Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Ïîñòàòü âåëè÷íà òà þí³ñòü ïàëêà îäíîãî ç íèõ ÷àðóº,

²íøîãî – ïðåäêè öàðÿ, òèõ – ó ïîäâèãàõ ñëàâíèõ ïðàâèöÿ.

Ïîêè ùå Òóðí ðóòóë³â çàïàëþº äóõîì õîðîáðèì,

Âæå ïîì³æ òåâêð³â ìàéíóëà Àëëåêòî íà êðèëàõ ñò³ã³éñüêèõ.

²íøîãî õèñòó âæèëà âîíà é ì³ñöÿ. Ïðîñòåæèëà ïèëüíî,

Äå óðîäëèâèé ²óë ïîíàä áåðåãîì ñ³ò³ íà çâ³ð³â

Ñòàâèâ ³ ãíàâñÿ çà íèìè. ² òóò Êîö³òîâà ä³âà

Íàãëó ñêàæåí³ñòü ñîáàêàì ïðèùåïëþº é çàïàõîì çíàíèì

Äðàæíèòü ¿ì íþõ, ùîá çà îëåíåì ãíàëèñü çàâçÿòî. Áóëà öå

Ïåðøà ïðè÷èíà âñ³õ á³ä, ùî ñåðöÿ òîãî ëþäó ñ³ëüñüêîãî

Æàðîì â³éíè çàïàëèëà. Áóâ îëåíü âåëè÷íîãî çðîñòó,

É ðîãè â³í ìàâ âåëè÷åçí³. Â³ä âèìåí³ â ìàòåð³ âçÿâøè,

Ò³ððîâ³ õëîïö³ ïëåêàëè éîãî, òà é Ò³ðð ñàì, ¿õ áàòüêî, –

Ìàâ-áî â îï³ö³ â³í ÷åðåäè öàðñüê³ ³ íèâè ðîçëîã³.

À ÿê îñâî¿âñÿ îëåíü, ñåñòðà òîä³ Ñ³ëüâ³ÿ ùèðî

Äáàëà, ùîá í³æí³ êâ³òêè ó â³íî÷îê ñïëåñòè é çàêâ³ò÷àòè

Ðîãè éîãî, ðîç÷åñàòü ³ â âîä³ éîãî âèêóïàòü ÷èñò³é.

Â³í íå áîÿâñÿ ðóêè, é äî ñòîëà ó ãîñïîäàðÿ çâèêøè,

Ë³ñîì äîâêîëà áðîäèâ, àëå çíîâ äî çíàéîìèõ ïîðîã³â

Ñàì ïîâåðòàâñÿ äîäîìó, õî÷ ÷àñîì ³ ï³çíüî¿ íî÷³.

Â ÷àñ òîé, ÿê äàë³ â³ä äîìó áëóêàâ â³í, ²óëà ñîáàêè

Õèæ³, ÿê òîé áóâ íà ëîâàõ, äîïàëè éîãî, êîëè äîë³

Ïëèâ â³í ð³êîþ é øóêàâ ó ò³í³ îõîðîíè â³ä ñïåêè

Ï³ä áåðåãàìè çåëåíèìè. Â ÷àñ òîé Àñêàí³é, ùî ïðàãíóâ

Ëþäñüêèõ ïîõâàë íàäçâè÷àéíî, ñòð³ëó ç ðîãîâîãî ïóñêàº

Ëóêà; ïðàâèöÿ íå ñõèáèëà, áîã äîïîì³ã, îòæå, âáèëàñü

Ç ñâèñòîì âåëèêèì òðîñòèíà â æèâ³ò, ïðÿìî â çäóõâèíè çâ³ðà.

500

×îòèðèíîãèé ïîðàíåíèé âò³ê ï³ä çíàéîìó ïîêð³âëþ

² ç³ ñêèãë³ííÿì, çàëèâøèñÿ êðîâ’þ, çàõîäèòü äî ñòàéí³

É ñòîãîíîì, íà÷å áëàãàííÿì, óñþ âèïîâíÿº îñåëþ.

Ñ³ëüâ³ÿ ïåðøà, ñåñòðà, çàëîìëþº ðóêè, é âîëàº,

É êëè÷å íà ïîì³÷ ñåëÿí çâ³äóñ³ëü, ùî ñåðöÿ ó íèõ ãðóá³.

Ðàïòîì ç’ÿâèëèñü âîíè (áî â ë³ñàõ ìîâ÷àçëèâèõ òà¿òüñÿ

Ïîãàíü ñòðàøíà), ãîëîâíþ òîé îñìàëåíó â ðóêè õàïàº,

Òîé ñóêóâàòó ëîìàêó òÿæêó, – ùî ïîïàëî ó ðóêè,

Â ãí³â³ òóò çáðîºþ ñòàëî äëÿ íèõ. Ò³ðð çáèðàº âàòàãó,

Â ëþò³ áåçìåæí³é ñîêèðó âõîïèâøè, íà ÷åòâåðî äóáà

Ñàìå êîëîâ â³í ³ êëèí çàãàíÿâ. À æîðñòîêà áîãèíÿ,

Ñëóøíó õâèëèíó, ùîá øêîäèòü, çíàéøîâøè, ç çàñàäè âëåò³ëà

Ïðÿìî íà ñòàéíþ âèñîêó é ç ïîêð³âë³ íàéâèùî¿ ãðàº

Ãàñëî ïàñòóøå íà ðîç³ êðóòîìó, ïåêåëüíî¿ ñèëè

Çâóêó íàäàâøè, àæ ë³ñ çàòðåìò³â ³ ïî çâîðàõ ãëèáîêèõ

Ãîì³í ï³øîâ, ùî àæ Òð³â³¿ îçåðî â÷óëî äàëåêå,

Íàð, á³ëîõâèëèé îä ñ³ðêè, é äæåðåëà Âåë³íó ïî÷óëè, –

641

Публій Вергілій Марон

² ìàòåð³, óìë³âàþ÷è ç æàõó, äî ñåðöü ïðèãîðòàëè

Ä³òîê ìàëèõ. Òîä³, íà òîé ãîëîñ ïàñòóøîãî ðîãó,

Õòî ëèø ïî÷óâ éîãî êëè÷, çâ³äóñþäè, õàïàþ÷è çáðîþ,

Þðìàìè ñï³øíî çá³ãàòèñü ðîçëþ÷åí³ ñòàëè ñåëÿíè.

Õâèëåþ ìîëîäü òðîÿíñüêà Àñêàí³þ â ïîì³÷ ïðèõîäèòü,

Âõîäè óêð³ïëåíü óñ³ â³ä÷èíèâøè. Ñòðóíêèìè ðÿäàìè

Âñ³ ïîñòàâàëè. Òà öå íå áóëà óæå á³éêà ïàñòóøà

Ê³ëëÿì òâåðäèì àáî äðþ÷÷ÿì îñìàëåíèì, ò³ëüêè çàë³çîì

Áèëèñü âîíè äâîºñ³÷íèì. Äîâêîëà ÷îðí³º æàõëèâå

Æíèâî ìå÷³â ãîñòðîëåçèõ; â³ä ñîíöÿ ïîëèñêóº êðèöÿ,

Êèäàº áëèñêè ï³ä õìàðè. Òàê õâèëÿ â³ä â³òðó ñïî÷àòêó

Ï³íèòèñü á³ëèì ëèøå ïî÷èíàº, òà çä³éìåòüñÿ ïîò³ì

Âèñîêî ìîðå, é ïîâîë³ âñå âèùå ï³äíîñÿòüñÿ õâèë³,

Âðåøò³, ³ç ñàìîãî äíà àæ äî íåáà ò³ õâèë³ ñÿãàþòü.

Òóò ïåðåä â³éñüêîì ó ïåðø³ì ðÿäó äåñü ñòð³ëà çàñâèñò³ëà,

² ïîâàëèâñÿ þíàê – öå Àëüìîí, ç ñèí³â Ò³ððà íàéñòàðøèé, –

Áî óï’ÿëàñü éîìó â ãîðëî âîíà ³, ãîëîñó âîãêèé

Øëÿõ çàëèâàþ÷è êðîâ’þ, í³æíå æèòòÿ çóïèíèëà.

Áåçë³÷ òàì âïàëî ìóæ³â, ³ ì³æ íèìè Ãàëåñ ïîñòàð³ëèé,

Â ÷àñ òîé, ÿê ¿õ ïîìèðèòè çáèðàâñÿ; íàéá³ëüø ñïðàâåäëèâèé

Áóâ â³í êîëèñü, òà ùå é íàéáàãàòøèé íà çåìëÿõ àâçîíñüêèõ –

Â íüîãî áóëî ï’ÿòü îâå÷èõ îòàð, ³ ï’ÿòü ÷åðåä õóäîáè

Ç ïàø³ âåðòàëî, é ñòîìà â³í ïëóãàìè îðàâ ñâî¿ íèâè.

Á³é öåé ó ïîë³ ³øîâ ³ç îäíàêîâèì ùàñòÿì, – áîãèíÿ

Ñïîâíèëà, ùî îá³öÿëà, áî êðîâ’þ â³éíó ïîêðîïèëà

É â ïåðø³ì áîþ âæå ïîïàäàëè òðóïè, – ç Ãåñïåð³¿ âèéøëà,

² ïîëåò³ëà â íåáåñí³ ïðîñòîðè, ³ òàê äî Þíîíè

Ãîëîñîì ãîðäèì, çâèòÿæíèì îçâàëàñü: “Îñü ìàºø ³ ðîçáðàò,

Ñìóòà âîºííà éîãî ñïðè÷èíèëà: íåõàé æå ¿õ äðóæáà

Ëó÷èòü òåïåð, ³ ñîþçè íåõàé òåïåð òâîðÿòü, êîëè ÿ

Òåâêð³â àâçîíñüêîþ êðîâ’þ ñêðîïèëà; êîëè æ òâîÿ âîëÿ

Ñõî÷å, íåçëàìíà, òîãî, òî îñü ùî äîäàì ÿ äî öüîãî:

Â â³éíè âòÿãíó ÿ ÷óòêàìè ñóñ³äí³ ì³ñòà ³ äåðæàâè,

550

Çàïàë øàëåíèé â ñåðöÿõ ðîçïàëþ ¿ì ëþáîâ’þ äî Ìàðñà,

Ùîá çâ³äóñ³ëü ³øëè â ïîì³÷, âñþ çáðîºþ âêðèþ êðà¿íó”.

Â³äïîâ³ëà ¿é Þíîíà íà öå: “Äîñèòü çðàäè é ñòðàõ³òòÿ,

ª âæå ïðè÷èíà â³éíè, áî á’þòüñÿ ðóêîïàø, ³ çáðîÿ,

Ùî ¿¿ âèïàäîê â ðóêè óêëàâ ¿ì, âæå ñâ³æîþ êðîâ’þ

Ñêðîïëåíà. Õàé â³äñâÿòêóº ïðåñëàâíèé ïîòîìîê Âåíåðè

É ñàì öàð Ëàòèí ðàçîì ç íèì ³ ïîäðóææÿ òàêå, ³ âåñ³ëëÿ.

Òà ùîá òè â³ëüíî áëóêàëà ïî öüîìó íåáåñíîìó ñâ³òó,

Áàòüêî, âîëîäàð íàéâèùîãî íåáà, íà öå íå äîçâîëèòü.

Éäè ñîá³ çâ³äñè; ÿê äîëÿ ³ùå ùîñü äîçâîëèòü çðîáèòè,

ß âæå ñàìà òå çðîáëþ”. Òàê Ñàòóðíîâà äîíüêà ñêàçàëà.

642

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Òà æ ñâî¿ êðèëà, âóæàìè êèïó÷³, çä³éìàº ³ ëèíå

Ïðÿìî â îñåëþ Êîö³òó é âèñîòè íåáåñí³ ëèøàº.

ª ó ñåðåäí³é ²òàë³¿ ì³ñöå ïðè ãîðàõ âèñîêèõ,

Ñëàâíå, â ÷èñëåííèõ êðà¿íàõ ïðî íüîãî ñïîãàäóþòü ëþäè, –

ª öå äîëèíà Àìïñàíêòà. Ë³ñ òåìíèé ó íå¿ îáàá³÷

Ãóñòî ñò³íîþ ¿¿ çàêðèâàº, ïîò³ê êðóòîðâó÷èé

Â ñàì³é ñåðåäèí³ ç ãóêîì îá ñêåë³ á’º â âèð³ øóìëèâ³ì.

Òóò-òî æàõëèâó ïå÷åðó ïîêàçóþòü – â³äõëàíü ïåêåëüíó

Ä³òà æîðñòîêîãî. Ùåëåïó òàì ñìåðòîíîñíó â³äêðèëà

Ïð³ðâà ñòðàøíà é Àõåðîíòîì ïðîðâàëàñü. Òóäè îñîðóæíà

Ñêðèëàñü áîãèíÿ Åð³í³ÿ é çåìëþ çâ³ëüíèëà, ³ íåáî.

Äîíüêà Ñàòóðíà, îäíàê, äîâåñòè â òîìó ÷àñ³ äî ëàäó

Ä³ëî âîºííå ñòàðàºòüñÿ êîí÷å. Âæå ðèíóòü ó ì³ñòî

Þðìàìè âñ³ ïàñòóõè ïðÿìî ç áîþ é íåñóòü òèõ, ùî âïàëè,

Âáèòîãî õëîïöÿ Àëüìîíà é çíåñëàâëåíå ò³ëî Ãàëåñà.

Êëè÷óòü ³ç íåáà áîã³â, Ëàòèíà çà ñâ³äêà âçèâàþòü.

Òóò æå ³ Òóðí, ñåðåä çëî÷èí³â ëþòèõ â³í çá³ëüøóº âäâîº

Æàõ òèõ óáèâñòâ ³ âîãíþ: òî òðîÿíö³â äî âëàäè âæå êëè÷óòü?

Ç ðîäîì ôð³ã³éñüêèì óæå ïîð³äíèëèñü, äëÿ íüîãî æ ïîðîãè

Ö³ íåäîñòóïí³? À äàë³ íàäõîäÿòü ³ ò³, ùî â íàòõíåíí³

Âàêõîâ³ì ¿õ ìàòåð³ ó ë³ñàõ íåïðîõ³äíèõ òàíöþþòü –

Áî íåçäîëàííå æ ³ìåííÿ Àìàòè! – ³ ðàçîì ç³áðàâøèñü

²çâ³äóñ³ëü, äîìàãàþòüñÿ áîþ. ² òàê óñ³ ðàçîì

Ïðîòè ñóäüáè é â³ùóâàíü öèõ, çëå çðîçóì³âøè îçíàêè

Âîë³ áîã³â, â îäèí ãîëîñ â³éíè ëèøå ïðàãíóòü ñòðàøíî¿.

² îáñòóïàþòü â çàâçÿòò³ Ëàòèíîâó öàðñüêó îñåëþ.

Â³í, íà÷å ñêåëÿ ìîðñüêà íåïîõèòíà, ¿ì âñ³ì îïèðàâñÿ;

Íà÷å òà ñêåëÿ ìîðñüêà, êîëè ãóðê³ò çðîñòàº íàâêîëî

É ìíîæèòüñÿ õâèë³ ïðèá³é, à âîíà âñå òàêà æ íåðóõîìà,

É ìàðíî íà êàìåí³ ñï³íåí³ õâèë³ øóìëÿòü ³ íàëèïëó

Âîäîð³ñòü â ìîðå çìèâàþòü. Îòîæ, êîëè æîäíî¿ çìîãè

Çàäóì áåçãëóçäèé çì³íèòü íå áóëî ³ ä³ëà éøëè ïî âîë³

Çëî¿ Þíîíè, òî áàòüêî, íåáîì áåçêðà¿ì çàêëÿâøèñü,

²ì’ÿì áîã³â, ïðîìîâèâ: “Îé ãîðåíüêî, äîëÿ íàñ òðîùèòü,

Áóðÿ çì³òàº. Ñàì³ âè, ñåðäåøí³, îáìèºòå êðîâ’þ

Ãð³õ öåé ïðèñÿãè êðèâî¿. Òÿæêà òåáå, Òóðíå, ïîêóòà

Æäå çà îöå áåççàêîííÿ: çàï³çíî îá³òè ñêëàäàòè

Áóäåø áîãàì. Ìåí³ æ óãîòîâàíî ñïîê³é,– çàïëèâøè

Â ïðèñòàíü æèòòÿ, ÿ ïîçáàâëåíèé áóäó ùàñëèâî¿ ñìåðò³”.

600

É á³ëüøå í³ ñëîâà. Â ìóðàõ çàìêíóâñÿ é âåñü ïðîâ³ä îääàâ ¿ì.

Áóâ ó Ãåñïåð³¿, â Ëàö³¿ çâè÷àé, ÿêèé ñïîêîíâ³êó

Çàâæäè ñâÿòèì óâàæàëè àëüáàíñüê³ ì³ñòà, ³ùå íèí³

Ðèì, íàéñèëüí³øà äåðæàâà íà ñâ³ò³, øàíóº, ÿê ò³ëüêè

Ìàþòü ïî÷àòè áî¿, íà çëîùàñíó â³éíó ïðîòè ãåò³â

643

Публій Вергілій Марон

Ðóøèòü ãîòîâ³, ÷è ïðîòè ã³ðêàí³â, àðàá³â, äîáðàòèñü

Õî÷óòü äî ³íä³â ç Àâðîðîþ é ñòÿãè â³ä ïàðô³â âåðíóòè.

Áðàìà â³éíè º ïîäâ³éíà – óñ³ ¿¿ òàê íàçèâàþòü, –

Ç ñàìî¿ â³ðè ñâÿùåííà ³ ç îñòðàõó ïåðåä ñóâîðèì Ìàðñîì.

Ñòî ì³äíèõ çàìê³â ³ çàë³çí³ çàïîðè îäâ³÷í³

Ì³öíî ¿¿ çàìèêàþòü. Ñàì ßíóñ ñòî¿òü íà ïîðîç³

É ïèëüíî âàðòóº. ßêùî âæå óõâàëÿòü ñòàð³éøèíè ëþäó

Éòè íà â³éíó, òîä³ â³ä÷èíÿº öþ áðàìó ñêðèïó÷ó

Êîíñóë â ïëàù³ êâ³ð³íàëüñüê³ì, âäÿãíóâøè éîãî ïî-ãàá³íñüêè,

² äî â³éíè çàêëèêàº; çà íèì ïîñï³øàº âñÿ ìîëîäü,

Çâóêîì çëîâ³ñíèì éîìó ïðèãðàþòü ³ùå é ì³äí³¿ ñóðìè,

Òàê ³ òîä³ óìîâëÿëè Ëàòèíà, ùîá â³í åíåàäàì

Îãîëîñèâ áè â³éíó, â³ä÷èíèâøè öþ áðàìó ñêîðáîòíó.

Áàòüêî â³äìîâèâ òîðêíóòèñü ¿¿, îäâåðíóâøèñü, â³äêèíóâ

Ò³ îñîðóæí³ îáðÿäè ³ â çàò³íîê òåìíèé ñõîâàâñÿ.

Áîæà öàðèöÿ, Ñàòóðíîâà äîíÿ, ç³éøëà òîä³ ç íåáà,

Çàìêíåíó áðàìó øòîâõíóëà ñâîºþ ðóêîþ, ñêðóòèëà

Ãàê â³ä äâåðåé ³ çàë³çí³ çàïîðè â³éíè ðîçëàìàëà.

² ñïàëàõíóëà Àâçîí³ÿ, äîòè ñïîê³éíà ³ ìèðíà.

Âñ³ íà â³éíó âèðóøàþòü – ò³ ï³øîþ ëàâîþ, ³íø³ æ,

Ìîâ íàâ³æåí³, íà êîíÿõ âèñîêèõ òóìàíè çáèâàþòü;

Âñ³ äîìàãàþòüñÿ çáðî¿. Ò³ ëåãê³ ùèòè ³ áëèñêó÷³

Ðàòèùà ÷èñòÿòü ³ æèðîì ìàñòÿòü ¿õ, à ò³ íà òî÷èë³

Ãîñòðÿòü ñîêèðè, ¿ì ëþáî íåñòè ïðàïîðè ñâî¿ é ñëóõàòü

Ìóçèêó ñóðì. Âæå ï’ÿòü ì³ñò ìíîãîëþäíèõ ðèõòóþòü êîâàäëà

É çáðîþ â³äíîâëþþòü: ñèëüíà Àò³íà, é Ò³áóð ãîðäîâèòèé,

² Êðóñòóìåðè, é Àðäåÿ, é Àíòåìíè, ùî áàøòàìè ñëàâí³.

Ö³ âèãèíàþòü áåçïå÷í³ øîëîìè íà ãîëîâè, äðóã³

Ç ïðóòòÿ ëîçèíè îïóêë³ ùèòè çàïë³òàþòü, à ³íø³

Ïàíöèð³ ç êðèö³ êóþòü àáî ç ñð³áëà ãíó÷êîãî ëåãåíüê³

Ãíóòü íàãîë³ííèêè. Ñåðï ³ ëåì³ø íå â ïîøàí³, ïðîïàëà

Äàâíÿ äî ðàëà ëþáîâ. Ãàðòóþòü ìå÷³ ïðàä³ä³âñüê³

Â ãîðíàõ ãàðÿ÷èõ. Âæå ñóðìè çàãðàëè ³ ðîçäàíî ãàñëà.

Â ïîñï³õó öåé îò âèõàïóº ç äîìó øîëîì, òîé õðîïó÷³

Êîí³ ó çàïðÿã âåäå, áåðå ùèò ³ êîëü÷óãó ïîòð³éíó,

Çëîòîì îçäîáëåíó, é â³ðíèé äî ïîÿñà ìå÷ ïðèïèíàº.

Ãåé, Ãåë³êîí â³ä÷èíÿéòå, áîãèí³, ³ ï³ñíþ ñï³âàéòå,

Ùî çà öàð³ íà â³éíó îöå éäóòü, ÿê³ ñèëè çà íèìè

Ñòàëè íà ïîë³, ÿêèìè ìóæàìè óñÿ çàïèøàëàñü

Ð³äíà çåìëÿ ³òàë³éñüêà, ÿêîþ æ òî çáðîºþ ñÿº.

Áî é ïàì’ÿòàºòå âñå âè, áîãèí³, é íàãàäóâàòü âëàäí³, –

Ç ñëàâè ò³º¿ äî íàñ ëèøå ïðîì³íü ìàëèé äîêîòèâñÿ.

Ïåðøèé â³éíó ïî÷èíàº Ìåçåíö³é ç ò³ððåíñüêîãî êðàþ,

Âî¿í ñóâîðèé, îãóäíèê áîã³â, ÿêèé ïîë÷èùà çáðî¿òü.

644

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ïîðó÷ ñèí Ëàâñ, â³ä ÿêîãî íåìà êðàñèâ³øîãî ìóæà,

650

Êð³ì ëàâðåíò³éñüêîãî Òóðíà. Ëàâñ òîé, – ïðèáîðêóâà÷ êîíåé,

Äèêèõ ïîáîðþâà÷ çâ³ð³â. Â³í ìàðíî âåäå çà ñîáîþ

Òèñÿ÷ó âî¿í³â ç ì³ñòà Àã³ëëè, ùî éäóòü ç íèì ó áèòâó.

Ã³äíèé â³í á³ëüøî¿ âò³õè ç îòöåâî¿ âëàäè çàçíàòè,

Àáî é òîãî, ìàáóòü, ùîá íå Ìåçåíö³é áóâ áàòüêîì ó íüîãî.

Çàðàç çà íèìè íà ëóêàõ ñàì ãîæîãî ñèí Ãåðêóëåñà,

Ãîæèé þíàê Àâåíò³í, ñâîþ ïîêàçàâ êîë³ñíèöþ,

Ïàëüìàìè âêâ³ò÷àíó, é êîí³ çâèòÿæí³, à ùèò éîãî ìàº

Áàòüêîâ³ çíàêè – ãàäþê ö³ëà ñîòíÿ ³ ê³ëüöÿìè çì³¿â

Ã³äðà îïëåòåíà. Ðåÿ-áî, æðèöÿ, â ãàÿõ Àâåíò³íó

Ïîòàé ï³ä ñâ³òëî íåáåñíå éîãî ïðèâåëà, ïîºäíàâøèñü

Æ³íêà ç áåçñìåðòíèì, êîëè ò³ð³íò³ºöü óáèâ Ãåð³îíà,

É ÷åðåç ëàíè ëàâðåíò³éñüê³ éäó÷è, ³áåð³éñüê³ êîðîâè

Â ð³÷ö³ ò³ððåíñüê³é êóïàâ. ª ðàòèùà â íèõ, òà äóáèíè

Ãð³çí³ â ðóêàõ, ³ ãðóá³ êèíäæàëè, ³ ñïèñè ñàáåëüñüê³.

Ï³øêè ³äå â³í, â âåëèêó îáâèíóòèé øêóðó ëåâèíó;

Â ïàùó, íà¿æåíó ãðèâîþ, ç á³ëèìè ³êîë ðÿäàìè,

Ãîëîâó â³í ïîêðèâàº ñâîþ ³ òàê ï³ä îñåëþ

Öàðñüêó ï³äõîäèòü, íà âèãëÿä ñòðàøíèé, Ãåðêóëåñà îä³ííÿì

Ïëå÷³ ïðèêðèâøè ì³öí³. À äàë³ áëèçíÿò çà íèì äâîº

Ìóðè ò³áóðñüê³ ëèøàþòü, à ðàçîì ³ ïëåì’ÿ, ùî íàçâó

Ìàº â³ä áðàòà Ò³áóðòà, – Êàò³ëë öå ³ Êîðàñ çàâçÿò³,

Ç Àðãîñó âî¿íè; ¿äóòü âîíè ïîì³æ ñòð³ëè ãóñò³¿,

Ïåðåä ðÿäàìè ïåðåäí³ìè. Ìîâáè íàðîäæåí³ ç õìàðè,

Íà÷å ³ç âåðõó ãîðè âèñî÷åííî¿ äâîº êåíòàâð³â

Ñì³ëèâ³ ñõîäÿòü, ëèøàþ÷è â á³ãó øâèäêîìó Ãîìîëó

É Îòðó çàñí³æåíó; é ë³ñ âåëè÷åçíèé äàº ¿ì äîðîãó

Â ¿õí³é õîä³, ³ êóù³ ðîçñòóïàþòüñÿ ç òð³ñêîòîì ñèëüíèì.

Íå â³äñòàâàâ ³ Öåêóë â³ä íèõ, ì³ñòà Ïðåíåñòè çàñíîâíèê.

Öàð, ùî – ââàæàëè óñ³ – íàðîäèâñü îä ñàìîãî Âóëêàíà

Ñåðåä ÷åð³ä ïîëüîâèõ ³ çíàéäåíèé áóâ íà äîìàøí³ì

Âîãíèù³. Éäå âñë³ä çà íèì âåëè÷åçíà âàòàãà ñåëÿíñüêà –

Ç ã³ð ïðåíåñò³éñüêèõ ìóæ³, ³ ò³, ùî âåñü ÷àñ îáðîáëÿþòü

Íèâè ãàá³íñüê³ Þíîíè, é æèâóòü íàä Àíüºíîì õîëîäíèì,

É ùî îñåëèëèñÿ â ñêåëÿõ ãåðí³öüêèõ, íà âîäó áàãàòèõ,

É ò³, ùî Àíàãí³ÿ êîðìèòü ðîäþ÷à, é òè, áàòüêó Àìàñåí.

Â íèõ íå ó êîæíîãî çáðîÿ, ³ ùèò íå ó êîæíîãî äçâîíèòü

×è êîë³ñíèöÿ, çäåá³ëüøîãî êèäàþòü æîëóäü ñâèíöåâó,

À äåÿê³ ìàþòü â ðóêàõ ïî äâà ðàòèùà; ç ñ³ðîãî âîâêà

Íà ãîëîâ³ ïîêðèòòÿ ó íèõ ãðóáå; ë³âèöÿ â íèõ áîñ³

Ðîáèòü ñë³äè, é ñèðîþ îáâèíåíà øêóðîþ ïðàâà.

Òàì æå é Ìåññàï ³äå, êîíåé ïðèáîðêóâà÷, ïàðîñòü Íåïòó:

Òîé, ùî éîãî íå ïîáîðå í³õòî í³ âîãíåì, í³ çàë³çîì,

645

Публій Вергілій Марон

Êëè÷å óâåñü â³í äî çáðî¿ íàðîä, ùî ñïðàäàâíà áóâ ìèðíèé

² â³äçâè÷à¿âñü â³ä âîºí, òà çíîâó ìå÷³ äîáóâàº.

Éøëè òóò ðÿäè ôåñöåí³í³â, à äàë³ òàì åêâè-ôàë³ñêè,

Òóò ³ç âåðõ³â’¿â Ñîðàêòè, à òàì ç íèâ Ôëàâ³íè, à äàë³ –

Ç îçåðà é ïàã³ð Ö³ì³íó ³ ò³, ùî ç Êàïåíñüêîãî áîðó.

Éøëè âîíè, ð³âí³ ÷èñëîì, ³ ñï³âàëè ïåàíè öàðåâ³.

Òàê, íà÷å ëåáåä³ ò³ ñí³æíî-á³ë³ â ïðîçîðîìó íåá³

²ç ïàñîâèù ïîâåðòàþ÷èñü, äîâãèìè øèÿìè çâóêè

Øëþòü ç âèñîêîñò³, àæ ð³÷êà äçâåíèòü ³ ëóíàþòü àç³éñüê³

Áàãíà øèðîê³.

Õàé íå ïîäóìàº õòî, ùî ³ç íàòîâïó öüîãî íå ì³äí³

Âèéøëè äî áîþ ïîëêè, à ñêîð³øå – ïîâ³òðÿí³ ðèíóòü

Õìàðè ñï³âó÷îãî ïòàñòâà ç-íàä ãëèáó ìîðñüêîãî íà áåðåã.

Ãëÿíü, ³ç ñàá³íñüêî¿ êðîâ³ ñòàðî¿ ðÿäè âåëè÷åçí³

Êëàóñ âåäå, ñàì äî ðàò³ âåëèêî¿ ñõîæèé. Â íàñ íèí³

Â Ëàö³¿ Êëàâä³¿â ð³ä ³ ãðîìàäà â³ä íüîãî ïîõîäÿòü,

Ùå ç òîãî ÷àñó, ÿê â Ðèì³ ñàá³íàì íàëåæàëà âëàäà.

Ö³ëèé ³äå òóò âåëèêèé çàã³í ç Àì³òåðíè ³ äðåâí³

¯äóòü êâ³ð³òè, ç Åðåòà ÷îòà, ³ç Ìóòóñêè, ùî ðîäèòü

Ùåäðî ìàñëèíè, ç Íîìåíòà, ç òðîÿíäîâèõ ñåëèù Âåë³íó,

Ç Òåòð³êè ñêåëü íåäîñòóïíèõ, ³ç Ñåâåðñüêèõ ïàã³ð âèñîêèõ,

Éäóòü ³ç Êàñïåð³¿, ç Ôîðóë, ç-íàä ð³÷êè Ã³ìåëëè; ³ ò³ éäóòü,

Ùî ç Ôàáàð³ñó ï’þòü âîäó ÷è ç Ò³áðó, ³ ò³, ùî õîëîäíà

Íóðñ³ÿ øëå ¿õ; ãîðòèíñüê³ çàãîíè é íàðîäè ëàòèíñüê³.

Ò³, ùî êð³çü êðàé ¿õ ïëèâå ð³÷êà Àëë³ÿ – íàçâà çëîâ³ñíà.

Ñê³ëüêè-òî õâèëü ìàðìóðîâèõ íà ìîð³ Ë³â³éñüêîìó ãðàº,

ßê Îð³îí ëèøå ãð³çíèé ó õâèë³ çèìîâ³ ïîðèíå,

×è òî ÿê ñîíöå â³äíîâëåíå ñõîäèòü ³ ãóñòî êîëîññÿ

Ñï³º íà Ãåðìîâ³ì ïîë³ é íà íèâàõ ë³ê³éñüêèõ æîâòàâèõ.

Äçâîíÿòü ùèòè, ³ çåìëÿ àæ äðèæèòü â³ä òóïîòó í³ã ¿õ.

Òàì Àãàìåìíîí³â äðóã, à òðîÿíñüêîãî ³ìåí³ âîðîã,

Êîí³ äî âîçà Ãàëåñ çàïðÿãàº é äî Òóðíà ïðèâîäèòü

Òèñÿ÷í³ þðìè õîðîáðèõ; ì³æ íèìè ³ òèõ, ùî êîïàþòü

Ñàïêàìè ïë³äí³¿, Âàêõîì óëþáëåí³ Ìàññ³êà íèâè;

É ò³, ùî áàòüêè ¿õ ïîñëàëè ç âèñîêèõ âåðõ³â’¿â Àâðóíêà

² ç ñ³ä³ö³íñüêèõ ðîçäîë³â, ³ ò³, ùî ïîêèíóëè Êàëåñ

² ì³ëêîâîäèé Âîëüòóðí, ³ ãðóá³ ìóæ³ ñàò³êóëüñüê³,

É îñê³â çàãîíè. Çà çáðîþ ó íèõ ðîãàòèíè òî÷åí³,

¯õ äî òóãîãî ðåì³ííÿ ïðèâ’ÿçóâàòü çâèêëè; ¿õ çë³âà

Ùèò øê³ðÿíèé ïðèêðèâàº, à á’þòüñÿ êðèâèìè øàáëÿìè.

Òà íå îñï³âàíèé ï³ñíåþ íàøîþ é òè íå â³ä³éäåø,

Ñëàâíèé Åáàëå! Òåëîí ïîðîäèâ òåáå â³ä Ñåáåò³äè,

Í³ìôè, ñòàðèé âæå, ÿê â³í ó Êàïðå¿ öàðåì áóâ òåëåá³â.

646

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Òà éîãî ñèí, âæå òîä³ íåâäîâîëåíèé áàòüê³âñüêèì öàðñòâîì,

Íà ñàððàñò³éñüê³ íàðîäè âèñîêó ïðîñòÿã ñâîþ âëàäó

² íà ð³âíèíó, ùî çðîøóº Ñàðí, ³ íà òèõ, ùî îñ³ëè

Â Ðóôðàõ, â Áàòóë³, ³ ùî îáðîáëÿþòü ïîëÿ êåëåìí³éñüê³,

É ùî äîãëÿäàþòü ¿õ ìóðè ðÿñíî¿ â³ä ÿáëóê Àáåëëè;

Êèäàòè çâèêëè ñïèñàìè âîíè çà çâè÷àºì òåâòîíñüêèì,

Íà ãîëîâàõ ñâî¿õ íîñÿòü ³ç êîðêà ïîøèò³ øîëîìè,

Ì³ääþ ¿õ ñÿþòü ùèòè, ³ ìå÷³ ¿õ âèáëèñêóþòü ì³äí³.

Íåðñè ã³ðñüê³¿ äî áîþ é òåáå ïîñèëàþòü, Óôåíòå,

Çíàíîãî ñëàâîþ é ùàñòÿì, ÿêå òè â áîÿõ çäîáóâàºø.

À îñîáëèâî ñóâîðèé íàðîä, ïðèçâè÷àºíèé â ÷àñòèõ

Ëîâàõ ë³ñíèõ, òàì åêâè íà çåìëÿõ òâåðäèõ ïðîæèâàþòü;

Â çáðî¿ âîíè îáðîáëÿþòü ð³ëëþ é íîâó çäîáè÷ó çàâæäè

Ëþáëÿòü øóêàòè ñîá³ ³ æèòè ëèøå ³ç ãðàáóíêó.

750

Æðåöü ìàððóâ³éñüêîãî ëþäó ïðèéøîâ, ñâ³é øîëîì óêâ³ò÷àâøè

Â³òòÿì ìàñëèíè ïë³äíî¿, – Àðõ³ïïà-öàðÿ ïîâåë³ííÿì.

Áóâ öå Óìáðîí íàéìóæí³øèé, íà ã³äð ³ç äèõàííÿì ¿õ çãóáíèì

Òà íà âñå ãàääÿ ñîí â³í íàâîäèâ, ñï³âàþ÷è ï³ñíþ,

É äîòèêîì ðóê çàñïîêîþâàâ ëþòü ¿õ; ñâî¿ì â³í óì³ííÿì

Ðàíè óêóñ³â ¿õ ãî¿â. Òà ðàíè â³ä ñïèñ³â äàðäàíñüêèõ

Ãî¿òè â³í íå óì³â; îòîæ íå ìîãëè âðÿòóâàòè

Ðàíè éîãî àí³ ñï³â òîé, ùî ñîí íàâ³âàº, í³ çåëà,

Ç³ðâàí³ â ãîðàõ Ìàðñ³éñüêèõ. Òîìó çà òîáîþ ³ç æàëþ

É ãàé àíã³ö³éñüêèé ðèäàâ, ³ êðèøòàëüí³ ðèäàëè Ôóö³íó

Õâèë³, ³ ÷èñò³ ðèäàëè îçåðà.

Âèéøîâ äî áîþ ³ ñèí ²ïïîë³òà, ó áèòâàõ ïðåãàðíèé,

Â³ðá³é, – éîãî-áî ñòàâíîãî Àð³ö³ÿ ìàòè ïîñëàëà,

Íà óçáåðåææ³ âîëîã³ì â Åãåð³¿ ãàþ çðîñòèâøè,

Òàì, äå ñòî¿òü áàãàòèé Ä³àíè îëòàð ìèðîòâîðíèé.

Õîäèòü-áî ÷óòêà òàêà, ùî êîëè ²ïïîë³ò òîé çàãèíóâ,

Ï³äñòóïîì ìà÷óõè, é áàòüêîâå êðîâ’þ îìèâøè ïðîêëÿòòÿ, –

Áî ðîç³ðâàëè éîãî ðîçïîëîõàí³ êîí³, – òî çíîâó

Â³í ïîâåðíóâñÿ ï³ä çîð³ âèñîê³, â íåáåñíå ïîâ³òðÿ, –

Çåëà Ïåîíà ç ëþáîâ’þ Ä³àíè éîãî âîñêðåñèëè.

Áàòüêî ðîçãí³âàâñü òîä³ âñåìîãóòí³é, ùî õòîñü ç-ïîì³æ ñìåðòíèõ

Âèéòè ïîñì³â ³ç ï³äçåìíî¿ ï³òüìè äî ñâ³òëà æèâîãî,

Ãðîìîì ñêèäàº éîãî â³í ó Ñò³êñîâ³ õâèë³, õòî ñèíîì

Ôåáîâèì áóâ ³ âèíàéøîâ ë³ê³â âèãîéíó âëàñòèâ³ñòü.

À ²ïïîë³òà ñõîâàëà â êðè¿âö³ òàºìí³é ëàñêàâà

Òð³â³ÿ é ïîò³ì ïîñëàëà éîãî äî ãà¿â Åãåð³¿, –

Íèøêîì, ï³ä çì³íåíèì ³ìåíåì Â³ðá³ÿ â³í ïðîæèâàâ òàì.

Îñü â³ä ñâÿùåííèõ ãà¿â ³ â³ä Òð³â³¿ õðàìó âèãîíÿòü

Êîíåé ðîãîâîêîïèòèõ, áî ò³ þíàêà é êîë³ñíèöþ

Íà óçáåðåææ³ ðîçáèëè, ìîðñüêî¿ çëÿêàâøèñü ïîòâîðè.

647

Публій Вергілій Марон

Ê³íüìè áàñêèìè íå ã³ðøå ³ ñèí éîãî ¿çäèòü ïî ïîëþ.

Òèì-òî íà ïîâîç³ â³í ³ òåïåð íà â³éíó ïîñï³øàº.

Ïîì³æ íàéïåðøèìè âèäíî ³ çðîñòîì âåëè÷íîãî Òóðíà,

ßê â³í êðàñóºòüñÿ çáðîºþ é âñ³õ ïåðåð³ñ ãîëîâîþ.

Â íüîãî âèñîêèé øîëîì ³ç ãðåáíåì ïîòð³éíèì ³ ÷óáîì,

Çâåðõó æ Õ³ìåðà, ùî çÿº ³ç ïàù³ âîãíåì, íà÷å Åòíà.

Òèì âîíà á³ëüø ãðèìîòèòü ³ ïîëóì’ÿì ãð³çíèì æàõàº,

×èì îä ïðîëèòî¿ êðîâ³ ïàëàº çàâçÿò³øå áèòâà.

Ùèò æå ãëàäåíüêèé ²î çîëîòà ïðèêðàñèëà, ï³äíÿâøè

Âèñîêî ðîãè, âæå øåðñòþ ïîêðèòà, âæå çîâñ³ì òåëèöÿ, –

Îáðàç âåëè÷íèé, ³ Àðãóñ òàì, ä³â÷èíè ñòðàæ, ³ ñòàðåíüêèé

Áàòüêî ²íàõ, ùî ð³êó ïðîëèâàº ç ð³çüáëåíî¿ óðíè.

Ðàòíèê³â õìàðà çà íèì âèñòóïàº, ïî ö³ëîìó ïîëþ

Òèñíåòüñÿ â³éñüêî, óêðèòå ùèòàìè; é àðã³éñüêå þíàöòâî,

ª ³ àâðóíê³â ãðîìàäà, é ðóòóëè, é ñòàð³¿ ñ³êàíè,

Òóò ³ ñàêðàíñüê³ ðÿäè, ³ ç Ëàá³êà ìàëüîâàíà çáðîÿ;

É ò³, ùî ïîñ³ëè òâî¿, Ò³áåð³íå, ëóãè ³ Íóì³êà

Áåðåã ñâÿòèé, ò³, ùî êðàþòü ðóòóëüñüê³ âåðõè ëåìåøàìè

É ïàã³ð Ê³ðêåéñüêèõ ïðîñòîðè, é ìóæ³ ç òèõ ëóã³â, ùî íàä íèìè

Àíêñóð Þï³òåð âëàäàð, ³ Ôåðîí³ÿ â ãà¿ çåëåí³ì

800

Ðàäî æèâå, é â³äò³ëÿ, äå ÷îðí³ ñâî¿ ðîçëèâàº

Áàãíà Ñàòóðà, ³ çâ³äòè, äå Óôåíñà õâèë³ õîëîäí³

Øëÿõó øóêàþòü â íàéãëèáøèõ äîëèíàõ ³ â ìîðå âïàäàþòü.

Êð³ì öèõ óñ³õ ïðèáóëà ùå ³ç ïëåìåí³ âîëüñê³â Êàì³ëëà,

Âåðøíèê³â ðàòü ïðèâåëà âîíà é ì³ääþ áëèñêó÷³ çàãîíè.

Îò âîéîâíèöÿ! Àí³ äî òêàííÿ-áî ó íå¿ íå çâèêëè

Ðóêè æ³íî÷³, àí³ äî êóäåë³ Ì³íåðâè, íàòîì³ñòü

Ä³â÷èíà äîáðå óì³ëà òåðï³òè òÿæê³ íåâèãîäè

Â áèòâàõ æîðñòîêèõ ³ íàâ³òü ç â³òðàìè ³òè â ïåðåãîíè.

Ëåãêî ïî íèâàõ, íàä çàñ³âîì ïîâíèì, âåðõîì ïîíàä çåëåíü

Á³ãëà, ³ í³æíîãî êîëîñó â á³ãó âîíà íå ëàìàëà.

×è ó â³äêðèòîìó ìîð³, ñòóïèâøè íà õâèë³ âèñîê³,

Â³ëüíî ïî íèõ ïðîë³òàëà ³ ñò³ï ñîá³ â íèõ íå ìî÷èëà.

Â ïîäèâ³ ìîëîäü ³ þðáè æ³íîöòâà íàâêðóã íàäá³ãàþòü

Ç õàò ³ ïîë³â ³ äèâëÿòüñÿ, ÿê âîíà éäå, àæ ðîòè âñ³

Ïîðîççÿâëÿëè, ÿê ïóðïóð öàðèö³ âêðèâàº ¿é ïëå÷³,

Ô³áóëà ç çîëîòà êîñè ñêð³ïëÿº, ÿê íîñèòü ë³ê³éñüêèé

Ñâ³é ñàãàéäàê âîíà é ìèðò ³ç çàãîñòðåíèì â³ñòðÿì ïàñòóøèé.

ÊÍÈÃÀ ÂÎÑÜÌÀ

Òóðí ï³äí³ìàº íà â³éíó âåñü Ëàö³é ³ ïîñèëàº â Àðã³ð³ïó ïðîñèòè äîïîìîãè â Ä³îìåäà. Ç

äðóãîãî áîêó, áîã ð³êè Ò³áðó Ò³áåð³í ó ñí³ ñïîíóêàº Åíåÿ óêëàñòè óãîäó ç àðêàäñüêèì

öàðåì Åâàíäðîì, ùî çàñíóâàâ íà Ïàëàòèíñüêîìó ïàãîðá³ ì³ñòî Ïàëëàíòåé. Åâàíäð

ãîñòèííî ïðèéìàº Åíåÿ, îá³öÿº éîìó äîïîìîãó, çàïðîøóº âçÿòè ó÷àñòü ó ñâÿòêóâàíí³

648

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

íà ÷åñòü Ãåðêóëåñà, çíàéîìèòü éîãî ç îêîëèöÿìè. Òèì ÷àñîì Âóëêàí, ÷îëîâ³ê Âåíåðè,

íà ¿¿ ïðîõàííÿ êóº çáðîþ ¿¿ ñèíîâ³. Åâàíäð ïðîïîíóº Åíåºâ³ î÷îëèòè åòðóñê³â, ÿê³ ùîéíî

ïðîãíàëè ñâîãî öàðÿ Ìåçåíö³ÿ, ³ äàº éîìó ÷îòèðèñòà âåðøíèê³â ï³ä ïðîâîäîì ñâîãî

ñèíà Ïàëëàíòà. Åíåé ïðèéìàº â³ä Âåíåðè âèêóòó äëÿ íüîãî çáðîþ ³ ìèëóºòüñÿ ùèòîì,

íà ÿêîìó çîáðàæåíî ìàéáóòí³ ïîäâèãè ³ äîëþ ðèìëÿí.

Ùîéíî íà çàìêó Ëàâðåíòà Òóðí âèâ³ñèâ ïðàïîð âîºííèé,

Ãëóõî ðîãè çàñóðìèëè ³ ðóøèëè áîðç³¿ êîí³,

Ùîéíî â³í çáðîºþ áðÿçíóâ, ³ ñåðöå óñ³ì ñòðåïåíóëîñü;

Ó õâèëþâàíí³ âåñü Ëàö³é ïîñï³øíî ñêëàäàº ïðèñÿãó

Äðóæáè âîºííî¿, â øàë³ íåñòðèìíîìó ìîëîäü ëþòóº.

Ïåðø³ íà÷àëüíèêè òóò ³ âîæä³ – Ìåññàï ³ç Óôåíòîì,

Ç íèìè é Ìåçåíö³é, îãóäíèê áîã³â, çâ³äóñ³ëü íà ï³äìîãó

Â³éñüêî ïðèâîäÿòü, ñåëÿí çàáèðàþòü ç ëàí³â ¿õ ðîçëîãèõ.

Çðàçó æ ³ Âåíóëà øëþòü â Ä³îìåäà âåëèêîãî ì³ñòî,

Ùîá äîïîìîãè ïðîñèâ ³ ñêàçàâ, ùî âæå âòîðãíóëèñü òåâêðè

Â Ëàö³é, ùî âæå êîðàáëÿìè ïðè¿õàâ Åíåé ³, ïåíàò³â

Âí³ñøè ïîäîëàíèõ, ìîâèòü, ùî äîëÿ éîìó ïðèñóäèëà

Áóòè öàðåì, ùî áàãàòî ïëåìåí ³ç äàðäàíñüêèì ãåðîºì

Âæå ñïîëó÷èëîñü ³ â Ëàö³¿ âñþäè ³ì’ÿ éîãî çíàþòü.

Ùî çà ìåòó â³í ïîñòàâèâ ñîá³ ³ ÷îãî â³í áàæàâ áè,

Â ðàç³ éîìó ïîùàñòèòü, Ä³îìåäîâ³ âñå öå âèäí³øå,

Àí³æ òî âèäíî ³ Òóðíó-öàðþ, ³ öàðåâ³ Ëàòèíó.

Òàê áóëî â Ëàö³¿. Ëàîìåäîíòñüêèé ãåðîé âñå öå áà÷èòü,

Ñåðöå æóðáîþ âåëèêîþ á’ºòüñÿ ó ãðóäÿõ, ³ áèñòðî

Äóìêà éîãî òî â îäèí á³ê ë³òàº, òî â äðóãèé, ó ð³çí³

Ñòîðîíè ðâåòüñÿ, óñå ðîçâàæàº. Òàê ìîâáè òðåìòëèâå

Ñîíÿ÷íå ñâ³òëî â âîä³ â³äáèâàºòüñÿ â ì³äíîìó ÷àí³,

×è ñâ³òëîñÿéíîãî ì³ñÿöÿ â ïîâí³ ïðîì³ííÿ ÿñêðàâå

Ñêð³çü ïðîíèêàº äàëåêî, ó êîæåí êóòî÷îê, ï³ä íåáî

Áëèñíå ³ âèñîêî âäàðèòü ïî ðóáëåíèõ ñâîëîêàõ ñòåë³.

Í³÷ çàëÿãëà, ³ òâàðèíè óòîìëåí³ ñîí íåçäîëàííèé

Ñêð³çü, ïî âñ³õ çåìëÿõ, îêóòàâ, âñ³ ðîäè çâ³ðèí³ é ïòàøèí³, –

Áàòüêî æ Åíåé, òÿæêîþ â³éíîþ çàæóðåíèé äóæå,

Ï³ä íåáîêðàºì õîëîäíèì ñõèëèâñÿ íà áåðåç³ ð³÷êè,

Ò³ëîâ³ äàâ çàï³çí³ëèé ñïî÷èíîê. Òóò áîã òîãî ì³ñöÿ,

Ñàì Ò³áåð³í ³ç ÷óäîâî¿ ð³÷êè éîìó îá’ÿâèâñÿ,

Âèéøîâøè ä³äîì ñòàðèì ç-ì³æ ãóñòîãî ãàëóççÿ òîïîë³.

Øàòè òîíêîãî íà í³ì ïîëîòíà çåëåíî¿ áàðâè,

Ïàäàº ò³íü íà âîëîññÿ ç â³íöÿ òðîñòÿíîãî, ³ òàê â³í

Ìîâèòü äî íüîãî, òàêèìè ñëîâàìè æóðáó ðîçãàíÿº:

“Áîæîãî ðîäó íàùàäêó, ùî ì³ñòî òðîÿíñüêå ïðèâîçèø,

Òà â³ä ðóêè âîðîã³â íàì Ïåðãàì çáåð³ãàºø íàâ³êè, –

Çåìë³ Ëàâðåíòó ³ íèâè Ëàòèíà òåáå âèãëÿäàëè.

649

Публій Вергілій Марон

Òóò òâîÿ ïåâíà îñåëÿ, òóò ïåâí³ ïåíàòè; íå ãàéñÿ

² íå ëÿêàéñÿ ñòðàõ³òòÿ â³éíè, áî âåñü ãí³â ³ äîñàäà

Âæå ïðîìèíóëè â áîã³â.

Àëå ùîá òè íå ïîäóìàâ, ùî âñå öå ëèø ìàðåâà ñîíí³, –

Çíàéäåø òè ëüîõó âåëèêó ï³ä äóáîì, íà áåðåç³ ð³÷êè,

Áóäå ëåæàòè âîíà, ïîðîñÿò ïîðîäèâøè àæ òðèäöÿòü,

Á³ëà ñàìà, é ïîðîñÿòà ó íå¿ ïðè âèìåí³ á³ë³.

Òóò áóäå ì³ñöå äëÿ ãîðîäà, âñ³ òóò òðóäè çàê³í÷àòüñÿ,

Áî ÿê â³äíèí³ â ÷åðç³ ñâî¿é òðèäöÿòü îáåðíåòüñÿ ðîê³â,

Ì³ñòî Àñêàí³é çàëåæèòü òóò, íàçâè ïðåñëàâíî¿ Àëüáà.

ß íåïîìèëüíî ïðîðî÷ó. Òåïåð óâàæàé, ÿ ñêàæó ùå,

ßê ïåðåìîæöåì òè âèéäåø ç á³äè, ùî çàãðîæóº íèí³.

Òóò àðêàä³éö³, ùî ð³ä ñâ³é óñ³ â³ä Ïàëëàíòà âèâîäÿòü,

Íà áåðåãàõ öèõ îñ³ëè; âîíè çà öàðåì, çà Åâàíäðîì,

Çà ïðàïîðàìè éîãî ³äó÷è ñþäè, ì³ñòî íà ãîðàõ

Òóò çàñíóâàëè é â³ä ïðåäêà éîãî Ïàëëàíòåé íàçèâàþòü.

Ç ïëåì’ÿì ëàòèíñüêèì âîíè áåçóïèííî âîþþòü; â³çüìè ¿õ

Äî òîâàðèñòâà â ñâ³é òàá³ð, ñîþçîì ³ç íèìè ç’ºäíàéñÿ.

ß òåáå ïðÿìî äî íèõ çàâåäó áåðåãàìè é ð³êîþ,

Ùîá, ïëèâó÷è ïðîòè òå÷³¿, ì³ã òè íà âåñëàõ ï³äíÿòèñü.

Ñèíó áîãèí³, âñòàâàé æå, ÿê ïåðø³ ç³ðêè ëèøå çàéäóòü,

² ïî îáðÿäó Þíîí³ ìîëèñü ³ç áëàãàííÿì, ïîãðîçè

É ãí³â ¿¿ âòèøóé. À ÿê ïåðåìîæåø, äàñè ìåí³ øàíó.

Òîé ÿ, ÿê áà÷èø, ùî ðâå áåðåãè ñâî¿ â ïîâ³äü ³ êðàº

Ïîëå âðîæàéíå; ÿ ñèí³é òîé Ò³áð, ÿ ð³êà òà ñëàâåòíà,

Ùî ¿¿ íåáî íàéá³ëüø ì³æ âñ³ìà ïîëþáèëî. Òóò ñòàíå

Ä³ì ì³é âåëèêèé, ùî ãðàäàì ìîãóòí³ì ñòîëèöåþ áóäå”.

Ò³ëüêè áîã ð³÷êè ïðîìîâèâ ³ â îçåð³ ñêðèâñÿ ãëèáîê³ì,

Ñàìîãî äíà äîñÿãíóâøè, – Åíåé ïðîáóäèâñÿ, ³ òåìíà

Í³÷ ïðîìèíóëà. Â³í âñòàâ ³ íà íåáî ïîãëÿíóâ, íà ðàííº

Ñîíöå, ³ â ïðèãîðù³ ç ð³÷êè âîäè, ïî çàêîíó, íàáðàâøè,

Òàê ïðîìîâëÿº äî íåáà: “Í³ìôè, î í³ìôè ëàâðåíòñüê³,

Ùî âñ³ì ïîòîêàì ïî÷àòîê äàºòå, é òè, áàòüêó íàø Ò³áðå,

Ðàçîì ç òâîºþ ñâÿòîþ âîäîþ, ïðèéì³òü âè Åíåÿ

Â âàøó îï³êó é, íàðåøò³, â³ä âñ³õ íåáåçïåê óðÿòóéòå.

Äå ò³ëüêè âîäè òâî¿ (à òè ãëÿíóâ íà íàøó íåäîëþ)

Ìàþòü äæåðåëà, ó áóäü-ÿêèõ çåìëÿõ, íàéêðàùèì äëÿ ìåíå

Òè âèïëèâàºø, â³ä ìåíå íàâ³ê òîá³, áîæå ðîãàòèé,

Áóäóòü õâàëà ³ äàðóíêè, öàðþ óñ³õ ð³ê ãåñïåð³éñüêèõ,

Òè ëèø ïðèéäè é óòâåðäè âñåëàñêàâî îá³òíèöþ äàíó”.

Òàê ïðîìîâëÿº, ³ç ôëîòó äâà ñóäíà äâîðÿäí³ â³äâîäèòü,

² äî ïëàâáè ¿õ ëàøòóº, ³ çáðîºþ âñ³õ íàä³ëÿº.

Òóò æå î÷àì ïîêàçàëîñü âèäîâèùå äèâíå é ðàïòîâå:

Ëüîõó ïîáà÷èëè á³ëó ³ á³ë³ ïðè í³é ïîðîñÿòà,

650

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì