Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Æóðíèé ñòðàøèòü ìåíå îáðàç éîãî, é ñèí Àñêàí³é âîëàº,

É êðèâäà éîãî, äîðîãîãî ùî ÿ éîãî îñü ïîçáàâëÿþ

Öàðñòâà Ãåñïåð³¿ é êðàþ, ÿêèé éîìó äîëÿ ïðèçíàëà.

Â³ñíèê áîã³â, â³ä ñàìîãî Þï³òåðà ïîñëàíèé, ç íåáà

Íàì ùå é íàêàçà â³ä íüîãî ïðèí³ñ – êëÿíóñü ãîëîâàìè

Íàøèìè. Â äåííîìó ñâ³òë³ ñàì áà÷èâ ÿ áîãà, ÿê âõîäèâ

Â ì³ñòî, ³ âóõàìè öèìè âèðàçíî ÿ ÷óâ éîãî ãîëîñ.

Òîæ ïåðåñòàíü ³ ìåíå, ³ ñåáå öèìè ñêàðãàìè ìó÷èòü:

Íå ïî ñâî¿é-áî ÿ âîë³ â ²òàë³þ ¿äó”.

Äîâãî äèâèëàñü, ÿê â³í ãîâîðèâ öå, âîíà â³äâåðíóëàñü,

Âîäÿ÷è â á³ê òî â îäèí, òî ó äðóãèé î÷èìà, ³ ìîâ÷êè

Çì³ðèâøè ïîãëÿäîì ãí³âíèì éîãî, ïðîìîâëÿº, íàðåøò³:

“Çðàäíèêó, íå â³ä áîãèí³ íàðîäæåíèé òè, òâî¿ì áàòüêîì

Áóâ íå äàðäàíåöü, à ãð³çíèé Êàâêàç ïîðîäèâ ³ç òâåðäî¿

Ñêåë³, ³ ãðóääþ ã³ðêàíñüê³ òèãðèö³ òåáå ãîäóâàëè.

Ùî òóò õîâàòè é ÷îãî öå ÿ á³ëüøå ÷åêàòè ùå ìàþ?

Ìîæå, ç³òõíóâ õî÷, ïî÷óâøè ì³é ïëà÷, ìîæå, îêîì õî÷ êë³ïíóâ,

Ìîæå, çàïëàêàâ, íå ñòðèìàâøèñü, ìîæå, ïîæàëóâàâ ëþáó?

Ç ÷èì ïîð³âíÿòè öå ìîæíà? Îõ, ïåâíî, ñïîê³éíî äèâèòèñü

Òóò íå ìîãëè á í³ Þíîíà íàéâèùà, í³ áàòüêî Ñàòóðí³é.

Ïðàâäè íåìà âæå í³äå. Ïðèéíÿëà ÿ òîä³ á³äîëàõó,

Âèêèäíÿ ìîðÿ, ³ öàðñòâî, áåçóìíà, ³ç íèì ïîä³ëèëà,

Òîâàðèø³â éîãî é ôëîò â³ä çàãèáåë³ ÿ âðÿòóâàëà.

Ôóð³é âîãíåì ÿ ïàëàþ! Â³ùóí Àïîëëîí äåñü óçÿâñÿ,

Òóò ³ ë³â³éñüê³ îðàêóëè, òóò ³ Þï³òåðà â³ñíèê,

Áîæî¿ âîë³ òîâìà÷, ïðèíîñèòü æàõëèâ³ íàêàçè.

Âæå, î÷åâèäíî, é áîãè çàéíÿëèñÿ öèì ä³ëîì, öåé êëîï³ò

¯õ íåïîêî¿òü. ß çîâñ³ì òåáå íå òðèìàþ, í³ òâåðäæåíü

ß íå çáèâàþ òâî¿õ, ¿äü â ²òàë³þ ç âèõðîì, íà õâèëÿõ

Öàðñòâà øóêàé. ß íàä³þñü, ïðîòå, ÿê æèâóòü ñïðàâåäëèâ³

Áîæ³ ùå ñèëè, çàçíàºø òè êàðè íà ñêåëÿõ, Ä³äîíó

Êëèêàòè áóäåø ïî ³ìåí³ ÷àñòî. À ÿ çà òîáîþ

Çëèíó, íåâèäíà, â ïåêåëüí³ì äèìó; à ÿê äóøó õîëîäíà

Ñìåðòü â³äîêðåìèòü îä ò³ëà, ñêð³çü ï³äå ì³é äóõ çà òîáîþ.

Òÿæêî, ïîãàíöþ, ñïîêóòóºø òè; ³ ïðî âñå ÿ ä³çíàþñü, –

Ä³éäå öÿ â³ñòêà äî äóõ³â ï³äçåìíèõ”. Ââ³ðâàëà íà öüîìó

Ñëîâ³ ðîçìîâó é âòåêëà, íå ìîãëà-áî íà ñâ³òëî äèâèòèñü,

Çíèêëà ç î÷åé ³ ëèøèëà éîãî, ùî íå çâàæèâñü ³ ñëîâà

Ç æàõó ïðîìîâèòü, õî÷ ìàâ ùî ñêàçàòè. Ç³ìë³ëó ñõîïèëè

Ñëóãè ³ â ñïàëüí³ ¿¿ ìàðìóðîâ³é íà ëîæå ïîêëàëè.

Òóò æå ïîáîæíèé Åíåé, õî÷ ³ ïðàãíå â³äðàäó ¿é â áîëþ

Äàòè é ñëîâàìè æóðáó ðîç³ãíàòè, õî÷ ã³ðêî ðèäàº,

Õî÷ ³ç êîõàííÿ âìë³âàº ñåðäåøíèé, òà áîæèì íàêàçàì

Âñå æ ï³äêîðÿþ÷èñü, â³í ïîñï³øàº äî ôëîòó. À òåâêðè

601

Публій Вергілій Марон

Çàðàç âçÿëèñÿ äî ä³ëà, é íà ìîðå âæå ñóäíà âèñîê³

Ç áåðåãà ñòàëè çñóâàòè. Ñïëèâàþòü íàìàùåí³ äíèùà,

Çíîñÿòü íåòåñàí³ âåñëà ³ ñòîâáóðè äóáà ç êîðîþ,

400

Áî óò³êàþòü.

Ìîæíà ïîáà÷èòè þðìè ìàíäð³âí³, ÿê ç ö³ëîãî ì³ñòà

Ðèíóòü, íåìîâ ò³ ìóðàõè, ùî äáàþòü íà çèìó é ÿ÷ìåíþ

Êóïó âåëèêó íàíîñÿòü äî ñõîâó, ¿õ ÷îðí³ çàãîíè

Ïîëåì ³äóòü ³ çäîáè÷ íåñóòü ÷åðåç òðàâè ñòåæêàìè.

Çåðíà âåëèê³, òÿæê³, îäí³ ³ç íèõ êîòÿòü íàñèëó,

Ñïèíîþ ¿õ ï³äïèõàþòü, à ³íø³ ó ëàâè ãóðòóþòü

² ï³äãàíÿþòü ïîâ³ëüíèõ: âñÿ ñòåæêà êèïèòü ó ðîáîò³.

Ùî æ òè, Ä³äîíî, â³ä÷óëà â òó õâèëþ, ÿê öå ñïîãëÿäàëà?

ßê æå òè ã³ðêî çàïëàêàòè ìóñèëà, áà÷à÷è â çàìêó,

ßê òàì íà áåðåç³ ïðàöÿ êèïèòü, ÿê ö³ëåº ìîðå

Ïåðåä òâî¿ìè î÷èìà êëåêî÷å â³ä ðóõó òàêîãî?

Âëàäî êîõàííÿ, ÿêà òè íåëþäñüêà, ùî âèòåðï³òü ìóñèòü

Ñåðöå ëþäèíè â³ä òåáå! ¿¿ ïîðèâàº ³ùå ðàç

Ñë³ç ³ áëàãàííÿ çàçíàòè, ö³ëêîì ï³äêîðèòèñü êîõàííþ

É íå çàíåäáàòè í³÷îãî ðàí³øå, í³æ ìàðíî óìåðòè.

“Àííî, ÷è áà÷èø öåé ïîñï³õ íà áåðåç³ âñüîìó: ç³éøëèñÿ

Òàì çâ³äóñ³ëü, ïàðóñè âæå íà â³òð³ çíÿëèñü, ìîðåïëàâö³

Âåñåëî ïàëóáè âæå óâ³í÷àëè, Îõ, ñåñòðî, ÿêáè ÿ

Ãîðÿ òàêîãî ìîãëà ñïîä³âàòèñü áóëà, òî ñüîãîäí³

Ïåðåíåñòè éîãî ìàëà á ÿ ñèëó; çä³éñíè öå áàæàííÿ,

Àííî, îäíå, áåçòàëàíí³é ìåí³; áî òåáå ëèø òîé çðàäíèê

Ùå øàíóâàâ ³ òîá³ äîâ³ðÿâ òàºìíèö³ íàéãëèáø³;

Òè ò³ëüêè çíàëà, ÿê ³ êîëè ï³äñòóïèòè äî íüîãî.

Éäè, ìîÿ ñåñòðî, é äî ãîðäîãî âîðîãà ñëîâîì ïîê³ðíèì

Ñêàæåø: ÿ íå ñêëàäàëà â Àâë³ä³ äàíàéöÿì ïðèñÿãè

Çíèùèòè ïëåì’ÿ òðîÿíñüêå, í³ ôëîò ï³ä Ïåðãàì ÿ íå ñëàëà,

Íå âèêëèêàëà í³ ïðàõó, í³ ìàí³â ÿ áàòüêà Àíõ³ñà,

×îì â³í, æîðñòîêèé, ìåíå íå ïîñëóõàâ? Êóäè ïîñï³øàº?

Õàé æå õî÷ öåé ðàç âîñòàííº ïîñòóïèòüñÿ á³äí³é êîõàí³é:

Õàé çà÷åêàº íà çðó÷íèé â³ä’¿çä ³ íà â³òåð ïîïóòíèé.

ß íå ïðîøó í³ ïðî äàâíº ïîäðóææÿ, ÿêå âæå â³í çðàäèâ,

Àí³ íå õî÷ó, ùîá Ëàö³é ïðåêðàñíèé ³ öàðñòâî ïîêèíóâ:

×àñó õâèëèíêó ïðîøó, ùîá øàëîâ³ ñïîê³é çäîáóòè,

Ïîêè íàâ÷èòü ìåíå äîëÿ çíîñèòè ãîðå ñïîê³éíî.

Ëàñêè ïðîøó ëèø îñòàííüî¿, – çìèëóéñÿ òè íàä ñåñòðîþ.

Çðîáèòü ¿¿ â³í ìåí³, – àæ äî ñìåðò³ ÿ äÿêóâàòü áóäó”.

Òàê âîíà ìîâèëà, æàëåì-ïëà÷åì ñåñòðà áåçòàëàííà

Òàê óìë³âàëà. Òà â³í, í³ íà ÿê³ áëàãàííÿ íå ÷óëèé,

Ïåðåãîâîð³â ³ ñëóõàòü í³ÿêèõ íå õî÷å, áî äîëÿ

602

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Íå äîçâîëÿº, ³ áîã éîãî âóõî â÷èíèâ íåïðèõèëüíèì.

ßê áóðåâ³¿ íà Àëüïàõ çàâ³çüìóòüñÿ âèðâàòü ç êîð³ííÿì

Ïåðåäêîâ³÷íîãî äóáà, ùî ñèëó â³êàìè ãðîìàäèâ,

Â³þòü – ³ çâ³äñè, ³ çâ³äòè éäå ãîì³í, ³ ëèñòÿ âæå çåìëþ

Ãðóáîþ âêðèëî âåðñòâîþ, ñòðÿñàºòüñÿ ïåíü; â³í íà ñêåë³

Ì³öíî ñòî¿òü – äî Òàðòàðó ñò³ëüêè æ ïóñòèâ â³í êîð³ííÿ,

Ñê³ëüêè ñÿãàº íåáåñ âåðõîâ³òòÿ. Îòàê íà ãåðîÿ

Âñ³ íàëÿãàþòü íåâïèííèì áëàãàííÿì; ³ ñàì â³í ó ñåðö³

×åñíîìó ãëèáîêî ãîðå âàæêåº â³ä÷óâ, àëå ãîä³:

Â³í ïîñòàíîâè íå çì³íèòü, äàðåìíî é ñëüîçàìè âìèâàòèñü.

450

Äîë³ ñìóòíî¿ çëÿêàëàñü òîä³ áåçòàëàííà Ä³äîíà

É ñìåðò³ áëàãàº, íàáðèäëî ¿é äîâøå íà ñâ³ò öåé äèâèòèñü.

Ùîá ÷èìñêîð³øå çðîáèòè âñå òå, ùî ñîá³ çàãàäàëà,

Ùîá ðîçïðîùàòèñü ç³ ñâ³òîì, â÷èíèëà âîíà óçëèâàííÿ

² íà êàäèëüí³ì æåðòîâíèêó áà÷èòü – àæ ñòðàøíî ñêàçàòè –

Ñòðóì³íü ñâÿùåííèé ç÷îðí³â, â êðîâ ïîãàíó âèíî îáåðíóëîñü.

Àëå ïðî äèâî í³êîìó âîíà, ³ ñåñòð³, íå ñêàçàëà.

Áóâ ó ïîêîÿõ âåñü ç ìàðìóðó õðàì ¿¿ ïåðøîãî ìóæà.

Â øàí³ â³í áóâ íåçâè÷àéí³é, óìàºíèé çàâæäè ñòð³÷êàìè

Ç á³ëî¿ øåðñò³ ³ â³òòÿì çåëåíèì, íåíà÷å ó ñâÿòî.

Çâ³äòè ïî÷óâñÿ ¿é ãîëîñ ¿¿ ÷îëîâ³êà, – çäàâàëîñü,

Êëèêàâ ¿¿ â³í, ÿê çåìëþ âñþ ï³òüìà í³÷íà îá³éìàëà

² íàä ïîêð³âëåþ âåæ³ êâèëèâ ñâîþ ï³ñíþ òóæëèâó

Ïóãà÷ ñàìîòí³é, ïðîòÿæí³ âèâîäÿ÷è çâóêè ïå÷àëüí³,

Àëå, êð³ì òîãî, ³ùå é â³ùóâàííÿ ïîáîæíèõ ïðîðîê³â

Â ãð³çíèõ çíàìåííÿõ æàõàþòü ¿¿. Åíåé áåçñåðäå÷íèé

Â ñíàõ íåïîêî¿òü ¿¿, îøàë³ëó; ³ ñíèòüñÿ ¿é çàâæäè,

Ùî çàëèøèëàñü ñàìà, ³äå øëÿõîì äàëåêèì ñàìîòíÿ

Òà ó äàëåêèõ çåìëÿõ ïóñòèííèõ ò³ð³éö³â øóêàº.

Òàê áîæåâ³ëüíèé áà÷èâ Ïåíòåé Åâìåí³ä ö³ë³ þðìè,

É ñîíöå ïîäâ³éíèì çäàâàëîñü éîìó, ³ ïîäâ³éíèìè Ô³âè;

×è ÿê íà ñöåí³, â âèä³íí³ áîëþ÷îìó, ìàò³ð’þ ãíàíèé,

Â³ä ñìîëîñêèï³â ³ ÷îðíîãî ãàääÿ Îðåñò óò³êàº,

Ñèí Àãàìåìíîíà, é ïîìñòè áîãèí³ ñèäÿòü íà ïîðîç³.

Îòæå, êîëè, çáîæåâîë³âøè ç áîëþ, íàâàæèëàñü âìåðòè,

×àñ òîä³ é ñïîñ³á ïðèäóìóº, – æóðíó ñåñòðó íàâ³ùàº,

Çàäóì â³ä íå¿ õîâàþ÷è âñå æ, ³ ç ïîâíèì íàä³¿,

ßñíèì îáëè÷÷ÿì äî íå¿ ãîâîðèòü: “Â³òàé ìåíå, ð³äíà,

Ñïîñ³á çíàéøëà ÿ, ÿêèé ìåí³ âåðíå éîãî àáî çâ³ëüíèòü

Ñåðöå ìîº â³ä ëþáîâ³. Àæ ãåí íà ìåæ³ îêåàíó,

Ç çàõîäó ñîíöÿ, äå êðàé åô³îï³â íàéäàëüøèé, – â³ñü ñâ³òó,

Ãóñòî ç³ðêàìè ÿñíèìè îáñèïàíó, êðóòèòü íà ïëå÷àõ

Âëàäàð âñåñèëüíèé Àòëàíò. ² æðèöþ ç ò³º¿ êðà¿íè,

Ç ðîäó ìàññ³ë³â, ìåí³ ïîêàçàëè, ùî çàâæäè äåðæàëà

Õðàì Ãåñïåð³ä ó îï³ö³, äëÿ çì³ÿ ãîòîâèëà ¿æó,

603

Публій Вергілій Марон

Ùå é çáåð³ãàëà ñâÿùåííå ãàëóççÿ íà äåðåâ³, ïëèííèé

Ìåä íàëèâàëà ³ ñèïàëà ìàêîì, ùî ñîí íàâ³âàº.

×àðàìè ñåðöå çâ³ëüíèòü îá³öÿëà âîíà, ÷èº ñõî÷å.

²íøîìó æ òóãó íàñëàòè íà ñåðöå òÿæêó, çàâåðíóòè

Âîäè ó ð³êàõ ³ çîð³ íåáåñí³ ñïèíèòè â äîðîç³.

Âèêëè÷å äóõ³â ç ï³äçåìíî¿ ï³òüìè, çåìëÿ ï³ä íîãàìè –

×óòèìåø – áóäå ðè÷àòè, ³ç ã³ð ÿâîðèíè ïîñõîäÿòü.

Ð³äíà, êëÿíóñÿ áîãàìè, òâîºþ êëÿíóñü ãîëîâîþ,

Ùî íàä óñå äîðîãà ìåí³, äóæå íåðàäî äî ÷îðíèõ

×àð îòèõ íèí³ ÿ, ñåñòðî, âäàþñü. Ïîñåðåäèí³ äâîðó

Òè íåïîì³òíî ðîçïàëèø áàãàòòÿ ³ çáðîþ âîºííó

Òàì ïîêëàäåø òè, ùî òîé íå÷åñòèâåöü çàëèøèâ íà ñò³íàõ

Â íàø³é ñâ³òëèö³, éîãî âñ³ òðîôå¿; ³ ëîæå ïîäðóæíº,

Ùî ïîãóáèëî ìåíå, íà âîãîíü ïîêëàäè, áî ÿ õî÷ó

Çíèùèòè é ñë³ä ïî ò³ì ìóæó ïîãàí³ì, – öå é æðèöÿ âåë³ëà”.

500

Ìîâèëà òàê ³ çàìîâêëà, ³ áë³ä³ñòü ëèöå ¿é ïîêðèëà.

Àííà æ íå ìîæå çáàãíóòè, ïðîòå, ùî â íîâîìó îáðÿä³

Ñìåðòü çàòà¿ëà ñåñòðà, ³, íå æäàâøè òàêîãî áåçóìñòâà,

Íå ïîáîÿëàñÿ á³ëüøîãî, àí³æ ïðè ñìåðò³ Ñ³õåÿ,

Îòæå, é âèêîíóº ñêàçàíå.

Ùîéíî âîãîíü âåëè÷åçíèé çâåëè ³ç ÿëèíè é äóáèíè

Ï³ä íåáåñà, ñåðåä äîìó, öàðèöÿ òå ì³ñöå â³íêàìè

² æàë³áíèìè ã³ëêàìè îáâîäèòü, ñêëàäàº òðîôå¿

Çâåðõó ³ ìå÷, ùî ëèøèâñÿ ïî íüîìó, ³ ñòàâèòü íà ëîæ³

Îáðàç éîãî,– ¿é â³äîìå ìàéáóòíº. Óñ³ ïîñòàâàëè

Êðóã â³âòàðÿ, ³ æðèöÿ, ðîçïë³âøè âîëîññÿ, âîëàº

Òðè÷³ ïî ñòî ðàç áîã³â, – ³ Åðåáà, ³ Õàîñ, Ãåêàòó

Êëè÷å òðèëèöþ ³ ä³âó òðèâèäó Ä³àíó. Çëèâàº

Âîäó, òàê ìîâ ³ç äæåðåë àâåðí³éñüêèõ, íàçíîñèëà ç³ëëÿ

Ç ñîêîì îòðóéíèì, ïðè ì³ñÿö³ ì³äíèì ñåðïîì éîãî çæàâøè;

Êèäàº é íàð³ñò ç ëîøà÷îãî ëîáà, ùî ëèø, ÿê âðîäèëàñü,

Â ìàòåð³ òîé â³ä³áðàëà ëþáèñòîê.

Òóò ³ öàðèöÿ, ç æåðòîâíîþ â ÷èñò³é ïðàâèö³ êðóïîþ,

Çíÿâøè âçóòòÿ ç îäí³º¿ íîãè é ðîçïóñòèâøè îä³ííÿ,

Âìåðòè ãîòîâà ïðè â³âòàð³; ùå é çàêëèêàº çà ñâ³äê³â

Ñèëè íåáåñí³, ³ çîð³ ïðîðî÷³, ³ âñÿêîãî äóõà,

Ùî ïàì’ÿòàº é êàðàº ïî ïðàâä³ çà çðàäó â êîõàíí³.

Í³÷ áóëà, é ñêð³çü íà çåìë³ ñïî÷èâàëè ñïîê³éíî òâàðèíè

Âòîìëåí³, ñïàëè ë³ñè, ïîâòèõàëè æàõëèâ³ ïðîñòîðè

Âîäí³, â õâèëèíó, ÿê çîð³ ïëèâëè ïîñåðåäèí³ íåáà,

Òèøà ïîëÿ îãîðòàëà, ³ çìîâêëà õóäîáà íà ïàø³,

É ïòàøêà ñòðîêàòà, ³ âñå, ùî â îçåðíèõ ïðîñòîðàõ ³ â äèêèõ

Õàùàõ æèâå ³ ùî ãëèáîêî òèõî¿ íî÷³ çàñíóëî,

É ñåðöå çâ³ëüíÿëîñü â³ä äåííèõ òóðáîò ³ òðóäè çàáóâàëî.

604

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Òà ô³í³ê³éêà íåùàñíà íå ñïàëà, ó íå¿ íà î÷³

Ñîí âæå í³êîëè íå ç³éäå, ³ ùàñòÿ í³÷íîãî í³êîëè

Ñåðöå ³ î÷³ ¿¿ íå çàçíàþòü; ùå ãîðå äâî¿òüñÿ

² îæèâàº æîðñòîêà ëþáîâ, ñåðöå ëþòòþ ïàëàº.

Òðîõè ïîäóìàâøè, òàê ðîçìîâëÿº âîíà ³ç âàãàííÿì:

“Ùî òåïåð ìàþ ïî÷àòè, ÷è, âçÿòà íà ñì³õ, çàâåðíóòè

Çíîâó ñòàðèõ æåíèõ³â ³ ïðîñèòü, ùîá íîìàäè çà æ³íêó

Áðàëè ìåíå, ò³, ÿêèõ ñò³ëüêè ðàç â³äêèäàëà ÿ ãîðäî?

Ùî æ, õ³áà ç ôëîòîì òðîÿíñüêèì ³òè é íàéòâåðä³øèõ íàêàç³â

Ñëóõàòè òåâêð³â? ¯õ ðàäóº é íèí³, ùî ¿ì ïîìîãëà ÿ,

Âäÿ÷í³ñòü ó ñåðö³ çà äàâíº äîáðî ùå ó íèõ çáåðåãëàñÿ.

Õàé ÿ ïîãîäæóñü, òà õòî ç íèõ ïðèñòàíå íà öå ³ õòî ñõî÷å

Âçÿòè íà ãîðäå ñóäíî òó íåëþáó? Íå çíàºø, íåùàñíà,

É íå ðîçóì³ºø çðàäëèâîãî ïëåìåí³ Ëàîìåäîíòà?

Ùî æ, ÷è ñàìîòí³é ³çãîéö³ ç ïëàâöÿìè ïëèñòè, ùî ðàä³þòü?

Ìîæå, ò³ð³éö³â çáåðó ÿ é ç óñ³ì ìî¿ì â³éñüêîì â³ääàìñÿ

¯ì, ³ íàêàç äàì ÿ òèì, ùî ç Ñ³äîíó ¿õ âèâåëà ùîéíî,

Çíîâó íà ìîðå ïóñêàòèñü, â³òðàì ïàðóñè íàñòàâëÿòè? Ãîä³!

Âìèðàé ïî çàñëóç³, ñâ³é á³ëü âòèõîìèðþé çàë³çîì!

Ñåñòðî, òè ïåðøà, ïëà÷ ì³é çà÷óâøè, ìåíå â ìî¿ì øàë³

Â ëèõî âøòîâõíóëà îöå é â³ääàëà íà ïîòàëó âîðîæó.

550

Íå äîâåëîñÿ ìåí³, íåçàìóæí³é, ñàì³é, áåç ïðîâèíè

Â³ê ïåðåæèòü, ÿê òâàðèíà, æóðáè íå çàçíàâøè òàêî¿.

Ïðàõó Ñ³õåÿ íà â³ðí³ñòü ÿ äàíåº ñëîâî çëàìàëà”.

Òàê âîíà æàë³ ã³ðê³ äîáóâàëà ³ç äíà ñâîãî ñåðöÿ.

Íà êîðàáë³, íà âèñîê³é êîðì³, Åíåé, óæå ïåâíèé,

Ùî ïîïëèâå, ñïî÷èâàâ, ïîëàäíàâøè óñå, ÿê íàëåæèòü.

Îáðàç áîãà éîìó, ³ç îáëè÷÷ÿì çíàéîìèì ³ ð³äíèì,

Çíîâó ç’ÿâèâñü óâ³ ñí³ ³ âïåâíÿâ éîãî íà÷å á òàê ñàìî,

Ñõîæèé ö³ëêîì íà Ìåðêóð³ÿ, é ãîëîñ òàêèé, ³ òàêèé æå

Êîë³ð îáëè÷÷ÿ, ³ âîëîñ ðóñÿâèé, ³ çð³ñò ìîëîäåöüêèé.

“Ñèíó áîãèí³, ÿê ìîæåø òè ñïàòè òåïåð ³ íå áà÷èòü,

Ñê³ëüêè, áåçóìíèé, òîá³ íåáåçïåê òèõ çàãðîæóº çàðàç?

Íå çàïðèì³òèâ, ùî â³þòü ïîïóòí³ çåô³ðè? À çðàäó

Â ñåðö³ ñâîºìó âîíà çàìèøëÿº ³ çëî÷èí æàõëèâèé;

Âìåðòè ãîòîâà, à ãí³â óñ³ëÿêî ó ñåðö³ êëåêî÷å.

×îì íå ò³êàºø òè çâ³äñè ÷èìäóæ, ÿê ò³êàòè ùå ìîæíà?

Ñêîðî ïîáà÷èø, ÿê çàãðàâà ðàííÿ òåáå òóò çàñòàíå,

ßê çàõâèëþºòüñÿ ìîðå â³ä ñóäåí, íà íèõ çàïàëàþòü

Ôàêåëè, áåðåã ïîæåæåþ âèáóõíå. Ãåé, ó äîðîãó,

Íå çâîë³êàé, òè æ áî çíàºø, ùî ñåðöå æ³íî÷å º çàâæäè

Çì³ííå é õèòêå”. Òàê â³í ìîâèòü ³ â òåìðÿâ³ íî÷³ çíèêàº.

Â ìèòü òó êîðîòêó Åíåé, íàëÿêàâøèñü ðàïòîâî¿ ç’ÿâè

Ìàðåâà ñîííîãî, øâèäêî ñõîïèâñÿ ç³ ñíó é ï³äãàíÿº

605

Публій Вергілій Марон

Òîâàðèø³â: “Ãåé, âñòàâàéòå, ìóæ³, ³ ñ³äàéòå íà ëàâàõ,

² ï³äí³ì³òü ïàðóñè; ïîñëàíåöü-áî îñü áîæèé, ç³éøîâøè

Ç íåáà âèñîêîãî, íàì óò³êàòè íàêàçóº é ëèíâè

Â³ä óçáåðåææÿ â³äòÿòè. Ïîñëóõàºì âîë³ òâîº¿,

Áîæå ñâÿòèé, õòî á íå áóâ òè, ³ çíîâ çà òâî¿ì ìè íàêàçîì

Ï³äåìî ðàäî, ëèø òè ïîìàãàé íàì ëàñêàâî ³ çîð³

Äàé íàì íà íåá³ ùàñëèâ³”. Òàê êàæå, ³ ç ï³õîâ âèéìàº

Ìå÷ ãðîìîíîñíèé, ³ íèì ðîçòèíàº ïðèïîíè. Îäíàêå

Âñ³õ îãîðíóëî çàâçÿòòÿ, çðèâàþòüñÿ – é çðàçó æ äî ä³ëà.

Âæå óçáåðåææÿ ëèøèëè, ï³ä ñóäíàìè âîäè âèðóþòü;

Ñèëè íàïðóæóþòü, ï³íó çáèâàþòü ³ ñèíÿâó ãîðíóòü.

Ñâ³òëî ÿñíå óæå ñèïàëà çíîâó íà çåìëþ Àâðîðà,

Âñòàâøè ç øàôðàííîãî ëîæà Ò³òîíà. ² ñàìå òîä³-òî,

ßê ëèø öàðèöÿ ïîáà÷èëà ç áàøòè, ùî âæå çàñâ³òàëî

² êîðàáë³ â³äïëèâàþòü ç ï³äíÿòèìè âðÿä ïàðóñàìè,

À ïîáåðåææÿ ïîðîæíº é íå âèäíî í³äå ìîðåïëàâö³â, –

Äâ³÷³ ³ òðè÷³ óäàðèâøè â ãðóäè ðîçê³øí³ é ðóñÿâå

Ðâó÷è âîëîññÿ, áëàãàëà: “Þï³òåðå, ñïðàâä³ öåé çàéäà

Çâ³äñè îòàê ³ â³ä’¿äå, óçÿâøè íà ãëóì ìîþ âëàäó?

×îì æå, çà çáðîþ âõîïèâøèñü, íå êèíóòüñÿ ³íø³ ³ç ì³ñòà

¯ì íàâçäîã³í, êîðàáë³â ÷îì íå ñòÿãíóòü ç ïðè÷àë³â? Á³æ³òü æå,

Äàéòå âîãíþ ñþäè, øâèäøå äî çáðî¿, çà âåñëà õàïàéòåñü!

Äå ÿ? Ùî ìîâëþ? Áåçóìñòâî ÿêå çàìóòèëî òâ³é ðîçóì,

Á³äíà Ä³äîíî? Òåáå ëèø òåïåð çâîðóøèâ éîãî çëî÷èí?

Áà÷èòü áóëî á, êîëè áåðëî äàâàëà. Îò ñëîâî ³ â³ðí³ñòü

Â òîãî, ùî, êàæóòü, ð³äíèõ ïåíàò³â âåçå ³ íà ñïèí³

Âèí³ñ ñòàðåíüêîãî áàòüêà! Íå êðàùå á áóëî éîãî âèðâàòü

² ïîñ³êòè íà êóñî÷êè, ïî ìîðþ ðîçñ³ÿòè, äðóç³â

Âèð³çàòü, âáèòè Àñêàí³ÿ, áàòüêîâ³ ç íüîãî ïå÷åíþ

Äàòè íà ñò³ë? Ìîæå, ñêàæåø: íåïåâíà áóëà ïåðåìîãà?

Õàé ñîá³! Âìåðòè ãîòîâà, ÷îãî ÿ áîÿòèñÿ ìàëà?

Â òàá³ð âîãîíü çàíåñëà á ÿ, âñ³ ïëîù³ íàïîâíèëà á æàðîì,

Áàòüêà, ³ ñèíà, ³ ö³ëå á ¿õ êîäëî ñïàëèëà, é ñàìà ÿ

Â òîìó âîãí³ ñïîïåë³ëà á. Òè, ñîíöå, ó ñâ³òë³ ñâîºìó

Áà÷èø, ùî ä³ºòüñÿ â ö³ëîìó ñâ³ò³; Þíîíî, ñàìà òè

Æóðá öèõ ïðèçâ³äíèöÿ, çíàºø óñå òå; Ãåêàòî, ùî í³÷÷þ

Ïî ðîçäîð³ææÿõ ì³ñüêèõ çàâèâàºø, âè, ïîìñòè áîãèí³,

Âè, ïîêðîâèòåë³ áîæ³ Åë³ññè, ùî ãèíå, öå çâàæòå,

É çëî÷èí ïî ïðàâä³ ñêàðàéòå, é ïî÷óéòå ìîº âè áëàãàííÿ:

ßê âèìàãàº Þï³òåðà âîëÿ íåçëàìíà, ùîá êëÿòèé

Ìóæ òîé äîïëèâ äî çåìë³ äåñü, ó ïðèñòàíü çà¿õàâ, ìåòà öÿ

Íåïåðåáîðíà,– õàé ïëåì’ÿ â³äâàæíå íà íüîãî ïîâñòàíå,

Âèæåíå ç êðàþ, ðîçáèâøè â áîþ, õàé ç ²óëîì ðîçëó÷èòü,

Õàé äîïîìîãè â³í ïðîñèòü, õàé áà÷èòü çàãèáåëü ïîãàíó

606

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Áëèçüêèõ ñâî¿õ. Êîëè æ äîñÿãíå â³í ãàíåáíîãî ìèðó,

Õàé íå âò³øàºòüñÿ öàðñòâîì çäîáóòèì ³ ñîíöåì æàäàíèì,

Áåç ïîõîðîíó íåõàé ó ï³ñêàõ äåñü íåâ÷àñíî çàãèíå.

Òàê ÿ áëàãàþ, ëëþ ç êðîâ’þ ñâîºþ öå ñëîâî îñòàííº.

Âè æ, î ò³ð³éö³, çíåíàâèäüòå ð³ä éîãî âåñü ³ ìàéáóòí³

Âñ³ ïîêîë³ííÿ éîãî. Öþ íàøîìó ïðàõó â³ääàéòå Æåðòâó.

Íåõàé ì³æ íàðîäàìè íàøèìè äðóæáè íå áóäå

É æîäíèõ ñîþç³â, õàé ç íàøèõ ê³ñòîê êîëèñü ìåñíèê ïîâñòàíå!

Ùîá ³ âîãíåì, ³ ìå÷åì â³í ãîíèâ ïîñåëåíö³â äàðäàíñüêèõ

Íèí³ ³ ïîò³ì êîëèñü, äå ëèø áóäå äëÿ öüîãî íàãîäà.

Ç çåìëÿìè çåìë³ íåõàé âîðîãóþòü, ìîðÿ ³ç ìîðÿìè, –

Òàê çàêëèíàþ, – ç â³éñüêàìè â³éñüêà, ³ âîíè, ³ ¿õ âíóêè!”

Ìîâèâøè òàê, ðîçâàæàº âñ³ëÿêî, ÿê áè ç³éòè ¿é

3 ñâ³òó öüîãî îñòîãèäëîãî ÿê ò³ëüêè ìîæíà íàéøâèäøå.

Êîðîòêî òàê âîíà ìîâèòü äî Áàðêè, äî íÿí³ Ñ³õåÿ

(Íÿíþ ñâîþ âæå äàâíî ïîõîâàëà ó êðà¿ ñòàðîìó):

“Íÿíå÷êî ìèëà, ï³äè-íî ïîêëè÷ ñåñòðó ìîþ Àííó

É ïåðåêàæè, ùîá óìèëàñÿ øâèäøå âîäîþ ³ç ð³÷êè,

É â³âö³ äëÿ æåðòâè, é âñå ³íøå âçÿëà ³ç ñîáîþ.

Õàé ïðèéäå.

É òè óáåðè ñâî¿ ñêðîí³ â ñâÿòêîâ³ ñòð³÷êè, áî ÿ õî÷ó

Æåðòâó ñò³ã³éñüêîìó ñêëàñòè Þï³òåðó, ùî çà ïîáîæíèì

Çâè÷àºì ÿ ïî÷àëà, ùîá, íàðåøò³, ìåí³ ïîê³í÷èòè

Ç ñóìîì ñâî¿ì ³ æóðáîþ, é áàãàòòÿ, ùî â íüîìó äàðäàíñüêèé

Îáðàç, ïóñòèòè ç âîãíåì”. Òàê ñêàçàëà, à íÿíÿ ñòàðåíüêà

Ïîøêàíäèáàëà ñêîð³ø ÿêîìîãà. Ä³äîíà øàë³º,

Âñÿ àæ ãîðèòü â³ä æàõëèâèõ äóìîê, ³ äîâêîëà î÷èìà

Âîäèòü êðèâàâèìè, çáë³äëà, ó ïëÿìàõ òðåìòèòü âñå îáëè÷÷ÿ,

Æàõ îõîïèâ ïåðåä ñìåðòþ ¿¿. Íà ñåðåäíº ïîäâ³ð’ÿ

Äîìó âá³ãàº ³, íà âèñîêå áàãàòòÿ ñòóïèâøè,

Ç ï³õîâ, øàëåíà, ìå÷ äîáóâàº äàðäàíñüêèé. Îõ, ³íøèé

Âæèòîê ìàâ áóòè ³ç òîãî äàðóíêó. ßê ò³ëüêè óçäð³ëà

Îä³æ ³ë³éñüêó ³ ëîæå çíàéîìå, çàïëàêàëà ã³ðêî,

Ñïîãàäîì òóæíèì îõîïëåíà, ïîò³ì ïðèïàëà äî ëîæà

650

É ñëîâî ñêàçàëà ïðîùàëüíå: “Âè, ïàì’ÿòêè ìèë³, äîïîêè

Äîëÿ é áîãè äîçâîëÿëè, ïðèéì³òü ìîþ äóøó é â³ä ãîðÿ

Ñåðöå ìîº óâ³ëüí³òü. ß ñâ³é â³ê ïðîæèëà ³ øëÿõàìè,

Ùî íàäàëà ìåí³ äîëÿ, ïðîéøëà âæå. Ñüîãîäí³ âåëè÷íèé

Îáðàç ì³é ãëèáîêî ç³éäå ï³ä çåìëþ. Ì³ñòî ïðåñëàâíå

ß çàñíóâàëà ³ áà÷èëà ìóðè ì³öí³ òîãî ì³ñòà,

Ñìåðòü ÷îëîâ³êà ïîìñòèëà é âîðîæîãî áðàòà ñêàðàëà.

Îõ, ³ áóëà á ÿ ùàñëèâà, òàêà âæå ùàñëèâà, ëèø ò³ëüêè á

Íàøèõ ïîâ³ê áåðåã³â íå òîðêàëèñü Äàðäàí³¿ ñóäíà”.

Ìîâèëà öå ³, ëèöåì äî ïîñòåë³ ïðèïàâøè, ãîâîðèòü:

607

Публій Вергілій Марон

“Ùî æ, áåç â³äîìñòè äîâîäèòüñÿ âìåðòè, àëå óìèðàéìî,

×àñ-áî íà òîé ìåí³ ñâ³ò. Õàé ò³øèòüñÿ íåëþä äàðäàíñüêèé,

Âãëåä³âøè ç ìîðÿ âîãîíü, òà íåõàé éîìó ñìåðòü ìîÿ áóäå

Â³÷íèì ïðîêëüîíîì”. Ñêàçàëà, ³ ùå íå äîìîâèëà ñëîâà,

ßê òîâàðèñòâî âñå áà÷èòü, ùî âïàëà íà ìå÷ ³ âæå êðîâ’þ

Ï³íèòüñÿ é çáðèçêóº ðóêè. Â âèñîêèõ ñâ³òëèöÿõ ïî÷óâñÿ

Ïëà÷ ¿õ, âæå â³ñòêà ëåòèòü ïî ñõâèëüîâàí³ì ì³ñò³. Âæå ëåìåíò,

Çîéêè é ðèäàííÿ æ³íî÷³ â áóäèíêàõ ëóíàþòü, äî íåáà

Ñòîã³í ï³äíîñèòüñÿ òóæíèé. ² òàê âèãëÿäàëî, ùî í³áè

Âàëèòüñÿ âåñü Êàðôàãåí, ùî âîðîã äî ì³ñòà âëîìèâñÿ,

Ïàäàº Ò³ð ñòàðîâèííèé, ³ ïîëóì’ÿ îí øàëåí³º

Ïîíàä äàõàìè äîì³âîê ëþäñüêèõ ³ îñåëü áîãîñëàâíèõ.

Âñå öå ïî÷óëà ñåñòðà ³ ëåòèòü, òðåìòÿ÷è, ìîâ áåçòÿìíà,

Í³ãòÿìè äðÿïàº ëèöÿ òà á’º êóëàêàìè ó ãðóäè,

Âñ³õ íà á³ãó ðîçáèâàº, âìèðàþ÷ó êëè÷å íà éìåííÿ:

“Îñü ùî íàïðàâäó áóëî, òè, ñåñòðî, ìåíå îáìàíóëà!

Îñü ùî ìåí³ òå áàãàòòÿ, é âîãí³, é â³âòàð³ ãîòóâàëè!

Êèíóò³é – ùî ìåí³ æàëóâàòü òðåáà? Ùî òè íå õîò³ëà

Ìàòè ñåñòðè á³ëÿ ñåáå ïðè ñìåðò³? Íåõàé æå áóëà òè

Ðàçîì ç ñîáîþ é ìåíå ïîâåëà á, ³ îáîõ íàñ çàáðàëè á

Òîé ñàìèé á³ëü â³ä çàë³çà é òà ñàìà õâèëèíà. ² ÿ æ áî

Öèìè ðóêàìè âîãîíü ðîçêëàäàëà, áîã³â çàêëèêàëà,

Ùîá áåçñåðäå÷í³é áëèç òåáå, êîëè òè ëåæàëà, íå áóòè.

Ñåñòðî, ñåáå òè é ìåíå, ñâ³é íàðîä, ³ áàòüê³â ïîãóáèëà,

É ì³ñòî ñ³äîíñüêå. Ïîäàéòå âîäè, õàé ðàíè îáìèþ,

Ïîäèõ îñòàíí³é óñòàìè âëîâëþ”. Öå ñêàçàâøè, íà ñõîäè

Âèéøëà âèñîê³ é ñåñòðó, ï³âæèâó ùå, îáíÿâøè, ãîëóáèòü,

Øàòàìè ÷îðíó ³ç íå¿, ðèäàþ÷è, êðîâ îáòèðàº.

Òà æ ïîãàñàþ÷³ î÷³ ðîçïëþùèòè õî÷å, òà ãîä³ –

Ìë³º; ëèø ðàíà äåñü ãëèáîêî â ãðóäÿõ ÿòðèòüñÿ. Òðè ðàçè,

Ñïåðøèñü íà ë³êò³, çä³éìàëàñü ³ ïàäàëà çíîâó íà ëîæå,

Òðè÷³ áëóêàþ÷èì ïîãëÿäîì ñâ³òëà øóêàëà íà íåá³,

Ò³ëüêè ïîáà÷èëà ñîíöå, é ç ãðóäåé ¿¿ âèðâàâñÿ ñòîã³í.

Òóò âñåìîãóòíÿ Þíîíà íàä äîâãèì öèì ñêîíîì ³ áîëåì

Çãëÿíóâøèñü, øëå ³ç Îë³ìïó ²ð³äó, ùîá òà óâ³ëüíèëà

Äóøó, ÿêà ùå áîðîëàñü, ³ çëèò³¿ ò³ëà ñóãëîáè.

Áî íå â íàëåæíó äëÿ íå¿ ãîäèíó âîíà óìèðàëà,

Í³ ïðîâèíèëàñü, ùîá âìåðòè, àëå ïåðåä÷àñíî é íàãàëüíî

Â øàë³ ãîð³ëà. Òîìó Ïðîçåðï³íà ³ç ëîáà ó íå¿

Ùå íå âçÿëà çîëîòîãî âîëîññÿ é ñò³ã³éñüêîìó Îðêó

700

Íå ïðèñóäèëà ¿¿ ãîëîâè. Îòîæ íà øàôðàííèõ

Êðèëàõ ³ç íåáà ²ð³äà çë³òàº, ðîñèñòà, äî ñîíöÿ

Òèñÿ÷³ áàðâ ðîçñèïàº, ³ íàä ãîëîâîþ ñïèíèâøèñü –

“Æåðòâó öþ Ä³òó íåñó çà íàêàçîì, òåáå ç öüîãî ò³ëà

608

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

ß óâ³ëüíÿþ”, – òàê êàæå é ïðàâèöåþ âîëîñ çðèâàº;

Âèéøëî ³ç ò³ëà òåïëî, ³ ç ïîâ³òðÿì æèòòÿ â³äëåò³ëî.

ÊÍÈÃÀ Ï’ßÒÀ

Áóðÿ çíîâó íàñòèãàº ôëîò Åíåÿ ³ ïðèãàíÿº éîãî äî Ñ³ö³ë³¿. Ãîñòèííî ïðèéíÿòèé

Àöåñòîì, âîæäü òðîÿíö³â ó ðîêîâèíè ñìåðò³ ñâîãî áàòüêà Àíõ³ñà âëàøòîâóº ïîõîðîíí³

³ãðè – êîðàáåëüí³ ïåðåãîíè, çìàãàííÿ ç á³ãó, á³é íàâêóëà÷êè, ñòð³ëÿííÿ ç ëóêà, äèòÿ÷³

³ãðè. Òèì ÷àñîì Þíîíà ï³äáóðþº òðîÿíñüêèõ æ³íîê, ³ ò³ ï³äïàëþþòü ôëîò òðîÿíö³â.

Íàìîâëåíèé Íàâòîì ³ çà ïîðàäîþ Àíõ³ñà Åíåé çàëèøàº â Ñ³ö³ë³¿ ñòàðèõ ³ çíåñèëåíèõ ³,

çàñíóâàâøè ì³ñòî Ñåãåñòó, â³äïëèâàº. Ï³ä îï³êóâàííÿì Íåïòóíà, ÿêîãî ïðîñèëà ïðî öå

Âåíåðà, â³í áëàãîïîëó÷íî ïëèâå äî ²òàë³¿, âòðàòèâøè â äîðîç³ ëèøå ñòåðíè÷îãî

Ïàë³íóðà.

ÊÍÈÃÀ ØÎÑÒÀ

Ïðèáóâøè äî ²òàë³¿, Åíåé âèñàäæóºòüñÿ á³ëÿ ì³ñòà Êóì ³ â õðàì³ Àïîëëîíà

çóñòð³÷àºòüñÿ ç æðèöåþ Ñ³â³ëëîþ, ÿêà â³ùóº éîãî äîëþ. Â³í ïðîñèòü Ñ³â³ëëó çðîáèòè

òàê, ùîá â³í ïîáà÷èâñÿ â ï³äçåìíîìó öàðñòâ³ ç ò³ííþ ñâîãî áàòüêà Àíõ³ñà. Ñ³â³ëëà

ïîêàçóº éîìó, ÿê òóäè ä³ñòàòèñÿ. Åíåé õîâàº Ì³çåíà ³ çäîáóâàº âêàçàíå Ñ³â³ëëîþ “çî-

ëîòå ã³ëëÿ”. Ïî ïðèíåñåíí³ æåðòâè Ïðîçåðï³í³ Åíåé ³ç Ñ³â³ëëîþ ñïóñêàºòüñÿ â ï³äçåìíå

öàðñòâî. Ò³í³ ïîìåðëèõ á³ëÿ ð³êè Àõåðîíòó, ÷åðåç ÿêó ïåðåâîçèòü Åíåÿ Õàðîí. Çóñòð³÷ ç

Öåðáåðîì. Öàðñòâî ñóää³ Ì³íîñà, ð³çí³ âèäè ò³íåé. Â Åë³ñ³¿, êðà¿í³ â³÷íîãî áëàæåíñòâà,

Àíõ³ñ âèêëàäàº ñèíîâ³ ñâîº â÷åííÿ ïðî î÷èùåííÿ ³ ïåðåñåëåííÿ äóø ³ ïîêàçóº éîìó

íàùàäê³â – ñëàâåòíèõ ðèìëÿí, ïî÷èíàþ÷è ç Ðîìóëà, çàñíîâíèêà Ðèìà, ³ ê³í÷àþ÷è

Ìàðöåëëîì, ïëåì³ííèêîì ³ çÿòåì Àâãóñòà. Åíåé ïîâåðòàºòüñÿ íà çåìëþ.

Òàê â³í êð³çü ñëüîçè ïðîìîâèâ ³, ôëîòó ïóñòèâøè ïîâ³ääÿ,

Äî óçáåðåææÿ åâáåéñüêîãî, âðåøò³, äî Êóì äîïëèâàº.

Ñóäíà íîñàìè äî ìîðÿ çâåðíóëèñü, ³ ì³öíî çóáàìè

¯õ ÿêîð³ ïðèêð³ïëÿëè, à äî óçáåðåææÿ ïðèñòàëè

Êðóãë³ êîðìè. Íà áåðåã Ãåñïåð³¿ þí³ çàãîíè

Ñïðèòíî ç³ñêàêóþòü. Ñ³ì’ÿ âîãíåííå îäí³ äîáóâàþòü,

Ñõîâàíå â æèëàõ êàì³ííèõ, ò³ – äåðåâî òÿãíóòü ³ç ë³ñó,–

Çâ³ð³â êðè¿âêè ãóñò³, à ò³ – âîäó çíàõîäÿòü äæåðåëüíó.

À áëàãî÷åñíèé Åíåé äî âåðøèí, äå âëàäàðèòü íàä íàìè

Áîã Àïîëëîí, ³äå äàë³ â âåëèêó ïå÷åðó, â òàºìíå

Ë³ãâî ñòðàøíî¿ Ñ³â³ëëè, âåëèêîãî äóõà ÿêî¿

É ñåðöå äåë³éñüêèé â³ùóí íàïîâíÿº íàòõíåííÿì, ìàéáóòíº

¯é â³äêðèâàº. Â ãàé Òð³â³¿, â ä³ì çîëîòèé âîíè âõîäÿòü.

ª òàêà â³ñòü, ùî Äåäàë, óò³êàþ÷è ç öàðñòâà Ì³íîñà,

Çâàæèâñü ïëèñòè ó ïîâ³òð³ íà êðèëàõ ïðóäêèõ ³ â äîðîç³

Ò³é íåçâè÷àéí³é çàïëèâ àæ äî Àðêò³â õîëîäíèõ, ³, âðåøò³,

Ëåãêî îñ³â íà Õàëê³äñüê³ì óçã³ð’¿. ² òóò, äå óïåðøå

Òâåðäî â÷óâ çåìëþ, âåñëà êðèëàò³ ïðèí³ñ â³í ó æåðòâó,

Ôåáå, òîá³ ³ õðàì ñïîðóäèâ âåëè÷àâèé. Â ïðèòâîð³ –

609

Публій Вергілій Марон

Ñìåðòü Àíäðîãåÿ, à äàë³ ïîêàðà, ÿêó Êåêðîï³äè

Çìóøåí³ ìàòè – äàâàòè (î ãîðå!) ñ³ì ä³òîê ùîðîêó.

Óðíà íà æåðåáè º òàì. Íàâïðîòè çä³éìàºòüñÿ âãîðó

Ç ìîðÿ êíîñ³éñüêà çåìëÿ. Ëþáîâ äî áèêà òóò æàõëèâà,

² Ïàñ³ôàÿ, ³ ëîæå òàºìíå, ³ çì³øàí³ ðîäè.

Äàë³ äâîîáðàçíèé âèä Ì³íîòàâðà ñòîÿâ òóò – êîõàííÿ

Ãð³øíîãî ñë³ä. Òóò ïîäâèã òîé ñëàâíèé – áóäîâà ³ õîäè

Ïëóòàí³ ³ íåðîçâ’ÿçí³ áëóêàííÿ. Àëå æ ³ Äåäàë âæå

Çãëÿíóâñü íà ùèðå êîõàííÿ öàðåâî¿ äîíüêè é çðàäëèâ³

Õîäè òàºìí³ ó çàìêó â³äêðèâ, ïîêàçàâøè, äå âèõ³ä

Íèòêîþ. ×àñòêó âåëèêó, ²êàðå, òè â òâîð³ òàêîìó

Ìàâ áè, ÿêáè ëèøå ñìóòîê äîçâîëèâ. Òâî¿ â³í ïðèãîäè

Âèð³çüáèòü ïðîáóâàâ äâ³÷³ ó çîëîò³, é äâ³÷³ ó áàòüêà

Ïàäàëè ðóêè. ² äàë³ äèâèëèñü áè òàê, òà âåðíóâñÿ

Ïîñëàíèé ïåðøå Àõàò, à ç íèì Ôåáà ³ Òð³â³¿ æðèöÿ,

Ãëàâêà äî÷êà Äå¿ôîáà, ùî òàê äî öàðÿ ïðîìîâëÿëà:

“Í³, íå òàêèõ òåïåð ÷àñ âèìàãàº îãëÿäèí, íàì òðåáà

Ñåìåðî ç ñòàäà âîë³â, ÿê³ äîòåïåð íå âïðÿãàëèñü,

Òóò çàêîëîòè é îâå÷îê çà çâè÷àºì âèáðàíèõ ñò³ëüêè æ”.

Òàê íàêàçàëà Åíåºâ³. Íå çâîë³êàâøè é õâèëèíè,

Æåðòâó çà ñëîâîì ¿¿ ïðèíîñÿòü ìóæ³ íåâ³äêëàäíî,

É òåâêð³â çàïðîøóº æðèöÿ ââ³éòè äî âèñîêîãî õðàìó.

Âèòÿòî â ñõèë³ âèñîêî¿ ñêåë³ ïå÷åðó âåëèêó;

Ñòî òóäè âõîä³â øèðîêèõ âåäå ³ âîð³ò ñòî, à çâ³äòè

Ñò³ëüêè æ ³äå ãîëîñ³â ó òîé ÷àñ, ÿê Ñ³â³ëëà ïðîðî÷èòü.

Îò äî ïîðîãà ïðèéøëè, à ä³âà: “Ïîðà çàïèòàòè

Äîëþ íàì,– êàæå,– ñâîþ, òî æ áîã îñü, ñàì áîã òóò”. Öå ìîâèòü

Ïåðåä äâåðèìà, ³ ðàïòîì îáëè÷÷ÿ é âåñü âèãëÿä çì³íèâñÿ,

Êîñè ðîçâ³ÿëèñü â íå¿, à ãðóäè çä³éìàþòüñÿ, é ñåðöå

Äèêèì íàáðÿêëî øàëåíñòâîì, ³ á³ëüøà çäàºòüñÿ, ³ ãîëîñ

Â íå¿ íåëþäñüêèé. Îâ³ÿíà ñèëîþ áëèçüêîãî áîãà, –

“Ùîñü çàáàðèâñÿ òè, – êàæå, – òðîÿí÷å Åíåþ, ç îá³òîì

² ìîëèòâàìè? Âñå áàðèøñÿ òè? Ðàí³ø íå â³äêðèþòü

Óñò ñâî¿õ â³ùèõ äâåð³ âåëèêîãî õðàìó”. Ñêàçàëà

É çìîâêëà, à òåâêð³â, íåìîâ ó ãàðÿ÷ö³, óñ³õ çàòðóñèëî,

É öàð ¿õ ³ç äíà ñâîãî ñåðöÿ òàêå ïîñèëàº áëàãàííÿ:

“Ôåáå, òè çàâæäè â á³ä³ äî òðîÿíö³â áóâàâ ìèëîñåðäíèé,

Òè ³ äàðäàíñüêó ñòð³ëó íàïóòèâ, ³ Ïàð³ñîâ³ ðóêè

Íà Åàê³äîâå ò³ëî; ìåíå ïî ìîðÿõ ðîçìà¿òèõ

Â³â òè, ÿê³ âåëè÷åçí³ ïðîñòîðè çåìåëü îáìèâàþòü;

Â äàëüí³ì Ìàññ³ëüñüê³ì êðàþ ³ â ïîëÿõ, ùî äî Ñ³ðò ïðîñòÿãëèñÿ,

Äî áåðåã³â ³òàë³éñüêèõ ò³êàþ÷èõ âñå æ ìè ä³ñòàëèñü.

Õàé æå íåäîëÿ òðîÿíñüêà íå äàë³ çà íàìè éäå ñë³äîì!

Âè æ, î áîãîâå é áîãèí³, âñ³ ðàçîì, ÿêèì íà çàâàä³

610

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì