ ¿é ³ âçàºìíèì êîõàííÿì.

Îòæå, é Åíåé, ïðèãîäîþ òîþ óðàæåíèé òÿæêî,

Äîâãî ñëüîçàìè ¿¿ ïðîâîäæàº é æàë³º ñåðäå÷íî.

Çâ³äñè éäóòü äàë³ â ïðèçíà÷åíó ïóòü, àæ ñïèíèëèñü íà íèâàõ

Êðàéí³õ, – ò³ íèâè îêðåìî ïðîñëàâëåí³ â â³éíàõ ãåðî¿

Òóò çàñåëÿþòü. Çóñòð³âñü ¿ì Ò³äåé ³ óçáðîºííÿì ñëàâíèé

Ïàðòåíîïåé, à ùå äàë³ ò³íü áë³äà Àäðàñòà, é íà ñâ³ò³

Öüîìó îïëàêàí³ ùèðî äàðäàíö³, ïîëåãë³ ó áèòâàõ.

Òîæ ¿õ ïîáà÷èâøè âñ³õ ó øåðåãó äîâãîìó, òÿæêî

Â³í çàñòîãíàâ – ³ Ãëàâêà, é Ìåäîíòà, é çà íèì Òåðñ³ëîõà,

Àíòåíîð³ä³â âñ³õ òðüîõ, ³ Öåðåðè æåðöÿ Ïîë³áîòà,

² ç êîë³ñíèöåþ ùå ³ ïðè çáðî¿ ùå äîñ³ ²äàÿ.

Ç ãîìîíîì äóø³ ïðàâîðó÷ éîãî îáñòóïèëè é ë³âîðó÷ –

Áà÷èòè ðàç ¿ì íå äîñèòü, ¿ì ëþáî ç íèì äîâøå ïîáóòè,

Ïîðîçìîâëÿòè ³ç íèì, ïðî ïðè÷èíó ïðèõîäó ä³çíàòèñü.

Àëå äàíàéö³â âîæä³ íàéçíà÷í³ø³ é çà íèìè ôàëàíãè

Â³éñüê Àãàìåìíîíà, ëèø çàïðèì³òèëè ìóæà â áëèñêó÷³é

Çáðî¿ ó ò³í³, â³ä ñòðàõó âåëèêîãî âñ³ çàòðåìò³ëè

É ñòàëè ò³êàòü, ÿê êîëèñü òî áóâàëî, äî ñóäåí, à ³íø³ –

Â êðèê, òà íå äóæå, áî ãîëîñ óðâàâñÿ, íå âèéøîâøè ç ãîðëà.

Òóò Ïð³àì³äà â³í Äå¿ôîáà, â ÿêîãî âñå ò³ëî

Çîâñ³ì ñïîòâîðåíå, áà÷èòü; æîðñòîêî ñêàë³÷åíèé áóâ â³í:

Ðóêè îáèäâ³, îáëè÷÷ÿ ³ ñêðîí³ ó ðàíàõ, áî âóõà

Âèðâàí³ é í³ñ ìàâ îáð³çàíèé – ðàíà áóëà öå ïîãàíà.

Äèê³ çíóùàííÿ ñë³äè, òðåìòÿ÷è, â³í ñòàðàâñÿ çàêðèòè.

Ëåäâå âï³çíàâøè, Åíåé éîìó ãîëîñîì ìîâèâ çíàéîìèì:

500

“Ñèëüíèé â áîÿõ Äå¿ôîáå, íàùàäêó âèñîêîãî ðîäó

Òåâêðà, ãåé, õòî æ çàõîò³â íà òîá³ òàê ïîìñòèòèñü æîðñòîêî?

Çëî÷èíó õòî æ öå òàêîãî ïîñì³â íà òîá³ äîïóñòèòèñü?

×óâ ÿ ïðî òåáå, ùî òè, óòîìèâøèñü, îñòàííüî¿ íî÷³

620

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì