Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Â ñ³÷³ ïåëàñã³â ñïî÷èâ íà áåçëàäíîìó ïîêëàä³ òðóï³â.

ß æ áî íàñèïàâ ìîãèëó ïîðîæíþ òîá³ íà ðåòåéñüê³ì

Áåðåç³ é òðè÷³ ùå ãîëîñîì ñèëüíèì ÿ ò³íü òâîþ êëèêàâ;

Îõîðîíÿº òå ì³ñöå ³ íàçâà, ³ çáðîÿ. Òåáå æ ÿ,

Äðóæå, íå çì³ã, ÿê ò³êàâ ç áàòüê³âùèíè, çíàéòè é ïîõîâàòè”.

À Ïð³àì³ä: “Í³÷îã³ñ³íüêî íå çàíåõàÿâ òè, äðóæå;

Äëÿ Äå¿ôîáà é äëÿ ò³í³ ïîñìåðòíî¿ âñå ó÷èíèâ òè,

Ëèø ìîÿ äîëÿ ³ çëî÷èí ëàêîíêè ïðîêëÿòèé â íåùàñòÿ

Ââåðãëè ìåíå,– îòàêèé ïî ñîá³ âîíà ñïîìèí ëèøèëà.

Çíàºø òè äîáðå ³ ñàì, ÿê í³÷ òó îñòàííþ â çðàäëèâèõ

Ðàäîùàõ ìè ïðîâåëè. ² ìóñèìî ìè ïàì’ÿòàòè

Âñ³, êîëè ê³íü ïðîêëÿòóùèé â Ïåðãàì íàø âèñîêèé óñêî÷èâ,

ßê ó âàæê³ì æèâîò³ â³í îçáðîºíèõ âî¿í³â âí³ñ íàì.

Í³áè ñâÿòèé õîðîâîä âëàøòóâàëà âîíà ³ âîäèëà

Ñïîâíåíèõ øàëîì âàêõàíñüêèì ôð³ã³éñüêèõ æ³íîê ³ ì³æ íèìè

Ôàêåë òðèìàëà ïàëàþ÷èé, ùå é çàêëèêàëà äàíàéö³â

Ç çàìêó âèñîêîãî. ß òîä³, çìîðåíèé ñíîì ³ æóðáîþ,

Ó ïðîêëÿòóù³é ïîäðóæí³é ê³ìíàò³ ëåæàâ, ³ ãëèáîêà

Âòîìà ñîëîäêà ìåíå îãîðíóëà, äî ñìåðò³ ïîä³áíà.

Æ³íêà æ ñëàâåòíà òîä³ ³ç ê³ìíàòè âñþ âèíåñëà çáðîþ.

Ç-ï³ä ãîëîâè âîíà ìå÷ âèòÿãàº ì³é â³ðíèé ³ êëè÷å

Â ä³ì Ìåíåëàÿ, âîðîòà éîìó â³ä÷èíèâøè; òîæ, âèäíî,

Ìàëà íàä³þ, ùî öå çàïîðóêîþ áóäå ëþáîâ³

É ùî òàêèì ñïîñîáîì ïàì’ÿòü ïðîâèí ¿¿ äàâí³õ ç³òðåòüñÿ.

Ùî òóò êàçàòè? Âäåðëèñü â ê³ìíàòó, é ïîòîìîê Åîëà

Ç íèìè, äî çëîãî ï³ä’þäæóº âñ³õ â³í. Áîãîâå, â³ääàéòå

Ãðåêàì òå ñàìå, ÿêùî äëÿ íèõ ñëóøíî ÿ êàðè áëàãàþ.

Òà ðîçêàæè òè é ìåí³, ÿêà-òî ïðèãîäà æèâîãî

Àæ ó öå ì³ñöå òåáå ïðèâåëà? ×è áëóêàþ÷è ìîðåì,

×è çà íàêàçîì áîã³â òè òóò? Äîëÿ ÿêà òåáå ãíàëà,

Ùî â öþ áåçñîíÿ÷íó é òóæíó çàéøîâ òè îñåëþ íåìèëó?”

Òàê ðîçìîâëÿëè âîíè, à Àâðîðà â êâàäðèç³ ðîæåâ³é

Âæå äî ñåðåäèíè íåáà ä³éøëà ó ìàíäð³âö³ íàäõìàðí³é.

É òàê îñü áóëè á ³ ïðèçíà÷åíèé ÷àñ âåñü âîíè çìàðíóâàëè,

Àëå ñóïóòíèöÿ êîðîòêî ¿ì íàãàäàëà, Ñ³â³ëëà: “Í³÷ çàïàäàº,

Åíåþ, ìè æ ÷àñ ó æóðá³ òóò ãàéíóºì.

Îñü îòå ì³ñöå, äå øëÿõ öåé íà äâ³ ïîä³ëèâñÿ äîðîãè:

Òà, ùî ïðàâîðó÷, âåäå àæ äî ìóð³â âåëèêîãî Ä³òà,

Öå äî Åë³ñ³ÿ ïóòü íàì; à òà, ùî ë³âîðó÷, êàðàº

É äî íå÷åñòèâîãî Òàðòàðó ãð³øíèê³â ò³í³ ïðîâàäèòü”.

¯é æå íà öå Äå¿ôîá: “Íå ãí³âàéñÿ, æðèöå âåëèêà,

ß âæå ³äó, ÷èñëî ÿ ïîïîâíþ ³ â òåì³íü âåðíóñÿ.

Éäè æ, íàøà ãîðäîñòå, äîëÿ íåõàé òîá³ êðàùîþ áóäå”.

Ò³ëüêè ñêàçàâ ³ íà ñëîâ³ îö³ì ïîâåðíóâ ñâî¿ êðîêè.

621

Публій Вергілій Марон

Òóò îçèðíóâñÿ Åíåé ³ íåæäàíî ï³ä ñêåëåþ çë³âà

Áà÷èòü âåëèêó òâåðäèíþ, àæ òðè÷³ îáâåäåíó ìóðîì.

550

Âêîëî ¿¿ îáïëèâàº âîãíåííà ð³êà áèñòðîðâó÷à,

Ïîëóì’ÿì áóõàº é õâèëÿìè êîòèòü ãðèìó÷å êàì³ííÿ, –

Öå Ôëåãåòîí òàðòàð³éñüêèé. Òàì ñïåðåäó áðàìà âåëèêà,

Ç ÷èñòî¿ ñòàë³ ñòîâïè, – í³ ëþäñüêà ¿õ íå çðóøèòü â³éíîþ,

Í³ íåáîæèòåë³â ñèëà, – é çàë³çíà çä³éìàºòüñÿ âåæà.

Òàì Ò³ç³ôîíà ñèäèòü, ï³ä³éíÿâøè êðèâàâ³¿ øàòè,

Ö³ëèìè äíÿìè é íî÷àìè áåç ñíó âõ³ä äî âåæ³ ñòîðîæèòü.

Çâ³äòè âåñü ÷àñ äîë³òàþòü ³ çîéêè, ³ íåìèëîñåðäíèé

Ñâèñò áàòîã³â, ³ çàë³çíèõ êàéäàí³â âîëî÷åíèõ áðÿçê³ò.

Ç ñòðàõîì Åíåé çóïèíèâñÿ ³ ñëóõàº øóì òîé ³ ñêðåã³ò.

“Ùî çà çëî÷èíö³ òàì, ä³âî ñâÿòàÿ, ñêàæè, ÿê³ êàðè

Òàì çàâäàþòü ¿ì? ×îìó òàê³ çîéêè ñþäè äîë³òàþòü?”

Â â³äïîâ³äü ìîâèòü ïðîðî÷èöÿ: “Òåâêð³â âîæäþ âåëåñëàâíèé!

Ñòàòè íå ìîæå ç áåçâèííèõ í³õòî íà ò³ì êëÿò³ì ïîðîç³.

Òà ÿê Àâåðíó ãà¿ Ãåêàòà ìåí³ äîðó÷àëà,

Òî é ðîçêàçàëà ïðî êàðè áîæèñò³, ïðîâ³âøè óñþäè.

Êíîñüêîìó òóò Ðàäàìàíòîâ³ âëàäà íàëåæèòü æîðñòîêà,

×óº â³í âèííèõ ëóêàâñòâî, é êàòóº, ³ ñèëóº âèçíàòü,

Õòî ñîãð³øèâ íà ö³ì ñâ³ò³ ó ìàðí³é íàä³¿, ùî ñêðèº

Âñå ³ ïîêóòó çà ãð³õ â³äêëàäàâ àæ äî ï³çíüî¿ ñìåðò³.

Îò ç áàòîãîì ó ðóêàõ ï³äñòóïàº äî íèõ Ò³ç³ôîíà,

Ìåñíèöÿ, é á’º, à â ë³âèö³ æàõëèâ³ òðèìàº ãàäþêè,

É â î÷³ ñòðîìëÿº, é ñêëèêàº ãðîìàäè ïîñåñòåð æîðñòîêèõ.

Ùîéíî çëîâ³ñí³ òîä³ çàñêðåãî÷óòü çàâ³ñè é ïðîêëÿò³

Áðàìè â³ä÷èíÿòüñÿ, – áà÷èø, ÿêà òàì ó ñ³íÿõ ñòîðîæà,

Ùî çà ïîòâîðà äâåðåé ñòåðåæå. Óñåðåäèí³ º òàì

Ã³äðà âåëèêà, ³ òèì ùå ñòðàøí³øà, ùî ÷îðíèõ ó íå¿

Àæ ï’ÿòäåñÿò º ïàùåê. À äàë³ ñàì Òàðòàð äâà ðàçè

Âãëèá ïðîñòÿãàºòüñÿ é ñò³ëüêè æ ó ï³òüìó ñÿãàº, íàñê³ëüêè

Âèäíî ó íåá³ âèñîêèé Îë³ìï, ó åô³ð îïîâèòèé.

Òóò ïîêîë³ííÿ çåìë³ ñòàðîäàâíº, ïëåì’ÿ òèòàí³â,

Ñêèíåíå ãðîìîì, âîíî àæ íà ñàìîìó äí³ ïðîáóâàº.

Áà÷èëà òàì âåëè÷åçí³ ò³ëà ÿ áëèçíÿò Àëîåä³â,

Ùî çàáàæàëè ðóêàìè ï³äâàæèòè íåáî âåëèêå

É íàâ³òü Þï³òåðà äåðçêî íàâàæèëèñü ç öàðñòâà ïðîãíàòè.

Áà÷èëà ÿ é Ñàëüìîíåÿ, ùî, â³ääàíèé ìóêàì æîðñòîêèì,

Âçÿâñü óäàâàòü â³í Þï³òåðà áëèñêàâêè ç ãðîìîì Îë³ìïó,

É ãíàâñü ÷åòâåðíåþ ïî ãðåöüê³é êðà¿í³, é ìàõàâ ñìîëîñêèïîì;

¯õàâ ç òð³óìôîì â ñòîëèöþ Åë³äè, ³ áîæî¿ ÷åñò³

Â³í çàæàäàâ, áîæåâ³ëüíèé. À ïëîì³íü íåáåñíèé ³ õìàðè,

Ùî ¿õ í³÷èì íå ï³äì³íèø, â³í ì³ääþ õîò³â óäàâàòè

É òóïîòîì ê³íñüêèõ êîïèò. Àëå áàòüêî, ìîãóòí³é âîëîäàð,

Ãðîìîì óäàðèâ ³ç õìàðè ãóñòî¿. Òà íå ãîëîâíÿ öå

622

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

² íå ïàëàþ÷à òð³ñêà ñîñíîâà! ² âíèç ãîëîâîþ

Êèíóâ â³í íèì â êðóãîâåðò³ âåëèê³é. À ùîá òè íå äóìàâ,

Í³áè ÿ Ò³ò³ÿ òàì, çåìë³ âñåðîäþ÷î¿ ñèíà,

Íå çóñòð³÷àëà, òî çíàé – â³í äåâ’ÿòü ëàí³â òàì çàéìàº,

À íåâìèðóùó ïå÷³íêó ó íüîãî çàêðîâëåíèì äçüîáîì

Ðâå âåëè÷åçíèé êîðøàê, æåðå ì’ÿñî, ÿêå â³äðîñòàº

Çíîâ äëÿ íîâèõ êàòóâàíü. Ï³ä ãðóäüìè â³í ó íüîãî ãí³çäèòüñÿ

600

² â³äðîñòàþ÷èì æèëàì ïîâ³ê íå äàº ñóïîêîþ.

Ñë³ä ³ ëàï³ò³â çãàäàòü – ²êñ³îíà àáî Ï³ð³òîÿ, –

×îðíà íàä íèìè ñêàëà, ùî îñü-îñü óïàäå, é ùå, çäàºòüñÿ,

Ìèòü – ³ ç³ðâåòüñÿ. À òóò ìèãîòÿòü çîëîò³¿ ï³äí³æêè

Ïîï³ä âåëè÷íèìè ëîæàìè é öàðñüê³ ðîçê³øí³ áåíêåòè

Ïåðåä ñàìèìè î÷èìà. Òà ç ôóð³é íàéá³ëüøà òóò ñ³ëà

Ïîðó÷ ³ íå äîçâîëÿº ðóêàìè ñòîëà äîòîðêíóòèñü,

Ñêà÷å, ³ ôàêåëîì òè÷å ó â³÷³, é êðè÷èòü íà âñå ãîðëî.

Òóò áóëè ò³, ÿê³, æèâøè, áðàò³â íåíàâèä³ëè, áèëè

Ð³äíèõ áàòüê³â à ÷è íèùèëè ñâîãî êë³ºíòà îáìàíîì.

Ò³, ùî çíàéøîâøè ñêàðáè, ¿õ äëÿ ñåáå òðèìàëè, à ð³äíèì

Íå â³äñòóïàëè í³÷îãî (òàêèõ òóò ãðîìàäà íàéá³ëüøà);

² â ïåðåëþáñòâ³ óáèò³, é õòî â â³éñüêî ï³øîâ íå÷åñòèâå,

É õòî íå áîÿâñü âëàäàð³â ñâî¿õ çðàäèòü. Ò³ êàðè ñâîº¿

Æäóòü ï³ä çàìêîì. ² íå äóæå äîïèòóé, ÿêî¿ ÷åêàþòü

Êàðè ³ äîë³ ÿêî¿ çàçíàëè. Îäí³ âåëè÷åçí³

Ñêåë³ òàì êîòÿòü, à ³íø³ ðîçòÿãíåí³ âèñÿòü íà øïèöÿõ

Êîëà. Ñèäèòü ³ ñèä³òèìå â³÷íî Òåñåé á³äîëàøíèé,

² íàéíåùàñí³øèé Ôëåã³é ñåðåä íåïðîãëÿäíî¿ ï³òüìè

Âñ³õ óìîâëÿº íàâêîëî ³ ãîëîñíî âñ³õ çàêëèêàº:

“Â÷³òüñÿ íà ïðèêëàäàõ ïðàâäè é íå âàæòåñü áîãàì íå âêëîíÿòèñü”.

Òîé áàòüê³âùèíó çàïðîäàâ ñâîþ, ¿é ïîñòàâèâ òèðàíà,

Êóïëåíèé ãð³øìè, â³í ò³ âñòàíîâëÿâ, à ò³ çíîñèâ çàêîíè;

²íøèé – ëîæå äî÷êè îñêâåðíèâ çàáîðîíåíèì øëþáîì.

Âñ³ íà æàõëèâ³ ââàæàëèñü ãð³õè é óñï³âàëè ó çâàç³.

Íàâ³òü ÿêáè ö³ëèõ ñòî ÿçèê³â ³ ñòî óñò áóëî â ìåíå,

É ãîëîñ çàë³çíèé, òî âñå æ íå ìîãëà á ÿ é òîä³ ïîë³÷èòè,

Çëî÷èí³â ð³çíîìàí³òíèõ ³ êàð óñ³ âèäè íàçâàòè”.

Ò³ëüêè ëèø Ôåáîâà æðèöÿ ïðåäâ³÷íà ñëîâà ö³ ñêàçàëà,

Êâàïèòü â äîðîãó: “Àíó æ áî ê³í÷àéìî ïî÷àòåº ä³ëî;

Íó æ ïîñï³ø³ìî, ÿ áà÷ó âæå ìóðè, ó êóçíÿõ öèêëîï³â

Êîâàí³, é â àðö³, ùî ïðÿìî íàâïðîòè, óì³ùåíó áðàìó,

Òó, ùî âåëÿòü á³ëÿ íå¿ íàì ïðèïèñè ñêëàñòè äàðóíêè”.

Ìîâèëà òàê, ³ ïîðÿä ï³øëè âîíè øëÿõîì ò³íèñòèì,

² äî ñåðåäèíè øëÿõó ä³éøëè, ³ äî áðàìè ï³äõîäÿòü.

Âõîäèòü ó íå¿ Åíåé ³ ñêðîïëþº ò³ëî âîäîþ

Ñâ³æîþ é ã³ëêó ñâîþ íà îäâ³ðêó, íàâïðîòè, ÷³ïëÿº.

623

Публій Вергілій Марон

Ùîéíî öå âñå äîâåðøèâøè ³ ñêëàâøè äàðóíîê áîãèí³,

Âõîäÿòü ó ðàäîñò³ êðàé, íà çåëåí³, ðîçê³øí³ ïîëÿíè

Áëàãîñëîâåííèõ ãà¿â, äå îñåë³ ùàñëèâèõ. ßñí³øå

Ñâ³òëî òóò ñÿéâîì áàãðÿíèì ïîëÿ îáëèâàº, ñâîº òóò

Ñîíöå ³ çîð³ ñâî¿. Òóò îäí³ íà òðàâ³ íà çåëåí³é

Ñèëè âïðàâëÿþòü ñâî¿ ³ ñòàþòü äî çìàãàíü íà ï³ñî÷êó

Æîâòîìó é áîðþòüñÿ òàì, à ³íø³ íà ïëîù³ âèâîäÿòü

Òàíö³ é ñï³âàþòü ï³ñåíü, ³ æðåöü ïîì³æ íèìè ôðàê³éñüêèé

Â äîâã³é êèðå¿ íà ñòðóíàõ äçâ³íêó÷èõ ìóçè÷íîãî òàêòó

Ñ³ì ð³çíèõ òîí³â âèâîäèòü; òî ïàëüöÿìè â íèõ óäàðÿº,

Òî çíîâ ³ç êîñò³ ñëîíîâî¿ ïëåêòðîì. Òóò ð³ä ñòàðîâèííèé

Òåâêðà, íàùàäêè éîãî ïðåõîðîø³ òà äóæ³ ãåðî¿,

Ò³, ùî çà êðàùèõ ÷àñ³â íà ñâ³ò íàðîäèëèñü, – áóâ ²ë òóò,

650

Áóâ Àññàðàê, ³ Äàðäàí áóâ, ñëàâåòíî¿ Òðî¿ çàñíîâíèê.

À â³ääàëÿ ç êîë³ñíèöü äèâóâàâñÿ Åíåé òà ç îçáðîºíü,

Ùî áåç ãåðî¿â ëèøàëèñü. Ñòîÿëè ïîâòèêàí³ â çåìëþ

Ðàòèùà, ïàñëèñÿ âñþäè ïî ïîëþ ðîçïðÿæåí³ êîí³.

ßê çà æèòòÿ áóëà ïðèñòðàñòü ó íèõ äî âîç³â ³ äî çáðî¿,

É êîí³ áëèñêó÷³ ïëåêàòè ëþáèëè, òî é òàê ï³ñëÿ ñìåðò³

Ïðèñòðàñòü ¿õ öÿ íå ïîêèíóëà. ²íøèõ â³í áà÷èòü, ÿê ëþáî

Â êîëî íà êâ³òàõ ëÿãëè, é áåíêåòóþòü ñîá³, ³ ñï³âàþòü

Âåñåëî ã³ìí ïåðåìîãè â ëàâðîâîìó ãà¿ ïàõó÷³ì,

Çâ³äêè ïëèâå ÷åðåç õàù³ ë³ñ³â Åð³äàí ìíîãîâîäèé.

Òóò áóëè ò³, ÿê³ ðàíàìè âêðèëèñü çà ð³äíó êðà¿íó,

É ò³, ùî æåðöÿìè æèòòÿ ñâîº âñå ïðîâåëè íåïîðî÷íå,

² â³ùóíè áëàãî÷åñí³, â³ùàííÿìè Ôåáà äîñòîéí³,

Ò³, ùî êðàñîþ ìèñòåöòâ ïðèêðàøàëè æèòòÿ âñüîãî ëþäñòâà,

Ò³, ÿê³ ñë³ä çà ñîáîþ ëèøèëè, êîìóñü ïðèñëóæèâøèñü,

Ãîëîâè êîæíîìó ç íèõ óâ³í÷àëè ñòð³÷êè ñí³æíî-á³ë³.

Òèõ, ùî êðóãîì îáñòóïèëè ¿¿, çàïèòàëà Ñ³â³ëëà,

Ïåðåäóñ³ì æå Ìóñåÿ (éîãî òàì ãóðòîì âåëè÷åçíèì

Âñ³ îòî÷èëè, ïëå÷èìà æ ñâî¿ìè â³í âñ³õ ïåðåâèùèâ):

“Äóø³ ùàñëèâ³ ³ òè, íàéñëàâí³øèé â³ùóíå! Ñêàæ³òü íàì,

Äå, ó ÿê³é ñòîðîí³ òóò Àíõ³ñ ïðîáóâàº, â ÿêîìó

Ì³ñö³? Áî ìè çàäëÿ íüîãî ïðèéøëè, ïåðåïëèâøè âåëèê³

Ð³êè Åðåáó?” Ãåðîé ¿ì íà öå â³äïîâ³â êîðîòåíüêî:

“Â íàñ òóò íåìàº äîì³âîê, â áîðàõ æèâåìî ìè ò³íèñòèõ,

Íà ìîð³æêàõ ïðèáåðåæíèõ, îìèâàíèõ ñòðóìåíåì ÷èñòèì.

Âè æ, ÿêùî ñåðöåâ³ âàøîìó öå ïðèïàäå äî âïîäîáè,

Öåé ëèø ãîðáîê ïåðåéä³òü, – ñàì ñòåæèíó ëåãêó ïîêàæó ÿ”.

Ìîâèâ, ³ éäå ïîïåðåäó, é ïîêàçóº ç ïàã³ð ðîçê³øíå

¯ì îáîëîííÿ. É ñàì³ âæå ñïóñòèëèñü âîíè ç âåðõîâèíè.

Áàòüêî Àíõ³ñ íà çåëåí³é äîëèí³ äàëåê³é òèì ÷àñîì

Ïåðåãëÿäàâ óñ³ çàìêíåí³ äóø³, ùî ìàëè íà öåé ñâ³ò

Çàðàç âèõîäèòè, ñàìå ñâî¿õ ïåðåâ³ðèâ â³í ïèëüíî;

624

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

² ïåðåãëÿíóâ ïîòîìê³â óñ³õ äîðîã³ ïîêîë³ííÿ,

Äîëþ ³ ùàñòÿ ìóæ³â, ¿õ çâè÷à¿ é ðóê ¿õ ä³ÿííÿ.

Ò³ëüêè ïîáà÷èâ Åíåÿ, ùî éøîâ ïî ëåâàä³ íàçóñòð³÷,

Çðàçó æ äî íüîãî ïðîñòÿã ñâî¿ ðóêè îáèäâ³, ³ ñëüîçè

Ðàïòîì ïî ëèöÿõ ïîá³ãëè, ³ ç óñò éîãî âèðâàâñÿ ãîëîñ:

“Âðåøò³, ïðèéøîâ òè, ³ øëÿõ öåé òÿæêèé ïîäîëàëà ïîáîæí³ñòü,

Áàòüêîì ñïîä³âàíà, é áà÷èòè ìîæó òâîº ÿ îáëè÷÷ÿ,

Ñèíó, ³ ãîëîñ çíàéîìèé ïî÷óòè, ³ â³äïîâ³äü äàòè.

ß ñïîä³âàâñÿ öüîãî ³ ãàäàâ, ùî òàê áóäå, é õâèëèíè

ß âæå ë³÷èâ, ³ òóðáîòà ìîÿ ìåíå íå îáìàíóëà.

Ñê³ëüêè çåìåëü ³ ìîð³â òè ïðîéøîâ, ³ òåáå ÿ â³òàþ,

Ñèíó ì³é, ñê³ëüêè çàçíàâ òè òÿæêèõ íåáåçïåê! ßê áîÿâñü ÿ,

Ùîá íå áóëî â³ä òîãî òîá³ öàðñòâà Ë³â³éñüêîãî øêîäè”.

Òîé æå íà öå: “Äóæå ÷àñòî, ì³é áàòüêó, òâ³é îáðàç æóðëèâèé

Ïåðåäî ìíîþ ñòàâàâ ³ ïðèéòè ñïîíóêàâ â öþ îñåëþ;

Ñóäíà íà ìîð³ Ò³ððåíñüê³ì ñòîÿòü. Äàé æå, áàòüêó, ïðàâèöþ,

Äàé, ïðèâ³òàéìîñÿ ùèðî, ìî¿õ íå öóðàéñÿ îá³éì³â”.

Òàê ãîëîñèâ ³ îáëè÷÷ÿ ñë³çüìè óìèâàâ â³í ðÿñíèìè.

700

Òðè÷³ éîãî íàìàãàâñü â³í ðóêàìè çà øèþ îáíÿòè,

Òðè÷³ ³ç ðóê âèñëèçàëà òà ò³íü, ùî ëîâèâ ¿¿ ìàðíî,

Íà÷å ëåãåíüêèé â³òðåöü àáî ñîíí³ ïðèìàðè ëåòþ÷³.

Áà÷èòü òèì ÷àñîì Åíåé íà ñàìîòí³é äîëèí³ çàòèøí³é

Ãàé, ³ ãóùàâèíó ë³ñó øóìëèâîãî, é ð³÷êó Ëåòåéñüêó,

Ùî ïîïðè òèõ³ îñåë³ òå÷å. À êðóãîì ïîíàä íåþ

Òüìè íåçë³÷åíí³ ïëåìåí ³ íàðîä³â ë³òàëè. Íåíà÷å

Ë³òîì ïîã³äíèì íà ëóêàõ, ÿê áäæîëè íà êâ³òàõ áàðâèñòèõ

Ñÿäóòü íà ìèòü ³ çíîâó äîâêîëà ë³ëåé ñí³æíî-á³ëèõ

Ðîºì ë³òàþòü, – òàê íàâêðóãè ãîìîí³ëî âñå ïîëå.

Ãëÿíóâ Åíåé, ³ çäðèãíóâñÿ, é ïðè÷èíè öüîãî â³í ïèòàº,

Íå ðîçóì³þ÷è, ùî çà ð³÷êè â äàëèí³ ïðîò³êàþòü,

Ùî öå çà ëþäè íàä òèìè ð³÷êàìè þðáîþ ç³éøëèñÿ.

Áàòüêî Àíõ³ñ íà öå êàæå: “Öå äóø³, ÿêèì ïðèñóäèëà

Äîëÿ óò³ëèòèñü ùå ðàç, âîíè ³ç Ëåòåéñüêî¿ ð³÷êè

Âîäó áåçæóðíîñò³ ï’þòü, ³ â í³é çàáóòòÿ äîâãîâ³÷íå.

¯õ îñü òîá³ ïîêàçàòè ³ ç íèìè òåáå îçíàéîìèòü

ß âæå â³ääàâíà áàæàâ, ³ âè÷èñëèòü ð³äíèõ ïîòîìê³â,

Ùîá òè ç³ ìíîþ ùå äóæ÷å ðàä³â, ùî â ²òàë³þ òðàïèâ”.

“Áàòüêó, ÷è æ ìîæíà ïîäóìàòü, ùîá çâ³äñè âèõîäèëè äóø³

Çíîâó íà öåé ñâ³ò ³ ùå ðàç äî ò³ë îáâàæí³ëèõ âåðòàëèñü?

Çâ³äêè â ñåðäåøíèõ âçÿëàñÿ æàõëèâà òà ñâ³òó æàäîáà?”

“Ïåâíî, ùî âñå ÿ ñêàæó é íå ëèøó â òåáå ñóìí³â³â, ñèíó”.

Ñëîâî Àíõ³ñ ïåðåéìàº ³ âñå âèêëàäàº ïî ÷åðç³:

“Ïåðøå, ùî íåáî, ³ çåìëþ, ³ âîäí³ ïðîñòîðè, ³ ñâ³òëó

Ì³ñÿ÷íó êóëþ, é òèòàíñüêó çîðþ óíóòð³ îæèâëÿº –

625

Публій Вергілій Марон

Äóõ, à ðîçóì ïðîéìàº âñ³ òîãî ãðîìàääÿ ÷àñòèíè,

Ðóõ ³ æèòòÿ ¿ì äàº, ñïîëó÷èâøèñü ç òèì ò³ëîì âåëèêèì.

Çâ³äñè é ð³ä ëþäñüêèé ï³øîâ, ³ òâàðèííèé, ³ ïòàõè íåáåñí³,

É ìîðÿ ïîòâîðè, ùî ¿õ âèâîäèòü ãëèá³íü ìàðìóðîâà.

Ñèëà æèòòÿ â íèõ îãíåííà, ³ ïåðâîïî÷èí ¿õ íåáåñíèé,

Çàðîäê³â òèõ, ÿêùî ò³ëüêè íà íèõ íå òÿæ³º øê³äëèâå

Ò³ëî é ÷àñòèíè çåìë³ íå ïðèòóïëÿòü ³ ñìåðòí³ ñóãëîáè.

Òèì-òî ³ ñòðàõ º ó íèõ, ³ òåðï³ííÿ, é áàæàííÿ, ³ ðàä³ñòü,

Íå çàáóâàþòü ³ íåáà, çà÷èíåí³ â òåìí³é â’ÿçíèö³.

Íàâ³òü, ÿê ãðÿíå îñòàííÿ ãîäèíà é æèòòÿ ¿õ ïîêèíå,

Ùå ³ òîä³ ¿õ, ñåðäåøíèõ, íå ëèøàòü âñ³ õèáè, íå âèéäóòü

Çîâñ³ì âñ³ ñëàáîñò³ ò³ëà; áî íàñêð³çü ïðîñÿêíóòè ìóñèòü

Ñïîñîáîì äèâíèì âñå òå, ùî òàê äîâãî áóëî ó ñïîëóö³.

Îòæå, áåðóòü ¿õ íà ìóêè, ³ òàì âîíè äàâí³ ïðîâèíè

Â³äïîêóòîâóþòü. Ò³ íà íåâãàâíîìó â³òð³ ðîçï’ÿò³,

²íøèì æå – çëî÷èí³â ïëÿìè ï³ä ñòðóìåíåì áèñòðèì çìèâàþòü

×è âèï³êàþòü âîãíåì. Ïî ñìåðò³ òóò êàðó íàëåæíó

Êîæåí â³äáóäå. Òîä³ íà ïðîñòîðè Åë³ñ³ÿ øëþòü íàñ;

² íå áàãàòî íàñ òóò ïðîáóâàº íà ðàä³ñíèõ íèâàõ;

Äîêè àæ äîâãèé íàø äåíü, êîëè êðóã ñâ³é â³êè âæå îá³éäóòü,

Ïëÿì íå î÷èñòèòü, ùî â íàñ ïîâðîñòàëè, é íå ëèøèòüñÿ ÷èñòèé

Äóõ ç íàñ, åô³ðíèé, âîãîíü ³ç íåáåñíîãî ïåðâíÿ. À äóø³

Òèõ, ùî íàä òèñÿ÷ó ðîê³â òàê êîëåñî äîë³ êîòèëè,

Áîã âèêëèêàº íàä ð³÷êó Ëåòåéñüêó â âåëèê³é ãðîìàä³,

750

Ç òîþ, ïðèðîäíî, ìåòîþ, ùîáè, ïðî ìèíóëå çàáóâøè,

Çíîâ çàõîò³ëè çàãëÿíóòü ó öåé ñâ³ò, ó ò³ëî âåðíóòèñü”.

Òàê ïðîìîâëÿº Àíõ³ñ, ³ ðàçîì ³ ñèíà, é Ñ³â³ëëó

Òóò æå äî ãóðòó çàïðîøóº â³í, ó þðìó ãîì³íëèâó,

² íà óçã³ð’ÿ âèõîäèòü, ùîá çâ³äòè ïèëüí³øå îãëÿíóòü

Âñ³õ áóëî ìîæíà ó äîâã³é ÷åðç³ ³ ç ëèöÿ ¿õ ï³çíàòè.

“Íó, à òåïåð ðîçïîâ³ì ÿ òîá³ ïðî äàðäàí ïîêîë³ííÿ,

Ùî òî çà ñëàâà ÷åêàº éîãî ³ ÿê³ öå ïîòîìêè

²ç ³òàë³éñüêîãî ïëåìåí³, ç äóø òèõ ïðåñëàâíèõ, ùî ç íàøèì

²ìåíåì ïðèéäóòü íà ñâ³ò; ÿ ðîçêðèþ òîá³ òâîþ äîëþ.

Áà÷, îí þíàê òîé, ùî ñïåðñÿ íà ñïèñ íå îêóòèé, – äî ñâ³òëà

Áëèæ÷å â³í ñòàâ âèïàäêîâî, – ³ç òåìðÿâè ïåðøèé íà ñâ³ò öåé

Âèéäå â³í, ³ç ³òàë³éñüêîþ êðîâ’þ çì³øàâøèñü, – öå áóäå

Ñ³ëüâ³é, àëüáàíñüêå ³ì’ÿ, òâ³é îñòàíí³é ïîòîìîê, ÿêîãî

Â ë³ñ³ òîá³, âæå ñòàðîìó, Ëàâ³í³ÿ-æ³íêà ïîðîäèòü.

Ñòàíå öàðåì â³í êîëèñü ³ íàñòóïíèõ öàð³â áóäå ïðåäêîì,

Çâ³äñè ³ íàä Àëüáà-Ëîíãîþ ð³ä íàø äåðæàòèìå âëàäó.

Òîé çà íèì äðóãèé öå – Ïðîêà, òðîÿíñüêîãî ïëåìåí³ ñëàâà,

É Êàï³é, çà íèì Íóì³òîð, ³ òîé, ùî ³ì’ÿ òîá³ âåðíå,

Ñ³ëüâ³é Åíåé, ÿê ïîáîæí³ñòþ, òàê ³ âîºííèì çàâçÿòòÿì

626

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ñëàâíèé, ÿêùî êåðóâàòü êîëè-íåáóäü â³í Àëüáîþ ñòàíå.

Ùî öå çà ìîëîäü! Ïîãëÿíü, ñê³ëüêè ñèëè âîíà âèÿâëÿº!

Êîæíîìó ñêðîí³ â³í÷àº äóáîâèé â³íîê ãðîìàäÿíñüêèé.

Ö³, áà÷, Íîìåíò ïîáóäóþòü, ³ Ãàá³¿, é ì³ñòî Ô³äåíó,

Ò³ Êîëëàò³íñüêó òâåðäèíþ é Ïîìåö³¿ â ãîðàõ ïîñòàâëÿòü;

Êð³ïîñòü ²íóÿ, ³ Áîëó, ³ Êîðó – êîëèñü îö³ íàçâè

Ñëàâíèìè áóäóòü, à íèí³ ö³ çåìë³ íå ìàþòü ³ìåííÿ.

Ä³äîâ³ äî òîâàðèñòâà ùå Ðîìóë, ñèí Ìàðñà, óâ³éäå,

Ìàòè ²ë³ÿ éîãî ç àññàðàêñüêî¿ êðîâ³ ïîðîäèòü.

Áà÷èø ò³ êèòèö³ äâ³, ùî øîëîì ïðèêðàøàþòü ó íüîãî?

Áàòüêî, ÿê áîãà, éîãî ó ñâî¿ âæå â³äçíàêè âáèðàº.

Ç áëàãîñëîâåííÿ éîãî ðîçðîñòåòüñÿ, ì³é ñèíó, ñëàâåòíèé

Ðèì, ùî çð³âíÿº ñâî¿ âîëîä³ííÿ ³ äóõ ñâ³é ç Îë³ìïîì.

Ìóðîì ñ³ì çàìê³â â³í çëó÷èòü â’ºäèíî, ïîòîìñòâîì ãåðî¿â

Áëàãîñëîâåííèé, ÿê Áåðåê³íò³ÿ-ìàòè – áîãèíÿ,

Ùî ó êîðîí³ ³ç âåæ êð³çü ôð³ã³éñüê³ ì³ñòà ñâî¿ ¿äå,

Ðàäà íàùàäêàì áîã³â, ñòî-áî âíóê³â ó íå¿ â îá³éìàõ,

Âñ³ âîíè ñïðàâæí³ áîãè ³ óñ³ ïðîæèâàþòü íà íåá³.

Àëå ïîãëÿíü-íî î÷èìà ñþäè îáîìà ³ íà ïëåì’ÿ

Ðèìëÿí ñâî¿õ ïîäèâèñÿ: Öåçàð ³ ð³ä âåñü Þë³éñüêèé,

Ç’ÿâèòüñÿ òóò â³í êîëèñü ïîï³ä â³ññþ âåëèêîãî íåáà.

Öå òîé ãåðîé, ïðî ÿêîãî ÷óâàâ òè îðàêóë³â ñò³ëüêè,

Öåçàð òî Àâãóñò, ñèí áîæåñòâà; çîëîòóþ åïîõó

Â Ëàö³¿ íàíîâî â³í óñòàíîâèòü, íà çåìëÿõ, ùî ïåðøå

Öàðñòâîì Ñàòóðíà áóëè, ³ äî ãàðàìàíò³â òà ³íä³â

Âëàäó ïîøèðèòü, – çåìëÿ òà çà ìåæàìè íàøèõ ñóç³ð’¿â,

Ïîçà øëÿõàìè ùîð³÷íèìè ñîíöÿ. Àòëàíò íåáîíîñíèé

Çîðÿìè âêâ³ò÷àíó â³ñü òàì íà ïëå÷àõ ñâî¿õ îáåðòàº.

Ïåðåä ïðèõîäîì éîãî ³ òåïåð óæå é öàðñòâà êàñï³éñüê³,

Ïðîéíÿò³ æàõîì â³ùàíü áîæåñòâåííèõ, òðåìòÿòü áåçóñòàííî,

800

² ìåîò³éñüêà çåìëÿ. Ñêàëàìóòèëèñü â ñòðàõîâ³ é ãèðëà

Ñåìèðàìåííîãî Í³ëà. ² íàâ³òü Àëêå¿â íàùàäîê

Ñò³ëüêè êðà¿â íå ñõîäèâ, õî÷ ïðîñòðåëèâ â³í ì³äíîêîïèòíó

Ëàíþ ³ õî÷ âòèõîìèðèâ ãà¿ Åð³ìàíòó òà ëóêîì

Ëåðíó çëÿêàâ, íàâ³òü Ë³áåð, ùî òèãðàìè ¿äå ç âèñîêèõ

Í³ñè âåðõ³â’¿â â ñâî¿é ïåðåìîç³, òðèìàþ÷è â³æêè

²ç âèíîãðàäó. ×è äîáëåñòþ çá³ëüøóâàòü ñèëè íå áóäåì,

×è, ìîæå, ñòðèìàº ñòðàõ íàñ ó çåìëþ àâçîíñüêó âñòóïèòè?

Õòî æ öå òàì äàë³ â îëèâí³ì â³íêó, ùî ñâÿòó íåñå óòâàð?

ß ï³çíàþ ïî âîëîññþ ³ ïî áîðîä³ ñèâóâàò³é

Ðèìà âëàäèêó, ùî ì³ñòî íîâ³òíº çàêîíàìè ñêð³ïèòü,

Ïðèñëàíèé áóäå â³í ç Êóð íåâåëèêèõ, ç óáîãîãî êðàþ,

Âëàäó âåëèêó îáíÿòü. Âîëîä³òèìå Òóëë ï³ñëÿ íüîãî.

627

Публій Вергілій Марон

Â³í â áàòüê³âùèí³ ïîðóøèòü äîçâ³ëëÿ, ïîêëè÷å äî çáðî¿

Çíîâó ìóæ³â, ùî çàñèä³ëèñü äóæå, é ïîëêè â³í ðîçáóäèòü,

Ùî â³ä çâèòÿã âæå îäâèêëè. Çà íèì îí ³äå íàäòî ãîðäèé

Àíê, ùî óæå é â³äòåïåð â³í íà ëàñêó þðáè äóæå ëàñèé.

Ìîæå, ïîáà÷èòè õî÷åø òàðêâ³íñüêèõ öàð³â àáî äóøó

Ãîðäîãî ìåñíèêà Áðóòà é ïîâåðíåí³ âëàäè çíàìåíà?

Êîíñóëà âëàäó ³ ãð³çí³ ñîêèðè â³í ïåðøèé îäåðæèòü,

Çíèùèòü ñèí³â â îáîðîí³ ñâîáîäè ïðåêðàñíî¿ áàòüêî,

Ò³ëüêè-íî ñõî÷óòü â³éíó ïîíîâèòü. Î, íåùàñíèé, õî÷ â÷èíîê

Òîé ³ çâåëè÷àòü ïîòîìêè! Òîæ á³ëüøà ëþáîâ äî â³ò÷èçíè

É ñëàâè áàæàííÿ áåçìåæíå. Ïîãëÿíü ùå íà Äåö³¿â, Äðóñ³â,

Ùå é íà Òîðêâàòà ïîãëÿíü, ùî ïîãðîæóº â³ñòðÿì ñîêèðè,

² íà Êàì³ëëà, ÿêèé â³äâîþº óòðà÷åí³ ñòÿãè.

Äàë³, ÷è áà÷èø, îí òàì äâ³ äóø³, ùî â îäíàêîâ³é ñÿþòü

Çáðî¿, ó çãîä³ òåïåð, ïîêè í³÷ ¿õ ³ùå ñïîâèâàº?

Ãåé, ÿê³ â³éíè âîíè çàâåäóòü ì³æ ñîáîþ, ÿê âèéäóòü

Â ñâ³òëî æèòòÿ, ÿê³ ïîë÷èùà êèíóòü ó áèòâè êðèâàâ³!

Ç³éäå-áî òåñòü ³ç àëüï³éñüêèõ âàë³â, ³ç óêð³ïëåíü Ìîíåêà,

É çÿòü éîãî ñòàíå íàâïðîòè, îòî÷åíèé ñèëàìè Ñõîäó.

Ä³òè, îõ ä³òè, ñâîº¿ äóø³ âè äî âîºí ïîä³áíèõ

Íå ïðèçâè÷àþéòå, é ñåðöþ â³ò÷èçíè òàêèõ âè óäàð³â

Íå çàâäàâàéòå. Òè ïåðøèé, ùî ð³ä ñâ³é ç Îë³ìïó âèâîäèø,

Çáðîþ â³äêèíü, îõ êðîâå ìîÿ!

Íà Êàï³òîë³ÿ âåðõ ïîâåäå ïåðåìîæåöü Êîð³íôà

Ïîâ³ç â òð³óìô³, ïðîñëàâèâøèñü òèì, ùî çäîëàâ â³í àõåéö³â.

Òîé æå Ì³êåíè òâî¿, Àãàìåìíîíå, é Àðãîñ çðóéíóº

² Åàê³äà çäîëàº ç ìîãóòíüîãî ðîäó Àõ³ëëà

Ç ïîìñòè çà ïðåäê³â òðîÿíñüêèõ ³ õðàìó Ì³íåðâè áåç÷åñòÿ.

Õòî á îòî çìîâ÷àâ ïðî òåáå, âåëèêèé Êàòîíå, ÷è Êîñåº,

Õòî ïðî ð³ä Ãðàêõà, àáî Ñö³ï³îí³â, äâà ãðîìè âîºíí³,

Ë³â³¿ çãóáó, íå ñêàæå? Ôàáð³ö³ÿ õòî íå çãàäàº,

Ùî âäîâîëüíÿâñÿ ìàëèì? ×è ïðî òåáå, Ñåððàíå, ùî íèâó

Ñàì çàñ³âàâ òè? Ãåé, Ôàá³¿, ÿ âæå âòîìèâñÿ, îáëèøòå!

Ìàêñ³ìå, öå òè îäèí íàñ êîëèñü çâîë³êàííÿì âðÿòóºø!

²íø³ çóì³þòü í³æí³ø³ ³ñòîòè ³ç ì³ä³ êóâàòè;

Â³ðþ, ùî ç ìàðìóðó íàâ³òü äîáóäóòü æèâ³¿ îáëè÷÷ÿ;

Êðàù³ ïðîìîâö³ ç íèõ áóäóòü â ñóäàõ; âîíè íåáà êðóæ³ííÿ

850

Öèðêóëåì âèçíà÷àòü, ñêàæóòü, ÿñíèì êîëè ñõîäèòè çîðÿì.

Çàïàì’ÿòàé, ðèìëÿíèíå! Òè âëàäíî âåñòèìåø íàðîäè.

Áóäóòü ìèñòåöòâà òâî¿ âñòàíîâëÿòè óìîâè äëÿ ìèðó,

Ìèëóâàòü, õòî ï³äêîðèâñü, ³ ìå÷åì ï³äêîðÿòü ãîðäîâèòèõ”.

Ìîâèâ òàê áàòüêî Àíõ³ñ ³ çäèâîâàíèì öå ùå äîêèíóâ:

“Ãëÿíü, ÿê ñòóïàº Ìàðöåëë, â³í ïðîñëàâèâñü, çäîáóâøè áàãàòó

Çäîáè÷, ³ ÿê ïåðåìîæåöü ìóæ³â ïåðåâèùóº âñ³õ â³í.

628

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Öåé êîëèñü ðèìñüêó ìîãóòí³ñòü, óäàðàìè ñèëüíèìè áèòó,

Ñêð³ïèòü, ÿê âåðøíèê ðîçãðîìèòü ïóí³éö³â ³ ãàëë³â áóíòàðñüêèõ,

Òðåòþ âæå çáðîþ, Êâ³ð³íîâ³ áàòüêó çäîáóòó, ïîâ³ñèòü”.

Òà ïåðåáèâ òóò Åíåé, áî ïîáà÷èâ, ÿê ðàçîì ³ç íèìè

Éøîâ ìîëîäåöü âåëè÷àâèé íà âèãëÿä, ó çáðî¿ áëèñêó÷³é,

Òà ç íåâåñåëèì îáëè÷÷ÿì, ³ î÷³ äîäîëó ïîíèêëè.

“Õòî æ öå, ì³é áàòüêó, îí òîé, ùî ³äå â òîâàðèñòâ³ ãåðîÿ?

Ñèí öå ÷è, ìîæå, îäèí ³ç âåëèêî¿ âíóê³â ãðîìàäè?

Ùî òî çà íàòîâï ìóæ³â êîëî íüîãî, ÿêèé â íüîãî âèãëÿä?

×îðíà-áî í³÷ îòî÷óº ãîëîâó ò³ííþ ñóìíîþ”.

Áàòüêî Àíõ³ñ íà öå êàæå, ñëüîçàìè çàëèâøèñü ðÿñíèìè:

“Ñèíó, ïðî ñìóòîê òÿæêèé ñâî¿õ ð³äíèõ ìåíå íå çàïèòóé.

Ñâ³òîâ³ âèÿâèòü äîëÿ éîãî, àëå äîâãî ïðîáóòè

Âñå æ íå äîçâîëèòü. Çàíàäòî-áî ñèëüíèì, áîãîâå, çäàëîñü áè

Ïëåì’ÿ âàì ðèìñüêå, ÿêáè éîìó ñïðàâä³ öåé äàð çàëèøèâñÿ.

Ñê³ëüêè ùå ñòîãîíó íàøèõ ìóæ³â äî âåëèêîãî ì³ñòà

Ìàðñîâå ïîëå ïîøëå! Ò³áåð³íå, ÿêèé òè ïîáà÷èø

Ïîõîðîí, ÿê ïîâç íàñèïàíó ñâ³æó ìîãèëó ïëèâòèìåø.

Àí³ îäèí ìîëîäåöü ³ç ³ë³éñüêîãî ðîäó íå çáóäèòü

Ñò³ëüêè íàä³¿ ó ïðåäê³â, í³ Ðîìóëà çåìë³ í³êîëè

Ïîâåëè÷àòèñü íå çìîæóòü òàêèì ñâî¿ì ïëîäîì âåëèêèì.

Ãåé, ùî çà äîáëåñòü, ³ â³ðí³ñòü ïðàäàâíÿ, é ïðàâèöÿ ó áèòâàõ

Íåïåðåìîæíà! Í³õòî ç íèì áåçêàðíî íå ñòð³íóâñÿ â ñ³÷³,

×è êîëè ï³øèì íà âîðîãà éøîâ â³í, ÷è ÿê âîðîíîìó

Ñï³íåí³ áîêè îñòðîãàìè ð³çàâ. Þíà÷å ñåðäåøíèé,

Îõ, êîëè á ÿêîñü òè ì³ã æîðñòîêó ñóäüáó ïîäîëàòè!

Òè êîëèñü áóäåø Ìàðöåëë. Ïîâí³ ïðèãîðù³ ë³ë³é ïîäàéòå,

Êâ³òè áàãðÿí³ ðîçñèïëþ é ïðèíàéìí³ òàêèìè äàðàìè

Âíóêîâó äóøó âøàíóþ é çä³éñíþ íåçíà÷íó öþ ïîâèíí³ñòü”.

Òàê âîíè òàì ïî ö³ëîìó êðàþ, øèðîêèõ ðîçäîëàõ,

Õîäÿòü ó ÷èñò³ì ïîâ³òð³ óñþäè ³ âñå îãëÿäàþòü.

À ÿê Àíõ³ñ ïî óñ³õ âæå óñþäàõ îáâ³â ñâîãî ñèíà

² ðîçïàëèâ éîìó â ñåðö³ áàæàííÿ ìàéáóòíüî¿ ñëàâè,

Çíîâ òîä³ çãàäóº ìóæåâ³ â³éíè, ùî ìàº âåñòè ¿õ;

Ïðî ëàâðåéò³éñüê³ ïëåìåíà é ïðî ì³ñòî Ëàòèíà ïîâ÷àº,

Â÷èòü, ÿê óíèêíóòü ïðèãîä, òà óêàçóº, ÿê ç íèõ âèõîäèòü.

Äâîº âîð³ò ìàþòü ìàðåâà ñîíí³: îäí³ ðîãîâ³¿ –

Ò³í³, ÿê êàæóòü, êð³çü íèõ ëåãåíüêî ïðîõîäÿòü ïðàâäèâ³;

Äðóã³ âèáëèñêóþòü á³ëîþ ê³ñòþ ñëîíîâîþ, íèìè

Ìàíè íà ñâ³ò ïîñèëàþòü îáìàíí³ ëèø ñîíí³ âèä³ííÿ.

Òàê òàì ïîâ÷àº Àíõ³ñ ñâîãî ñèíà, à ç íèì ³ Ñ³â³ëëó

² ÷åðåç áðàìó ç ñëîíîâî¿ êîñò³ íà ñâ³ò âèïóñêàº.

Òîé ïîâåðòàº äî ñóäåí ³ äðóç³â ñâî¿õ òàì çíàõîäèòü.

900

² ïîíàä áåðåãîì ïðîñòî ó ïðèñòàíü Êàºòó ïðÿìóº.

Ìå÷óòü ç íîñ³â ÿêîð³ âîíè, ñòàâøè ï³ä áåðåã êîðìàìè.

629

Публій Вергілій Марон

ÊÍÈÃÀ ÑÜÎÌÀ

Äîñÿãíóâøè ãèðëà ð³êè Ò³áðó, Åíåé ïëèâå ïî í³é äî ëàâðåíò³éñüêîãî öàðÿ Ëàòèíà ³

âèðÿäæàº äî íüîãî ïîñë³â ïðîïîíóâàòè ìèð ³ ïðîñèòè äîçâîëó ïîáóäóâàòè íîâå ì³ñòî â

éîãî êðà¿í³. Ëàòèí ïðèõèëüíî ïðèéìàº ïîñë³â ³, çã³äíî ç âåë³ííÿì áîã³â, ãîòîâèé âèäàòè

çà Åíåÿ ñâîþ äî÷êó Ëàâ³í³þ. Àëå, áàæàþ÷è ðîçëàäíàòè öþ çãîäó, Þíîíà ï³äáóðþº ïðîòè

Åíåÿ ñïåðøó Àìàòó, ìàò³ð Ëàâ³í³¿, à ïîò³ì ðóòóëüñüêîãî öàðÿ Òóðíà. Íà âëàøòîâàíîìó

òðîÿíöÿìè ïîëþâàíí³ âèíèêàº ñóïåðå÷êà ïîì³æ íèìè ³ ëàòèíÿíàìè. Àìàòà ³ Òóðí

âèêëèêàþòü ëàòèíÿí íà â³éíó ç òðîÿíöÿìè. ×èñëåíí³ ïëåìåíà ç óñ³õ ÷àñòèí ²òàë³¿

ïîñï³øàþòü ç’ºäíàòèñü ³ âèñòóïèòè ïðîòè òðîÿíñüêèõ â³éñüê.

É òè òåæ, Êàºòî, ïåñòóíêî Åíåÿ, âìèðàþ÷è, â³÷íó

Äëÿ óçáåðåæ íàøèõ ñëàâó ïðî ñåáå ëèøèëà, ³ íèí³

Ùå òâîÿ ïàì’ÿòü öå ì³ñöå õîðîíèòü, ³ì’ÿ çíàìåíóº,

Äå íà ïðîñòîðàõ Ãåñïåð³¿ êîñò³ ñïî÷èëè, ÿêùî öå

Ñëàâó ïðèíîñèòü. Ïîáîæíèé Åíåé, ÿê ñë³ä âëàøòóâàâøè

Ïîõîðîí, íàñèï íàä íåþ ìîãèëüíèé âîçäâèãíóâ, ³ ùîéíî

Óòèõîìèðèëîñü ìîðå ãëèáîêå, íàñòàâèâ â³òðèëà

É ïðèñòàíü ïîêèíóâ. Ïîïóòí³ â³òðè ñåðåä íî÷³ ¿ì â³þòü,

Ì³ñÿöü îñâ³÷óº øëÿõ ¿ì, ³ ÿñíî âèáëèñêóº ìîðå

Â ñÿéâ³ òðåìòëèâ³ì. Ìèíàþòü âæå áåðåã Ö³ðöå¿ íàéáëèæ÷èé,

Äå öÿ áàãàòà äî÷êà áîãà Ñîíöÿ ÿñíîãî, îñ³âøè,

Áåçïåðåðèâíó âèñï³âóº ï³ñíþ â ë³ñàõ íåäîñòóïíèõ

² âåëè÷àâó îñåëþ ïàõó÷èì îáêóðþº êåäðîì,

Òåìíó îñâ³òëþº í³÷, ïðîá³ãàþ÷è ãðåáíåì òð³ñêó÷èì

Ïðÿæó òîíêóþ. À ç áåðåãà ðèê ðîçëÿãàºòüñÿ ëåâ³â,

Ùî ðîçðèâàþòü çàïîðè é ðåâóòü ñåðåä ï³çíüî¿ íî÷³.

Òàì êàáàíè ùåòèíÿñò³, âåäìåä³ ó ñò³éëàõ øàë³þòü,

Âèþòü âåëèê³¿ çãðà¿ âîâê³â, ùî ¿õ ç ðîäó ëþäñüêîãî

Ç³ëëÿì âñåñèëüíèì Ö³ðöåÿ, æîðñòîêà ³ ëþòà áîãèíÿ,

Ïåðåòâîðèòè óñòèãëà â ò³ëà ³ ïîäîáè çâ³ðÿ÷³.

Ùîá áîãîá³éí³ òðîÿíö³, äî ïðèñòàí³ òî¿ äîïëèâøè,

Íå çì³íèëèñü â ïîòâîðè òàê³ ³ ùîáè íå ñòóïèëè

Íà ïðîêëÿòóùèé òîé áåðåã, Íåïòóí äìå â â³òðèëà ïîãîæèì

Â³òðîì, â ì³ëèíàõ êèïó÷èõ ïðîíîñèòü, ïîëåãøóº âòå÷ó.

Çàáàãðÿíèëîñÿ ìîðå â³ä ñâ³òëà, é íà íåá³ âèñîê³ì

Â ñÿéâ³ øàôðàíó öâ³ëà â êîë³ñíèö³ ðîæåâ³é Àâðîðà.

ßê ïîâòèõàëè â³òðè ³ ïîäóâè çãðàéí³ óùóõëè,

Ç ïëåñîì, ÿê ìàðìóð ãëàäåíüêèì, ùîñèëè çìàãàëèñÿ âåñëà.

Ç ìîðÿ ïîáà÷èâ Åíåé â³ääàëÿ âåëè÷åçíó ä³áðîâó;

Ïîñåðåä íå¿ ïëèâå Ò³áåð³í, ð³êà íàøà ìèëà,

Â çâèâàõ ãíó÷êèõ ³, âñÿ â³ä ï³ñê³â íåçë³÷åííèõ æîâòàâà,

Â ìîðå âïàäàº. Äîâêîëà ð³êè ³ íàä íåþ ïåðíàòå

Ïòàñòâî, ïðèâèêëå íàä ëîíîì ¿¿ òà íà áåðåç³ æèòè,

630

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì