Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Íåîïòîëåìîâå öàðñòâî, í³ âîãíèùå, çíèùåíå â äîì³

²äîìåíåÿ, í³ ëîêð³â íà áåðåç³ Ë³â³¿. Íàâ³òü

Ñàì öàð ì³êåíñüêèé, âîëîäàð ìîãóòí³õ àõå¿â, çàãèíóâ

Çàðàç, ÿê ò³ëüêè âåðíóâñÿ, ç ðóê æ³íêè-ïîòâîðè, ÷èãàâ-áî

Àç³¿ âñå¿ çâèòÿæöÿ òàì ÷óæîëîæíèê. Äî ð³äíèõ

Â³âòàð³â çàçäð³ñòü áîã³â ³ ìåí³ íå äàëà ïîâåðíóòèñü,

Ìèëó äðóæèíó ³ ñâ³é Êàë³äîí ïîáà÷èòü ïðåêðàñíèé.

É äîñ³ ç’ÿâëÿþòüñÿ äèâà æàõëèâ³ – ëåòÿòü, ìîâ íà êðèëàõ,

Âòðà÷åí³ äðóç³ ³ ïòèöÿìè ïîíàä ð³÷êàìè øèðÿþòü

(Äðóçÿì ÿêà-áî òî êàðà æîðñòîêà!) ³ ñêåë³ ñêèãë³ííÿì

Æàë³áíèì ñïîâíþþòü. ß öüîãî ì³ã ñïîä³âàòèñü â³äòîä³,

ßê íà íåáåñí³ ò³ëà ó áåçãëóçä³ ñâîºìó çàë³çîì

Ñàì íàïàäàâ ³ ïîðàíèâ ïðàâèöþ Âåíåðè. Òîìó-òî

Íå íàìîâëÿéòå ìåíå äî òàêî¿ â³éíè; ï³ñëÿ çãóáè

Òðî¿ í³ÿêèõ áî¿â ³ç òåâêðàìè â ìåíå íå áóäå,

Áî ïàì’ÿòàþ ùå äàâí³ íåùàñòÿ, é öÿ çãàäêà íå ìèëà.

Ò³ ïîäàðóíêè, ùî ç ð³äíîãî êðàþ ñþäè ïðèíåñëè âè,

Âñ³ ïåðåäàéòå Åíåºâ³. Ìè îêî â îêî ñòîÿëè

Â ãð³çí³ì áîþ ³ ïîì³ðÿëè ñèëè. Ïîâ³ðòå òîìó âè,

Ùî ÿ äîñâ³ä÷èâñü, ÿê á’º ó ùèòè â³í, ç ÿêîþ ñòðàøíîþ

Ñèëîþ âèõðó â³í êèäàº ñïèñîì. Òàêèõ áè ùå äâîº

²äè çåìëÿ ïîðîäèëà ìóæ³â, òî ï³øîâ áè â³éíîþ

Ñàì íà ì³ñòà ³íàõ³éñüê³ äàðäàí, ³ ãðåêè ðèäàëè á,

Ñìóòêîì-áî äîëÿ á äëÿ íèõ îáåðíóëàñü. Áî ÿê ï³ä òâåðäèìè

Ìóðàìè Òðî¿ íå âñå áóëî ãëàäêî, òî öå ó÷èíèëà

Ìóæí³ñòü Åíåÿ ³ Ãåêòîðà, ùî çàòÿãëàñÿ òàê äóæå

Åëë³íñüêà òà ïåðåìîãà é ïðèéøëà íà äåñÿòîìó ðîö³.

Çíàí³ îáèäâà âîíè ³ ç â³äâàãè, ³ çáðîºþ ñëàâí³,

Öåé æå ñèëüí³øèé ïîáîæí³ñòþ. Îòæå, ñîþç óêëàäàéòå,

ßê ò³ëüêè ìîæíà, ³ çáðîéíî íå âàæòåñü âèõîäèòü íà çáðîþ”.

Â³äïîâ³äü ÷óºø öàðÿ òîãî òè, íàéìèë³øèé ì³é öàðþ,

² éîãî äóìêó ïî÷óâ òè ïðî öþ çàâ³ðþõó âîºííó”.

Ëåäâå ïîñëè öå ñêàçàëè, ÿê ç óñò íåñïîê³éíèõ àâçîíö³â

Ãîì³í ïðîéøîâ íåâèðàçíèé,– ÿê ñêåë³ çàäåðæàòü áóðõëèâ³

Âîäè, òàê â ãàò³ ãëèáîê³é êëåêî÷å, é ïðè ãðåáë³ ñóñ³äí³é

Áåðåã ãðèìèòü, á’þòü òî õâèë³ ãó÷í³. ßê ëèø òðîõè ñåðöÿ ¿õ

300

Óãàìóâàëèñü ³, âðåøò³, ïðèìîâêëè óñòà ¿õ òðèâîæí³,

Öàð ¿õ áîãàì ïîìîëèâñÿ, à ïîò³ì ç âèñîêîãî òðîíó

Òàê ïî÷èíàº: “Ëàòèíö³, âîë³â áè ÿ, é êðàùå áóëî á öå,

Ùîá ïðî íàéâèù³ äåðæàâí³ ä³ëà ìè ðàí³ø çãîâîðèëèñü,

Ùîá íå ñêëèêàòè íàðàäó â òîé ÷àñ, êîëè âîðîã ï³ä ì³ñòîì.

Ìè íåðîçâàæíî â³éíó âåäåìî, ãðîìàäÿíè, ³ç ðîäîì

Íåïåðåìîæíèõ áîã³â, ¿õ í³ÿê³ áî¿ íå æàõàþòü,

Íàâ³òü ïîáèò³ íå êèäàþòü çáðî¿ âîíè. ßêùî ìàëè

691

Публій Вергілій Марон

Âè ùå íàä³þ íà ïîì³÷ åòîëüñüêó, ïîêèíüòå ñüîãîäí³,

Êîæåí íàä³þ õàé ìàº â ñîá³, à ÿêà âîíà ìàðíà,

Êîæåí öå áà÷èòü. Êîëè óñå ³íøå çàãàëüíà ðó¿íà

Öÿ çðóéíóâàëà,– ïåðåä î÷èìà òî âàøèìè, âñå öå

Â âàñ ï³ä ðóêàìè. ß íå âèíóþ í³êîãî, áî ñê³ëüêè

Âä³ÿòè ìóæí³ñòü ìîãëà, ìè óñå òå çðîáèëè, íàðîä íàø

Áèâñÿ ùî ñèë ò³ëüêè ñòàëî. Òåïåð âàì ç’ÿñóþ íåÿñíå

² ðîçêàæó ê³ëüêîìà âàì ñëîâàìè,– ïîñëóõàéòå ïèëüíî:

ª â ìåíå ïîëå ñòàðå, ìåæóº âîíî ³ç ð³êîþ

Òóñüêîþ, àæ äî Ñ³êàí³â íà çàõ³ä ñÿãàº. Àâðóíêè

Ñ³þòü íà íüîìó é ðóòóëè ³ îðþòü ãîðáè êàìåíèñò³

Ïëóãîì, à äå íàéòâåðä³øà çåìëÿ, òàì ñòàäà âèïàñàþòü.

Ñìóãà òà âñÿ ³ ñîñíîâ³ íà ãîðàõ ë³ñè íåõàé áóäóòü

Ïðèÿçí³ äàðîì äëÿ òåâêð³â, ³ ð³âí³ çàêîíè ñîþçó

Óñòàíîâ³ìî, é äî âëàäè â äåðæàâ³ ¿õ òåæ äîïóñò³ìî.

Õàé òóò îñÿäóòü, ÿê ¿ì äî âïîäîáè, õàé ì³ñòî çáóäóþòü.

ßê çàáàæàþòü øóêàòè äåñü ³íøîãî êðàþ é íàðîäó

É ìîæóòü ïîêèíóòè êðàé íàø, òî äâàäöÿòü ¿ì ñóäåí çáóäóéìî

²ç ³òàë³éñüêîãî ë³ñó (ÿê á³ëüøå ¿ì òðåáà, òî é á³ëüøå);

Êîëî âîäè âñå ïîòð³áíå âæå º, õàé ñàì³ âèçíà÷àþòü,

Ñê³ëüêè é ÿê³ ìàþòü áóòè ö³ ñóäíà, ìè æ ì³äü ³ ïðèëàääÿ

Äàéìî ³ ðóêè ðîáî÷³. Êð³ì òîãî, ùîá ¿ì ïåðåäàòè

Öå íàøå ñëîâî ³ äðóæí³é ñîþç íàì ³ç íèìè óêëàñòè,

Ñîòíÿ ëàòèíñüêèõ ïîñë³â íåõàé ¿äå ³ç ðîäó çíà÷íîãî

Ç â³òòÿìè ìèðó â ðóêàõ, ³ íåõàé âîíè ùåäð³ äàðóíêè

Â³çüìóòü ç ñîáîþ – ³ çëîòà, é ñëîíîâî¿ êîñò³ òàëàíòè,

Öàðñüêèé òðîí ³ òðàáåþ – äåðæàâí³ êëåéíîäè. Âè ñï³ëüíó

Ðàäó òóò ðàäüòå, â òÿæê³é îö³é ñêðóò³ øóêàéòå ïîðàäè”.

Âñòàâ òîä³ Äðàíê, âîðîã Òóðíîâ³ äàâí³é, áî Òóðíîâà ñëàâà

Çàçäðîù³ â íüîãî áóäèëà ³ â î÷³ êîëîëà áîëþ÷å.

Çíàòíèé â³í áóâ áàãàò³é, òàêîæ íà ÿçèê â³í áóâ ãîñòðèé,

Ìåíøå ãàðÿ÷èé äî áîþ; ïîðîæí³ì íå áóâ â³í íà ðàä³

Áàëàêóíîì, çàòå æ ³ âèãàäíèêîì ñìóòè áóâ ñèëüíèì.

Ñëàâíå ïîõîäæåííÿ ìàòåð³ ð³ä éîãî ãîðäèì ðîáèëî,

Áàòüê³â íåÿñíèé áóâ ð³ä. Òîæ âñòàº ³ òàêèìè ñëîâàìè

Ãí³â â³í ðîç’ÿòðþº é ìíîæèòü: “Îõ, äîáðèé íàø öàðþ, òè ðàäèø

Ðå÷³ í³êîìó íå òàéí³, é áåç íàøèõ ï³äòâåðäæåíü, âñ³ ñêàæóòü,

Ùî ¿ì â³äîìî é ÷îãî âèìàãàòèìå ùàñòÿ íàðîäó, –

Ìîâèòè æ âãîëîñ íå ñì³þòü. Õàé â³ëüíî äîçâîëèòü ñêàçàòè

É ãîðä³ñòü â³äêèíå ñâîþ òîé, çà êîòðîãî âäà÷ó ïîãàíó

É ïðîâ³ä íåùàñíèé (ñêàæó, õî÷ ãðîçèâ áè ìå÷åì ìåí³ é ñìåðòþ)

Ñò³ëüêè óïàëî âæå ñëàâíèõ âîæä³â ³ âñå ì³ñòî ìè áà÷èì

350

Â ñìóòêó òÿæêîìó. À â³í íàïàäàº íà òàá³ð òðîÿíñüêèé,

Ñàì æå ò³êàòè ëàäåí, ò³ëüêè çáðîºþ íåáî ëÿêàº.

692

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Äàð æå îäèí äî äàð³â, ùî âåëèø òè ïîñëàòè äàðäàíöÿì,

Çâîëü ëèø îäèí ùå äîäàòè, íàø öàðþ íàéêðàùèé, – õàé â öüîìó

Òèñê àí³÷èé íå çäîëàº òåáå,– òè â³ääàé ñâîþ äîíþ

Ã³äíîìó çÿòåâ³, áàòüêó, äî øëþáó äîñòîéíîãî, é ìèð öåé

Â³÷íèì ñîþçîì ñêð³ïè. À êîëè íàì ³ ñåðöå, ³ ðîçóì

Ñòðàõ ïåðåä íèì îãîðòàº, ó íüîãî ñàìîãî ïðîñ³ìî

Ëàñêè, éîãî çàêëèíàéìî: õàé ïðàâî íàëåæíå öàðåâ³

² áàòüê³âùèí³ â³äñòóïèòü. ×îìó ãðîìàäÿí áåçòàëàííèõ

Ñò³ëüêè ðàç³â â íåáåçïåêó òàêó î÷åâèäíó øòîâõàòè?

Ç òåáå ö³ Ëàö³ÿ á³äè ïî÷àòîê âçÿëè, òè ïðè÷èíà

Âñ³õ ¿õ. Ðÿòóíêó íåìàº â â³éí³. Âñ³ áëàãàºìî, Òóðíå,

Ìèðó â³ä òåáå ³ ùå çàïîðóêè, ùî áóäå òðèâêèé â³í.

Ïåðøèé ÿ òîé, ùî òè âîðîãîì çâåø (íå ïåðå÷ó, çîâè òàê),

Äóæå áëàãàþ òåáå, òè íàä ð³äíèìè ìàé ìèëîñåðäÿ,

Ãîðä³ñòü ïîêèíü, â³ä³éäè, òè-áî ïðîãíàíèé. Ìè óæå äîñèòü

Áà÷èëè ñìåðò³, ñïóñòîøèëè íàøèõ ïîë³â ìè áàãàòî.

×è, êîëè ñëàâà òâîÿ òåáå êëè÷å, ÿê ìàºø â³äâàãó

Â ñåðö³ íàñò³ëüêè, ÿê òàê òåáå òÿãíå öå â³íî öàðåâå,

Çâàæñÿ, íà âîðîãà âèéäè, ñòàíü ãðóäè îá ãðóäè äî áîþ.

Âèäíî, ùîá ì³ã ³ç äî÷êîþ öàðåâîþ Òóðí îäðóæèòèñü,

Ìàºìî òðóïîì ïîëÿ çàñ³âàòè ìè, äóø³ í³ê÷åìí³,

Ùî íå çàïëà÷óòü ïî íàñ, íå ñõîðîíÿòü â ìîãèë³. ßê ñèëè

ª â òåáå òðîõè, ÿêùî ïî áàòüêàõ çàëèøèëîñü â³äâàãè,

Ãëÿíü òîìó â î÷³, õòî êëè÷å òåáå”.

Àæ çàãîð³âñÿ íà ìîâó öþ Òóðí íåâãàìîâíèé. Ç³òõíóâøè

Òÿæêî, ³ç äíà ñâîãî ñåðöÿ äîáóâ â³í ñëîâà ö³: “Ãåé, Äðàíêó,

Ñë³â íå áðàêóº òîá³, êîëè ðóê â³éíà ïîòðåáóº,

×è êîëè êëè÷óòü íà ðàäó ñòàðøèíó – ïðèõîäèø òè ïåðøèé.

Òà íåïîòð³áíî òóò çàëó íàðàä çàïîâíÿòè ñëîâàìè;

¯õ â òåáå äîñèòü, áî òóò òè â áåçïåö³, àæ ïîêè íàñ ä³ëÿòü

Ìóðè â³ä âîðîãà, ïîêè ðîâè íå íàïîâíèëèñü êðîâ’þ.

Îòæå, ãðèìè òóò ñëîâàìè, ÿê çàâæäè, ìåíå áîÿãóçîì,

Äðàíêó, çîâè, – êîëè ñò³ëüêè ïîêëàëà ðóêà òâîÿ òåâêð³â,

Ñò³ëüêè òðîôå¿â íà âñëàâëåíèõ íèìè ïîëÿõ çàëèøèâ òè!

Òå, ùî ó ñèë³ ÿâèòè õîðîáð³ñòü çàâçÿòà, òè ìîæåø

Ñïðîáóâàòü ñàì, âîðîã³â-áî äàëåêî íå òðåáà øóêàòè.

Íàø³ îáëîãîþ ìóðè âîíè çâ³äóñ³ëü îòî÷èëè. Éä³ìî æ íà íèõ!

Òè áî¿øñÿ? Íåâæå-òàêè çàâæäè ó òåáå

Íà ÿçèêó â³òðÿíîìó ëèøå áóäå Ìàðñ âîéîâíè÷èé

² ó ðóõëèâèõ íîãàõ?

Ïðîãíàíèé ÿ? Ïîãàí÷å, õòî ïðîãíàíèì çìîæå ïî ïðàâó

Çâàòè ìåíå, ÿê ïîáà÷èòü, ùî Ò³áð òðîÿíñüêîþ êðîâ’þ

Ï³íèòüñÿ é ð³ä âåñü Åâàíäðà ³ç êîðåíåì çíèùåíî é ñò³ëüêè

Çáðî¿ ç àðêàäö³â ³çíÿòî. Ìåíå íå òàêèì-áî ï³çíàëè

693

Публій Вергілій Марон

Á³ò³é ³ Ïàíäàð âåëèêèé, òà é ò³, ÿêèõ áåçë³÷ ïîñëàâ ÿ

Â Òàðòàð, çà äåíü íà âàëàõ ïåðåì³ãøè ³ ìóðàõ âîðîæèõ.

Íàì ïîðÿòóíêó íåìàº â â³éí³, – òàê äàðäàíöÿì, áåçóì÷å,

É âëàñí³é êèøåí³ ñï³âàé. ² íå ãàéñÿ, ïîøèðþé áåçìåæíèé

400

Ïîñòðàõ ³ ñèëó âèõâàëþé íàðîäó, ïîáèòîãî äâ³÷³,

Ñèëó æ ëàòèíñüêó ïðèíèæóé. Òðåìòÿòü óæå ïåðåä ôð³ã³éñüêèì

Â³éñüêîì êíÿç³ ì³ðì³äîíñüê³, Ò³ä³ä ³ Àõ³ëë ëàð³ññåéñüêèé;

Ð³÷êà Àâô³ä çàâåðíóëà â³ä Àäð³àòè÷íîãî ìîðÿ.

Íàâ³òü, ÿê êàæå â³í âàì, ùî í³áè ìîº¿ áî¿òüñÿ

Íàïàñò³, òî ïî-ìèñòåöüêè ñâîº ïðîòè ìåíå çëî÷èííå

Îáâèíóâà÷åííÿ öå ëèø çàãîñòðþº â³í ñâî¿ì ñòðàõîì.

Òè æ íå ëÿêàéñÿ! Òàêà, ÿê ó òåáå, äóøà íå çàãèíå

Â³ä îö³º¿ ïðàâèö³, õàé áóäå ç òîáîþ é â òâîºìó

Ñåðö³ ëèøèòüñÿ. Áàòüêó, çâåðòàþñü äî òåáå é ïðîøó ÿ

Îò÷èõ ïîðàä. ßê í³ÿêî¿ òè âæå íàä³¿ íà íàøå

Â³éñüêî ïîêëàñòè íå ìîæåø ³ íàøà íåâäà÷à ºäèíà

Çíèùèëà íàñ óæå çîâñ³ì, ÿêùî óæå á³ëüøå í³êîëè

Ùàñòÿ íå çì³íèòüñÿ íàøå, òî ìèðó áëàãàéìî ³ ðóêè

Íåì³÷í³ íàø³ äî íèõ ïðîñòÿãí³ìî. Õî÷ òîé ëèøå â ìåíå –

Ò³ëüêè, ùîá äîáëåñò³ âñ³ì íàì âåðíóëîñü õî÷ òðîõè ñòàðî¿! –

Òîé ëèø â ñâî¿õ ïî÷èíàííÿõ ùàñëèâèé ³ äóõîì âåëèêèé,

Õòî íàêëàäå ãîëîâîþ ³ çåìëþ ïî÷íå óæå ãðèçòè,

Í³æ íà òàêå ùîñü äèâèòèñÿ ìàâ áè. Îäíàê, ÿêùî íàøà

Ñèëà é þíàöòâî ùå ö³ë³ ³ éäóòü íà ï³äìîãó íàðîäè

Íàì ³ ì³ñòà ³òàë³éñüê³, é òðîÿíöÿì ¿õ ñëàâà êîøòóº

Êðîâ³ áàãàòî (é ó íèõ ñâî¿ òðóïè, é ïî íèõ ïðîëåò³ëà

Áóðÿ), òî ÷îì íà ïî÷àòêó ñàìîãî ãàíåáíî çäàºìîñü?

×îì ùå íå ãðàëà ñóðìà, à â íàñ ñåðöå õîëîíå? Áàãàòî

×àñ ³ ì³íëèâîãî â³êó òðóäè íàì íà êðàùå çì³íèëè.

Ïîïåðåì³ííî óæå ç áàãàòüîõ, ³ íå ðàç, ãëóçóâàëà

Ã³ðêî ç íàñ äîëÿ, òî çíîâ íà òðèâêèõ â³äíîâëÿëà îñíîâàõ.

Â ïîì³÷ íå ïðèéäóòü Åòîë íàì ³ Àðïè: Ìåññàï ç íàìè áóäå,

Ëèøèòüñÿ ç íàìè Òîëóìí³é ùàñëèâèé, çîñòàíóòüñÿ é ³íø³

Âñ³ ò³ âîæä³, ùî ¿õ ñò³ëüêè íàðîä³â ïîñëàëî, âåëèêà

Ñëàâà çóñòð³íå ³ òèõ, êîãî ìè ç³áðàëè â ëàòèíñüê³ì

Êðàþ ³ç ï³ëü Ëàâðåíò³éñüêèõ. ² ñëàâíà Êàì³ëëà ³ç âîëüñê³â

Ê³íí³ ïîëêè íàì âåäå òà ì³ääþ êâ³òó÷³ çàãîíè.

Ùî æ, êîëè òåâêðè ìåíå ëèø íà á³é âèêëèêàþòü, ³ âàì öå

Òåæ äî âïîäîáè, é îäèí ÿ ñòîþ íà çàâàä³ çàãàëüí³é

Ñïðàâ³,– òî ç ðóê öèõ çâèòÿãà ç â³äðàçîþ ùå íå ò³êàëà,

Òàê, ùîá òåïåð ïðè òàê³é âåëè÷åçí³é íàä³¿ â³ä ÷îãîñü

ß â³äìîâëÿâñÿ. Íà á³é ÿ â³äâàæóñÿ, õî÷ áè é Àõ³ëëà

Â³í ïåðåâèùèâ âåëèêîãî é çáðîþ õî÷ ìàâ áè â³í ð³âíó

Çáðî¿, ùî ðóêè Âóëêàíà êóâàëè. Ñêëàäàþ â îá³ò³

Âàì ñâîþ äóøó é Ëàòèíîâ³, òåñòþ, ÿ, Òóðí, ùî í³êîìó

694

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ç äàâí³õ ãåðî¿â â õîðîáðîñò³ íå óñòóïëþ ÿ. “Òåáå ëèø

Êëè÷å ñàìîãî äî áîþ Åíåé”: ÿ áàæàþ, ùîá êëèêàâ;

Äðàíê ³ ñìåðòþ íå çìèº ïðîâèíè, ÿê ãí³â º òóò áîæèé,

Ñëàâè òàêîæ íå çäîáóäå, ÿêùî òóò º ñëàâà ³ äîáëåñòü”.

Òàê-òî âîíè â ÷àñ íåïåâíèé äåðæàâè íà ðàä³ çìàãàëèñü.

Â³éñüêî òèì ÷àñîì Åíåé ³ç òàáîðó âèâ³â äî áîþ.

Àæ íàäá³ãàº äî öàðñüêîãî äîìó â³ñòóí, ³ âåëèêó

Â³í ñïðè÷èíèâ ìåòóøíþ ³ ñòðàõó íàãíàâ íà âñå ì³ñòî.

Áî ñïîâ³ñòèâ â³í, ùî ëàâàìè òåâêðè íàäõîäÿòü â³ä Ò³áðó,

450

Ç íèìè é ò³ððåíñüê³ ïîëêè âèñòóïàþòü íà ðàòíîìó ïîë³.

Ïåðåïîëîõ-áî óïàâ íà íàðîä, ³ ñåðöÿ ñõâèëþâàëèñü,

Ãí³âîì çàâçÿòèì âîíè ñïàëàõíóëè; â ãàðÿ÷ö³ é òðèâîç³

Çáðî¿ æàäàþòü, þíàöòâî ëèø “çáðî¿!” êðè÷èòü, òà ñòàð³ø³

Ñëüîçè êîâòàþòü ó ñìóòêó, àëå çâîë³êàþòü. À ãàëàñ

Ç ð³çíèõ ðîçá³æíèõ äóìîê, íàðîñòàþ÷è, íåáà ñÿãàº.

Òàê, íà÷å äåñü ó ãàþ ïîçë³òàëèñÿ çãðàÿìè ïòàõè,

Àáî íà ðèáîþ ïîâíèõ çàòîíàõ Ïàäóçè êóðëè÷å

Ëåáåä³â ñòàäî çàõðèïëèõ. “Òåïåð, ãðîìàäÿíè,– ïðîìîâèâ

Òóðí, óëîâèâøè õâèëèíó, – âè ðàäüòå, òóò ñèäÿ÷è, ðàäó

É ìèð âèõâàëÿéòå ñîá³, à â³éñüêî âîðîæå íåñòðèìíî

Ðèíå íà íàøó äåðæàâó”. Í³ ñëîâà íå âèìîâèâ á³ëüøå,

Øâèäêî ñõîïèâñÿ é ç âèñîêî¿ âèá³ã îñåë³. “Âîëóçå,–

Êðèêíóâ, – îçáðî¿òèñü âîëüñê³â çàãîíàì çâåëè ³ ðóòóë³â

Âèøèêóé â ëàâè. Âè æ ðàçîì, Ìåññàïå ³ Êîðàñå ç áðàòîì,

Ïîðîçñòàâëÿéòå ó ïîë³ øèðîêîìó çáðîéíó ê³ííîòó.

²íø³ ï³äõîäè äî ì³ñòà íåõàé óêð³ïëÿþòü ³ âåæ³

Ì³öíî îáñàäÿòü, à ðåøòà ó á³é, ÿê ñêàæó ÿ, çà ìíîþ”.

Çðàçó æ íà ìóðè óñ³ ïîäàëèñü ³ ïî ì³ñòó ðîçá³ãëèñü.

Çáîðè ³ äóìè âåëèê³ ñàì áàòüêî Ëàòèí çàëèøàº

² â³äêëàäàº ¿õ, öÿ-áî ïðèãîäà ñóìíà éîãî ç øëÿõó

Çáèëà. ² ñàì â³í ñåáå âèíóâàòèòü íàéá³ëüøå ó òîìó,

Ùî íå ïðèéíÿâ äîáðîâ³ëüíî äàðäàíöÿ Åíåÿ ³ çÿòÿ

Ì³ñòó íå äàâ. Ðîâè ïåðåä áðàìàìè ò³ âæå êîïàþòü,

²íø³ êàì³ííÿ ³ ïàë³ âåçóòü. Äî êðèâàâîãî áîþ

Çíàê äàº ãð³çíà ñóðìà. Óñ³ ìóðè â³íöåì îáñàäèëè

Õëîïö³ é æ³íîöòâî, áî êðàéíÿ ïîòðåáà óñ³õ çàêëèêàº.

Òóò æå é äî õðàìó Ïàëëàäè íà çàìîê âèñîêèé öàðèöÿ

²äå ç äàðàìè, à ç íåþ âåëèêà ãðîìàäà æ³íî÷à.

Ïîðó÷ ³ç íåþ Ëàâ³í³ÿ-ä³âà, îòà, ùî çà íå¿

Ñò³ëüêè íåùàñòÿ, ³ î÷³ ïðåêðàñí³ ñâî¿ îïóñòèëà.

Ñë³äîì ³äóòü ìàòåð³ ³ ñïîâíþþòü ëàäàíó äèìîì

Õðàì âåñü, ñòàþòü íà ïîðîç³ âèñîê³ì ³ òóæí³ áëàãàííÿ

Øëþòü äî áîãèí³: “Ìîãóòíÿ âëàäè÷èöå çáðîéíà, áîãèíå

Âîºí, Òð³òîí³º-ä³âî, ñâîºþ ðóêîþ ïðèáîðêàé

695

Публій Вергілій Марон

Çáðîþ ôð³ã³éöÿ-ãðàá³æíèêà, êèíü éîãî â ïîðîõ îáëè÷÷ÿì

² óìåðòâè ï³ä âèñîêèìè áðàìàìè íàøîãî ì³ñòà”.

Òóðí æå, âåñü ñïîâíåíèé ëþò³, äî áîþ â òîé ÷àñ ãîòóâàâñÿ:

Ïàíöèð íà ñåáå íàä³â ³ ç ÷åðâîíî¿ ì³ä³ ëóñêîþ

¯æèâñÿ ãð³çíî, ëèòêè â íàãîë³ííèêè ç çîëîòà çáðî¿â.

Íå îñëîíèâ ùå îáëè÷÷ÿ, òà âæå ïðè÷åïèâ â³í äî áîêó

Ìå÷ ñâ³é, ³, ñÿþ÷è çîëîòîì, á³ã ³ç âèñîêîãî çàìêó,

É ñåðöåì ðàä³â, ³ âáèâàâ âîðîã³â ó ñâî¿õ â³í íàä³ÿõ.

Íà÷å òîé ê³íü, ùî â³ä ÿñåë ç³ðâàâñÿ ç ïðèïîíó é ä³ñòàâñÿ,

Âðåøò³, íà âîëþ é, õàçÿ¿íîì ñòàâøè øèðîêîãî ïîëÿ,

Íà ïàñîâèùà á³æèòü, äå êîáèë òàáóíè âèïàñàþòü,

Àáî íà ð³÷êó çíàéîìó, äå çàâæäè ïðèâèê â³í êóïàòèñü,

Âèñîêî øèþ íåñå, ³ áðèêàº, é ³ðæå ó ñâîºìó

Áóéñòâ³, à ãðèâó ïî øè¿, ïî ãðóäÿõ â³òðåöü ðîçâ³âàº.

Òóò ïðîòè íüîãî ç çàãîíîì ³ç âîëüñê³â âèõîäèòü Êàì³ëëà.

500

Ñêî÷èëà ç ñâîãî êîíÿ êîëî ñàìî¿ áðàìè öàðèöÿ.

Ïîëê âåñü çà íåþ òå ñàìå â÷èíèâ – âñ³ ñòðèáíóëè íà çåìëþ

Ç êîíåé ñâî¿õ. ² êàæå âîíà: “ßêùî ìîæå ïî ïðàâó,

Òóðíå, â³äâàãà ñîá³ äîâ³ðÿòè, òî ÿ îá³öÿþ

Ïðîòè çàãîí³â Åíåÿ ³ ïðîòè ê³ííîòè ò³ððåíö³â

Ñòàòè äî áîþ ñàìà. Äîçâîëü ìåí³ ïåðø³é çàçíàòè

Âñ³õ íà ñîá³ íåáåçïåê áîéîâèõ, à òè é ï³õîòèíö³

Ñòàíüòå ï³ä ì³ñòîì ³ ìóð³â ïèëüíóéòå”. À Òóðí, óòîïèâøè

Î÷³ ó ãð³çíó öþ ä³â÷èíó, â â³äïîâ³äü òàê ïðîìîâëÿº:

“Ä³âî, ²òàë³¿ ñëàâî, ÿêó òîá³ äÿêó ïîâèíåí

Ñêëàñòè ÿ ñëîâîì ³ ä³ëîì? Òà íèí³, êîëè ñâî¿ì äóõîì

Òè âñå íà ñâ³ò³ äîëàºø, ä³ëè âæå é òðóäè âñ³ ç³ ìíîþ.

ßêùî ïðàâäèâ³ ÷óòêè ³ âèâ³äà÷³ â³ðíî äîíîñÿòü,

Âèñëàâ çëîñòèâèé Åíåé óïåðåä ëåãêîçáðîéíó ê³ííîòó,

Ùîá ÷àòóâàëà íà ïîë³, à ñàì ïî ñòð³ìêèõ, íåäîñòóïíèõ

Ïíåòüñÿ âåðõàõ ³ ï³äõîäèòü ï³ä ì³ñòî. Îñü òóò ïðèãîòóþ

Çàñ³äêó ÿ – íàä ñòð³ìêîþ ñòåæèíîþ â ë³ñ³ çàñÿäó

Ç â³éñüêîì â ÿðó, äå ç³éøëèñÿ äîðîãè, à òè òîä³ ñòð³íåø

Çáðîºþ â³éñüêî ò³ððåíñüêå. Ç òîáîþ òàêîæ ³ çàâçÿòèé

Áóäå Ìåññàï, ³ ëàòèíñüê³ çàãîíè, é ðÿäè ò³áóðòèíñüê³,

Ïðîâ³ä íàä íèìè âñ³ìà òè îá³éìåø”. Îñü òàê ïðîìîâëÿº

Â³í, ³ Ìåññàïà, é âîæä³â ñîþçíèõ òàêèìè æ ñëîâàìè

Êëè÷å äî áîþ, é íà âîðîãà ñàì âèðóøàº. Êðóòèé òàì

ßð º, ïðèäàòíèé íà çàñ³äêó é ï³äñòóï âîºííèé, îáàá³÷

Òåìíà ãóùàâèíà áåðåã óêðèëà; òóäè ïðîá³ãàº

Ñòåæêà âóçåíüêà, é âóçüê³ ëèø ³çâîðè òóäè äîñÿãàþòü, –

Äîñòóï òÿæêèé òóäè. Òóò, íàä öèì ÿðîì, íåìîâáè íà ÷àòàõ

Àæ íà âåðøå÷êó ñàìîìó ãîðè, º íåçíàíà ð³âíèíà –

Ñõîâè áåçïå÷í³, ÷è õî÷åø òè ñïðàâà, ÷è çë³âà âñòóïèòè

Â áèòâó, ÷è ñêåë³ âåëèê³ êîòèòü, ÿêùî ç ã³ð íàñòóïàòè.

696

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Þíèé ãåðîé íàø ñþäè ïî çíàéîìèõ äîðîãàõ ïîäàâñÿ

É ì³ñöå çàéíÿâ òå, ³ òóò â³í çàñ³â ó ë³ñàõ íåïðèâ³òíèõ.

Â íåá³ òèì ÷àñîì Ëàòîí³ÿ ïîäðóãó êëè÷å äî ñåáå,

Îï³þ áèñòðó, îäíó ³ç ä³â÷àò ñâîãî êîëà ñâÿòîãî,

É ñóìíî äî íå¿ òàêèìè ãîâîðèòü ñëîâàìè: “Ä³â÷èíî,

Îñü íà êðèâàâó â³éíó éäå Êàì³ëëà ³ ìàðíî íà ñåáå

Çáðîþ ìîþ îäÿãàº, äëÿ ìåíå ç óñ³õ íàéìèë³øà,

Íå â³äòåïåð-áî òàê í³æíî ¿¿ ïîëþáèëà Ä³àíà,

² íå â³äðàçó ëþáîâ ¿é ñîëîäêà çâîðóøèëà äóøó.

Â ÷àñ, êîëè ñèëîþ áóâ Ìåòàá ³ç äåðæàâè Ïð³âåðíà

Ïðîãíàíèé – áî çíåíàâèä³ëè ëþäè,– êîëè óò³êàâ â³í

Ç ì³ñòà ñòàðîãî, òî â ñ³÷³ âîºíí³é â äàëåêå âèãíàííÿ

Âèí³ñ â³í äîíüêó ìàëåíüêó ³ äàâ ¿é ³ì’ÿ ìàòåðèíñüêå,

Çëåãêà ëèøå ³ç Êàñì³ëëè çì³íèâøè éîãî íà Êàì³ëëó.

Òîæ, ïðèãîðíóâøè ¿¿ äî ãðóäåé, â³í áëóêàâ ïî âåðõ³â’ÿõ

² íåïðîõ³äíèõ ë³ñàõ. Àëå é òàì äîë³òàëè äî íüîãî

Ñòð³ëè æîðñòîê³ ³ âîëüñê³â âàòàãè éîãî íàñòèãàëè.

Òóò éîìó øëÿõ ïåðåòÿâ Àìàñåí â éîãî âòå÷³, ï³äíÿâøè

Ñï³íåí³ âîäè ñâî¿ äî âåðõà áåðåã³â, áî ïðîðâàëàñü

Çëèâà òàêà ç õìàðîëîìó. Â³í òóò ïåðåïðàâèòèñü õî÷å,

550

Òà çóïèíÿº éîãî íåìîâëÿòêî ³ îñòðàõ çà íüîãî.

Äîâãî ðîçäóìóâàâ â³í, ïîêè âèð³øèâ òàê ó÷èíèòè:

Âî¿í òðèìàâ öåé, äî ðå÷³, â ðóö³ ñâî¿é ñïèñ âåëè÷åçíèé;

Áóâ öå îñìàëåíèé ÷èñòî äóáîê ñóêóâàòèé, äî íüîãî

Â³í ïîñåðåäèí³ ñàìå ïðèâ’ÿçóº äîíþ, îïë³âøè

Ëèêîì ³ êîðêîì ë³ñíèì. Ñïèñ ðóêîþ â³í äóæîþ âàæèòü

² äî íåáåñ ïîñèëàº áëàãàííÿ: “Ëàñêàâà Ëàòîíñüêà

Ä³âî, îï³êî ë³ñ³â, ÿ, ñàì áàòüêî, ¿¿ íà ïîñëóãó

Ïåðåäàþ òîá³. Çáðîþ òâîþ óõîïèâøè, óïåðøå

Ïîìî÷³ ïðîñèòü âîíà â ö³é â³ä âîðîãà âòå÷³ ïîâ³òðÿì.

Ä³âî áîæèñòà, áëàãàþ, â³çüìè ñîá³ â äàð òå, ùî çàðàç

Ïåðåäàþ ÿ íåïåâíîìó â³òðîâ³”. Ìîâèâ öå é êèíóâ

Ñïèñ, ðîçìàõíóâøèñü ïëå÷åì. Â øóì³ âîä íà ñâèñòÿ÷îìó ñïèñ³

Ïîíàä ðâó÷êîþ ð³êîþ ëåòèòü á³äîëàøíà Êàì³ëëà.

Ìèòòþ Ìåòàá, ÿêîãî âæå áëèçüêî þðáà íàñòèãàëà,

Õâèëÿì ñåáå â³ääàº é âèõîïëþº ñïèñ ³ç ä³â÷àòêîì

²ç ìóðàâè, é ïåðåìîæíî â³í Òð³â³¿ äàð öåé ï³äíîñèòü.

Íå ïðèéíÿëî éîãî ì³ñòî í³ÿêå í³ â ìóðè, í³ â æèòëî, –

É ñàì â³í ³ç äèêîñò³ ðóê ñâî¿õ íå ïðîñòÿãíóâ áè í³êîëè;

Â ãîðàõ áåçëþäíèõ æèòòÿì ïàñòóõ³â óâåñü â³ê ñâ³é ïðîæèâ â³í.

Òóò, ì³æ òåðíîâèõ êóù³â ³ çâ³ðèíè, âèõîâóâàâ äîíþ –

Âñå ìîëîêîì ãîäóâàâ ¿¿, ùî ó êîáèëè ³ç ñòàäà

Ç âèìåí³ â í³æí³ óñòà ¿é äî¿â. À ñêîðî ëèø ïåðø³

Êðîêè ñòóïàòè äèòÿ ïî÷àëî, òî ðó÷êè ìàëåíüê³

697

Публій Вергілій Марон

Ñïèñîì â³í ãîñòðèì îçáðî¿â ³ ñòð³ëè, ³ ëóê ïåðåâ³ñèâ

×åðåç ïëå÷å ¿é, ìàëåíüê³é; ³ çàì³ñòü çëîòà â êîñ³, é çàì³ñòü

Äîâãî¿ ïàëëè, íà ò³ë³ çâèñàëà ó íå¿, íà ñïèí³,

Â³ä ãîëîâè ¿¿, øêóðà òèãðèö³. Âæå ðó÷êîþ âì³ëî

Êèäàëà ñòð³ëè äèòÿ÷³ é äîâêîëà ãîë³âêè êðóòèëà

Ïðàùó íà ðåìåí³ çâèò³ì; óæå é æóðàâëÿ óáèâàëà,

Ùî ïðèëåò³â ç-íàä Ñòð³ìîíó, ÷è á³ëîãî ëåáåäÿ ÷àñîì.

Âæå ìàòåð³â ç ì³ñò ò³ððåíñüêèõ áàãàòî áàæàëè äàðåìíî

Âçÿòè ¿¿ çà íåâ³ñòêó: Âîíà æ ëèø Ä³àíó òà çáðîþ

² íåïîðóøíó íåâèíí³ñòü ä³âî÷ó êîõàº. Áîäàé áè

Øàëîì â³éíè íå ïàëàëà í³êîëè âîíà ³ í³êîëè

Íå çàáàæàëà áîðîòèñü ³ç òåâêðàìè! Íèí³ îäíîþ,

Ïåâíî, ³ç ïîäðóã áóëà á ìî¿õ ìèëèõ. Òà ãîä³, ÿê äîëÿ

Òàê íàïîñ³ëàñü íà íå¿, òî çëèíü æå, î í³ìôî, ³ç íåáà

² çàâ³òàé äî ëàòèíñüêîãî êðàþ, äå áèòâó ñêîðáîòíó

Ï³ä íåùàñëèâîþ çâîäÿòü çîðåþ. Â³çüìè öå â³ä ìåíå,

Ç ñàãàéäàêà âèéìè ìñòèâó ñòð³ëó, íåõàé êðîâ’þ îáìèº

Ãð³õ ñâ³é ö³ºþ ñòð³ëîþ, õòî á òî íå áóâ, ÷è òðîÿíåöü,

×è ³òàë³ºöü, õòî ò³ëî ïîðàíèòè ñì³â áè ñâÿùåííå.

Ïîò³ì íåùàñíî¿ ïðàõ, ¿¿ çáðîþ, íå áîºì çäîáóòó,

Â õìàðó ñïîâèâøè, â³çüìó, ùîá ó ð³äí³é çåìë³ ïîõîâàòè”.

Ìîâèëà òàê, à òà, ïðîë³òàþ÷è ëåãêèì ïîâ³òðÿì,

Ç øóìîì ïîëèíóëà, é ÷îðíàÿ áóðÿ ¿¿ îãîðíóëà.

Â ÷àñ òîé òðîÿíñüêèé çàã³í âæå äî ìóð³â ï³äõîäèâ,

² âñ³ åòðóñüê³ âîæä³, ³ âåðøíèêè âñ³ éøëè ðÿäàìè,

Òóðìà çà òóðìîþ. Êîí³ ³ðæóòü íà øèðîêîìó ïîë³,

600

Â ÷âàë³ êîïèòàìè äçâîíÿòü, òóäè ³ ñþäè çàâåðòàþòü,

Ç â³æîê íàòÿãíóòèõ âèðâàòèñü õî÷óòü; à íèâè, äå ãëÿíåø,

¯æàòüñÿ â³ñòðÿìè ðàòèù çàë³çíèõ, àæ â íåáî éäå ñÿéâî.

Â ïîëå âèõîäÿòü íà ïðþ ç âîðîãàìè Ìåññàï ³ ëàòèíö³

Áèñòð³, ³ áðàò éîãî Êîðàñ, ³ âî¿íñòâî ä³âè Êàì³ëëè,

Çáðîþ âïåðåä âèñòàâëÿþòü, íàïðóæèâøè äóæ³ ïðàâèö³,

Â³ñòðÿìè ãð³çíî ðîçìàõóþòü, âñå ãàðÿ÷³ø³ ëóíàþòü

Êðèêè ìóæ³â, ùî áèòèñÿ âèéøëè, ³ êîíåé ³ðæàííÿ.

À ÿê çàãîíè íàáëèçèëèñü, ùîá äîë³òàëà ¿õ çáðîÿ,

Ñòðèìàëèñü òðîõè îáèäâà ðÿäè. Òîä³ ðàïòîì ç³ðâàëèñü

Ç êðèêîì, ³ êîíÿì øàë³þ÷èì ùå ï³ääàþòü çàïîâçÿòòÿ.

²çâ³äóñ³ëü âèêèäàþòü ñïèñè, ³ òàê ãóñòî, íåíà÷å

Ñí³ã ïîâàëèâ, àæ õìàðîþ íåáî çàêðèëè. Íàéïåðø³

Çì³ðÿëèñü â áèòâ³ ñïèñàìè Ò³ððåí ³ç ïàëêèì Àêîíòåºì, –

Ç ãóêîì âåëèêèì çàãèáåëü íåñóòü îäèí îäíîìó êîí³

Ãðóäè ãðóäüìè ðîçòðîùèëè. Ç ñ³äëà Àêîíòåé âèë³òàº

Òàê, ìîâáè ãðîìîì óáèòèé, àáî ÿêáè ç ïðàù³ õòî ñòðåëüíóâ;

Ãðèìíóâ äàëåêî, é äóøà ó ïîâ³òð³ ðîçòàëà. Â³äðàçó

698

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ëàâè ñõèòíóëèñü, ò³êàþòü ëàòèíö³, ùèòè îáåðòàþòü,

Êîíåé äî ì³ñòà æåíóòü. Òðîÿíö³ ¿õ ãîíÿòü, ³ ïåðøèé

Òóðìè Àç³ëàñ âåäå. Âæå äî áðàì íàáëèæàëèñü, ÿê çíîâó

Êðèê ï³äí³ìàþòü ëàòèíö³, ³ êîí³ ñëóõíÿí³ çâåðòàþòü.

Ö³ óò³êàþòü òåïåð, îñëàáëåí³ â³æêè ïóñòèâøè,

Òàê, íà÷å õâèë³ ì³íëèâ³, ùî ç ãëèáó ìîðñüêîãî íàðèíóòü

² ïî çåìë³ ðîç³ëëþòüñÿ é âîäà ïîíàä ñêåë³ ñÿãàº,

Ï³íÿòüñÿ é âåñü çàëèâàþòü íàéäàëüøèé ï³ñîê ïðèáåðåæíèé;

Ïîò³ì íàçàä âîíè êîòÿòüñÿ é çíîâó, êèïó÷³, ³ç øóìîì

Ç ñêåëü îïàäàþòü ³, áåðåã ñëèçüêèé çàëèøèâøè, ñïëèâàþòü.

Äâ³÷³ åòðóñêè â³äâàæí³ ãîíèëè ðóòóë³â ï³ä ìóðè,

Äâ³÷³ ò³êàëè â³äáèò³, íàçàä îãëÿäàëèñü ³ ñïèíè

Â³ä âîðîã³â çàñëîíÿëè ùèòàìè. Êîëè óæå âòðåòº

Á³é ïî÷àëè, òî ç÷åïèëèñÿ ö³ëèìè ëàâàìè é ñòàëè

Ìóæ ïðîòè ìóæà,– ç÷èíèëàñÿ ñ³÷à, é ïîðàíåíèõ çîéêè

Ìíîæèëèñü, òðóïè ³ çáðîÿ â êðèâàâèõ ïîòîêàõ ñïëèâàëè,

Ïåðåì³øàëèñü ³ç ëþäñüêèìè òðóïàìè ãèíó÷³ êîí³.

Á³é ðîçãîðÿâñÿ. Íå çâàæèâñü, ïðîòå, Îðñ³ëîõ íà ñàìîãî

Ðåìóëà çáëèçüêà íàïàñòè, òîæ êèäàº ñïèñ ó êîíÿ â³í –

Â³ñòðÿ ï³ä âóõîì çàñòðÿãëî. Ç óäàðó öüîãî àæ øàë³º

Çâ³ð ãó÷íîíîãèé, ³ äèáà ñòàº, ³, íå ñòåðï³âøè áîëþ,

Ãðóäè ï³äíîñèòü, êîïèòàìè âèñîêî á’º ó ïîâ³òð³.

Ñêèíåíèé âî¿í ñêîòèâñÿ íà çåìëþ. Êàò³ëë æå ²îëëà

É ñèëüíîãî äóõîì ³ ò³ëîì Ãåðì³í³ÿ çáðîéíîãî âàëèòü,

Ãîëå ÷îëî â íüîãî é êó÷åð³ ñâ³òë³ ñïàäàþòü íà ãîë³

Ïëå÷³, ³ âåñü â³í äëÿ çáðî¿ â³äêðèòèé, òà ðàí íå áî¿òüñÿ.

Ãîñòðèé ó ïëå÷³ ìîãóòí³ óï’ÿâñü éîìó ñïèñ, çàòðåìò³âøè,

É â³ñòðÿì ïðîéíÿòèé ìóæ ³ç³ãíóâñÿ óäâîº â³ä áîëþ.

×îðíà ñòðóìóº ïîòîêàìè êðîâ, ³ òðóïè çàë³çîì

Ìíîæàòü á³éö³ ³ ñìåðò³ ïðåêðàñíî¿ â ðàíàõ øóêàþòü.

Â ö³é êðèâàâ³é ð³çí³ àìàçîíêà Êàì³ëëà ãóëÿº

Ç ñàãàéäàêîì íà ïëå÷àõ, ãðóäü îäíó ëèø â³äêðèâøè äî áîþ.

650

Òî âîíà ãóñòî ç ðóêè ïîñ³âàº ãíó÷êèìè ñïèñàìè,

Òî äâîºñ³÷íèì çàë³çîì â ïðàâèö³ ìàõàº íåâòîìíî;

Ëóê çîëîòèé ³ Ä³àíèí³ ñòð³ëè áðÿæ÷àòü ¿é íà ïëå÷àõ.

À â³äñòóïèòü ¿é äîâîäèòüñÿ ÷àñîì, ñâ³é ëóê îáåðòàº

É ñòð³ëè ïóñêàº äçâ³íê³. Äîá³ðí³ º ïîäðóãè ç íåþ –

Ä³âà Ëàð³íà, ³ Òóëëà, é Òàðïåÿ, ùî ì³äíó ñîêèðó

Ãð³çíî ï³äíîñèòü, – óñ³ ³òàë³éêè. Çàáðàëà äî ñåáå

¯õ áîæåñòâåííà Êàì³ëëà â ñâ³é ïî÷åò, â â³éí³ ³ ó ìèð³

Äîáðèõ ñâî¿õ ïîì³÷íèöü. Ôðàê³éñüê³ îòàê àìàçîíêè

Êðåøóòü êîïèòàìè ë³ä ð³êè Òåðìîäîíòó é âîþþòü

Â çáðî¿ ñòîêîë³ðí³é ÷è â òîâàðèñòâ³ âîíè ²ïïîë³òè,

×è ÿê äîäîìó âåðòàºòüñÿ Ìàðñîâà Ïåíòåñ³ëåÿ

699

Публій Вергілій Марон

Âîçîì âîºííèì, êðóã íå¿ æ âåëèêà ãðîìàäà æ³íî÷à,

Ãîéêàþòü â äèêîìó øàë³ é îïóêëèìè äçâîíÿòü ùèòàìè.

Ä³âî æîðñòîêà, êîãî òè íàéïåðøå, êîãî íàîñòàíêó

Ñïèñîì óáèëà? Ò³ë ñê³ëüêè âìèðàþ÷èõ êèíóëà äîë³?

Êë³ò³ÿ ñèíó Åâíåºâ³ çðàçó, ÿê ëèø íàãîäèâñÿ,

Äîâãèì ñïèñîì ÿëèíîâèì òè ãðóäè ì³öí³ ïðîêîëîëà.

Ãèíå â³í, êðîâ³ ïîòîêè ñïëèâàþòü ³ç íüîãî, êðèâàâó

Çåìëþ êóñàº, âìèðàþ÷è, é êðóòèòüñÿ, ðàíó îáíÿâøè.

Ïîò³ì ³ Ë³ðà, é Ïàãàñà. Îäíîãî, ÿê ìàâ â³í ñõîïèòè

Âáèòîãî â³æêè êîíÿ, ùî ïàäàâ ï³ä íèì, à äðóãîãî,

ßê éîìó â ïîì³÷ ïðàâèöþ ïðîñòÿã áåçîðóæíó, – îáèäâà

Ñòð³ìãîëîâ âïàëè. Äî íèõ äîäàëà ²ïïîòàäà Àìàñòðà;

Çäàëåêà ñïèñ çàãàíÿº â Òåðåÿ, ïî í³ì â Ãàðïàë³êà,

² Äåìîôîîíòà, ³ Õðîìà; à ñê³ëüêè ñïèñ³â òèõ ïóñòèëà

Ä³âà ³ç ðóê – ñò³ëüêè âïàëî ôð³ã³éñüêèõ ìóæ³â. Íàä’¿æäæàº

Çäàëåêà òàêîæ Îðí³ò, íà ÿï³ãñüê³ì êîí³, ó íåçíàí³é

Çáðî¿, ëîâåöü. Íà ïëå÷àõ ç áèêà êðóòîðîãîãî øêóðà;

Ãîëîâó âîâ÷à ïàùåêà âêðèâàº âåëèêà, ç çóáàìè

Á³ëèìè, ç ìîðäîþ ðàçîì, â ðóêàõ éîãî ïðîñòà äóáèíà.

Ñàì ïîñåðåäèí³ â³éñüêà ³äå, é â³ä óñ³õ â³í íà ö³ëó

Ãîëîâó âèùèé. Éîãî íàçäîãíàâøè (çðîáèòü öå íå âàæêî,

Â ÷àñ, êîëè ö³ëèé çàã³í óò³êàº), ñïèñîì ïðîøèâàº

É òàê éîìó çë³ñíî ãîâîðèòü: “Òè äóìàâ, ò³ððåíå, ùî â ë³ñ³

Çà çâ³ðèíîþ ãàñàºø? Ïðèéøëà òåïåð õâèëÿ, ùî ìîæíà

Âàø³ õâàëüáè âêîðîòèòè óæå íàâ³òü çáðîºþ æ³íêè.

Òà ïîíåñåø òè äî áàòüê³âñüêèõ ò³íåé ïðèíàéìí³ òó ñëàâó,

Ùî òè â³ä çáðî¿ Êàì³ëëè óïàâ”. É Îðñ³ëîõà, ùå é Áóòà,

Âåëåòí³â äâîõ, òóò æå âáèëà òåâêð³éñüêèõ; ç íèõ Áóòà ïðîáèëà

Ñïèñîì, ÿê â³í îäâåðíóâñÿ, ì³æ ïàíöèðåì ³ ì³æ øîëîìîì,

Äå ïðîçèðàº øèÿ, êîëè â³í ñ³äàº, é äå çë³âà

Ùèò ÷åðåç ðàì’ÿ ñïóñêàºòüñÿ. À Îðñ³ëîõà âáèâàº

Ï³äñòóïîì: í³áè ò³êàº â³ä íüîãî é êðóã ñåáå îáâîäèòü

Êîëîì âåëèêèì, à ïîò³ì ç ñåðåäèíè êîëà íà íüîãî

Ðàïòîì ñàìà íàïàäàº é, ï³äâ³âøèñü â ñ³äë³ ìèìîâîë³,

Äóæó ñîêèðó ñâîþ ³ êð³çü ïàíöèð ì³öíèé, ³ êð³çü êîñò³

Â íüîãî âãàíÿº, äàðìà ùî òîé ïðîñèòüñÿ é ðåâíî áëàãàº, –

Á’º ìíîãîêðàòíî, àæ ìîçîê ãàðÿ÷èé ïëèâå ïî îáëè÷÷³.

Òóò ïîïàäàºòüñÿ ¿é ³ ñèí Àâíà, ãåðîé àïåíí³íñüêèé,

700

Ùî çóïèíèâñü ïåðåä íåþ â³ä ñòðàõó; öå áóâ íå îñòàíí³é

Ç-ïîì³æ ë³ãóð³â, ùî õèòð³ñòþ âì³â ðÿòóâàòèñü, ÿêáè ëèø

Äîëÿ éîìó äîçâîëÿëà. Â³í áà÷èòü: í³ÿêèì âæå ÷èíîì

Ç áîþ íå âèéäå ³ íàïàä öàðèö³ ñòð³ìêèé íå â³äâåðíå,

Â ï³äñòóïè é õèòðîù³ âäàâñÿ ³ òàê ¿é ïî÷àâ ãîâîðèòè:

“Ùî öå, æ³íêî, ìåí³ çà ãåðîéñòâî, ÿê â äîáëåñò³ ê³íñüê³é

700

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì