Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

² çàãðèì³ëî, çäàâàëîñü, ùî ñâ³ò óâåñü âàëèòüñÿ ðàïòîì;

Âñ³ì ïðè÷óâàëîñü, ùî ñóðìè ò³ððåíñüê³ çàãðàëè â ïîâ³òð³.

Âñ³ îçèðíóëèñü íà íåáî, à çâ³äòè íåâïèííî äîõîäèâ

Ãð³ì ëóíêîäçâîííèé; íà ñâ³òëèõ ïðîãàëèíàõ íåáà, êð³çü õìàðè

Âèäíî, ÿê çáðîÿ ÷åðâîíî ãîðèòü, ÿê äçâåíèòü â³ä óäàð³â.

Âñ³ì öå çàòüìàðèëî óì, òà îäèí ëèø ç ãåðî¿â òðîÿíñüêèõ

Ãîëîñ ï³çíàâ, çðîçóì³â çàïîâ³ò ìàòåðèíñüêèé ³ êàæå:

“Òè íå äîïèòóéñÿ íàâ³òü, ì³é äðóæå, ÿê³-òî ïîä³¿

×óäà îö³ íàì ïðîðî÷àòü: Îë³ìï ìåíå êëè÷å, áîãèíÿ,

Ìàòè ìîÿ, îá³öÿëà ïîñëàòè ìåí³ öþ îçíàêó,

ßê ðîçãîðèòüñÿ â³éíà, ³ íà ïîì³÷ ³ç íåáà ïîäàòè

Çáðîþ Âóëêàíà.

Ñê³ëüêè ñìåðòåé ëàâðåíò³éö³â íåùàñíèõ ÷åêàº! ßê òÿæêî,

Òóðíå, çàïëàòèø ìåí³! ßê ó õâèëÿõ ñâî¿õ òè áàãàòî

Áóäåø êîòèòè ùèò³â, ³ øîëîì³â, ³ òðóï³â ãåðî¿â,

Áàòüêó íàø Ò³áðå. Õàé òîï÷óòü ñîþçè, â³éíè õàé áàæàþòü”.

Ò³ëüêè ñëîâà ö³ ïðîìîâèâ, âñòàº ³ç âèñîêîãî êð³ñëà,

É íà Ãåðêóëåñîâ³ì â³âòàð³ çãàñëèé âîãîíü ðîçáóäèâøè,

Äî íåâåëè÷êèõ ïåíàò³â ï³äõîäèòü ³ ëàð³â, çíàéîìèõ

Ùîéíî â³ä â÷îðà. Åâàíäð ³ âñÿ ìîëîäü òðîÿíñüêà ïî ÷åðç³

Âèáðàí³ â³âö³ ó æåðòâó ç íàëåæíèì îáðÿäîì ïðèíîñÿòü.

Ïîò³ì äî ñóäåí ñâî¿õ â³í â³äõîäèòü îäâ³äàòè äðóç³â.

Ç íèõ âèáèðàº ñîá³ â³í õîðîáð³ñòþ çíàíèõ, ùîá ðàçîì

Ç íèì íà â³éíó âèðóøàëè, éîãî ïðîâîäæàëè, à ³íø³

Äîë³ ð³êîþ ïëèâóòü, áåç íàïðóãè, ùîá òàì ïåðåäàòè

550

Â³ñòêó â³ä áàòüêà Àñêàí³þ, ùî òóò íîâå ïðèêëþ÷èëîñü.

Êîíåé òåâêð³éöÿì äàëè â òó äîðîãó íà íèâè ò³ððåíñüê³;

À äëÿ Åíåÿ ï³äâîäÿòü íàéêðàùîãî: ëåâ’ÿ÷à øêóðà

Çâåðõó êîíÿ ïîêðèâàº, áëèùàòü çîëîò³ íà í³é ê³ãò³.

Â³ñòêà ì³ñòèíó ìàëó îáë³òàº, ùî âåðøíèêè ñêà÷óòü

Ïî óçáåðåææþ âëàäèêè ò³ððåíö³â. Â æóðëèâ³é òðèâîç³

Æåðòâè áîãàì ìàòåð³ îá³öÿþòü ïîäâ³éí³; ÷èì áëèæ÷å

Âæå íåáåçïåêà, òèì á³ëüøà òðèâîãà, ñòàº âñå ñòðàøí³øèì

Ìàðñà ëèöå. Òîä³ áàòüêî Åâàíäð, íà ïðîùàííÿ ñòèñíóâøè

Ñèíà ïðàâèöþ é íåñòðèìíî íàä íèì çàðèäàâøè, ãîâîðèòü:

“Îò ùîá Þï³òåð âåðíóâ ìåí³ äàâí³ ðîêè ïðîìèíóë³,

Âèãëÿä òîä³øí³é, êîëè ï³ä Ïðåíåñòîì ÿ çíèùèâ âîðîæ³

Ëàâè ïåðåäí³ ³ êóïè ùèò³â ïîïàëèâ ïåðåìîæíî

É öåþ ïðàâèöåþ ñêèíóâ ó Òàðòàð Åðóëà-âëàäèêó!

Â³í ÿê ðîäèâñü, òðè äóø³ éîìó (ñòðàøíî ñêàçàòü!) äàðóâàëà

Ìàòè Ôåðîí³ÿ, é òðè÷³ éîãî äîâåëîñü ïîáîðîòè,

Ñìåðò³ ïðèéøëîñü äîêîíàòü éîãî òðè÷³. Ïðîòå öÿ ïðàâèöÿ

Äóø³ âñ³ òðè óçÿëà â íüîãî é ñò³ëüêè æ ³ çáðî¿ çàáðàëà.

Íå îäðèâàâñÿ á òóò, ñèíó, ç òâî¿õ ÿ îá³éì³â ñîëîäêèõ,

661

Публій Вергілій Марон

Íàä ãîëîâîþ á ñóñ³äà íå çì³ã ãëóçóâàòè Ìåçåíö³é,

Ñò³ëüêè æîðñòîêèõ óáèâñòâ íå â÷èíèâ áè çàë³çîì í³êîëè

² íå çäîëàâ áè ñò³ëüêîõ ãðîìàäÿí â³ä³áðàòè ó ì³ñòà.

Çãëÿíüòåñü, áîãîâå, é Þï³òåðå, öàðþ áîã³â ïðåìîãóòí³é,

Íàä àðêàä³éñüêèì öàðåì, óêë³ííî-áî âàñ ÿ áëàãàþ:

Áàòüê³âñüê³ ïðîñüáè ïðèéì³òü. ßêùî âàøà ëàñêà, ÿê äîëÿ

Ö³ëèì Ïàëëàíòà ìåí³ çáåðåæå, ÿêùî ìàþ äîæèòè

Äíÿ, ùîá ïîáà÷èòü éîãî ³ çóñòð³òèñÿ ç íèì, – òî, áëàãàþ,

Äàéòå äîæèòü, à òðóäè ïåðåòåðï³òè âñ³ ÿ ãîòîâèé.

Òà ÿêùî, äîëå, ãîòóºø òàêå, ùî é ñêàçàòè ëÿêàþñü,

Çâîëü æå íåãàéíî, íåãàéíî æîðñòîêå æèòòÿ ñêîðîòèòè,

Ïîêè ùå ãîðå íåïåâíå é íå çíàþ, ÷îãî ñïîä³âàòèñü.

Ïîêè â îá³éìàõ äåðæó òåáå, ñèíó, ì³é ñêàðáå, ºäèíà

Â ñòàðîñò³ âò³õî, ùîá â³ñíèê æàõëèâèé íå çðàíèâ ó ìåíå

Ñëóõó ìîãî”. Æàëü òàêèé âèëèâàâ ïðè îñòàíí³ì ïðîùàíí³

Áàòüêî. Çîìë³ëîãî ç áîëþ äîäîìó íåñëè éîãî ñëóãè.

Âæå êð³çü â³äêðèò³ âîðîòà âèõîäèëè âåðøíèêè â ïîëå;

Âèðóøèâ ïåðøèé Åíåé ³ Àõàò éîãî â³ðíèé, çà íèìè

²íø³ òðîÿíñüê³ âåëüìîæ³; Ïàëëàíò ó ñåðåäèí³ ¿õàâ;

Çäàëåêó âèäíî õëàìèäó éîãî é ðîçìàëüîâàíó çáðîþ, –

Íà÷å Ëþö³ôåð ÿñíèé, â Îêåàíîâèõ õâèëÿõ îìèòèé,

Ïîì³æ ÿñíèìè ç³ðêàìè Âåíåð³ ç óñ³õ íàéëþá³øèé,

Â ÷àñ, êîëè ëþäÿì ñâîº â³í ñâÿùåííå ïîêàæå îáëè÷÷ÿ

É òåì³íü ðîçãîíèòü. Íà ìóðàõ ñòîÿòü ìàòåð³ òàì ó ñòðàõó,

Ñòåæàòü çà õìàðàìè ïèëó é â³éñüêàìè, ùî êðèöåþ ñÿþòü.

Çáðîéíî âîíè ÷åðåç õàù³, äå øëÿõ ¿ì íàéáëèæ÷èé, ïðîõîäÿòü.

Ãîì³í ëóíàº, ïî ÷åòâåðî â ðÿä âîíè ¿äóòü, íà ïîðîõ

Ïîëå êîïèòàìè çáèëè. ª ãàé òàì âåëèêèé áëèç ð³÷êè

Öåðè õîëîäíî¿, çäàâíà ñâÿòèé â³í äëÿ ö³ëîãî êðàþ.

Âêîëî â³íî÷êîì éîãî îòî÷èëè ãîðáè, à ÿëèö³

Ïîÿñîì ÷îðíèì éîãî âïåðåçàëè. ßê êàæóòü, ïåëàñãè

600

Äàâí³, ùî ïåðø³ êîëèñü îñåëèëèñü â ëàòèíñüê³é êðà¿í³,

Ãàé ïîñâÿòèëè Ñ³ëüâàíîâ³, áîãó ëàí³â ³ õóäîáè,

É äåíü âñòàíîâèëè ñâÿòêîâèé. Â³äò³ëü íåäàëåêî â áåçïåö³

Òàáîðîì Òàðõîí ñòîÿâ ³ ò³ððåíö³, ùî ¿õ ö³ëå â³éñüêî

Ìîæíà ïîáà÷èòü áóëî ³ç âåðøèíè ãîðáà, ùî íà ïîë³,

É òàáîðó âñþ øèðî÷³íü. Ñþäè æ òî, ïîòîìëåíå äóæå,

Áàòüêî Åíåé çàâåðòàº é äî áîþ ãîòîâå þíàöòâî,

Ùîá ï³äêð³ïèòèñü ñàìèì òà äàòè ³ êîíÿì ñïî÷èòè.

Ç õìàð ïðèáóëà ï³äíåáåñíèõ ó ñÿéâ³ áîæèñò³ì Âåíåðà,

Ñâ³òëà, äàðè íåñó÷è. ² ÿê ò³ëüêè ïîáà÷èëà ñèíà

Â çàêóòêó ñàì³ì äîëèíè, çà çèìíèìè âîäàìè ð³÷êè,

Ðàäî éîìó îá’ÿâèâøèñü, îòàê ïðîìîâëÿº: “Äàðè îñü,

Ìíîþ îá³öÿí³, ìàºø, ùî ¿õ ñïîðóäèâ ñâî¿ì õèñòîì

662

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ì³é ÷îëîâ³ê, ùîá òè íå âàãàâñÿ, ì³é ñèíó, äî áîþ

Âèêëèêàòü ãîðäèõ ëàâðåíò³â ÷è Òóðíà ïàëêîãî”. Ñêàçàëà

Òàê Ê³òåðåÿ ³ ñèíà ãîëóáèòü, îáíÿâøè, é áëèñêó÷ó

Çáðîþ ï³ä äóáîì íàâïðîòè ñêëàäàº. Â³í ç áîæîãî äàðó

Ðàäèé, ³ç ÷åñò³ òàêî¿ é íàò³øèòèñü íèì â³í íå ìîæå,

Ñàì ïî ïîðÿäêó òå âñå îãëÿäàº é äèâóº ç óñüîãî,

Ùå é îáåðòàº â ðóêàõ, äî ïëå÷åé ïðèì³ðÿº: øîëîì òóò,

Ùî òàê ñòðàøèòü ñâî¿ì ãðåáíåì ³ ïîëóì’ÿì ãð³çíî ïàëàº,

É ìå÷ ñìåðòîíîñíèé, ³ ïàíöèð âåëèêèé ³ç ì³ä³ òâåðäî¿,

Ùî ÷åðâîí³º êðèâàâî, òàêèé, ÿê òà òåìíàÿ õìàðà,

Ùî, çàãîð³âøèñü â³ä ïðîìåí³â ñîíöÿ, ïàëàº â ïðîñòîðàõ,

² íàêîë³ííèêè ëåãê³, ³ç çîëîòà ëèò³ é åëåêòðó,

É ñïèñ, ³ ïîâåðõíÿ ùèòà, ùî íå ëåãêî ¿¿ îïèñàòè.

Ñàìå íà íüîìó âîëîäàð âîãíþ, ó ïðîðîöòâàõ óì³ëèé,

Çíàþ÷è áóäó÷í³ñòü, âèð³çüáèâ ñëàâí³ ä³ëà ³òàë³éö³â,

Ðèìñüê³ òð³óìôè ³ ö³ëå ïîòîìñòâî ïðèéäåøíº, ùî âèéäå

Ç ðîäó Àñêàí³ÿ, é â³éíè, ùî áóäóòü, îäíà çà îäíîþ.

É ìàò³ð-âîâ÷èöþ â³í òàì çîáðàçèâ, ùî ó Ìàðñà â ïå÷åð³,

Çåëîì ïîðîñë³é, ëåæèòü, – äî ñîñê³â ïðèïàäàþ÷è ðàçîì,

Ãðàþòüñÿ äâîº õëîï’ÿò ³ ññóòü ñâîþ ìàò³ð áåçñòðàøíî.

Øèþ ñâîþ ³ç³ãíóâøè äóãîþ, âîíà òèõ õëîï’ÿòîê

Ëèæå ïî ÷åðç³ ³ òàê ¿õ ò³ëüöÿ ÿçèêîì âèïðàâëÿº.

Á³ëÿ ö³º¿ êàðòèíè â³í Ðèì çîáðàçèâ ³ äîäàâ ùå,

ßê ñàá³íÿíîê óìêíóëè ³ç ì³ñöü ãëÿäà÷³â íà âåëèêèõ

²ãðàõ ó öèðêó, ç çàêîíîì íåçã³äíå, é â³éíà ðîçãîð³ëàñü

Íàíîâî ì³æ Ðîìóë³äàìè é Òàö³ºì, âæå ïîñòàð³ëèì,

Ùî íà ÷îë³ áóâ ó êóð³â ñóâîðèõ. Öàð³ ï³ñëÿ áîþ

Ïðè îëòàðåâ³ Þï³òåðà çáðîéí³ ñòîÿòü ³ òðèìàþòü

×àø³ â ðóêàõ òà ºäíàþòüñÿ â ñï³ëêó, ñâèíþ çàêîëîâøè.

Á³ëÿ ö³º¿ êàðòèíè êâàäðèãè øâèäê³ ó ðîçãîí³

Ìåòòà íàäâîº ðîçäåðëè (îé, òðåáà áóëî, ì³é àëüáàíöþ,

Ñëîâà äîäåðæàòü), òàì Òóëë, øìàòóþ÷è çðàäíèêà ò³ëî,

Â ë³ñ³ ðîçêèäàâ éîãî, àæ êðîâ’þ øèïøèíè ñò³êàëè.

Äàë³ áóëî, ÿê çâåë³â â³í Ïîðñåíó Òàðêâ³í³ÿ çíîâó

Ï³ñëÿ âèãíàííÿ ïðèéíÿòè ³ ÿê â³í â³éñüêîì âåëèêèì

Ì³ñòî îáë³ã, à ïîòîìêè Åíåÿ íà ìå÷ ïîðèâàëèñü,

Ùîá áîðîíèòè ñâîáîäó. À â³í, íåâäîâîëåíèé ç òîãî,

650

Í³áè ãðîçèòü, ùî Êîêëåñ òà íàâàæèâñÿ ì³ñò çðóéíóâàòè,

É Êëåë³ÿ, ïóòà ïîðâàâøè, ïîñì³ëà ð³êó ïåðåïëèíóòü.

Çâåðõó Ìàíë³é ñòîÿâ, îáîðîíåöü òàðïåéñüêîãî çàìêó,

É õðàì çàñëîíÿâ, ³ íåðóøíî òðèìàâ Êàï³òîë³é âèñîêèé;

Ñâ³æîþ ñòð³õîþ ¿æèëàñü Ðîìóëà öàðñüêà äîì³âêà.

Ñð³áíèé ãóñàê ë³òàâ òàì ó ñ³íÿõ çîëîòîñÿéíèõ

² ñïîâ³ùàâ, ùî ãàëëè íàäõîäÿòü, ùî âæå íà ïîðîç³.

663

Публій Вергілій Марон

×åðåç ãóùàâèíó, â òåì³íü ñïîâèò³, ç’ÿâèëèñÿ ãàëëè

² îòî÷èëè òâåðäèíþ – ¿ì òåìðÿâà íî÷³ ñïðèÿëà.

Êó÷åð³ â íèõ çîëîò³, ³ îä³æ ¿õ çîëîòîì ñÿº,

Ñâ³òëî-ñìóãàñò³ â³éñüêîâ³ ïëàù³, à øè¿ â íèõ á³ë³,

Ìîâ ìîëîêî, â çîëîòîìó îê³ëë³; âèìàõóº êîæåí

Ïàðîþ ñïèñ³â àëüï³éñüêèõ, à â äîâãèõ ùèòàõ âîíè çàõèñò

Ìàþòü ñîá³. Â³í âèð³çüáèâ òàì ³ ãðîìàäó ñàë³éñüêó

Â òàíö³ ñâÿòîìó, ³ ãîëèõ ëóïåðê³â; ó íèõ ãîñòðîâåðõ³

Ç âîâíè øàïêè, ³ ùèòè çîáðàçèâ, ùî ³ç íåáà óïàëè.

×èñò³ ìàòðîíè âåçóòü ÷åðåç ì³ñòî ó ïîâîçàõ çðó÷íèõ

Ñâÿòîù³ ¿õí³. À äàë³ ³ùå ïîêàçàâ â³í âèðàçíî

Òàðòàðà öàðñòâî, òàêîæ ãëèáî÷åííèé ïåðåäñ³íîê Ä³òà

É êàðè çà çëî÷èíè; òåæ, Êàò³ë³íî, é òåáå, ÿê íà ãð³çí³é

Ñêåë³ âèñèø ³ òðåìòèø òè â³ä ôóð³é. Îêðåìî – ïîáîæí³,

Ç íèìè é Êàòîí, ùî çàêîíè ñêëàäàº. Ì³æ âñ³ì öèì øèðîêå

Ãðàþ÷å ìîðå ³ç çîëîòà, é ï³íèëèñü ñèâ³¿ õâèë³,

É ñð³áëîì äîâêîëà äåëüô³íè áëèùàëè, ì³öíèìè õâîñòàìè

Ãëèáîêî õâèëþ ãîðíóëè ³ ï³íó øóìíó ðîçñ³êàëè.

Ì³äíèé ôëîò áóëî âèäíî âñåðåäèí³, – áèòâà àêò³éñüêà:

Áåðåã Ëåâêàäè, óñ³ÿíèé âåñü âîÿêàìè, à õâèë³

Çîëîòîì ñÿþòü. Ñàì Àâãóñò Öåçàð âåäå ³òàë³éö³â,

Ç íèì ³ ñåíàò, ³ íàðîä, ³ ïåíàòè, é âåëèê³ áîãîâå.

Â³í íà êîðì³ âèñî÷åíí³é ñòî¿òü, à îáàá³÷ ç îáëè÷÷ÿ

Ðàä³ñíà ÿñí³ñòü ïàëàº ³ áàòüê³âñüêà ç³ðêà íàä ò³ì’ÿì.

Äàë³ çà íèì – Àãð³ïïà âåëè÷íèé âåäå ñâîº â³éñüêî,

Â³òðîì ïîïóòíèì áîãè éîìó ç íåáà ñïðèÿþòü. Íà íüîìó

Ñëàâíà â³äçíàêà âîºííà – ç íîñ³â êîðàáåëüíèõ êîðîíà

Ñêðîí³ éîìó îñÿâàëà. À äàë³ – îçáðîºí³ ð³çíî

Âàðâàðñüê³ ñèëè Àíòîí³é âåäå. Íàðîä³â Àâðîðè

É áåðåãà â³í ïåðåìîæåöü ÷åðâîíîãî. Òÿãíå ç ñîáîþ

Ñõîäó â³í ñèëè, é ªãèïåò, ³ Áàêòðó äàëåêó; ïðè íüîìó

Æ³íêà ç ªãèïòó, íå÷åñòÿ äëÿ íüîãî. Âñ³ ðàçîì ðóøàþòü

Â á³é, àæ çàï³íèëîñü ìîðå, âäàðÿþòü-áî ï³äíÿò³ âåñëà,

Ðîñòðè òðèçóá³ ïðîð³çóþòü ïëåñî, – ³äóòü ó â³äêðèòå

Ìîðå. Ãàäàâ áè õòî, ìîæå, ùî òóò íàäïëèâàþòü Ê³êëàäè,

Çðóøåí³ ìîðåì, ÷è ç ãîðàìè ãîðè ç³òêíóëèñü âèñîê³;

Ç ñóäåí, âàæêèõ íà÷å âåæ³, âî¿íè òàê íàòèñêàþòü

Çáðîéíèìè ìàñàìè, ç ðóê çàïàëåíå êèäàþòü êëî÷÷ÿ,

Ìå÷óòü ëåòþ÷å çàë³çî ñïèñ³â, – ³ áàãðèòüñÿ â³ä êðîâ³

Ïîëå íåïòóíñüêå. Âñåðåäèí³ â³éñüêî öàðèöÿ ñêëèêàº

Áàòüê³âñüêèì ñèñòðîì; íå áà÷èòü ãàäþê âîíà äâîõ çà ñîáîê

Âñÿê³ ïîòâîðè áîã³â ð³çíîð³äíèõ, ì³æ íèìè Àíóá³ñ

Ïåñèãîëîâèé, ðóøàþòü ó á³é íà Íåïòóíà é Âåíåðó,

Ïðîòè Ì³íåðâè. Â ñåðåäèí³ áèòâè ö³º¿ ñàì Ìàâîðñ,

Â çáðî¿ çàë³çí³é, ëþòóº. À Ä³ðè çëîâ³ñí³ ç åô³ðó

664

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ëèíóòü, ³ âò³øíà Íåçãîäà íàäõîäèòü ó øàò³ ðîçäåðò³é,

Çàðàç çà íåþ ç êðèâàâèì áè÷åì âèñòóïàº Áåëëîíà.

Çâåðõó, ç àêò³éñüêî¿ ñêåë³, íà öå Àïîëëîí ñïîãëÿäàº

² íàòÿãàº ñâ³é ëóê. Çëÿêàëèñü ò³º¿ ïîãðîçè

²íä³ÿ é ö³ëèé ªãèïåò, Àðàâ³ÿ âñÿ ³ Ñàáå¿

² ïî÷èíàþòü ò³êàòè. Âèäíî áóëî, ÿê öàðèöÿ

Êëè÷å â³òðè, ïàðóñè íàñòàâëÿº ï³ä ïîäóâ ³ ëèíâè

¯ì ïîïóñêàº íåâïèííî, ¿¿ òàì ó ö³é ð³çàíèí³

Áîã âîãíÿíèé çîáðàçèâ â³ä ïðèéäåøíüî¿ ñìåðò³ áë³äîþ;

ßï³ã ïîïóòíèé ³ õâèë³ íåñóòü ¿¿ â ìîðå, à äàë³ –

Í³ë, çàñìóòèâøèñü, ìîãóòí³é, ñâîº ðîçãîðòàº îä³ííÿ

É âñ³õ ðîçáèòèõ äî ñâîãî çåëåíîãî ëîíà ñêëèêàº.

Öåçàð ó ðèìñüê³¿ ìóðè â’¿æäæàº â ïîòð³éí³ì òð³óìô³

É â³÷íèì áîãàì ³òàë³éñüêèì áåçñìåðòí³ ñêëàäàº îá³òè –

Òðè÷³ ïî ñòî ó ñòîëèö³ ïîñòàâèòè õðàì³â âåëè÷íèõ.

Ç ³ãðèù âåñåëèõ òà îïëåñê³â âóëèö³ âñ³ àæ ëóíàþòü;

Â õðàìàõ êðóãîì â³âòàð³ ³ õîð ìàòåð³â, à íàâêîëî

Ïðè â³âòàðÿõ æåðòîâí³ âîëè óñþ çåìëþ ïîêðèëè.

Â³í íà ïîðîç³ ñèäèòü á³ëîñí³æí³ì îñÿéíîãî Ôåáà

² â³ä íàðîä³â äàðè ïîðÿäêóº é íà ïèøíèõ êîëîíàõ

Â³øàº. Éäóòü ò³ íàðîäè âïîêîðåí³, â øåðåãàõ äîâãèõ.

Ìîâà ¿õ, çâè÷à¿, çáðîÿ, ¿õ îäÿã – ÿê³ ðîçìà¿ò³!

Ìóëüö³áåð òóò çîáðàçèâ íîìàä³â ³ êàð³â, ëåëåã³â,

Àôð³â îòèõ ðîçïåðåçàíèõ, ùå é ñòð³ëîçáðîéíèõ ãåëîí³â.

Äàë³ ªâôðàò âæå êîòèâ ñâî¿ õâèë³ ñïîê³éí³; ùå äàë³ –

Ëþäè ç ìåæ êðàéí³õ – ìîðèíè; ³ Ðåéí äâîºðîãèé, ³ äàãè

Íåïîãàìîâí³, ³ ð³÷êà Àðàêñ, äëÿ ìîñò³â íåáåçïå÷íà.

Ìàòåð³ äàðó, Âóëêàíà ùèòó, â³í äèâóºòüñÿ äóæå,

Îáðàçàì ðàäèé ÿñíèì, õî÷à òèõ ïîä³é ³ íå çíàº,

² ï³äí³ìàº íà ïëå÷³ öþ ñëàâó ³ äîëþ íàùàäê³â.

ÊÍÈÃÀ ÄÅÂ’ßÒÀ

Ïîêè Åíåé ïåðåáóâàâ ó Åâàíäðà, Òóðí, ï³äîõî÷óâàíèé Þíîíîþ, íàïàäàº íà òðîÿíñüêèé

òàá³ð, î÷îëþâàíèé þíèì Àñêàí³ºì, ³ íàìàãàºòüñÿ ñïàëèòè òðîÿíñüê³ êîðàáë³, àëå

Þï³òåð, íà ïðîõàííÿ Ê³áåëè, îáåðòàº ¿õ ó ìîðñüêèõ í³ìô. Òóðí îáëÿãàº íîâó Òðîþ. Äðóç³

Í³ñ ³ Åâð³àë íàâàæóþòüñÿ ïðîáèòèñü ç îáëîæåíîãî ì³ñòà ÷åðåç ðóòóëüñüêå â³éñüêî ³

ïåðåäàòè â³ñò³ Åíåºâ³. Âîíè âíî÷³ ïðîáèðàþòüñÿ ÷åðåç âîðîæèé òàá³ð, àëå íà ñâ³òàíêó,

îòî÷åí³ çàãîíîì âåðøíèê³â, ãèíóòü ãåðîéñüêîþ ñìåðòþ. Ç íàòêíóòèìè íà ñïèñè ¿õí³ìè

ãîëîâàìè ðóòóëè øòóðìóþòü òðîÿíñüêèé òàá³ð. Ç îáîõ áîê³â ãèíå áàãàòî âî¿í³â.

Àñêàí³é ó÷èíÿº ñâ³é ïåðøèé ïîäâèã. Ïàíäàð ç Á³ò³ºì, ùî ñòîÿëè íà âàðò³ á³ëÿ ì³ñüêî¿

áðàìè, â³ä÷èíÿþòü ¿¿ ³, çàìàíèâøè âîðîã³â, áàãàòüîõ ³ç íèõ óáèâàþòü. Òóðí ïîñï³øàº íà

äîïîìîãó ³ â³äãàíÿº òðîÿíö³â, àëå çãîäîì ï³ä ¿õ íàòèñêîì â³äñòóïàº äî Ò³áðó,

ïåðåïëèâàº éîãî ³ ïîâåðòàºòüñÿ äî ñâî¿õ.

665

Публій Вергілій Марон

Ïîêè öå âñå äåñü äàëåêî òàì ä³ºòüñÿ, ç íåáà ïîñëàëà

Äîíüêà Ñàòóðíà Þíîíà ²ð³äó äî ñì³ëîãî Òóðíà.

Ñàìå òîä³ â³í ñèä³â ó ñâÿùåíí³é äîëèí³, ó ãà¿

Áàòüêà Ï³ëóìíà, ÿê äîíüêà Òàâìàíòà, çâåðíóâøèñü äî íüîãî,

Òàê ïðîìîâëÿº óñòàìè ðîæåâèìè: “Òóðíå, ÷è áà÷èø,

Òå, ÷îãî æîäåí ç áîã³â íà òâî¿ ïîáàæàííÿ íå ñì³â áè

Íàâ³òü òîá³ îá³öÿòè, ñàì ÷àñ, ó íåâïèííîìó ðóñ³,

Öå ïîäàº òîá³. Ñëóõàé, Åíåé, çàëèøèâøè ñâ³é ãîðîä,

Âñå òîâàðèñòâî ³ ôëîò ñâ³é, ï³øîâ äî îñåë³ Åâàíäðà,

Âîëîäàðÿ Ïàëàò³íó. Ìàëî òîãî – äî íàéäàëüøèõ

Ñåëèù êîð³òñüêèõ òà çáðî¿òü ë³ä³éñüêèé çàã³í ³ âàòàãè,

Ç³áðàí³ ç ñ³ë. Òî ÷îãî ùå âàãàòèñü? Âæå ÷àñ ãîòóâàòè

Ïîâîçè é êîí³. Ïîêèíü çâîë³êàííÿ óñÿêå é íà òàá³ð

Âäàð ³ ðîçáèé ó ñóì’ÿòò³”. Òàê ìîâèòü ³ â íåáî çë³òàº

Ð³âíèìè êðèëàìè, é äîâãó äóãó âîíà êðåñëèòü ó õìàðàõ.

Çðàçó þíàê óï³çíàâ ¿¿ é, ðóêè äî íåáà ï³äíÿâøè

Âñë³ä ¿é, çíèêàþ÷³é, ïîêëèê òàêèé ïîñèëàº: “²ð³äî,

Íåáà îêðàñî, õòî øëå òåáå íèí³ íà çåìëþ äî ìåíå

Ëåòîì êð³çü õìàðè? Çâ³äê³ëü òàêà ÿñí³ñòü ðàïòîâà? ß áà÷ó,

ßê ïîñåðåäèí³ íåáî â³äêðèëîñÿ, áà÷ó, ÿê çîð³

Êðóæàòü êðóã îáð³þ. ß ï³äêîðÿþñü öèì áîæèì îçíàêàì,

×èé áè òî ãîëîñ äî çáðî¿ íå êëèêàâ ìåíå”. Òàê ñêàçàâøè

² ïðèñòóïèâøè äî õâèëü, â³í ÷åðïàº âîäó ç ïîâåðõí³

É äîâãî áëàãàº áîã³â, äî íåáåñ ïîñèëàº îá³òè.

Îò âèñòóïàº âñå â³éñüêî â ïîõ³ä íà â³äêðèòîìó ïîë³;

Âåðøíèê³â ïîâíî, âèøèâàí³ øàòè, âñå çîëîòîì ñÿº.

Â ïåðøèõ çàãîíàõ Ìåññàï íà ÷îë³, à â îñòàíí³õ êåðóþòü

Þí³ Ò³ðð³äè, ³ Òóðí ïîñåðåäèí³, âîæäü, óñå áà÷èòü,

Çáðîÿ â ðóêàõ, ãîëîâîþ â³í âñ³õ ïåðåâèùóº. Íà÷å

Ãàíã, êîëè ñ³ì éîãî ñòðóìåí³â ðàçîì ç³ëëþòüñÿ â ñïîê³éíå

Òå÷³é ãëèáîêèõ ðóñëî, àáî Í³ë, ÿê ³ç íèâ â³í ñò³êàº

² çàâåðòàº ìàñí³ ñâî¿ âîäè ó ïëåñî øèðîêå.

Ðàïòîì ó ïîë³ ïîáà÷èëè çäàëåêó òåâêðè âåëèêó

Õìàðó, ùî ÷îðíîþ ìëîþ êëóáèëàñü, àæ ï³òüìà íàñòàëà.

Ïåðøèé Êà¿ê ³ç ïåðåäíüîãî íàñèïó ãîëîñíî êðèêíóâ:

“Ãåé, ãðîìàäÿíè, ÿêà öå ó ÷îðí³ì òóìàí³ íàâàëà

Ñóíå íà íàñ! Ìåðù³é æå çà çáðîþ áåð³òüñÿ çàë³çíó,

Âëàçüòå íà ìóðè, áî âîðîã âæå áëèçüêî, àãåé!” ²ç âåëèêèì

Ãàìîðîì òåâêðè äî êîæíî¿ êèíóëèñü áðàìè ³ øâèäêî

Ìóðè óñ³ çàéíÿëè. Òàê çâåë³â ¿ì Åíåé íà â³äõîä³,

Íàéðîçóìí³øèé êåðìàíè÷: êîëè á ïðèêëþ÷èëàñü áåç íüîãî

Çëàÿ ïðèãîäà ÿêàñü, ùîá íå ñì³ëè äî áîþ ðóøàòè

Â ïîëå, ðÿäè øèêóâàòè, íåõàé áåðåæóòü ëèøå òàá³ð,

Âàëîì õàé ìóð çàáåçïå÷àòü. Õî÷ ÷åñòü ¿õ ìàíèëà é çàâçÿòòÿ

666

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Áèòèñü ðóêîïàø, òà çã³äíî ç íàêàçîì ïî áàøòàõ çàñ³ëè,

Ïîçà÷èíÿâøè âñ³ áðàìè, é íà âîðîãà çáðîéíî ÷åêàëè.

Òóðí æå ïîì÷àâñÿ âïåðåä, îáãàíÿþ÷è ëàâè íåñï³øí³,

É âåðøíèê³â äâàäöÿòü ³ç íèì ïðèáóëè àæ äî ñàìîãî ì³ñòà.

Ê³íü-áî ôðàê³éñüêèé ï³ä íèì âèãðàº, âåñü ó ÿáëóêàõ á³ëèõ,

Íà çîëîòîìó øîëîì³ áàãðÿíèé êðàñóºòüñÿ ãðåá³íü.

“Õëîïö³, – ãóêíóâ â³í, – õòî ïåðøèé ç³ ìíîþ íà âîðîãà ãðÿíå?

Îñü âàì!” – ³ ñïèñà ñâîãî, ðîçìàõíóâøèñü, ìåòíóâ ó ïîâ³òðÿ:

Çíàê öå – äî áîþ! – ³ ãîðäî âëåò³â â³í íà ïîëå. Öåé çàêëèê

Âñ³ ï³äõîïèëè ³ ç îêëèêîì ãð³çíèì çà íèì ïîäàëèñÿ.

Äèâíî ¿ì òå, ùî áåíòåæèëèñü òåâêðè ³ â ïîëå íå âèéøëè,

Çáðîþ îá çáðîþ íå âäàðÿòü ç ìóæàìè, à òàá³ð áîðîíÿòü.

Çàíåïîêîºíèé, ¿çäèòü äîâêîëà êîíåì ³ øóêàº

Òóðí, ÷è íå çíàéäåòüñÿ äîñòóï äî ì³ñòà ÿêèéñü íåïîì³òíèé.

Òàê, ÿê ï³ä ïîâíó â³â÷àðíþ äåñü êðàäåòüñÿ âîâê ñåðåä áóð³

É ñåðåä äîùó ï³ä êîøàðîþ âèº ó ï³âí³÷ ãëèáîêó, –

Ï³ä ìàòåðÿìè ìåêå÷óòü ÿãíÿòà, à â³í, êðîâîæåðíèé,

Ãí³âîì ëþòóº íà íèõ, íåäîñÿæíèõ,– äðàòóº øàëåíèé

Ãîëîä éîãî, áî ãîðëÿíêà áåç êðîâ³ äàâíî ïåðåñîõëà, –

Òàê îò ó ëþò³ é ðóòóë çàïàëàâ, ÿê ïîáà÷èâ ò³ ìóðè

É òàá³ð, àæ á³ëü éîãî êîñò³ òâåðä³¿ ïî÷àâ ïðèï³êàòè.

ßê äîñòóïèòèñü – íå çíàº ³ ÿê éîìó ñõîâàíèõ òåâêð³â

Âèáèòè ç-ïîçà âàë³â ³ â ïîëå ïîãíàòè â³äêðèòå.

Ñïåðøó íà ôëîò íàïàäàº, ùî ç áîêó ï³ä òàáîðîì êðèâñÿ,

Ãðåáëÿìè áóâ çàãîðîäæåíèé âñþäè é ïðèòîêàìè ð³÷êè.

Çâå òîâàðèñòâî ñâîº ðîçøàë³ëå âîãîíü ï³äêëàäàòè,

É ñàì ³ç æàãîþ çàïàëåíó ñîñíó ó ðóêè õàïàº.

Ìèòòþ âñ³ êèíóëèñü ðàçîì (¿õ íàãëèòü ³ Òóðíà ïðèñóòí³ñòü),

Âñ³ þíàêè ñìîëîñêèïàìè äèìíèìè âìèòü çàïàñëèñÿ.

Âîãíèùà ãåòü ðîçõàïàëè; òð³ùèòü ãîëîâíÿ ñìîëÿíèñòà,

²ñêðàìè é ïîïåëîì ñèïëå Âóëêàí àæ äî ñàìîãî íåáà.

Ìóçè, ñêàæ³òü, õòî ç áîã³â â³äâåðíóâ òó â³ä òåâêð³â ïîæåæó

Ãð³çíó, â³ä ¿õ êîðàáë³â õòî âåëèêèé âîãîíü òîé â³äêèíóâ?

Äàâíÿ òî âñå äàâíèíà, òà ëóíàòèìå ñëàâà öÿ â³÷íî.

² ÿê íà ²ä³ ôð³ã³éñüê³é Åíåé ãîòóâàâ ñîá³ ñóäíà

É ëàäèâñü íà ìîðå ãëèáîêå ïóñòèòèñü, òî, êàæóòü, áîãèíÿ,

Áåðåê³íò³éñüêà ìàòè, Þï³òåðà öèìè ñëîâàìè

Ñòàëà ïðîñèòè: “Ì³é ñèíó, ïîäàé æå, ÷îãî ÿ áëàãàþ,

Ìàòè òâîÿ äîðîãà, áî òè íèí³ âîëîäàð Îë³ìïó.

Á³ð áóâ ñîñíîâèé ó ìåíå, â³ä äîâãèõ ðîê³â ìåí³ ëþáèé,

Ë³ñ íà âåðõ³â’ÿõ ãîðè, äå ïðèíîñèëè æåðòâè äëÿ ìåíå;

×îðí³ òàì ñîñíè ðîñëè ³ ñòîâáóð³â ïîâíî êëåíîâèõ.

Ðàäî ÿ ¿õ â³ääàëà þíàêîâ³ äàðäàíñüêîìó, ôëîòó

Â³í-áî íå ìàâ. À òåïåð, íåñïîê³éíó, ìåíå îãîðòàº

667

Публій Вергілій Марон

Ñòðàõ ³ òðèâîãà. Çâ³ëüíè æ òè ìåíå â³ä òðèâîãè ö³º¿,

Ñèëó ïîäàé ìàòåðèíñüêèì áëàãàííÿì, ùîá òàê ó÷èíèëîñü:

Õàé íå çäîëàþòü öèõ ñóäåí í³ ïðîéäåíèé øëÿõ, àí³ áóð³,

Õàé ïîìàãàº ¿ì òå, ùî âîíè â íàøèõ ãîðàõ çðîñòàëè”,

¯é â³äïîâ³â íà öå ñèí, îáåðòàþ÷èé çîð³ ó íåá³:

“Ìàòè, êóäè çàêëèêàºø òè äîëþ, ÷îãî äëÿ íèõ ïðîñèø?

ßê æå òî ìîæóòü ò³ ñóäíà, ùî ñìåðòíà ðóêà çìàéñòðóâàëà,

Äîëþ áåçñìåðòíó çäîáóòü? ×è íàïåâíî Åíåºâ³ âäàñòüñÿ

Øëÿõ öåé íåïåâíèé ïðî¿õàòü? ×è áîã ÿêèé ìàº íåáåñíèé

Âëàäó òàêó? Òà íåõàé: êîëè ñïîâíÿòü âîíè òå, ùî òðåáà,

É â ãàâàíÿõ ñòàíóòü àâçîíñüêèõ, ç óñ³õ ÿ, ùî õâèë³ óíèêíóòü

100

² çàâåçóòü äàðäàíö³â âîæäÿ íà ïîëÿ ëàâðåíò³éñüê³,

Ñìåðòíó ïîäîáó â³çüìó ³ çâåëþ íà áåçêðà¿õ ïðîñòîðàõ

Áóòè áîãèíÿìè ìîðÿ, ÿê Äîòî, Íåðåºâà äîíüêà,

×è Ãàëàòåÿ, ùî ï³íÿâå ìîðå ãðóäüìè ðîçñ³êàþòü”.

Ìîâèâ ³ ñâ³äêàìè õâèë³ çàêëèêàâ ñò³ã³éñüêîãî áðàòà,

É ÷îðíî¿ áåðåã áåçîäí³, é ñìîëó, ùî ó í³é çàêèïàº,

² â³ä êèâêà ãîëîâè éîãî íàâ³òü Îë³ìï çàòðóñèâñÿ.

Ñàìå ïðèéøîâ òîé îá³öÿíèé äåíü ³ íàñòàëà ãîäèíà,

Ïàðêàì íàëåæíà, ÿê Òóðíîâ³ êðèâäè ëèõ³ íàïóòèëè

Ìàò³ð â³ä ñóäåí ñâÿòèõ â³äâåðíóòè ìåðù³é ñìîëîñêèïè.

Ïåðåä î÷èìà óñ³ì çàñÿÿëî ñâ³òëî íåçíàíå,

Õìàðà âåëèêà, çäàâàëîñü, ³ç ñõîäó ïëèâëà ó ïîâ³òð³,

Ç íåþ éøëè é õîðè ³äàéñüê³. Ñòðàøíèé çàëóíàâ òîä³ ãîëîñ

Ç íåáà é ïðîéíÿâ äî êîñòåé â³í òðîÿíñüê³ ðÿäè ³ ðóòóëüñüê³:

“Òåâêðè, íå áèéòå òðèâîãó ³ íå áîðîí³òü ìî¿õ ñóäåí,

Çáðî¿ äî ðóê íå áåð³òü; áî Òóðíîâ³ øâèäøå âäàëîñÿ á

Ìîðå ñïàëèòè, í³æ ñîñíè ñâÿùåíí³. ²ä³òü æå, âè â³ëüí³,

Ìîðÿ áîãèí³, ³ä³òü ñîá³, òàê âàì íàêàçóº ìàòè”.

Ñóäíà â³ä áåðåãà ðàïòîì ñâî¿ â³äðèâàþòü ïðèïîíè,

É íà÷å äåëüô³íè, íîñàìè íèðíóâøè, ñàì³ ïîðèíàþòü

Â âîäó ìîðñüêó. Òîä³ – äèâî íåâèäàíå! – ñê³ëüêè òàì ñóäåí,

Ì³ääþ ïîêðèòèõ, ñòîÿëî ïðè áåðåç³, ñò³ëüêè ä³âî÷èõ

Ïîñòàòåé âèéøëî ç âîäè ³ âèïëèëî â ìîðå ñïîê³éíå.

Âñ³ îñòîâï³ëè ðóòóëè, áà íàâ³òü Ìåññàï ³çëÿêàâñÿ –

Êîí³ ñïîëîõàëèñü â íüîãî, ³ ãð³çíà ð³êà áóéíîõâèëà

Ñòðèìàëà á³ã ñâ³é, òîæ áîã Ò³áåð³í ïîâåðíóâñÿ â³ä ìîðÿ;

Ëèø íåâãàìîâíîãî Òóðíà íå çðàäèëà ìóæíÿ â³äâàãà,

Òèõ â³í çàïàëþº ñëîâîì, à òèõ ³ùå é ëàº ïðèòîìó:

“Äèâî öå á’º ïî òðîÿíöÿõ, Þï³òåð-áî â íèõ ïîðÿòóíîê

Âèðâàâ ³ç ðóê; í³ ðóòóë³â ìå÷à, í³ âîãíþ ¿ì ÷åêàòè

Íå äîâåäåòüñÿ, – ³ ìîðå äëÿ òåâêð³â óæå íåïðîõ³äíå;

Â íèõ ³ íà âòå÷ó íàä³¿ íåìà, ¿ì ï³âñâ³òó çàêðèòî –

Â íàøèõ ðóêàõ ñóõîä³ë ³ ùå òèñÿ÷³ çáðîéíîãî ëþäó

668

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Âñ³õ ³òàë³éñüêèõ ïëåìåí íàãîòîâ³. Ìåíå íå ëÿêàþòü

Íàâ³òü â³ùàííÿ áîã³â, õî÷ ³ õâàëÿòüñÿ íèìè ôð³ã³éö³.

Äîñèòü óæå äëÿ Âåíåðè é äëÿ äîë³ òîãî, ùî òðîÿíö³

Íà óðîæàéíèõ ïîëÿõ îïèíèëèñü àâçîíñüêèõ. ª â ìåíå

Ñâ³é çàïîâ³ò, ùîá çàë³çîì òå ïëåì’ÿ ðîçáèòè çëî÷èííå,

Ùî â³ä³áðàëî äðóæèíó. Öÿ êðèâäà íå ò³ëüêè Àòð³ä³â

Ñòð³ëà, é íå ò³ëüêè ì³êåíöÿì õàïàòèñÿ ìîæíà çà çáðîþ.

Äîñèòü îäèí ðàç çàãèíóòè! Äîñèòü áóëî íàãð³øèòè

Òèì óæå ñïåðøó, ùîá íå çíåíàâèä³òè òÿæêî æ³íî÷èé

Ð³ä âåñü. Âîíè, ìàáóòü, ìàþòü íàä³þ íà âàë öåé ì³æ íàìè

É ð³â, ùî çàäåðæèòü, òà öå ëèø ìàëåíüêà çàòðèìêà äëÿ ñìåðò³.

Ìàáóòü, òàêè âîíè áà÷èëè äîáðå, ÿê ìóðè òðîÿíñüê³,

Ùî çáóäóâàëè ¿õ ðóêè Íåïòóíà, â âîãí³ ðîçëåò³ëèñü?

Õòî, ïðîòå, ç íàñ, ìî¿ âèáðàí³ äðóç³, ãîòîâèé ðóáàòè

Ñòàëëþ öåé âàë ³ ç³ ìíîþ â öåé òàá³ð ëÿêëèâèé âñòóïèòè?

Çáðî¿ Âóëêàíà ìåí³ òóò íå òðåáà íà òåâêð³â, í³ òèñÿ÷

Ñóäåí. Íåõàé âñ³ åòðóñêè ñòàþòü, ÿê ñîþçíèêè, çàðàç,

150

Íå äîâåäåòüñÿ ëÿêàòèñü ¿ì íî÷³, ùîá ìè ïî-çëîä³éñüêè

Âèêðàëè ç õðàìó Ïàëëàä³é ñâÿòèé, ïåðåáèâøè ñòîðîæó

Çàìêó âèñîêîãî. Ìè íå ñõîâàºìîñü, õàé íå áîÿòüñÿ,

Â ê³íñüêîãî ÷åðåâà òåì³íü, à ÿâíî, ïðè äåííîìó ñâ³òë³

Ìóðè çàïàëèì âîãíåì. ß ¿ì äàì çðîçóì³òè, ùî ñïðàâà

Òóò íå ç äàíàéöÿìè é íå ç ïåëàñã³éñüêèì þíàöòâîì, ùî äåñÿòü

Ðîê³â ¿õ ñòðèìóâàâ Ãåêòîð. Êîëè óæå êðàùà ÷àñòèíà

Äíÿ ïðîìèíóëà, âåñåëîùàì ÷àñ, ùî ëèøèâñÿ, â³ääàâøè,

Ì’ÿçè, ãåðî¿, ñòàë³òü ³ ãîòóéòåñü äî áèòâè íàçàâòðà”.

Äàíî òèì ÷àñîì Ìåññàïó íàêàç – çàãîíè ñòîðîæ³

Ñòàâèòè â áðàìàõ ³ ìóðè äîâêîëà âîãíåì îòî÷èòè.

Äâ³÷³ ïî ñ³ì âèáèðàþòü ³ç âî¿â ðóòóëüñêèõ, ùî ìóðè

Â³éñüêîì îáëîæàòü; ïî ñòî þíàê³â âèñòóïàº çà êîæíèì,

Ãðèâè áàãðÿí³ íà ¿õí³õ øîëîìàõ ³ çîëîòîì ñÿþòü.

Âñ³ ðîçì³ñòèëèñü, ÷åðãóþòü ïîçì³ííî; ëÿãëè íà ìîð³æêó

² ïîïèâàþòü âèíî, ì³äÿí³ âèïîðîæíþþòü æáàíè.

Âîãíèùà ñâ³òÿòü ÿñêðàâî ³, ùîá íå çàñíóëè, âñÿ âàðòà

²ãðè çàâîäèòü.

Áà÷àòü óñå öå òðîÿíö³ ç âàë³â ³ òðèìàþòüñÿ çáðîéíî

Íà âèñîò³, íå áåç ñòðàõó çà áðàìàìè ñòåæàòü; ì³ñòêàìè

Ãðåáë³ ïåðåäí³ ñïîëó÷óþòü, ñòð³ëèâî çíîñÿòü; êåðóº

Íèìè Ìíåñòåé ³ çàâçÿòèé Ñåðåñò; íà ãîäèíó íåïåâíó

Áàòüêî Åíåé íàêàçàâ, ùîá íà ñåáå âîíè íàä þíàöòâîì

Ïðîâ³ä âçÿëè, ëàä äàâàëè âñüîìó. ² ïî ìóðàõ íàâêîëî

Ñòàëî âñå â³éñüêî, ÿê êîæíîìó æåðåá éîãî íåáåçïå÷íó

Âèçíà÷èâ ëàíêó ³ êîæåí îáîâ’ÿçêó ñâîãî ïèëüíóº.

Ñòîðîæåì áðàìè áóâ Í³ñ, ñèí Ã³ðòàêà, ïîì³æ âîÿêàìè

Íàéñì³ëèâ³øèé. Éîãî ÿê òîâàðèøà çáðî¿ ïîñëàëà

669

Публій Вергілій Марон

²äà ìèñëèâà Åíåºâ³; ñïðèòíèé â³í áóâ ³ç ñïèñàìè

É ëåãêèìè ñòð³ëàìè. Ïîðó÷ ³ç íèì ó ðÿäàõ Åâð³àë áóâ,

Äðóã éîãî; ïåâíå, çà íüîãî â Åíåºâ³ì â³éñüêó òðîÿíñüê³ì

Êðàùîãî ãîä³ é øóêàòü – ìîëîäèê, ùîéíî âóñ çàñ³âàâñÿ!

Ùèðà áóëà â íèõ ëþáîâ ³ îäíàêîâèé çàïàë äî áîþ;

Ðàçîì âîíè ³ ïðè áðàì³ îäí³é íà ñòîðîæ³ ñòîÿëè.

Í³ñ éîìó êàæå: “×è áîã ìåí³ â ñåðöå æàãó öþ çñèëàº,

Ì³é Åâð³àëå, ÷è áîãîì ñòàº íàì æàãó÷å áàæàííÿ?

Ðâåòüñÿ â³ääàâíà ì³é ðîçóì äî áîþ, àáî ùîá âåëèêå

Ùîñü äîâåðøèòè; íå ìîæó ñïîê³éíèì áåç ä³ëà ÿ áóòè.

Áà÷èø ðóòóë³â, ÿêà â íèõ óïåâíåí³ñòü â ä³ë³ ïî÷àò³ì.

Çð³äêà ëèø òë³þòü âîãí³, âñ³ ïîñíóëè, óñ³õ ïîäîëàëè

Ñîí ³ âèíî. Ò³ëüêè òèøà íàâêîëî. Ìåíå òè ïîñëóõàé,

Ùî ÿ çàìèñëèâ, ÿê³ â ìåíå íàì³ðè âèíèêëè â ñåðö³.

Âñ³ – ³ íàðîä, ³ áàòüêè – âèìàãàþòü ïîêëèêàòü Åíåÿ,

Ñëàòè äî íüîãî ìóæ³â, äîíåñòè éîìó çâ³ñòêó íàä³éíó.

ßê îá³öÿþòü òîá³ íàãîðîä, êîëè âñå öå çä³éñíèòè

(Ñàì âäîâîëüíþñÿ õâàëîþ çà ïîäâèã), òî òàì ï³ä ãîðáî÷êîì

Ìîæíà äîðîãó çíàéòè äî òâåðäèí³ ³ ñò³í Ïàëëàíòåÿ”.

Ñëàâè áàæàííÿ ïàëêå ïîòðÿñëî Åâð³àëîì òàê äóæå –

Àæ îá³ìë³â, ³ ìîâèòü â³í òàê äî ãàðÿ÷îãî äðóãà:

“Í³ñå, íåâæå òè â ñóïóòö³ íå â³çüìåø ìåíå â ö³é âåëèê³é

200

Ñïðàâ³? ßê ìîæó ïóñòèòü ÿ ñàìîãî òåáå â íåáåçïåêó?

Îõ, òà íå òàê ìåíå áàòüêî Îôåëò, ó áîÿõ ïîñèâ³ëèé,

Âèõîâàâ ùå çà àðã³éñüêèõ ñòðàõ³òü ³ òðîÿíñüêîãî ãîðÿ,

Çîâñ³ì íå òàê ÿ é ç òîáîþ ïîâ³âñü, êîëè ðàçîì ç Åíåºì

Âåëèêîäóøíèì ó öþ íåáåçïå÷íó ïîäàâñÿ ìàíäð³âêó.

ª òóò, º ñåðöå, ùî ñâ³ò çíåâàæàº ³ íàâ³òü ãîòîâå

Âëàñíèì æèòòÿì çàïëàòèòè çà ñëàâó, ÿêî¿ òè ïðàãíåø”.

Í³ñ æå íà òå: “Íå áîÿâñü ÿ ó öüîìó çà òåáå í³êîëè, –

Ãîä³ ïðî öå. Õàé çâèòÿæíèì òîá³ ìåíå âåðíå Þï³òåð

×è ÿêèé ³íøèé ç áîã³â, ùî ëàñêàâî íà öå ñïîãëÿäàº.

Àëå ÿêùî – âñå, ÿê áà÷èø, ó ö³é íåáåçïåö³ ìîæëèâå, –

×è òî ïðèãîäà, ÷è áîã âñå îáåðíå ìåí³ íà çàãèáåëü,

Õî÷ó, ùîá òè çàö³ë³â, – òîá³ ³ùå æèòè ãîäèòüñÿ.

Ò³ëüêè á îäáèâøè â áîþ ÷è çà ãðîø³ ìåíå â³äêóïèâøè,

Õòîñü áè ì³é ïðàõ ïîõîâàâ, à ÿê äîëÿ é òîãî íå äîçâîëèòü,

Õàé íåïðèñóòíüîìó ïîõîðîí ñïðàâèòü ³ ïàãîðá íàñèïëå.

Áîëþ òàêîãî çàâäàòü íå õîò³â áè ÿ íåí³ íåùàñí³é,

Áî ç ìàòåð³â ëèø îäíà âîíà çâàæèëàñü âñþäè, þíà÷å,

Éòè çà òîáîþ ³ â ìóðàõ Àöåñòè ì³öíèõ íå ëèøèëàñü”.

Òîé æå ó â³äïîâ³äü: “Ìàðí³ ïëåòåø òè äàðåìíî ïðè÷èíè,–

Íàì³ðó ÿ íå çì³íþ é â³äñòóïàòè â³ä íüîãî íå áóäó.

Øâèäøå ðóøàéìî”. Ñòîðîæó çáóäèâ, ³ âîíà ïåðåéìàº

Ñëóæáó ïî íèõ íà ö³é ëàíö³. Âîíè æ, ñâîº ì³ñöå ëèøèâøè,

Éäóòü, Åâð³àë âäâîõ ³ç Í³ñîì, ïàðîñòü öàðåâó øóêàòè.

670

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì