Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Ñï³âîì ñâî¿ì âîðóøèëî ïîâ³òðÿ, ïî ë³ñó ë³òàëî.

Â³í òîâàðèñòâó íàêàçóº íàïðÿì çì³íèòè é äî ñóø³

Ñóäíà çâåðíóòè, ³ âñ³ çàïëèâàþòü â çàò³íåíó ð³÷êó.

Ãåé æå, Åðàòî, ÿê³¿ öàð³ áóëè çà ÷àñ³â òèõ

Â Ëàö³¿ äàâí³ì, ³ ëàä áóâ ÿêèé òàì òîä³, ÿê ïðèáóëåöü

Ç â³éñüêîì â Àâçîíñüêó êðà¿íó óïåðøå ïðèïëèâ êîðàáëÿìè,

ß ðîçïîâ³ì ³ ïî÷àòîê íàéïåðøî¿ áèòâè çãàäàþ.

Äàé æå, áîãèíå, íàòõíåííÿ ñï³âöåâ³, áî ÿ îñï³âàòè

Ìàþ ³ â³éíè ñòðàøí³, ³ ãåðî¿â, ùî â çàïàë³ ñåðöÿ

Çãóáè çàçíàëè, ïðî â³éñüêî ò³ððåíñüêå é Ãåñïåð³þ ö³ëó

Â çáðî¿ â³éñüêîâ³é. Ïåðåäî ìíîþ-áî á³ëüø³ ïîä³¿,

Á³ëüø³ ïî÷àâ ÿ ä³ëà. Ëàòèí, âîëîäàð ñòàðîäåííèé,

Â äîâãîìó ìèð³ ì³ñòàìè é ñïîê³éíèìè íèâàìè ïðàâèâ.

Êàæóòü, ùî áóâ â³í Ôàâíîâèì ñèíîì â³ä í³ìôè Ìàð³êè,

Ç êðàþ Ëàâðåíòó. À Ôàâíîâèì áàòüêîì áóâ Ï³ê; íàçèâàâ â³í

Áàòüêîì, Ñàòóðíå, òåáå: íàéñòàð³øèé òè ðîäîíà÷àëüíèê.

Ç âîë³ áîã³â íå ìàâ â³í í³ ñèíà ó ðîä³ ñâîºìó,

Í³ ç ÷îëîâ³ê³â í³êîãî, áî êîæåí ùå â þíîñò³ ãèíóâ.

Îõîðîíÿëà âåñü ä³ì ³ õàçÿéñòâî âåëèêå ºäèíà

Äîíüêà, ùî âæå íà âèäàíí³ áóëà, äî ïîäðóææÿ äîçð³ëà.

Ç íåþ ïîáðàòèñü áàæàëî áàãàòî, âåñü Ëàö³é âåëèêèé,

Ö³ëà Àâçîí³ÿ; ïåðåä âñ³ìà, îäíàê, Òóðí ïðåõîðîøèé,

Ç ä³äà ³ ïðàä³äà ìîæíèé, ÿêîãî é äðóæèíà öàðåâà

Ç çàïàëîì äèâíèì áàæàëà çà çÿòÿ ñîá³ ïîºäíàòè;

Â äèâàõ ñòðàøíèõ öüîìó áîæà, ïðîòå, ñóïðîòèâèëàñü âîëÿ.

Ð³ñ ó ñåðåäèí³ äîìó, â âèñîêèõ áóä³âëÿõ íàéäàëüøèõ,

Ëàâð ³ç ëèñòÿì ñâÿòèì, éîãî â ñòðàõó â³êè çáåð³ãàëè.

Êàæóòü, ùî áàòüêî Ëàòèí, êîëè ïåðøèé ñïîðóäæóâàâ çàìîê,

Òðàïèâ íà íüîãî ³ Ôåáîâ³ ñàì ïîñâÿòèâ, à â³ä íüîãî

É ìåøêàíö³â ì³ñòà ëàâðåíòàìè çâàâ â³í. Íà ñàì³ì âåðøå÷êó

Ðîºì ãóñòèì – öå äèâíî é ïðîìîâèòè! – áäæîëè îñ³ëè,

3 øóìîì âåëèêèì êð³çü ÷èñòå ïîâ³òðÿ çëåò³âøè, ³ ðàçîì

Í³æêàìè ïîì³æ ñîáîþ ç÷åïèëèñü; ³ òàê îò íåæäàíî

Ç â³òòÿ çåëåíîãî çâèñ ö³ëèé ð³é. Âîðîæáèò æå â³äðàçó

Ñòàâ ãîâîðèòè: “ß áà÷ó, ùî ç êðàþ ÷óæîãî íàäõîäèòü

Ìóæ, à ç íèì ö³ëèé çàã³í, âîíè âñ³ ó òàêîìó æ ïðîñòóþòü

Íàïðÿì³ é ç òîãî æ áî ñàìîãî áîêó ïðèõîäÿòü, ùîá âçÿòè

Âëàäó íàä çàìêîì. Êîëè æ íà ñàì³ì â³âòàð³ çàïàëàëà

×èñòà ñîñíèíà ïàõó÷à é Ëàâ³í³ÿ-ä³âà ñòîÿëà

Ïîðó÷ ³ç áàòüêîì, çäàâàëîñü (îé ëåëå!), ùî äîâãå âîëîññÿ

Ñòàëî ïàëàòè ³ îä³æ óñþ îáõîïèëî òð³ñêó÷å

Ïîëóì’ÿ, âìèòü çàéíÿëèñÿ ³ êîñè, é ïîâ’ÿçêà ïåðëèííà;

Â äèì³ é æîâòàâîìó ñâ³òë³ ïîâèòà, âîíà ðîçñ³âàëà

Áðèçêè Âóëêàíà ïî ö³ëîìó äîìó. Óñå öå çäàâàëîñü

631

Публій Вергілій Марон

Äèâíèì ³ç âèãëÿäó é íàäòî æàõëèâèì. Óñ³ ãîìîí³ëè,

Ùî íàäçâè÷àéíà é ïðåñëàâíàÿ äîëÿ íà íå¿ ÷åêàº,

Òà äëÿ íàðîäó âåëèêó â³éíó ö³ îçíàêè âîðîæàòü.

Çàíåïîêîºíèé ÷óäîì öèì, öàð äî îðàêóëà Ôàâíà,

Â³ùîãî áàòüêà, ïî ðàäó äî ãàþ ³äå â Àëüáóíåþ,

Äî äæåðåëà ë³ñîâîãî, ùî ç íüîãî âîäà éäå ñâÿùåííà

Ç ãóëîì, ³ ç ÷îðíîãî ãèðëà îòðóéëèâî ñ³ðêîþ ïàõíå.

Ëþäè ç ïëåìåí ³òàë³éñüêèõ ³ âñÿ Åíîòð³éñüêà êðà¿íà

Ðàäè â ïîòðåá³ øóêàþòü. Êîëè ïðèíåñå ñâîþ æåðòâó

Æðåöü ³ íà ðóíà âîâíèñò³ îâå÷îê ïîð³çàíèõ ëÿæå

Â í³÷ ìîâ÷àçíó ³ ñîí éîãî çëîìèòü, â³í áà÷èòü áàãàòî

Äèâíî ë³òàþ÷èõ ìàðåâ òà ¿õ ãîëîñè ðîçìà¿ò³

×óº é ðîçìîâó ç áîãàìè âåäå, é â ãëèáèí³ Àâåðí³éñüê³é

Íàâ³òü ç ñàìèì Àõåðîíòîì ãîâîðèòü. Ñàì áàòüêî Ëàòèí òóò

Â³ùèõ ïðîðå÷åíü ïðîñèâ ³ äð³áíèõ îâåöü ïîâíîøåðñòèõ

Â æåðòâó àæ ñîòíþ ïðèí³ñ ïî îáðÿäó ³, çâåðõó ïðèë³ãøè,

Â³äïî÷èâàâ íà ðîçñòåëåíèõ ðóíàõ. Ç âèñîêîãî ãàþ

Âðàç ïðîëóíàâ íåñïîä³âàíèé ãîëîñ: “Ãåé òè, ì³é íàùàäêó,

Äîíüêó ïîäðóææÿì çëó÷èòè ç ëàòèíöÿìè òè íå ñòàðàéñÿ,

Íå äîâ³ðÿé ³ âåñ³ëëþ, ùî âæå òóò ãîòóþòü, áî ïðèéäóòü

Ç êðàþ ÷óæîãî çÿò³, ÿê³, ç íàìè ç’ºäíàâøèñü, ï³ä³éìóòü

Íàøå ³ì’ÿ äî íåáåñ, ³ ç ¿õíüîãî ïëåìåí³ âíóêè

100

Çåìë³ óñ³, ùî ñîíöå â ìàíäð³âö³ ì³æ äâîõ îêåàí³â

¯õ îãëÿäàº ùîäíÿ, ï³ä íîãàìè ñâî¿ìè ïîáà÷àòü,

¯õí³ì çàêîíàì ñëóõíÿí³”. Öèõ áàòüêîâèõ Ôàâíà ïðîðå÷åíü,

Öüîãî íàêàçó â áåçìîâí³é òüì³ íî÷³ Ëàòèí íå çàäåðæàâ

ßê òàºìíèöþ, âæå øèðîêî â³ñòêà íåñëà ¿õ íà êðèëàõ

Ñêð³çü ïî àâçîíñüêèõ ì³ñòàõ, êîëè ôëîò äî çåëåíî¿ ãðåáë³

Ëàîìåäîíòîâå â³éñüêî á³ëÿ óçáåðåææÿ â’ÿçàëî.

Òóò-òî Åíåé ³ â³éñüêîâ³ âîæä³ ³ç ²óëîì ïðåêðàñíèì

Â ò³íü ï³ä ã³ëëÿì âèñîêîãî äåðåâà âñ³ ïîëÿãàëè

É ó÷òó ãîòóþòü. Ïøåíè÷í³ êîðæ³ ï³äêëàäàþòü ï³ä ñòðàâè

Íà ìîð³æêó íà çåëåí³ì (òàê ñàì íàïóòèâ ¿õ Þï³òåð),

Íèâ çîëîòàâ³ ïëîäè ïîêëàäàþòü íà õë³áíå ï³äëîææÿ.

À ÿê ïî¿ëè âñå ³íøå, òî ñêóäí³ñòü ¿äè ¿õ ñêëîíèëà

² äî Öåðåðèíèõ ñêóäíèõ äàð³â òåæ çóáàìè óçÿòèñü.

Îòæå, ëàìàëè ðóêàìè é çàâçÿòèìè ùîêàìè â³ù³

Ïå÷èâà êðóãë³ ³ íå ïîùàäèëè õë³áèí êâàäðàòîâèõ.

“Ãåé, ìè ñòîëè âæå ç’¿äàºìî”, – êðèêíóâ ²óë ³ â³äòîä³

Íå æàðòóâàâ. Ö³ ñëîâà óïåðøå ê³íåöü ñïîâ³ñòèëè

¯õí³õ òðóä³â, ï³äõîïèâ ¿õ â³äðàçó æ ³ç óñò éîãî áàòüêî,

², áîæåñòâåííèìè âñ³ìè çíàìåííÿìè âðàæåíèé, ìîâèâ:

“Çäðàñòóé, î çåìëå, ìåí³ ïîäàðîâàíà ïðèñóäîì äîë³!

Â³ðí³ òðîÿíöÿì ïåíàòè, ïðèâ³ò âàì! Òóò ä³ì ì³é, îòóò æå

632

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Áóäå é ìîÿ áàòüê³âùèíà. Áî áàòüêî Àíõ³ñ òàê, öå äîáðå

ß ïàì’ÿòàþ, òëóìà÷èâ ìåí³ ñóäüáè òàºìíèö³:

“Ñèíó, çà¿äåø òè íà óçáåðåææÿ, òîá³ íåçíàéîì³,

É ãîëîä òåáå ïðèíåâîëèòü ñòîëè íàâ³òü ç’¿ñòè, ÿê ¿æ³

Îáìàëü òàì áóäå, òîä³ àæ òè, âòîìëåíèé, âðåøò³, íàä³éñÿ

Âëàñíî¿ õàòè; çàòÿì çáóäóâàòè òàì ä³ì âëàñíîðó÷íî

É âàëîì ñêð³ïèòè”. ² öå áóâ òîé ãîëîä ³ öå òå îñòàííº,

Ùî íàøèì çëèãîäíÿì êðàé ïîêëàäå.

Îòæå, äî ä³ëà, ³ âåñåëî ðàíêîì, ÿê ñîíå÷êî ç³éäå,

Çâ³äàéìî, ùî òî çà çåìë³, ÿê³ òóò º ëþäè, äå ì³ñòî

Ìàº íàðîä öåé, â³ä ïðèñòàí³ â íàïðÿìàõ ð³çíèõ õîä³ìî.

Ãåé æå, çëèâàéòå Þï³òåðó æåðòâó òåïåð, ïîìîë³òüñÿ

Äóõîâ³ áàòüêà Àíõ³ñà ³ âèíàìè ñò³ë çàñòàâëÿéòå”.

Òàê ïðîìîâëÿº, é ãàëóççÿì çåëåíèì îáëè÷÷ÿ â³í÷àº,

É ìîëèòü ì³ñöåâîãî áîãà, ³ Çåìëþ, ùî ïîì³æ áîãàìè

Ïåðøà, ³ í³ìô, ³ ð³êè, ÿêèõ äîòåïåð ùå íå çíàº,

É Í³÷, ³ ñâ³òèëà, ùî ñõîäÿòü âíî÷³, ³ Þï³òåðà ç ²äè,

É ìàò³ð ôð³ã³éñüêó, ïî ÷åðç³, ³ ð³äíèõ îáîõ ïðèçèâàº,

Ùî ï³ä çåìëåþ ³ â íåá³. Òóò áàòüêî âñåñèëüíèé àæ òðè÷³

Ç íåáà ÿñíîãî ãðèìèòü, ³ ñâîºþ ðóêîþ ñòðÿñàº,

É õìàðó ïîêàçóº, çîëîòîì ïðîìåí³â ñîíöÿ îáëèòó.

Òóò íåñïîä³âàíî øèðèòüñÿ â³ñòêà â òðîÿíñüêîìó â³éñüêó,

Ùî óæå äåíü íàä³éøîâ, êîëè ì³ñòî ¿ì ñë³ä áóäóâàòè.

Îòæå, îäèí ïåðåä îäíèì íàââèïåðåäü âñ³ âîíè ó÷òó

Çíîâó ïðîäîâæóþòü. Â³ùèì îçíàêàì âåëèêèì çðàä³âøè,

Ñòàâëÿþòü æáàíè ì³øàëüí³, ã³ðëÿíäàìè ÷àø³ â³í÷àþòü.

Ò³ëüêè-íî ïåðøèì ïðîì³ííÿì ïîãëÿíóâ íà çåìëþ ñâ³òàíîê,

Âñ³ ðîç³éøëèñÿ âîíè, ùîá ðîçâ³äàòü ïðî ì³ñòî, ³ ëþäí³ñòü,

150

² áåðåãè òà êîðäîíè. Òóò áàãíà ïîòîêó Íóì³êà,

Òàì – ð³êà Ò³áð, à òàì îí – õîðîáðèõ ëàòèíö³â îñåë³.

Ñèí Àíõ³ñ³â òîä³ ùîíàéêðàùèõ ³ç êîæíîãî ñòàíó

Ñòî ïîñëàíö³â âèáèðàº ³ øëå ¿õ ó öàðñüêå äîñòîéíå

Ì³ñòî; ó êîæíîãî â³òòÿ Ïàëëàäè â ðóêàõ, ùîá öàðåâ³

Ùåäð³ äàðè ïðèíåñëè ³ ùîá ìèðó äëÿ òåâêð³â ïðîñèëè.

Íå çâîë³êàþòü âîíè, é çà íàêàçîì ñï³øàòü, ³ â äîðîãó

Øâèäêî ðóøàþòü. À ñàì â³í ðîâîì çíà÷èòü íåãëèáîêèì,

Äå áóäå ìóð, óêð³ïëÿº òå ì³ñöå ³ ïåðøó îñåëþ

Íà óçáåðåææ³, ìîâ òàá³ð âîºííèé, îòî÷óº âàëîì

² ÷àñòîêîëîì. Âæå øëÿõ þíàêè ïðîâåðñòàëè, âæå áà÷àòü

Âåæ³ ëàòèíñüê³ é âèñîê³ ïîêð³âë³ é ï³ä ìóðè ï³äõîäÿòü.

Òóò ïåðåä ãîðîäîì õëîïö³ ³ ï³äë³òêè þí³ âèâîäÿòü

Ãåðö³ íà êîíÿõ, çä³éìàþ÷è êóðÿâó, ì÷àòü â êîë³ñíèöÿõ,

Ðàòèùà êèäàþòü ñïðèòíî ðóêîþ, é ñòð³ëÿþòü, íàï’ÿâøè

Ëóêè òóã³, – òàê çìàãàëèñü ó á³ãó âîíè ³ â áîð³íí³.

633

Публій Вергілій Марон

Âåðøíèê â òîé ÷àñ íà êîí³ ïðèñêàêàâ ³ ñòàðîìó öàðåâ³

Â³ñòêó äî âóõ éîãî âëàñíèõ äîíîñèòü, ùî éäóòü ÿê³ñü ëþäè,

Âåëåòí³ ðîñòîì, â íåâèäàí³ì âáðàíí³. À òîé äî ãîñïîäè

Êàæå ¿õ êëèêàòü ³ ñàì íà ïðàä³äí³ì òðîí³ ñ³äàº

Â ñàì³é ñåðåäèí³ çàìêó. Âåëè÷íà òî é ñëàâíà áóäîâà –

Âãîðó ¿¿ ñòî êîëîí ï³äí³ìàëî ó âåðõíüîìó ì³ñò³, –

Ï³êà Ëàâðåíòñüêîãî ä³ì òîé îñòðàõ íàâêîëî íàâîäèâ

Ë³ñîì, â ÿêîìó ñòîÿâ, ³ ñóâîð³ñòþ äàâí³õ îáðÿä³â.

Çâè÷àé öàðÿì òóò íàêàçóâàâ áåðëî é ð³çêè ïåðåéìàòè,

Òóò áóâ ³ õðàì äëÿ íàðàä ³ òàêîæ äëÿ áåíêåò³â ñâÿòêîâèõ.

Íàä áàðàíàìè æåðòîâíèìè òóò ïðè ñòîëàõ çàñ³äàëè

Ðàäí³. ² ïðåäê³â ïðàäàâí³õ ÷åðãîþ òóò ð³çüáè ñòîÿëè

Ç êåäðó ñòàðîãî: ²òàë ³ Ñàá³í, âèíîãðàäàð³â áàòüêî,

Ñåðï â³í êðèâèé çáåð³ãàº; ñòàðåíüêèé Ñàòóðí ³ äâîëèêà

ßíóñà ñòàòóÿ; âñ³ ó ï³äñ³íí³ ñòîÿëè; áóëè òóò

Ïðåäêè é ³íø³ ³ç öàðñüêîãî ðîäó, ùî Ìàðñîâ³ ðàíè

Çà áàòüê³âùèíó êîëèñü ïðèéíÿëè ó âîºííèõ ïîõîäàõ.

² íà îäâ³ðêàõ ñâÿòèõ òóò áàãàòî íàâ³øàíî çáðî¿ –

Òóò ³ çäîáóò³ âîçè, ³ ñîêèðè âèñÿòü ëóêóâàò³,

Òàì ³ øîëîì³â ÷óáè, ³ âîð³ò âåëè÷åçí³ çàïîðè,

Âèñÿòü òàì ñòð³ëè é ùèòè, ³ ðîñòðè òàì, âèðâàí³ ç ñóäåí.

Ï³ê, îòîé âèòÿçü êîìîííèé ³ç çàãíóòèì áåðëîì Êâ³ð³íà,

Òåæ òàì ñèä³â, êîðîòåíüêó òðàáåþ ñâîþ ï³äâ’ÿçàâøè,

Ùèò â³í äåðæàâ ó ë³âèö³; éîãî æ òî êîõàíêà Ö³ðöåÿ,

Ç ïðèñòðàñò³ øàëîì îõîïëåíà, ç çîëîòà ð³çêîþ òêíóëà

É, ÷àðàìè â ïòàõà çì³íèâøè, ïîñèïàëà áàðâàìè êðèëà.

Îñü ó òàêîìó-òî õðàì³ áîã³â öàð Ëàòèí, íà ïðåñòîë³

Áàòüê³âñüê³ì ñ³âøè, òåâêð³â äî ñåáå ó õðàì çàêëèêàº;

ßê óâ³éøëè, òî â³í ïåðøèé ñïîê³éíî ïî÷àâ ãîâîðèòè:

“Ãåé, äàðäàíö³, ñêàæ³òü (ìè æ áî çíàºìî ð³ä âàø ³ ì³ñòî

É ÷óëè ïðî âàñ, ùî âè øëÿõ ñâ³é ñþäè ñïðÿìóâàëè), ÷îãî âè

Õî÷åòå? Ùî çà ïîòðåáà ó âàñ ³ ùî âàì õèáóº,

Ùî äî Àâçîíñüêîãî áåðåãà ïåðåïëèâëè âè íà ñóäíàõ

Ñò³ëüêè øëÿõ³â òåìíî-ñèí³õ? ×è, ìîæå, çáëóäèëè, ÷è ãíàëè

200

Âàñ áóðåâ³¿, ùî ¿õ ìîðåïëàâöÿì äîâîäèòüñÿ ÷àñòî

Â ìîð³ òåðï³òè, é íà áåðåã ö³º¿ ð³êè âè òóò âèéøëè

É ñ³ëè ó ïðèñòàí³? Íå óíèêàéòå ãîñòèíè ó ìåíå,

Íå çàáóâàéòå, ùî ìè, ëàòèíÿíè ³ç ðîäó Ñàòóðíà,

Äåðæèìîñü ïðàâäè íå ç ïðèìóñó ò³ëüêè îêîâ ³ çàêîí³â,

À äîáðîâ³ëüíî äîäåðæóºì çâè÷à¿â äðåâíüîãî áîãà.

ß ïàì’ÿòàþ (ç ë³òàìè çàáóëîñü!), ñòàð³ ùå àâðóíêè

Òàê ãîâîðèëè, ùî, â ö³é îñü êðà¿í³ Äàðäàí³ íàðîäèâøèñü,

Àæ äî ôð³ã³éñüêî¿ ²äè ³ â Ñàìîñ ôðàê³éñüêèé ïîòðàïèâ,

Ùî Ñàìîôðàê³ÿ çâåòüñÿ. É éîãî, ùî ç ò³ððåíñüêîãî ì³ñòà

634

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Âèéøîâ, ç Êîð³òà, íà òðîí ñâ³é âçÿëà çîëîòèñòà îñåëÿ

Â çîðÿí³ì íåá³ é îëòàð éîãî çá³ëüøóº áîæó ãðîìàäó”.

Òàê â³í ïðîìîâèâ, à ²ë³îíåé éîìó â â³äïîâ³äü êàæå:

“Öàðþ, óñëàâëåíèé Ôàâí³â ïîòîìêó, í³ ÷îðí³¿ áóð³

Íàñ íå ïðèãíàëè íà õâèëÿõ, íå çìóñèëè â âàøó êðà¿íó

Âèéòè; í³ çîð³, àí³ óçáåðåææÿ ö³ íå îáìàíóëè:

Âëàñíèì áàæàííÿì, ç îõîòîþ â ñåðö³ ïðèéøëè ìè â öå ì³ñòî,

Âèãíàí³ ³ç íàéñëàâí³øîãî öàðñòâà, ÿêå êîëè-íåáóäü

Áà÷èëî ñîíöå, éäó÷è ³ç íàéäàëüøîãî êðàþ Îë³ìïó.

Ðîäîâ³ òîìó ïî÷èí äàâ Þï³òåð, ³ ìîëîäü äàðäàíñüêà

Çâå éîãî ä³äîì ñâî¿ì; ³ç òîãî íàéâèùîãî ðîäó

É öàð íàø òðîÿíñüêèé Åíåé, ùî ïðèñëàâ äî òâî¿õ íàñ ïîðîã³â.

Áóðÿ, ÿêà ³ç ñóâîðèõ ç³ðâàâøèñü Ì³êåí, ïðîøóì³ëà

Ïîíàä ïîëÿìè ³äàéñüêèìè, é ÿê äâà ñâ³òè – ºâðîïåéñüêèé

² àç³àòñüêèé, ïðèâåäåí³ äîëåþ, â ñïîð³ çóñòð³ëèñü, –

×óëè ïðî òå íàâ³òü ò³, ùî, äàëåê³¿ çåìë³ îáíÿâøè,

¯õ îêåàí â³ää³ëÿº, ³ íàâ³òü âñ³ ò³, ùî øèðîêèé

Ïîÿñ ïàëþ÷îãî ñîíöÿ â³ä ³íøèõ êðà¿â ÷îòèðüîõ ¿õ

Â³äãîðîäèâ ïîñåðåäèí³. Ñò³ëüêè òîãî âæå ïîòîïó

Ìè ó áåçìåæíîìó ìîð³ ïðî¿õàëè! Ïðîñèì ìàëîãî

Ð³äíèì ïåíàòàì ïðèòóëêó ³ òèõîãî áåðåãà ìîðÿ,

Ïðîñèì âîäè ³ ïîâ³òðÿ, ùî âñ³ì öå äàºòüñÿ. Äåðæàâ³

Íå ïðèíåñåì ìè ãàíüáè, é íå ìàëà áóäå âàì ç òîãî ñëàâà,

Íå ïðîïàäå çà äîáðî âàì ïîäÿêà; â àâçîíö³â íå áóäå

Æàëþ â³ä òîãî, ùî Òðîþ äî ëîíà ñâîãî ïðèãîðíóëè.

Êëÿòâó íà äîëþ Åíåÿ äàþ é íà ïðàâèöþ ìîãóòíþ,

×è õòî ó â³ðíîñò³ çíàº ¿¿, ÷è ó çáðîéí³ì çìàãàíí³;

Íàñ âæå ïðîñèëî áàãàòî ïëåìåí ³ íàðîä³â ç’ºäíàòèñü

Ç íèìè. Òîæ íàñ, ùî ïðèõîäèìî ç â³òòÿìè ìèðó é ç áëàãàííÿì,

Íå ëåãêîâàæ, áî âîëÿ áîã³â íàì êàçàëà øóêàòè

Âàøîãî êðàþ ³ âàñ, àäæå çâ³äñè Äàðäàí íàø ïîõîäèòü.

Â³í-áî íàñ êëè÷å ñþäè, é Àïîëëîí ïðåìîãóòí³ì íàêàçîì

Íàñ çàâåðòàº äî Ò³áðó ò³ððåíñüêîãî é òå÷³é ñâÿùåííèõ

Ð³÷êè Íóì³êà. Åíåé, îêð³ì öüîãî, äàº â ïîäàðóíîê

Äàâíüîãî ðåøòêè áàãàòñòâà, ç ïîæåæ³ âðÿòîâàí³ â Òðî¿.

Çëîòîì öèì áàòüêî Àíõ³ñ æåðòîâí³ òâîðèâ óçëèâàííÿ;

Öå îñü áóâ îäÿã Ïð³àìà òîä³, ÿê çáèðàâ â³í íàðîä ñâ³é

² ïî çàêîíó ñóäèâ; ³ æåçë, ³ ñâÿòà öÿ ò³àðà,

É øàòè – öå ïðàöÿ æ³íîê ³ë³îíñüêèõ”.

Âðàæåíèé ²ë³îíåÿ ñëîâàìè, Ëàòèí çàäèâèâñÿ

250

Â çåìëþ ³, ãîëîâó íèçüêî ñõèëèâøè, ñèä³â íåïîðóøíèé,

Ò³ëüêè î÷èìà ïîâîäèâ. Íå òàê ãàïòóâàííÿ áàãðÿí³

Ñåðöå âîðóøàòü ÷è áåðëî Ïð³àìà, ÿê äóìêîþ âàæèòü

Â³í íà îäðóæåííÿ äîíüêè é âåñ³ëëÿ, áî äóøó òðèâîæèòü

635

Публій Вергілій Марон

Ôàâíà ñòàðîãî â³ùàííÿ: ÷è öå ñàìå çÿòü òîé, ÿêîãî

Äîëÿ ñóäèëà, ç ÷óæî¿ êðà¿íè? Éîãî âîíà êëè÷å,

Ùîá öàðþâàòè òóò ñï³ëüíî, â³ä íüîãî â ìàéáóòíüîìó ï³äå

Ñëàâíå õîðîáð³ñòþ â â³éíàõ ïîòîìñòâî, ÿêå çàâîþº

Ñèëîþ ñâ³ò âåñü. Íàðåøò³, â³í ðàä³ñíî ìîâèâ: “Áîãîâå

Õàé ïîñîáëÿþòü öèì íàøèì ïî÷èíàì òà ïðîâ³ñòÿì ¿õí³ì.

Äàñòüñÿ, òðîÿí÷å, òîá³, ÷îãî õî÷åø, äàðè ÿ ïðèéìàþ.

Àí³ â Ëàòèíîâ³ì öàðñòâ³ âðîæàþ áàãàòîãî ïîëÿ

Âàì íå çàáðàêíå, í³ ñòàòê³â òðîÿíñüêèõ. À ùîäî Åíåÿ,

Òî ÿê äî íàñ éîãî òÿãíå òàê äóæå, ÿê õî÷å äðóæèòè

² íàçèâàòèñü ñîþçíèêîì íàøèì, òî ñàì íåõàé ïðèéäå,

Ïåðåä ëèöåì ñâîãî äðóãà òóò ñòàòè íåõàé íå áî¿òüñÿ.

Áóäå öå â ìåíå ïîðóêîþ äðóæáè – ñòèñíóòè ïðàâèöþ

Öàðñüêó; à âè, ç ñâîãî áîêó, ìî¿ ïåðåäàéòå óìîâè:

ª â ìåíå äîíüêà, ùî âèéòè ¿é çàì³æ ó íàø³ì íàðîä³

Íå äîçâîëÿþòü îðàêóëè â³ù³ òà ÷óäà íåáåñí³,

Áà÷åí³ ÷àñòî, àëå ïðîâ³ùàþòü, ùî ç êðàþ ÷óæîãî

Çÿòü çàâ³òàº, – òàêå îò ñóäèëîñÿ êðàþ ëàòèíö³â, –

Êðîâíèì ñïîð³äíåííÿì íàøå ³ì’ÿ äî ç³ðîê ï³äíåñå â³í.

Äîëÿ íà çÿòÿ ìîãî éîãî êëè÷å, ìåí³ òàê çäàºòüñÿ,

², ÿêùî ïðàâäó íàì ðîçóì ãîâîðèòü, öüîãî ÿ áàæàþ”.

Êàæå òàê áàòüêî ³ êîí³ íàéêðàù³ ç óñ³õ âèáèðàº

(Ðàçîì òðè ñîòí³ áëèñêó÷èõ ñòîÿëî ïðè ÿñëàõ âèñîêèõ).

Çàðàç âåë³â ïðèâåñòè áèñòðîíîãèõ ³ òåâêðàì ðîçäàòè,

Âêðèòèõ ïîïîíàìè, øèòèìè ïóðïóðîì; ç ãðóäåé çâèñàëè

Òîðîêè ç çîëîòà; â çîëîòî âáðàí³, çóáàìè ÷åðâîíå

Çîëîòî ãðèçëè. À ïîâ³ç, â äâà êîí³ çàïðÿæåíèé, äàâ â³í

Â äàð äëÿ Åíåÿ, ùî ñàì íå ç’ÿâèâñÿ; íåáåñíîãî ðîäó

Êîí³ áóëè ò³, ³ç í³çäð³â ¿õ ïîëóì’ÿ áèëî, â³ä òèõ ùå

Ïðàæåðåáö³â, ùî ¿õ ïîì³ñü ëóêàâà Ê³ðêåÿ ïëåêàëà,

Íèøêîì ï³äâ³âøè êîáèëó, ÿê áàòüêî íå áà÷èâ. Ç äàðàìè

Öèìè ³ ç äîáðèì çàâ³òîì Ëàòèíà âåðíóëèñü åíåéö³

Ãîðäî íà êîíÿõ áàñêèõ ³ ìèð ïðèâåçëè ³ç ñîáîþ.

Ñàìå ³ç Àðãîñà, ç ì³ñòà ²íàõà, âåðòàëàñü ñóâîðà

Æ³íêà Þï³òåðà é, ëåãêèì ïîâ³òðÿì òîä³ ïðî¿çäèâøè,

Áà÷èòü Åíåÿ âåñåëîãî, ç íèì æå ³ ôëîò âåñü äàðäàíñüêèé

Ç-ïîíàä Ïàõ³íó ñ³êóëüñüêîãî; òàì ³ äîìè âæå áóäóþòü,

Íà ñóõîäîë³ óæå îñ³äàþòü, ïîêèíóâøè ñóäíà.

Âðàæåíà áîëåì êîëþ÷èì, ñïèíèëàñü âîíà, ãîëîâîþ

Æóðíî õèòàþ÷è, é ìîâà òàêà ïîòåêëà ç ¿¿ ñåðöÿ:

“Ãåé, öå íåíàâèñíå êîäëî, öÿ äîëÿ ôð³ã³éñüêà, ùî íàø³é

Äîë³ ñòàº íà ïóò³! Íå ìîãëè íà ð³âíèí³ Ñ³ãåéñüê³é

Òðóïîì ëÿãòè? ×è îòî÷åíèõ ¿õ íå ìîãëè ïîëîíèòè?

Òðîÿ é â ïîæàð³ ìóæ³â íå ñïàëèëà? Êð³çü ñ³÷ó é âîãíåííå

Ìîðå çíàéøëè âîíè øëÿõ. ² ÷è ìàþ ÿ â³ðèòü, ùî, âðåøò³,

636

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Âòîìëåíà âîëÿ ìîÿ âæå çëîìèëàñü, íàñè÷åíà çë³ñòþ?

300

ß âæå ñïî÷èëà? Î í³, íàâïàêè, âò³êà÷³â ÿ ãîíèëà

Ç ð³äíîãî êðàþ ïî õâèëÿõ âîðîæèõ, ÷èíèëà ó ìîð³

Îï³ð âèãíàíöÿì. Âñ³ ñèëè ³ íåáà, ³ ìîðÿ íà òåâêðàõ

Âæå çíåìîãëèñÿ. ×èì Ñ³ðòè, ³ Ñö³ëëà, é ãëèáèíè Õàð³áäè

Äîïîìîãëè? Âæå â áàæàí³ì õîâàþòüñÿ Ò³áðîâ³ì ëîí³,

Ìîðå ³ ÿ íå ñòðàøí³ ¿ì? Ñïðîì³ãñÿ æ áî Ìàðñ òàêè çíèùèòü

Ïëåì’ÿ ìîãóòíº ëàï³ò³â; ñàì áàòüêî áîã³â íà ïîòàëó

Ãí³âó Ä³àíè ñòàðèé Êàë³äîí ïåðåäàâ; à ÿêèé æå

Çëî÷èí çðîáèëè ëàï³òè àáî Êàë³äîí? ß æ, ìîãóòíÿ

Æ³íêà Þï³òåðà, íå îáìèíóëà í³÷îãî, íåùàñíà

Çâàæèëàñü ÿ íà âñå òå, ùî ìîãëà, òà Åíåé – ïåðåìîæåöü.

ßêùî íå äîñèòü ó ìåíå º ñèë, òî äå á íå çíàéøëà ¿õ –

Íå çàâàãàþñü. ßêùî ïðèõèëèòè íå ìîæó íåáåñíèõ,

Òî Àõåðîíò ïîïðîøó. Õàé éîãî â³ä Ëàòèíñüêîãî öàðñòâà

Âòðèìàòü íå ìîæíà, é ñóäèëàñü Åíåþ Ëàâ³í³ÿ æ³íêà, –

Ìîæíà æ çàäåðæàòè é õî÷ â³äòÿãíóòü ö³ âàæëèâ³ ïîä³¿.

Çîâñ³ì-áî çíèùèòè ìîæíà â îáîõ öèõ öàð³â ¿õ íàðîäè.

Çÿòü òîä³ ç òåñòåì íåõàé âæå ö³ºþ ö³íîþ ç³éäóòüñÿ.

Ïðèäàíèì áóäå, ä³â÷èíî, òâî¿ì êðîâ òðîÿíñüêà é ðóòóëüñüêà;

Ñâàõîþ áóäå Áåëëîíà. Áî òî æ íå ëèøå Ê³ññå¿äà,

Ôàêåëîì áóâøè âàã³òíà, øëþáíó ïîæåæó âðîäèëà.

Í³, ³ Âåíåðèí òàêèé ñàìèé ïë³ä; ùå Ïàð³ñ áóäå äðóãèé,

Çíîâ ñìîëîñêèïè âåñ³ëüí³ æàëîáîþ áóäóòü Ïåðãàìó”.

Òàê âîíà ìîâèëà é çàðàç, æàõëèâà, íà çåìëþ çëåò³ëà:

Êëè÷å ç ï³äçåìíî¿ ï³òüìè, ç äîì³âêè åð³í³é Àëëåêòî,

Ñìóòêó ïðè÷èíó, ó ñåðö³ ÿêî¿ ëèø â³éíè ïðîêëÿò³,

Ï³äñòóïè, é ãí³â, ³ ä³¿ çëî÷èíí³. Ñàì áàòüêî Ïëóòîí âæå

Äîíüêó çíåíàâèä³â; íàâ³òü íåíàâèäÿòü ç Òàðòàðó ñåñòðè

Ïîãàíü òàêó. Âîíà â ïîñòàòåé ñò³ëüêè çì³íèòèñü óì³º;

Âèãëÿä æàõëèâèé òàêèé, ³ ñò³ëüêîõ âîíà, ÷îðíà, ïóñêàº

Çì³¿â. Òàêèìè ñëîâàìè ¿¿ ï³äáèâàº Þíîíà:

“Ä³âî, òåìðÿâè äîíüêî, âä³ëè-áî óâàãè ñâîº¿,

Ëàñêó ìåí³ ëèø ºäèíó â÷èíè, ùîá ³ ÷åñòü ìîÿ, é ñëàâà

Âñòîÿëè, íå íàäùåðáèâøèñü, åíåéö³ á Ëàòèíó ïîäðóææÿì

Íå äîêó÷àëè, é íà çåìëÿõ ²òàë³¿ ùîá íå ñåëèëèñü.

Ð³äíèõ áðàò³â, ùî ó çãîä³ æèëè, òè äî áîþ äîâîäèø,

Ìîæåø íåíàâèñòþ ñïîê³é ñ³ì’¿ çðóéíóâàòè; òè â ñèë³

Áè÷ äî îñåë³ âíåñòè ³ ñâ³÷êè ïîõîðîíí³; òè áåçë³÷

Ìàºø ³ìåí, áåçë³÷ ñïîñîá³â øêîäè. Ñõâèëþé ñâî¿ ãðóäè,

Ïîìèñë³â ïîâí³, ¿õ çãîäó ñêàñóé ³ â³éíè äàé ïðè÷èíó;

Õàé ¿õ þíàöòâî áàæàº, õàé ïðàãíå, õàé ðâåòüñÿ äî çáðî¿”.

Çðàçó æ Àëëåêòî, òÿæêîþ çàðàæåíà òðóòîþ, øëÿõ ñâ³é

Ïðÿìî ó Ëàö³é âåðñòàº, ³ òóò äî âèñîêîãî âõîäèòü

637

Публій Вергілій Марон

Öàðñüêîãî çàìêó, é ñ³äàº íà òèõ³ì ïîðîç³ Àìàòè.

Ö³é ÷åðåç òåâêð³â íåìèëèé ïðèõ³ä ³ Òóðíà âåñ³ëëÿ

Ñåðöå æ³íî÷å ãí³âîì êèï³ëî é æóðáîþ çãîðàëî.

Ñèíþ ãàäþêó ¿é ìå÷å áîãèíÿ, ç êîñè â³ä³ðâàâøè,

Ãëèáîêî â ïàçóõó ¿é ï³ä ñàì³ñ³íüêèì ñåðöåì õîâàº,

Ùîá, ðîç’ÿð³ëà â³ä øàëó é ïîòâîðè, âåñü ä³ì çðóéíóâàëà.

Ëåãêà ãàäþêà ïîâçå ïîì³æ øàòàìè é ãðóääþ ³ âñþäè,

350

Äå äîòîðêàºòüñÿ, ï³äñòóïîì çëîáó ãàäþ÷èíó ââîäèòü

¯é, øàëåí³þ÷³é, â ñåðöå. Â âåëèêó çì³þ çîëîòóþ

Ðàïòîì çì³íèëîñü íàìèñòî íà øè¿, òî çíîâ ïîêàçàëîñü

Äîâãîþ ñòð³÷êîþ, ùî çàïëåëà ¿¿ êîñè, òî çíîâó

Ë³çå ïî ò³ë³. Òà ïîêè ùå ïîãàíü, ùî òðóòîþ çëîþ

Â çìèñëè âëèëàñÿ, ëèøå ¿é âîãîíü óâîäèòü ó êîñò³,

Ö³ëîãî ñåðöÿ ùå ïîëóì’ÿ ïðèñòðàñò³ íå îãîðíóëî,

Í³æíî é ñåðäå÷íî âîíà, ÿê áóâà ìàòåð³ ïðîìîâëÿþòü,

Ïëà÷å íàä äîëåþ äîí³ é ôð³ã³éñüêèì âåñ³ëëÿì: “Ãåé, áàòüêó,

Òåâêðàì âèãíàíöÿì Ëàâ³í³þ ìè äàºìî, – ÷è íå æàëü íàì

Äîí³ é ñåáå, àí³ ìàòåð³, ùî Àêâ³ëîí ÿê ïîâ³º,

Ä³â÷èíó âçÿâøè ç ñîáîþ, êèíå çðàäëèâèé çëîäþãà

É ìîðåì ïî¿äå. Ôð³ã³éñüêèé ïàñòóõ òàê ïðèáóâ â Ëàêåäåìîí

É Ëåäèíó äîíüêó ªëåíó çàáðàâ ³ç ñîáîþ äî Òðî¿.

Äå æ òâîº ñëîâî ñâÿòå? ² äå çà ñâî¿õ ï³êëóâàííÿ?

Äå æ îá³öÿíêè, ùî Òóðíîâ³, ðîäè÷ó, ñò³ëüêè ¿õ äàâ òè?

ßêùî áàæàºø òè çÿòÿ ëàòèíàì ³ç ðîäó ÷óæîãî

É öå âæå íåçì³ííå, ÿê áàòüê³âñüêèé Ôàâí³â íàêàç òåáå â’ÿæå,

Âñþ ÿ ÷óæîþ ââàæàþ òó çåìëþ, ùî âëàä³ ùå íàø³é

Íå ï³äëÿãàº,– öå ñàìå ³ â³÷í³ ãîâîðÿòü áîãîâå.

Â Òóðíà òàêîæ, ÿêùî ðîäó éîãî ïîøóêàòè ïî÷àòê³â,

Ïðåäêè – ²íàõ ³ Àêð³ñ, Ì³êåíè – éîãî áàòüê³âùèíà”.

Áà÷èòü âîíà, ùî éîãî ¿é íåñèëà òàêèìè ñëîâàìè

Ïåðåêîíàòè é Ëàòèí ¿é ïðîòèâèòüñÿ,– é ëþòèé ãàäþ÷èé

Øàë â ¿¿ ñåðöå âëèâàºòüñÿ é íàñêð³çü ïðîéìàº, – íåùàñíà

Êèíóëàñü á³ãòè, æàõëèâèìè ìàðàìè ãíàíà, é íåñòðèìíî,

Â øàë³ ñòðàøíîìó ïî ì³ñòó ïðîñòîðîìó äèêî ë³òàëà.

Òàê öå, ÿê ÷àñîì çàêðóòÿòü øíóðêîì ³ äîâêîëà ë³òàº

Äçè´à, ùî ä³òè â ãàðÿ÷³é çàáàâ³ ïóñêàþòü, ç³áðàâøèñü

Â êîëî â ïðîñòîð³ì ïîäâ³ð’¿, ³ êðóòèòüñÿ áè÷èêîì ãíàíà

Çàáàâêà òà, à íàâêðóã ïðîñòîäóøíà äèòÿ÷à ãðîìàäêà

Ç ïîäèâîì äèâèòüñÿ, ÿê-òî ñòðèáàº òà áóêîâà öóðêà.

Ñèëüí³ óäàðè ñíàãè äîäàþòü ¿é. Îòàê, ÿê òà äçè´à,

Ñêð³çü ïî ì³ñòàõ óãàíÿº âîíà ì³æ áåçñòðàøíèì íàðîäîì.

Íàâ³òü ó ë³ñ âèë³òàº, òàê í³áè â íåñòÿì³ âàêõàíñüê³é,

Á³ëüøó çàò³ÿâøè êàïîñòü ³ øàë ðîç’ÿòðèâøè ùå á³ëüøèé, –

638

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Äîíþ õîâàº ó ãîðàõ ë³ñèñòèõ, ùîá òåâêðàì íå äàòè,

Âèðâàòü íåâ³ñòêó ó íèõ ³ îáðÿäè âåñ³ëüí³ çàòðèìàòü.

“Åâîå, Âàêõó, – ãóêàº, – îäèí ëèø òè ä³â÷èíè ã³äíèé!

Õàé íà òâîþ ëèøå ÷åñòü âîíà â³çüìå òâ³é æåçë í³æíîëèñòèé,

Â õîð³ âñëàâëÿº òåáå ³ êîñè äëÿ òåáå ïëåêàº”.

Ñêð³çü öÿ ïîëèíóëà â³ñòêà; é æ³íîê, ùî ¿ì ôóð³¿ â ãðóäÿõ

Æàð ðîçïàëèëè, ºäèíèé ïîðèâ ï³äãàíÿº øàëåíèé

Â ë³ñ³ øóêàòè îñåëü. Äîìè ïîêèäàþòü, íà â³òåð

Êîñè ïóñòèâøè é îãîëåí³ øè¿ ï³äñòàâèâøè; ³íø³

Ñïîâíþþòü òðåïåòíèì çîéêîì ïîâ³òðÿ. Îäÿãíåí³ â øê³ðè,

Ïîñîõ ñâ³é êîæíà íåñå, âèíîãðàäíèì óìàÿíèé â³òòÿì.

À ïîì³æ íèìè ó øàë³ âîíà, ñìîëîñêèï çàïàëèâøè,

Ï³ñí³ âåñ³ëüíî¿ Òóðíîâ³ é äîí³ âèâîäèòü, ³ çîðîì

Âîäèòü êðèâàâèì, ³ äèêî âèãóêóº ðàïòîì: “Â÷óâàéòå,

400

Âñ³ ìàòåð³ ëàòèíÿíêè! ßê ìàº ñåðäåøíà Àìàòà

Â âàøèõ ïîøòèâèõ ñåðöÿõ ÿêóñü ³ùå ëàñêó, êîëè ùå

Â âàñ îçîâåòüñÿ ñóìë³ííÿ çà ìàò³ðíå ñòîïòàíå ïðàâî,

Òî ðîçïóñò³òü ñâî¿ êîñè, ³ îðã³¿ ðàçîì ñâÿòêóéìî”.

Òàê-òî â ë³ñàõ íåäîñòóïíèõ, â öèõ ñõîâèùàõ çâ³ð³â, öàðèöþ

Ãîíèòü Àëëåêòî é ï³äñòüîáóº âñþäè â íåñòÿì³ âàêõàíñüê³é.

Áà÷èâøè, ùî ðîç’ÿòðèëà âîíà äëÿ ïî÷àòêó âæå äîñèòü

Øàë ³ âåñü çàäóì â Ëàòèíà, âåñü ä³ì äîêîð³ííî çì³íèëà,

Çðàçó æ ïîõìóðà áîãèíÿ â³äö³ëü ïîëåò³ëà íà ÷îðíèõ

Êðèëàõ äî ìóð³â ðóòóëà â³äâàæíîãî. Ì³ñòî öå, êàæóòü,

Òàì çàñíóâàëà Äàíàÿ êîëèñü äëÿ ïîòîìê³â Àêð³ñà,

Çàãíàíà Íîòîì áóðõëèâèì òóäè. Öþ ì³ñöåâ³ñòü Àðäåÿ

Ïðåäêè íàçâàëè êîëèñü (òà é ïîíèí³ ïðåñëàâíà öÿ íàçâà

Ùå çàëèøèëàñü – Àðäåÿ, àëå ïðîãóëà ¿¿ ñëàâà).

Òóò ó âèñîêèõ ïîêîÿõ ñïîê³éíî ñïàâ Òóðí ñåðåä íî÷³

Òåìíî¿; â ÷àñ òîé Àëëåêòî æàõëèâèé â³äêèíóëà âèãëÿä

É ôóð³¿ ïîñòàòü, à îáðàç áàáóñ³ ïðèáðàëà: çîðàëà

Çìîðøêàìè øê³ðó ÷îëà ïðåïîãàíîãî, ñèâèì âîëîññÿì

Ãîëîâó âêðèëà é ñâÿòíèìè ñòð³÷êàìè òà â³òòÿì îëèâíèì, –

Çîâñ³ì Êàë³áà ñòàðà, îòà æðèöÿ ó õðàì³ Þíîíè.

Òàê þíàêîâ³ ç’ÿâèëàñü âîíà ³ ìîâèòü äî íüîãî:

“Òóðíå, ÷è ñòåðïèø, ùî ñò³ëüêè ñòàðàííÿ òâîãî éäå íàäàðìî,

Ùî ïîñåëåíöÿì äàðäàíñüêèì äåðæàâó òâîþ â³äñòóïàþòü?

Ïîäðóãè öàð â³äìîâëÿº ³ â³íà òîãî, ùî òè êðîâ’þ

Ñàì çàñëóæèâ, íà ÷óæèí³ øóêàþòü íàñë³äíèêà òðîíó.

Íó æ áî, îñì³ÿíèé, íèí³ ³äè â íåáåçïåêó íåâäÿ÷íó;

Â³éñüêî ò³ððåíñüêå ðîçáèé ³ ìèð çàõèñòè äëÿ ëàòèíÿí.

Ìîâèòè âñå öå òîá³, êîëè òè ñåðåä íî÷³ ñïîê³éíî

Ñïàòèìåø, äîíÿ Ñàòóðíà âñåñèëüíà ìåí³ íàêàçàëà.

639

Публій Вергілій Марон

Îòæå, ³äè ³ íàêàçóé îçáðî¿òèñü âñüîìó þíàöòâó,

Ç áðàì âèðóøàòü. Áèé ôð³ã³éñüêèõ âîæä³â, ùî íà íàø³é ïðåãàðí³é

Ð³÷ö³ îñ³ëè, é ìàëüîâàí³ ñóäíà ¿õ âèêóðè äèìîì.

Ñèëè íåáåñí³ ìîãóòí³ âåëÿòü òàê, ³ õàé öå â³ä÷óº

Ñàì öàð Ëàòèí, ÿêùî øëþáó íå äàñòü, íå äîòðèìàº ñëîâà, –

Õàé òîä³, âðåøò³, â³í Òóðíà ï³çíàº ó ñóòè÷ö³ çáðîéí³é”.

Àëå ñì³ºòüñÿ ç â³ùóíêè þíàê ³ òàê ïî÷èíàº

Â â³äïîâ³äü ìîâèòè ¿é: “Ùî ôëîò òàì ó Ò³áðîâ³ õâèë³

Â’¿õàâ, íå äóìàé, ùî öå íå ä³éøëî ùå äî ìåíå; ñòðàõ³òòÿ

Òè íå âèãàäóé, çà íàñ-áî öàðèöÿ Þíîíà, ñïàñèá³,

Ùå íå çàáóëà.

Ìàò³íêî ìèëà, òåáå íàäàðåìíî æóðáîþ ïðîéìàº

Ñòàð³ñòü òâîÿ, ùî âæå öâ³ëü íà í³é ñ³ëà; â í³é çâ³òðèëàñü ïðàâäà

² íåïðàâäèâ³ ñòðàõ³òòÿ áî¿â ì³æ öàðÿìè âèâîäèòü

Ïåðåä â³ùóíêîþ. Õðàìó ïèëüíóé ³ áîæåñòâåííèõ ñòàòóé,

Ìèð æå é â³éíó õàé ïðîâàäÿòü ìóæ³, áî â³éíà – òî ¿õ ñïðàâà!”

Ãí³âîì ñêèï³ëà Àëëåêòî â³ä ìîâè òàêî¿, é òàê ñàìî

² þíàêà, ùî ñêàçàâ öå, òðåìò³ííÿ ÿêåñü îõîïèëî,

É ëóäîþ î÷³ çàéøëè, áî âóæàìè ñòîìà çàñè÷àëà

Ãð³çíî Åð³í³ÿ é ñòàëî æàõëèâèì ó íå¿ îáëè÷÷ÿ.

Äèêî ïîâîäèòü î÷èìà îãíèñòèìè, íå äîïóñêàº

450

É ñëîâà, à â³í – ³ õî÷å, é íå çâàæèòüñÿ ùîñü ¿é ñêàçàòè, –

Äâîõ âîíà çì³é ³ç ñâîº¿ êîñè íàâåðòàº íà íüîãî,

Ëÿñêà áè÷åì ³ ðîòîì ðîçëþ÷åíèì òàê ïðîìîâëÿº:

“Òàê, ïîðîñëà âæå ÿ ìîõîì, ìåíå, âæå áåçïë³äíó äëÿ ïðàâäè,

Ñòàð³ñòü ëÿêàº ñòðàõ³òòÿì ïóñòèì áîðîòüáè ì³æ öàðÿìè.

Çâàæ-áî íà òå: ³ç îñåë³ æàõëèâèõ ñåñòåð ÿ ïðèõîäæó,

Â³éíè é çàãèáåëü íåñó ÿ â ðóö³”.

Ìîâèëà òàê ³ êèíóëà âðàç â þíàêà ñìîëîñêèïîì,

É ÷îðíà, â äèìó, ãîëîâåøêà íà ãðóäÿõ éîãî îïèíèëàñü.

Îñòðàõ âåëèêèé ç³ðâàâ éîìó ñîí, ³ âñå ò³ëî, ³ êîñò³

Äðîæ îõîïèâ, ³ ï³ò ç íüîãî âñüîãî ïîòîêîì ïîëèâñÿ.

“Çáðî¿!” – êðè÷èòü â³í áåçòÿìíî ³ çáðî¿ øóêàº ó äîì³

² á³ëÿ ëîæà; îáíÿâ éîãî øàë äî çàë³çà ³ ç ãí³âîì

Ëþòü âîéîâíè÷à. Îòàê, ìîâ áàãàòòÿ òð³ñêó÷å ³ç õìèçó

Õòîñü ï³ä êèï’ÿ÷èé êàçàí ï³äìîñòèâ, ³ îêð³ï çàêèïàº,

Âåñü àæ êëåêî÷å â³ä æàðó, çä³éìàºòüñÿ ïàðîì áóðõëèâèì,

Ï³íîþ ïëèíå é ñòðóìêàìè âèïîðñêóº âèñîêî âãîðó,

Âïèíó âîä³ âæå íåìà, ³ äèì âèðèâàºòüñÿ ÷îðíèé.

Îò â³í âîæäÿì þíàê³â íà Ëàòèíà-öàðÿ éòè ïîõîäîì

Çàïîâ³äàº, áî ç³ðâàíî ìèð. Êàæå çáðîþ ëàäíàòè

Â çàõèñò ²òàë³¿, ç ìåæ ¿¿ âîðîãà âèãíàòü ³ ðàçîì

Òåâêð³â çäîëàòè é ëàòèí³â. Ñêàçàâ öå é áîãàì ïîìîëèâñÿ,

² îäèí îäíîãî ñòàëè ðóòóëè äî çáðî¿ ãóêàòè.

640

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì