Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія
Подождите немного. Документ загружается.
Ç-ïîçà äåðåâ, ÿê ëåæàëà âîíà íà òðàâ³ ïðèáåðåæí³é.
Çàðàç ïîáîæíèé Åíåé òîá³ ¿¿, ñëàâíà Þíîíî,
 æåðòâó ïðèí³ñ ³ ïîêëàâ íà â³âòàð ç ïîðîñÿòàìè ðàçîì.
Ò³áð ö³ëó í³÷ òîä³ ñòðèìóâàâ õâèëü ïîâíîâîääÿ áóðõëèâå
², ïîâåðíóâøèñü íàçàä, ó òèõ³¿ âîäè, çì³íèâñÿ
Òàê, ùî ç’ÿâèëîñÿ ïëåñî ãëàäåíüêå íà ð³÷ö³, íåíà÷å
Äåñü íà ñòàâêó ÷è íà òèõîìó îçåð³, ùî é íåïîòð³áíà
Âåñåë ðîáîòà. Òîæ øâèäêî â äîðîãó ïóñòèëèñü, ëèø ïëþñê³ò
×óâñÿ âåñåëèé. Ñìîëèñò³ áðóñè ÿëèíîâ³ ïî âîäàõ
Ì÷àòü, ùî àæ õâèë³ é áîðè çäèâóâàëèñü, äî òîãî íåçâè÷í³,
Ùî íàä ð³êîþ ùèòè áîéîâ³ ñÿþòü çäàëåêà áëèñêîì
² íàäïëèâàþòü ìàëüîâàí³ ñóäíà. Âîíè æ äåíü ³ í³÷ âñþ
Äðóæíî ãðåáóòü ³ çàêðóòè äîâã³ ìèíàþòü, óêðèò³
³òòÿì äåðåâ, ³ çåëåíü ¿õ êðàþòü ó òèõîìó ïëåñ³.
Ñîíöå âîãíåííå ñòîÿëî óæå ïîñåðåäèí³ íåáà,
ßê âîíè çäàëåêà ìóðè ïîáà÷èëè, é çàìîê, ³ çð³äêà
Êð³âë³ äîì³â, ùîíèí³ ìîãóòí³ñòü ¿õ ðèìñüêà çð³âíÿëà
100
Ç íåáîì, òîä³ æ Åâàíäð öàðþâàâ ùå â óáîã³é äåðæàâ³.
Ñóäíà òóäè çàâåðòàþòü ³ ïðîñòî äî ì³ñòà ïðÿìóþòü.
Öàð àðêàä³éñüêèé â òîé äåíü íà ïîøàíó ìîãóòíüîãî ñèíà
Àìô³òð³îíà âëàøòîâóâàâ ñâÿòî ³ â ë³ñ³ ï³ä ì³ñòîì
Æåðòâó ïðèíîñèâ áîãàì. Ïàëëàíò, éîãî ñèí, áóâ ç íèì ðàçîì
² ç-ì³æ þíàöòâà íàéïåðø³, é óáîãèé ñåíàò; ³ æåðòîâíèé
Ëàäàí êóðèâñÿ, é ïðè â³âòàð³ òåïëà ùå êðîâ ïàðóâàëà.
À ÿê ïîáà÷èëè ñóäíà âèñîê³ é ìóæ³â, ùî ó òåìíèé
Ãàé íàäïëèâàëè, â ìîâ÷àíí³ íàë³ãøè íà âåñëà, òî çðàçó,
Âèãëÿäó öüîãî çëÿêàâøèñü, ç³ðâàëèñÿ âñ³ é çàëèøèëè
Æåðòâó é ñòîëè. Òà â³äâàæíèé Ïàëëàíò íå äîçâîëèâ ¿ì æåðòâó
Ïåðåðèâàòè, ñïèñ â ðóêè õàïàº, á³æèòü ñàì íàâïðîòè
É çäàëåêà ç ïàãîðáà êëè÷å: “ßêà òî ïîòðåáà, þíàöòâî,
Çìóøóº âàñ ó íåçíàíó ïóñêàòèñÿ ïóòü, ³ êóäè âè
¯äåòå? гä âàø ÿêèé? Äå âàø ä³ì? ×è âè ìèð íåñåòå íàì,
×è âîðîæíå÷ó?” À áàòüêî Åíåé òîä³ òàê â³äãóêíóâñÿ
Çâåðõó ç êîðìè, ìèðîíîñíó îëèâíó òðèìàþ÷è ã³ëêó:
“Áà÷èø òè Òðî¿ ñèí³â ³ çáðîþ âîðîæó ëàòèíöÿì,
Ùî ãîðäîâèòî, ³çãî¿â áëóäåííèõ, â áîþ íàñ ïðîãíàëè.
Ìè äî Åâàíäðà ïðèéøëè, – ñêàæ³òü æå éîìó, ùî äàðäàíñüê³
Âèáðàí³ õî÷óòü âîæä³ ïðî âîºííó ïðîñèòü äîïîìîãó”.
Âðàæåíèé ³ìåíåì áàòüêîâèì, äóæå Ïàëëàíò çäèâóâàâñÿ.
“Âèéäè, – îçâàâñü â³í äî íüîãî, – ³ õòî á òî íå áóâ òè, ³ç áàòüêîì
Ñàì ïî÷èíàé ðîçìîâëÿòè, áóäü ãîñòåì ó íàøèõ ïåíàò³â”.
Ïîò³ì ðóêîþ ï³ääåðæàâ éîãî ³, îáíÿâøè, ïðàâèöþ
Ùèðî ïîòèñíóâ. Ó ë³ñ âîíè âõîäÿòü ³ ð³÷êó ëèøàþòü.
Äðóæíüî òàêèìè ñëîâàìè Åíåé äî öàðÿ òîä³ ìîâèòü:
“Íàéáëàãîðîäí³øèé ç ãðåê³â, ÿêîãî ìåí³ ïðèñóäèëà
651
Публій Вергілій Марон
Äîëÿ áëàãàòè ³ â³òòÿ â ñòð³÷êàõ ïðîñòÿãàòè äî íüîãî, –
Íå ïîáîÿâñü ÿ öüîãî, õî÷ äàíàéö³â òè âîæäü ³ àðêàäåöü,
Õî÷ ç îáîìà ñèíàìè Àòðåÿ òè çâ’ÿçàíèé ðîäîì.
Äîáëåñòü ìîÿ, ³ áîã³â â³ùóâàííÿ ñâÿùåíí³ âåë³ëè,
É íàøà ñïîð³äíåí³ñòü, ³ ãîëîñíà òâîÿ ñëàâà ïî ñâ³òó,
É äîëÿ ñóäèëà, ùîá ÿ äîáðîâ³ëüíî ç òîáîþ ç’ºäíàâñÿ.
Äàðäàí, ðîçêàçóþòü ãðåêè, ³ë³éñüêîãî ãîðîäà áàòüêî
É ïåðøèé îñíîâíèê, ñèí äîíüêè Àòëàíòà Åëåêòðè, äî òåâêð³â
Ïðèìàíäðóâàâ, à Åëåêòðó Àòëàíò ïîðîäèâ ïåðåìîæíèé,
Ùî íåáîçâ³ä âåñü íà ïëå÷àõ òðèìàº. Âàì áàòüêî Ìåðêóð³é,
Ùî íà õîëîäíèõ çà÷àâøè éîãî âåðõîâèíàõ ʳëëåíè,
Ìàéÿ íà ñâ³ò öåé ÿñíèé ïðèâåëà ñí³æíî-á³ëà; à Ìàéþ
Âåëåòåíü òîé æå Àòëàíò, ÿêùî â³ðèòü ïåðåêàçàì äàâí³ì,
Òîé æå Àòëàíò ïîðîäèâ, ùî çîðÿíå íåáî òðèìàº.
Òàê â íàñ ó êîæíîãî ð³ä ³ç ò³º¿ æ âèâîäèòüñÿ êðîâ³.
Îò ÿ íà öå é ñïîä³âàâñÿ ³, çàì³ñòü ïîñë³â ñþäè ñëàòè
² õèòðóâàòè ñïî÷àòêó, ñåáå ÿ, ñåáå ï³äñòàâëÿþ
É ãîëîâó ñàì äî ïîðîã³â òâî¿õ ³ç áëàãàííÿì ïðèíîøó.
Öå æ áî òå ïëåì’ÿ äàâí³éñüêå, ùî òàê æå é íà òåáå â³éíîþ
Éäå áåçïîùàäíî; ÿêùî âîíè âèæåíóòü íàñ, òî íå áóäå
Ñóìí³âó, ùî ï³ä ÿðìî é âñþ Ãåñïåð³þ çìîæóòü ñêîðèòè
É çàâîþâàòè ¿¿ â³ä êðàþ ìîðñüêîãî äî êðàþ.
150
Äàé æå é ïðèéìè çàïîðóêó âçàºìíó; áî º â íàñ äî áîþ
Ñèëè ãîòîâ³, º ìóæí³ñòü, äîñâ³ä÷åíå â â³éíàõ þíàöòâî”.
Òàê òîä³ ìîâèâ Åíåé, à â³í íà óñòà éîãî, é î÷³,
² íà âñå ò³ëî ïðîìîâöÿ óâàæíî ³ äîâãî äèâèâñÿ
É òàê â³äïîâ³â: “ßê ÿ ðàäèé òåáå, íàéìóæí³øèé ³ç òåâêð³â,
Òóò ³ ïðèéíÿòü, ³ ï³çíàòè. Âèðàçíî ïðèãàäóþ ãîëîñ
Áàòüêà òâîãî, Àíõ³ñà âåëèêîãî, âèãëÿä ³ ìîâó!
ß íå çàáóâ, ÿê ïðÿìóþ÷è äî Ñàëàì³íà, íàùàäîê
Ëàîìåäîíòà Ïð³àì îäâ³äàâ ñåñòðè Ãåñ³îíè
Öàðñòâî òà ùå é çàâ³òàâ ó õîëîäíó êðà¿íó àðêàäñüêó.
Þí³ñòü íàéïåðøèìè êâ³òàìè ëèöÿ ìåí³ çàñ³âàëà,
ß äèâóâàâñÿ ç òåâêð³éñüêèõ âîæä³â, äèâóâàâñÿ ³ ç ñèíà
Ëàîìåäîíòà. Íàéâèùèé æå áóâ ³ç óñ³õ òèõ ãåðî¿â
Ñàìå Àíõ³ñ. Ìîëîäå ìîº ñåðöå àæ ðâàëîñü äî íüîãî
Çàãîâîðèòü ³ ïðàâèöåþ ùèðî ïîòèñíóòü ïðàâèöþ.
², çàõîïèâøèñü, ïîâ³â ÿ éîãî àæ äî ìóð³â ôåíåéñüêèõ.
³í æå, â³äõîäÿ÷è, â äàð çàëèøèâ ñàãàéäàê ìåí³ äèâíèé
Ç ñòð³ëàìè â íüîìó ë³ê³éñüêèìè, é çîëîòîì òêàíó õëàìèäó,
² çîëîò³ äâ³ óçäè, ùî Ïàëëàíò çáåð³ãຠ¿õ, ñèí ì³é.
Îòæå, ïðàâèöþ ìîþ ïîäàþ âàì, ÿêî¿ õîò³ëè,
É ç âàìè ñîþçîì ëó÷óñÿ. À çàâòðà, ëèø ðàí³øíº ñâ³òëî
dzéäå íà íåáî, â äîáð³ â³äïóùó âàñ, äàì â³éñüêî é ï³äìîãó.
652
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
Ñâÿòî æ òèì ÷àñîì ùîð³÷íå îöå, ÿêùî â äðóæá³ ïðèéøëè âè,
Ç íàìè ñâÿòêóéòå âðî÷èñòî – àäæå â³äêëàäàòü íå ãîäèòüñÿ
² â³äòåïåð äî ó÷ò òîâàðèñüêèõ óæå ïðèâèêàéòå”.
Òàê ïðîìîâëÿº é íàêàçóº çíîâó áåíêåò ãîòóâàòè,
Íà ìóðàâ³ ðîçñòàâëÿº â³äñóíåí³ êóõë³ é ñàäîâèòü
Ñàì â³í ãîñòåé; à Åíåÿ îêðåìî øàíóº ³ ñàäèòü
 êð³ñëî êëåíîâå, øêóðîþ ëåâà ãðèâàñòîãî âêðèòå.
À þíàêè, ùî äëÿ öüîãî ïðèçíà÷åíî ¿õ, ³ç æåðöÿìè
Íàâïåðåá³é íàêëàäàþòü ïîñìàæåíå ì’ÿñî âîëîâå,
Ñèïëþòü â êîâø³ ïîäàðóíêè Öåðåðè ³ Âàêõîì ÷àñòóþòü.
Òóò ³ Åíåé, ³ òðîÿíñüêå þíàöòâî ñìàæåíþ òó ¿ëè,
Ç äîâãî¿ ñïèíè âîëà, ³ æèðíó óòðîáó æåðòîâíó.
À âäîâîëüíèëè ñâ³é ãîëîä ³ ïðàãíåííÿ ¿æ³ ìèíóëî,
Ìîâèâ òîä³ öàð Åâàíäð: “Öåé ïðàçíèê, áåíêåò ïî îáðÿäó,
É öåé îñü â³âòàð äëÿ ìîãóòíüîãî áîãà ìè òóò âñòàíîâèëè
Íå ç çàáîáîíó ïóñòîãî, áîã³â íå øàíóþ÷è äàâí³õ, –
Àëå òîìó, òè ì³é ãîñòþ òðîÿíñüêèé, ùî ç ñêðóòè ñòðàøíî¿
Ìè âðÿòóâàëèñü, òî é ÷åñòü â³äíîâëÿºìî çäàâíà íàëåæíó.
Ïåðåäóñ³ì íà öþ ñêåëþ ïîãëÿíü, ùî ó çëîìàõ çâèñàº,
ßê òàì ðîçêèäàíî êóïè êàì³ííÿ, ÿêà îí ñàìîòíÿ
Õèæà ã³ðñüêà, ÿê íà ïîðîõ ðîçñèïàëèñü ñêåë³ âåëè÷í³.
Òóò-òî ïðîñòîðà ïå÷åðà áóëà, ùî äàëåêî òÿãíóëàñü;
Æèâ ó ïå÷åð³ ò³é Êàê, öÿ ñòðàøíà ï³âëþäèíà ïîòâîðíà.
Íå çàãëÿäàâ òóäè ñîíÿ÷íèé ïðîì³íü, çåìëÿ áóëà òåïëà
Ñâ³æîþ êðîâ’þ ³ çàâæäè âèñ³ëè íà ãð³çíèõ îäâ³ðêàõ
Ëþäñüê³ îáëè÷÷ÿ ñòðàøí³, ïîáë³äë³ â æàõëèâîìó òë³íí³.
Áàòüêîì ò³º¿ ïîòâîðè Âóëêàí áóâ; âîãíåì éîãî ÷îðíèì
Çÿÿâ â³í ç ïàù³ ñâ é òÿãàð ñâîãî ò³ëà ëåäü äâèãàâ.
200
Çðåøòîþ, ñïîâíèëèñü íàø³ áàæàííÿ, íàñòàëà õâèëèíà,
Ùî ïðèíåñëà íàì ³ç áîæèì ïðèõîäîì ðÿòóíîê. Áî ãîðäèé
Òèì, ùî òðèëèêîãî âáèâ Ãåð³îíà ³ çäåð ç íüîãî çáðîþ
Ìåñíèê íàéá³ëüøèé, Àëêå¿â îíóê, íàä³éøîâ, ïåðåìîæåöü,
² âåëè÷åçí³ ïðèãíàâ â³í âîëè; òóò êðóãîì ïî äîëèí³,
Ïîíàä ð³êîþ âîíè ðîç³éøëèñÿ. À Êàêà ìàíèëà
Âäà÷à çëîä³éñüêà ³ äèêà, ùîá íå çàëèøàòè íåçíàíèì
Æîäíîãî çëî÷èíó é ï³äñòóïó; îòæå, ÷îòèðè íàéêðàù³
Ðîñòîì âîëè â³äãàíÿº â³ä ñòàäà, çàéìàþ÷è ñò³ëüêè æ
² ÿë³âîê íàéãàðí³øèõ. Ùîá íîãè ñë³ä³â íå ëèøèëè,
ßêáè ¿õ ïðÿìî çàãíàâ, – çà õâîñòè ïîâòÿãàâ äî ïå÷åðè.
Òàê îáåðíóâøè ñë³ä³â ñïðÿìóâàííÿ, ñõîâàâ ¿õ ó òåìí³ì
Ñõîâ³ êàì³íí³ì, ³ æîäí³ îçíàêè, ÿêáè õòî øóêàâ ¿õ,
Íå çàâåëè á äî ïå÷åðè. ßê ñèòó ³ç ñò³éëà õóäîáó
Àìô³òð³îíà íàùàäîê âèãîíèâ ³ ëàäèâñü â äîðîãó,
Òî íà â³äõîä³ âîëè çàðåâëè, ³ âñ³ ãîðè é ä³áðîâè
653
Публій Вергілій Марон
Æàë³áíèì ðåâîì çàïîâíèëè é ñòîãîíîì, ¿õ ïîêèäàâøè.
 â³äïîâ³äü ¿ì ³ òåëèöÿ îäíà ó âåëèê³é ïå÷åð³
Òåæ çàðåâëà ç çàïåðòÿ ³ ïîçáàâèëà Êàêà íà䳿.
Òóò ñïàëàõíóëî â³ä áîëþ Àëê³äîâå ñåðöå ³ æîâ÷³
×îðíî¿ ñïîâíèëîñü â øàë³; âõîïèâ â³í ó ðóêè òÿæåçíó
² ñóêóâàòó äóáèíó é íà ãîðó ïîá³ã ï³äíåáåñíó.
Âïåðøå ìè Êàêà òîä³ íà âëàñí³ ïîáà÷èëè î÷³,
ßê ìåòóøèâñü â³í îä ñòðàõó, ÿê øâèäøå â³ä ñàìîãî Åâðà
Âò³ê ó ïå÷åðó, áî òîé ïåðåëÿê îêðèëèâ éîìó íîãè.
Òàì çà÷èíèâñÿ, é ëàíöþã ðîç³ðâàâøè, çâàëèâ âåëè÷åçíèé
Êàì³íü, ÿêèé íà ðåòÿçü çàë³çíèé ìàéñòåðíî çàâ³ñèâ
Áàòüêî, ³ çàñóâ çàñóíóâ â îäâ³ðêè ³ òàê óêð³ïèâñÿ.
Îò ò³ð³íò³ºöü ó øàë³ ç’ÿâèâñÿ, ³ äîñòóïó âãîðó
Ïèëüíî øóêàº, ³ âîäèòü óñþäè î÷èìà, é çóáàìè
Ëþòî ñêðåãî÷å. É òàê òðè÷³, ïàëàþ÷è ãí³âîì, îáõîäèòü
Âåðõ Àâåíò³íó, ³ òðè÷³ äàðåìíî ñòàðàºòüñÿ çðóøèòü
Ñêåëüí³ ïîðîãè, ³ òðè÷³ ç óòîìè â äîëèí³ ñ³äàº.
Ççàäó ïå÷åðè çä³éìàëàñÿ òàì çâ³äóñþäè óðâèñòà
Ñêåëÿ øïèëÿñòà ³ç ãîñòðîãî êàìåíþ, äóæå âèñîêà –
Çâ³äêè íå ãëÿíåø, íà ãí³çäà äëÿ õèæîãî ïòàñòâà ïðèäàòíà.
Ñêåëþ öþ – âåðõ ¿¿ – âë³âî, ó íàïðÿì³ ð³÷êè, ñõèëèâ â³í,
Ç ïðàâîãî áîêó ï³äïåðøè, – ñòðÿñຠâ íàéãëèáøèõ îñíîâàõ,
Çðóøóº ç ì³ñöÿ ¿¿ ³ ïîìàõîì äóæèì øòîâõàº,
Òàê, íà÷å ãðîìîì óäàðèëî, àæ áåðåãè ðîçñòóïèëèñü
² ïåðåëÿêàí³ õâèë³ ïîòîêó íàçàä ïîäàëèñÿ.
² â³ä÷èíèëàñü ïå÷åðà, – Êàêîâ³ ò³ âåëè÷åçí³
Öàðñüê³ ÷åðòîãè, – ³ òåìí³ â³äêðèëèñÿ òàì ïîãðåáèùà.
Íà÷å ï³ä íàòèñêîì ñèëè ÿêî¿ çåìëÿ á ðîçñòóïèëàñü
² â³ä÷èíèëà ï³äçåìí³ îñåë³ é áîãàì íåíàâèñíå
Öàðñòâî áë³äå, ³ ãëèáîêî çâåðõó æàõëèâó áåçîäíþ
Âèäíî áóëî á, ³ äóõè ï³ä âïóùåíèì ñâ³òëîì òðåìò³ëè á.
Òàê íåñïîä³âàíî ñâ³òëîì ðàïòîâèì éîãî çàõîïèâøè
 ñêåë³ ïîðîæí³é, äå íàãëóõî çàìêíåíèé äèêî ðåâ³â â³í,
Ñòð³ëàìè ççîâí³ Àëê³ä íàïàäຠ³ çáðîþ âñ³ëÿêó
250
Ìå÷å – é äåðåâà, é êàì³ííÿ, íåíà÷å ò³ êîëà ìëèíîâ³.
Òîé æå òèì ÷àñîì, – áî ç ñêðóòè ò³º¿ âæå âòå÷³ íåìàº, –
Õìàðàìè äèì âèäèõຠ³ç ïàù³ (àæ äèâíî ñêàçàòè),
Òüìîþ ãóñòîþ ñïîâíÿº äîì³âêó, çàñë³ïëþº î÷³,
Òåìíó, ç âîãíåì ïåðåì³øàíó, ñòâîðþº í³÷ ó ïå÷åð³.
Âðåøò³, íå ñòåðï³â Àëêå¿â îíóê, – êð³çü âîãîíü ïåðåñêî÷èâ
³í ñòð³ìãîëîâ, äå äèì íàéãóñò³øå ó õâèëÿõ çä³éìàâñÿ,
Äå â âåëè÷åçí³é ÷îðí³é ïå÷åð³ íàéá³ëüø âèðóâàëî.
 òåìðÿâ³ Êàêà âõîïèâ â³í â îá³éìè, õî÷ òîé ³ùå äèõàâ
Ïîëóì’ÿì ìàðíèì, íà íüîãî íàë³ã ³ òàê éîãî ñòèñíóâ,
Ùî àæ ïîë³çëè íà ëîá éîìó î÷³ ³ â ãîðë³ çàñîõëî.
654
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
Äâåð³ âèâàæóº â³í, â³äêðèâàºòüñÿ ÷îðíà äîì³âêà, –
² ÿë³âêè, ñþäè çàãíàí³, âèéøëè íà ñâ³òëî, é â³äêðèâñÿ
Íåáó ãðàá³æ áåçïåðå÷íèé. À â³í, óõîïèâøè çà íîãè,
Òðóïà ïîãàíîãî âèòÿã. ² âñ³ íàäèâèòèñü íå ìîæóòü
² íà îáëè÷÷ÿ, é íà î÷³ æàõëèâ³, é ùåòèííÿì îáðîñë³
Ãðóäè öüîãî íàï³âçâ³ðà, é âîãîíü, ùî ïîãàñ â éîãî ãîðë³.
Òîæ Ãåðêóëåñó òîä³ ç ïîøàíîþ âñ³ ïîêëîíèëèñü
² çáåð³ãàþòü, íà ðàäîùàõ, äåíü òîé íàùàäêè, ³ ïåðøèé
Ðå÷íèê òîãî áóâ Ïîò³ö³é, ïî í³ì ä³ì ϳíàð³¿â âèéøîâ
Ñòîðîæåì æåðòâ Ãåðêóëåñó. ³âòàð öåé â³í â ë³ñ³ ïîñòàâèâ,
Ìè éîãî áóäåìî çâàòè Íàéá³ëüøèé, ³ çàâæäè íàéá³ëüøèì
³í äëÿ íàñ áóäå. Òîìó, þíàêè, âè òàêó âåëè÷åçíó
Ñëàâó øàíóéòå ³ â³òòÿì â³í÷àéòå âîëîññÿ; é ïðàâèö³
Ç ÷àøàìè âãîðó çä³éì³òü, ³ âçèâàéòå íàì ñï³ëüíîãî áîãà,
É ùåäðî âèíî éîìó ëèéòå”. Ïðîìîâèâ â³í öå, ³ äâîáàðâíèì
³òòÿì òîïîëÿ éîìó Ãåðêóëåñîâà ÷óá îò³íèëà;
Âïëåòåíå ëèñòÿ ç âîëîññÿ çâèñàëî, à ÷àøà ñâÿòàÿ,
Ïîâíà âèíà, êðàñóâàëàñü â ïðàâèö³. Íà ñò³ë óçëèâàííÿ
 ðàäîñò³ âñ³ ó÷èíÿþòü æåðòîâíå é áîã³â çàêëèêàþòü.
Âåñïåð òèì ÷àñîì íàáëèçèâñü, íà çàõ³ä Îë³ìï ïîõèëèâñÿ.
Îò ³ æåðö³ ïî÷èíàþòü îáõ³ä, à íàéïåðøèé Ïîò³ö³é;
Âñ³, ïî çàêîíó, îäÿãíåí³ â øêóðè, ³ ç ñâ³÷êîþ êîæåí.
Çíîâ â³äíîâëÿþòü áåíêåò ³ äðóãèì çàõîäîì ñîëîäê³
Ñòðàâè ïðèíîñÿòü ³ ïîâí³ ìèñêè íà â³âòàð óñòàâëÿþòü.
Áðàòòÿ æ ñàë³éñüê³, îáëè÷÷ÿ âìà¿âøè ãàëóççÿì òîïîë³,
Ñï³â ïî÷èíàþòü äîâêîëà ïðåñòîëó, äå æåðòâè ïàëàþòü.
Òóò õîð ìîëîäøèõ, òàì ñòàðøèõ, ³ âñ³ âåëè÷àþòü ó ñï³âàõ
Ïîäâèãè, ùî äîâåðøèâ Ãåðêóëåñ: ÿê äâ³ ïåðø³ ïîòâîðè
Ìà÷óõè â³í óõîïèâ ³ â ðóêàõ çàäóøèâ, äâ³ ãàäþêè;
ßê â³í ñëàâåòí³ ì³ñòà çðóéíóâàâ – ³ Îéõàë³þ, é Òðîþ.
Òèñÿ÷³ ïðàöü äîâåðøèâ â³í òÿæêèõ â Åâð³ñòåÿ íà ñëóæá³,
Ç äîïóñòó çëî¿ Þíîíè: “Òè íåïåðåìîæíèé, äâîëèêèõ
Õìàðàìè çðîäæåíèõ Ôîëà é óëàÿ ñâîºþ ðóêîþ
Âáèâ, ³ êð³òñüêó ïîòâîðó, ³ â ñêåëÿõ ìîãóòíüîãî ëåâà
Á³ëÿ Íåìå¿. Çëÿêàëîñü òåáå íàâ³òü îçåðî Ñò³êñà,
Îðê³â çëÿêàâñü âîðîòàð, ùî ëåæàâ ó êðèâàâ³é ïå÷åð³
Íà íåäîãðèçåí³é êîñò³. Òåáå íå çëÿêàþòü í³ÿê³
Ïîñòàò³, íàâ³òü Ò³ôåé â ñâî¿é çáðî¿, ìîâ ñêåëÿ ñòð³ì÷àñòà.
Òè íå óòðàòèâ ïðèòîìíîñò³ äóõà, ÿê ã³äðà ëåðíåéñüêà
300
Òüìîþ ãîë³â îáêðóòèëà òåáå, – îòæå, ðàäóéñÿ, ñïðàâæí³é
Ñèíó Þï³òåðà, öâ³òå áîã³â, ³ç³éäè âñåëàñêàâî
É áëàãîñëîâè íàñ ³ ñâÿòî òâ. Ó ï³ñíÿõ òàê ñï³âàëè,
Òà íå çàáóëè é ïðî Êàêîâó ðàçîì çãàäàòè ïå÷åðó,
Àí³ ïðî íüîãî ñàìîãî, ÿê äèõàâ îãíÿìè. Ëóíàº
Ãîì³í ïî ö³ëîìó ãàþ, àæ ãîðè éîãî â³äáèâàþòü.
655
Публій Вергілій Марон
Îò ïîê³í÷èëè áîæèñò³ îáðÿäè, é óñ³ ïåðåõîäÿòü
 ì³ñòî. Öàð ïåðøèé ñòóïàº, ïîâàæíèé ðîêàìè,– ç ñîáîþ
Ó òîâàðèñòâ³ Åíåÿ âåäå é ñâîãî ñèíà; ïðî ð³çí³
Ñïðàâè âîíè ðîçìîâëÿþòü. Ç óñüîãî Åíåé äèâóâàâñÿ,
É æèâî ïî âñüîìó î÷èìà âîäèâ, áî éîìó áóâ ö³êàâèé
Êîæíèé êóòî÷îê, óñå éîãî ò³øèòü, öàðÿ â³í ïèòàº
É ñëóõàº, ùî öåé ãîâîðèòü ïðî ïàì’ÿòêè ïðåäê³â ïðàäàâí³õ.
Ìîâèòü òîä³ öàð Åâàíäð, ÿêèé ðèìñüêó ïîñòàâèâ òâåðäèíþ:
“Áà÷èø, òóò ôàâíè òóá³ëüí³ ³ í³ìôè ãà¿ ö³ çàéìàëè,
Ïëåì’ÿ ìóæ³â, ùî çðîäèëèñü ³ç ïí³â ³ ç òâåðäî¿ äóáèíè.
Óñòðîþ â íèõ íå áóëî, í³ çâè÷à¿â, âîë³â çàïðÿãàòè
Ùå íå íàâ÷èëèñü, çàïàñ³â ðîáèòè é çäîáóòå ùàäèòè
Íå ðîçóì³ëè: ³ç â³òòÿ æèëè òà ³ç ëîâ³â íå ëåãêèõ.
Ïåðøèé Ñàòóðí òóò ÿâèâñü ³ç íåáåñíèõ âèñîò îë³ìï³éñüêèõ,
Çáðî¿ Þï³òåðà âò³êøè, ÿê òîé éîãî âèãíàâ ³ç öàðñòâà.
³í òîä³ ð³ä òîé áåçóìíèé, ðîçë³çëèé ïî ãîðàõ âèñîêèõ,
Ðàçîì ñòÿãíóâ ³ íàäàâ ¿ì çàêîíè, à êðàé öåé ñõîò³â â³í
Ëàö³ºì çâàòü, áî áåçïå÷íî â çåìë³ ö³é ñõîâàâñÿ. Äîáà òà
 ÷àñ éîãî öàðñòâà, ÿê êàæóòü, áóëà çîëîòà. Òàê â³í ïðàâèâ
 òèõîìó ìèð³ íàðîäàìè, ïîêè ïîâîë³ íàñòàëà
óðøà, ïîáëÿêëà äîáà, à çà íåþ äî âîºí øàëåíà
Ïðèñòðàñòü ³ âëàñíîñò³ ñèëüíà æàäîáà. Òîä³-òî àâçîíñüêå
Ïëåì’ÿ é ñ³êàíñüê³ íàðîäè ïðèéøëè ñþäè, é ÷àñòî çì³íÿëà
Íàçâó Ñàòóðíà çåìëÿ. ² íàñòàëè öàð³, ì³æ ÿêèìè
Ò³áð³ñ æîðñòîêèé, áåçì³ðíîãî ðîñòó, ùî ð³÷êó â³ä íüîãî
²ìåíåì Ò³áð ìè ï³çí³øå, óñ³ ³òàë³éö³, íàçâàëè.
Ñïðàâæíþ, ñòàðó ñâîþ íàçâó óòðàòèëà Àëüáóëà-ð³÷êà.
 ÷àñ òîé, ÿê ïðîãíàíèé ³ç áàòüê³âùèíè, ïî ìîðþ ÿ ¿õàâ,
Äîëÿ âñåñèëüíà é ñóäüáà íåìèíó÷à ìåíå ïîñàäèëè
 öèõ îñü êðàÿõ, òà áîã Àïîëëîí ³ íàêàçè æàõëèâ³
Ìàòåð³ – í³ìôè Êàðìåíòè – ìåíå çàâåëè ó ö³ çåìë³”.
Ëåäâå ñêàçàâ öå, éäå äàë³ é ïîêàçóº â³âòàð ³ áðàìó,
Ùî Êàðìåíòàëüñüêîþ, êàæóòü, íàçâàëè âæå ðèìëÿíè çäàâíà,
Ç øàíè äî í³ìôè Êàðìåíòè, ùî äîëþ â³ùóº ³ ïåðøà
Òå ïðîâ³ñòèëà íàì, ùî åíåàäè âåëèêèì íàðîäîì
Áóäóòü ³ ùî Ïàëëàíòåé òàêîæ ì³ñòîì óñëàâëåíèì ñòàíå.
Äàë³ âåëèêèé ïîêàçóº ãàé, ùî ïðèòóëîê ³ç íüîãî
Ðîìóë çàâçÿòèé çðîáèâ, ³ ùå äàë³ Ëóïåðêàë ó ò³í³
Ñêåë³ õîëîäíî¿, ùî ïàðàñ³éñüêèì çâè÷àºì íàçâàëè
Éìåííÿì ˳êåéñüêîãî Ïàíà. ² ãàé Àðã³ëåòó ñâÿòîãî
Òåæ ïîêàçàâ, ³ ì³ñöå, äå ãîñòÿ ³ç Àðãîñà âáèòî.
Çâ³äòè âåäå ï³ä Òàðïåþ ³ ï³ä Êàï³òîë³é, ùî íèí³
Çîëîòîì ñÿº, êîëèñü æå áóâ äèêèìè âêðèòèé êîð÷àìè.
Âæå ³ òîä³ çàáîáîíí³ æàõè öèõ îò ì³ñöü ïîëîõëèâó
656
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
350
Ëþäí³ñòü ëÿêàëè, é òîä³ óæå ë³ñó ³ ñêåë³ áîÿëèñü.
“Ãëÿíü,– êàæå,– ãàé öåé ³ ïàãîðá öåé, ë³ñîì óêðèòèé, çàéìàº
Áîã íåâ³äîìî ÿêèé, õî÷ â³ðÿòü ³ â òå àðêàä³éö³,
Ùî ³ ñàìîãî Þï³òåðà áà÷èëè ÷àñòî, ÿê ÷îðíó
Òðÿñ â³í åã³äó ñâîºþ ïðàâèöåþ é õìàðè ãðîìàäèâ.
Áà÷èø, êð³ì òîãî, ö³ ãîðîäè äâà, ö³ ðîçâàëåí³ ìóðè,
Ðåøòêè, ùî òóò çàëèøèëèñü, ÿê ñïîìèí ïî äàâí³õ ãåðîÿõ.
Çàìîê öåé – áàòüêî íàø ßíóñ, à òîé – Ñàòóðí çàñíóâàâ òóò,
ßíóñ³â çàìîê – ßí³êóë, Ñàòóðí³ÿ – çâàâñÿ Ñàòóðí³â.
Òàê, ðîçìîâëÿþ÷è, ñêîðî é äî âáîãîãî æèòëà Åâàíäðà
Âæå ï³ä³éøëè ³ ðåâó÷³ ïîáà÷èëè ÷åðåäè âñþäè,
Áà÷èëè ¿õ ³ íà Ðèìñüêîìó ðèíêó, é âåëè÷íèõ Êàð³íàõ.
ßê äî äîì³âêè ïðèéøëè, â³í ïðîìîâèâ: “Íà ö³ îñü ïîðîãè
Ñàì Àëê³ä ïåðåìîæíèé âñòóïàâ, ³ éîãî òóò ãîñòèëà
Öàðñüêà îñåëÿ îöÿ. Òîæ ã³äíèé áóäü áîãà ³ âàæñÿ,
Ãîñòþ, áàãàòñòâ íå ö³íèòè ³ íå îñóäè íàøó âáîã³ñòü”.
Òàê â³í ñêàçàâ ³ ï³ä ïîêðèâ ìàëåíüêîãî äîìó Åíåÿ
Ââîäèòü âåëèêîãî é ïðîñèòü ñ³äàòü íà ðîçñòåëåí³ì ëîæ³
Ç ëèñòÿ, ÿêå âåäìåäèö³ ë³â³éñüêî¿ øêóðîþ âêðèòî.
ͳ÷ íàñòóïຠ³ çåìëþ ó ÷îðí³ îêóòóº êðèëà.
Ìàòè Âåíåðà, ïðîòå, íå äàðåìíî ïîãðîç ëàâðåíò³éñüêèõ
² çàâ³ðþõè òÿæêî¿ ó ñåðö³ ñâîºìó çëÿêàâøèñü,
Éäå äî Âóëêàíà íà ñëîâî, ³ òàê â çîëîò³é ¿õ ïîäðóæí³é
Ñïàëüí³ ãîâîðèòü, ³ áóäèòü ó íüîìó ëþáîâ áîæåñòâåííó:
“Ïîêè öàð³ àðãîë³éñüê³ Ïåðãàì ïëþíäðóâàëè â³éíîþ,
Çàìêè, ÿê³ â³ä âîðîæîãî ïëîìåíþ ìàëè óïàñòè,
Òèì íåùàñëèâöÿì í³ÿêî¿ ïîìî÷³ é æîäíî¿ çáðî¿
ß íå áëàãàëà; õèñòó òâîãî ³ òåáå, ÷îëîâ³÷å
̳é íàéäîðîæ÷èé, í³ÿê íå õîò³ëà äàðåìíî òðóäèòè,
Õî÷ äîáðîä³éñòâ ³ áàãàòî ÿ âèííà Ïð³àìîâèì ä³òÿì,
Õî÷ óæå ÷àñòî íàä ëèõîì Åíåÿ òÿæêèì ÿ ðèäàëà.
Íèí³ ç Þï³òåðà âîë³ ñòóïèâ â³í íà áåðåã ðóòóëüñüêèé,
Îòæå, â ïîêîð³ ïðèõîäæó ñþäè ³ â òâ ñâÿòèí³
Çáðî¿ áëàãàþ, ìàòè – äëÿ ñèíà. Òîæ äîíüêà Íåðåÿ
É æ³íêà Ò³òîíà ìîãëè òâîº ñåðöå ñëüîçàìè ñêëîíèòè.
Ãëÿíü, ÿê³ ðèíóòü íàðîäè, ÿê³-òî òâåðäèí³ çàìêíóëè
Áðàìè, ÿê ãîñòðÿòü çàë³çî íà ìåíå é ìîº ïîêîë³ííÿ”.
Ìîâèëà òàê ³ á³ë³øèìè ñí³ãó ðóêàìè áîãèíÿ
Ñîëîäêî é í³æíî ãîëóáèòü éîãî, ùî é äîñ³ ùå äëÿâñÿ.
Çâèêëèé æàð îõîïèâ éîãî ðàïòîì, ³ ïëîì³íü çíàéîìèé
Ìîçîê éîìó ðîçïàëèâ ó êîñòÿõ, ¿õ îñëàáèâøè ìëîñòþ.
Òàê îò, ÿê ÷àñîì ³ç ãðîìó ÿñíîãî ç³ðâàâøèñü, âîãíèñòà
Áëèñêàâêà ñìóãîþ ñâ³òëîãî ñÿéâà ó õìàðàõ çàãðàº.
657
Публій Вергілій Марон
Ƴíêà, ñâ³äîìà êðàñè, áóëà ðàäà ³ç ï³äñòóïó ñâîãî.
³÷íèì êîõàííÿì ïîêîðåíèé, áàòüêî ¿é òàê ïîâ³äàº:
“×îì òàê äàëåêî ïðè÷èí òè øóêàºø? Äå æ ä³ëîñü, áîãèíå,
 òåáå äîâ³ð’ÿ äî ìåíå? ßêùî á ï³êëóâàëàñü òàê ñàìî
Òè âæå ðàí³ø, òî îçáðî¿òü òðîÿíö³â áóëî á ùå ìîæëèâî;
Íå áîðîíèëè á, íàïåâíî, í³ áàòüêî âñåñèëüíèé, í³ äîëÿ
Òðî¿ ñòîÿòè é Ïð³àìîâ³ ðîê³â ùå äåñÿòü ïðîæèòè.
400
ßê âîþâàòè òåïåð òè ãîòóºøñÿ é çàäóì öåé ìàºø, –
Âñå, ùî ÿ çàõèñòîì çäîëàþ ñâî¿ì, îá³öÿþ, ùî çìîæó
Âèêóâàòü ÿ ³ç çàë³çà ÷è âèëèòü éîãî ³ç åëåêòðó,
Ùî ëèøå çìîæå âîãîíü ³ç ïîâ³òðÿì, – îáëèø ö³ áëàãàííÿ
² ïåðåñòàíü â ñâî¿ ñèëè íå â³ðèòü”. ²ç öèìè ñëîâàìè,
Âïàâ ³ç æàãîþ â îá³éìè æàäàí³, ³, ëþá³é äðóæèí³
ͳæíî äî ëîíà ñõèëèâøèñü, ïîðèíóâ ó ñîí áåçòóðáîòíèé.
Ïî â³äïî÷èíêîâ³ ïåðø³ì, ÿê í³÷, ï³âøëÿõó ïåðåéøîâøè,
Ñîí â³äæåíå, ÿê æ³íêà, ùî ¿é ³ç êóäåë³ íóæäåííî
Æèòè ñóäèëîñÿ é õèñòîì ̳íåðâè, âîãîíü ðîçäóâàº
É âèñòèãëèé ïîï³ë, ùîá íî÷³ äîäàòü äî ðîáîòè, é ðàáèíÿì
Äîâãî¿ ïðàö³ ïðè ñâ³òë³ óñ³ì çàâäàº, ùîáè ÷èñòèì
Ëîæå ïîäðóæíº ñàì³é çáåðåãòè ³ ìàòè ìîæëèâ³ñòü
Âèõîâàòü ä³òîê ìàëåíüêèõ,– òî÷í³ñ³íüêî òàê ³ ìîãóòí³é
Âëàäàð âîãíþ íå ï³çí³øå ò³º¿ õâèëèíè ç ì’ÿêîãî
Ëîæà âñòຠé ïîñï³øຠíà êóçíþ äî ïðàö³ ñâ.
Á³ëÿ ѳêàí³¿, òàì, äå Åîëîâà áëèçüêî ˳ïàðà,
Ñêåëÿìè îñòð³â ï³äíîñèòüñÿ âãîðó, ùî çàâæäè äèìëÿòüñÿ,
À ï³ä òèì îñòðîâîì á’þòü ³ç ïå÷åðè â ðîçêîëèíàõ Åòíè
Äóæ³ ãðîìè ó ðîçæàðåíèõ ãîðíàõ öèêëîï³â, ³ ñèëüíî
 âóõàõ ãðèìèòü â³ä óäàð³â òÿæêèõ ó êîâàäëà, ñòàëåâà
Ìàñà õàë³áñüêà àæ ïðèñêຠâ ãàðò³, êîëè ó ãîðíèëàõ
Æàð ðîçäóâàþòü. Âóëêàí³â òóò ä³ì ³ âåñü îáøèð Âóëêàí³â.
Âëàäàð âîãíþ ñþäè ñàìå é ç³éøîâ ³ç âèñîêîãî íåáà.
Ó âåëè÷åçí³é ïå÷åð³ çàë³çî êóâàëè Öèêëîïè:
Áðîíò, ³ Ñòåðîï, ³ ãîëèé ϳðàêìîí. Ãðîìè â ¿õ äîëîíÿõ –
Ò³, ùî áàòüêî ñêèäຠ¿õ ñò³ëüêè ³ç íåáà íà çåìëþ,
Âæå â³äøë³ôîâàí³ òðîõè, ÷àñòêîâî ³ùå íå ãîòîâ³, –
Ùå äîáàâëÿëè äî íèõ ïî òðè ïðîìåí³ ãðàäó é òðè çëèâè,
Òðè ³ç ÷åðâîíîãî æàðó ³ òðè ³ç êðèëàòîãî âèõðó.
Ùå äîì³øàëè ³ ÿñí³ñòü æàõëèâó äî òâîðèâà òîãî,
Ãóðêîòó é æàõó äàëè ùå ³ ãí³âó, ùî áëèñêàâêè ìå÷å.
Äàë³ ³ùå é êîë³ñíèöþ äëÿ Ìàðñà ëàäíàëè êðèëàòó, –
³í-áî äî áîþ íà í³é ³ ìóæ³â, ³ ì³ñòà ñïîíóêàº.
 ³íøîìó ì³ñö³ åã³äó êóâàëè, Ïàëëàäè ãí³âíî¿
Çáðîþ ñòðàøíó; ³ çâåðõó ñòàðàííî ¿¿ ïðèêðàøàëè
658
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
Ç쳿â ëóñêîþ òà çîëîòà áëèñêîì. Íà ãðóäÿõ áîãèí³
Ñêðóòí³ ð³çüáèëè çì³¿í³ é ïîäîáó ñàìî¿ Ãîðãîíè,
Ùî ïîâåðòຠî÷èìà, õî÷ øèÿ â³äð³çàíà â íå¿.
“Âñå â³äêëàä³òü, – äî íèõ êàæå, – ëèø³òü ðîçïî÷àòó ðîáîòó,
Ðîäå åòíåéñüêèé, öèêëîïè, é íà öå âè áà÷íî ââàæàéòå:
Çáðîþ çðîáèòè äëÿ ìóæà çàâçÿòîãî òðåáà; òóò ñèëè,
Òðåáà òóò ðóê äîëîæèòè áåðêèõ ³ âñ³ëÿêîãî âì³ííÿ
É õèñòó. Òîæ íå çâîë³êàéòå”. ² á³ëüøå í³ ñëîâà. À ò³ âæå
Çðàçó íà òðóä íàëÿãëè, ðîçä³ëèâøè éîãî ì³æ ñîáîþ
Íàð³âíî. Ñòðóìåí³ ì³ä³ ïëèâóòü òàì, ³ çîëîòî ïëèíå,
Êðèöÿ, ùî ðàí çàâäàº, ó ïðîñòîðîìó ïëàâèòüñÿ ãîðí³.
Ùèò âåëåòåíñüêèé ãîòóþòü, îäèí ïðîòè ñòð³ë âñ³õ ëàòèíö³â,
ѳì íàêëàäàþòü øàð³â, ùî îäèí ïîçà îäèí çàõîäèòü,
² íàäèìàþòü ïîâ³òðÿ, é æåíóòü ïðîäóâíèìè ì³õàìè.
²íø³ – êðèöþ øèïó÷ó â êîðèò³ ç âîäîþ ãàðòóþòü.
Àæ ãóãîòèòü âñÿ ïå÷åðà â³ä ãðîìó ëóíêîãî êîâàäåë, –
 ÷åðãó òàê âîíè ³ç çóñèëëÿì ðóêè çä³éìàþòü.
Ëèø ïîâåðòàþ÷è â êë³ùàõ ìîãóòí³õ ìåòàë ðîçæàð³ëèé.
Ïîêè òàê áàòüêî ëåìí³éñüêèé ñï³øèòü ó åîëüñüêîìó êðà¿,
Ñâ³òëà æèâëþùå ïðîì³ííÿ ³ ùåáåò ï³ä äàõîì ïòàøèíèé
Ðàíî-ðàíåíüêî çáóäèëè Åâàíäðà â õàòèí³ óáîã³é.
Ñòàðåöü âñòຠé îäÿãຠíà ò³ëî ñîðî÷êó, é ò³ððåíñüê³
Â’ÿæå ï³ä ñòîïè ñàíäà볿; ïîò³ì ³ ìå÷ â³í òåãåéñüêèé
×åðåç ïëå÷å ïåðåâ³øóº çáîêó é íàçàä â³äêèäàº
Øêóðó ïàíòåðè, ùî ç ë³âîãî áîêó çâèñàëà ó íüîãî.
Éäóòü ùå ïîïåðåäó äâà ñòîðîæ³ òèõ âèñîêèõ ïîðîã³â
² ñóïðîâîäÿòü õàçÿ¿íà – ïñè éîãî â³ðí³. ²äå â³í
Ïðÿìî äî ãîñòÿ Åíåÿ, â îñåëþ éîãî, ùî ñòîÿëà
Îñòîðîíü; áî íå çàáóâ íàø ãåðîé ïðî â÷îðàøíþ ðîçìîâó
² ïðî ñâîþ îá³öÿíêó. Åíåé íå ï³çí³ø ïðîáóäèâñÿ.
Éøîâ öåé ³ç ñèíîì Ïàëëàíòîì, à òîé â òîâàðèñòâ³ Àõàòà.
Ðóêè, ç³éøîâøèñü, âçàºìíî âîíè ïîäàëè ³ â ñâ³òëèö³
ѳëè, äå â çàòèøêó â³ëüíî ìîãëè ðîçìîâëÿòè. Öàð ïåðøèé
Ìîâó ïî÷àâ:
“Íàéìîãóòí³øèé âëàäèêî, òåâêð³éñüêèé, ùå äîêè æèâåø òè,
Òâåðäèòè ÿ íå ïîñì³â áè í³êîëè, ùî ñïðàâà òðîÿíñüêà
Âæå çàíåïàëà, ùî ãèíå äåðæàâà. ³ä íàñ, â³äïîâ³äíî
Äî òâîãî ³ìåí³, âñþäè â³äîìîãî, ñòàíóòü äî áîþ
Ñèëè ìàë³ âàì íà ïîì³÷; áî çâ³äñè çàìêíóëà åòðóñüêà
г÷êà, à çâ³äòè íàñ òèñíóòü ðóòóëè, ï³ä ìóðàìè ì³ñòà
Çáðîºþ äçâîíÿòü. Òà ÿ ñïîä³âàþñü, ùî çìîæó ç’ºäíàòè
Ñèëüí³ íàðîäè äëÿ òåáå ³ öàðñòâà áàãàòîãî òàá³ð.
Äëÿ ïîðÿòóíêó ïîêàçóº ñòåæêó íàì âèïàäîê ñëóøíèé.
Äîëÿ òåáå òóò áàæຠ– é ïðèéøîâ òè. Íå äóæå äàëåêî
659
Публій Вергілій Марон
Çâ³äñè º ì³ñòî Àã³ëëà, íà â³÷í³é çáóäîâàíå ñêåë³,
Äå íà åòðóñüêèõ âåðõ³â’ÿõ ñåëèëîñÿ ïëåì’ÿ ë³ä³éñüêå,
Ñëàâíå â áîÿõ. Äîâãèé ÷àñ ïðîöâ³òàëî âîíî, òà Ìåçåíö³é,
Öàð, ïîêîðèâ éîãî âëàäîþ ãîðäîþ é ñèëîþ çáðî¿.
Ùî æ òóò ïðî çëî÷èíè äèê³ òèðàíà òà âáèâñòâà îãèäí³
Çãàäóâàòü? Õàé öå íà ãîëîâó ñêèíóòü éîìó ³ ïîòîìêàì
³÷í³ áîãîâå. Áî æ íàâ³òü ïîìåðëèõ â’ÿçàâ â³í ç æèâèìè,
Ðóêè äî ðóê, à ëèöå äî ëèöÿ ïðèêëàäàâ (ÿê³ ìóêè!).
 ïàñîêè ãí³éíèõ ïîòîêàõ, â îá³éìàõ ìåðçåííèõ, ó äîâãèõ
:
Ìóêàõ âáèâàâ ¿õ. Çà çáðîþ âõîïèëèñÿ ìó÷åí³, âðåøò³,
² îáëÿãëè îøàë³ëîãî êàòà â éîãî æ òàêè äîì³;
Ïîì³÷íèê³â ïîâáèâàëè, çàêèäàëè æàðîì ïîêð³âëþ.
³í ñåðåä ñ³÷³ ò³êຠâ êðà¿íó ðóòóë³â, äî Òóðíà,
Ùî îáîðîíîþ ñòàâ ïîáðàòèìîâ³. Ïðàâåäíèì ãí³âîì
Âñÿ åòðóð³éñüêà çåìëÿ ðîçãîð³ëàñü, æàäàþòü, ùîá âèäàòü
¯ì íà ñêàðàííÿ öàðÿ, áî â³éíîþ ³äóòü. Ïîëêîâîäöåì
Íàñòàíîâëþ ÿ òåáå òèñÿ÷àì òèì, Åíåþ, áî ãóñòî
Òîâïëÿòüñÿ âçäîâæ óçáåðåææÿ íà ñóäíàõ, äî áîþ âçèâàþòü.
Æðåöü ëèø ñòàðèé ¿õ òðèìàº, ñóäüáó ¿ì ïðîðî÷èòü: “Äîá³ðíà
Ìîëîäü ìåîíñüêà, âè, äðåâí³õ ãåðî¿â êâ³òó÷àÿ ñèëî,
500
Á³ëü ñïðàâåäëèâèé íà âîðîãà ðâå âàñ; ãí³â ñëóøíèé Ìåçåíö³é
Òàê ðîçïàëèâ. Òà í³õòî ç ³òàë³éö³â íå ìîæå îáíÿòè
Ïðîâ³ä â òàêîìó íàðîä³, øóêàéòå ÷óæèõ ïîëêîâîäö³â”.
Ñèëè åòðóñüê³ òîä³ ðîçì³ñòèëèñü íà öüîìó ðîçäîëë³,
Áîæèõ ïðîðîöòâ íàëÿêàâøèñü. Ñàì Òàðõîí ïîñë³â ïîñèëàº,
Ùîá ïåðåäàòè ìåí³ òó êîðîíó ³ áåðëî òà ³íø³
Âëàäè îçíàêè ³ ïðîñèòü ó òàá³ð ïðèéòè òà îáíÿòè
Âëàäó â ò³ððåíö³â. Òà âèñíàãëà ñòàð³ñòü ìîÿ ³ç ðîêàìè
² ñêîñòåí³ëà ìåí³ çàâàæຠñÿãàòè ïî âëàäó;
Âæå-áî ³ ñèëà, äî ïîäâèã³â çä³áíà, ìèíóëàñü. À ñèíà
ß ïðèõèëÿâ áè äî öüîãî, ÿêùî á ÷åðåç ìàò³ð ñàáåëüñüêó
Êðîâ íå çì³øàëàñü ³ çâ³äñè â³í ÷àñòêè íå ìàâ áàòüê³âùèíè.
Òè æ, ùî é â³ê òâ³é, ³ ð³ä ³ç ñóäüáîþ ó çãîä³, â³äâàæñÿ,
Âèðóø, êåðìàíè÷ó òåâêð³â, âîæäþ ³òàë³éö³â õîðîáðèé,
Êð³ì òîãî, ÿ ùå Ïàëëàíòà äîäàì òîá³, âò³õó é íàä³þ
 ìåíå ºäèíó; íåõàé ï³ä òâî¿ì â³í íà÷àëîì çâèêàº
Ìàðñîâó ñëóæáó íåñòè ³ âîºííî¿ ñïðàâè ó÷èòèñü.
Áà÷à÷è ïîäâèãè ìóæí³ òâî¿, â ìîëîäîìó ùå â³ö³
Õàé òåáå ö³íèòü. Àðêàäñüêèõ ÿ äàì éîìó âåðøíèê³â äâ³ñò³,
Âèáðàíó ñèëó þíàöòâà, ³ ñò³ëüêè æ â³í äàñòü ³ â³ä ñåáå”.
Ëåäâå ïðîìîâèâ â³í öå, ÿê ñóìíî ñïóñòèëè äîäîëó
Î÷³ Åíåé, ñèí Àíõ³ñà, é Àõàò, éîãî â³ðíèé òîâàðèø, –
Ãîðÿ áàãàòî â çàæóðåí³ì ñåðö³ âîíè á ðîçâàæàëè,
Òà ʳòåðåÿ ç âèñîêîãî íåáà çíàêè ïîäàëà ¿ì,
Áî ³ç åô³ðó ðàïòîâà ¿ì áëèñêàâêà ÿñíî ìèãíóëà.
660
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì