Матэрыялы III Міжнар. кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў
дыялогу цывілізацый» (Мінск, 21–25 мая, 4–7 снеж. 2000 г.). - Мн.:
Беларускі кнігазбор, 2001. - 308 с. - (Беларусіка = Albaruthenica;
Кн. 19).
У зборнік ўвайшлі матэрыялы, якія прагучалі на III Міжнародным
кангрэсе беларусістаў і былі прысвечаныя ўзаемадзеянню беларускай
культуры з іншымі культурамі ў галіне мовы і мовазнаўства.
Матэрыялы ў зборніку можна ўмоўна падзяліць на некалькі частак.
Немалаважнае месца займае даследаванне станаўлення беларускай мовы.
Перыяд, калі гэта адбывалася, першая сусветная вайна. Адсюль цалкам
прасочваюцца шчыльныя стасункі з іншымі культурамі, мовамі, вялікая
колькасць якіх на тэрыторыі Беларусі стварыла працэс
узаемапранікнення культур і моваў. Наступную частку зборніка
прадстаўляюць матэрыялы даследаванняў сучаснага перыяду. Аўтары
разглядаюць перашкоды і праблемы на шляху нацыянальнага адраджэння.
Трэцяя частка паведамляе пра новыя праекты, якія вядуцца
даследчыкамі-мовазнаўцамі ў галіне перакладаў, стварэнне новых
слоўнікаў, спосабы выкарыстання навінак у мове.
Змест:
Ад рэдактара Ад гісторыі да сучаснасці
Станіслаў Рудовіч (Мінск). Пашырэнне сацыяльных функцый беларускай мовы ў абставінах Першай сусветнай вайны: гістарычны вопыт, урокі для нашчадкаў
Аліцыя Барута-Садкоўскі (Седар-Фэлс, ЗША). Праблемы беларускай марфалогіі ў 20-х гадах: віленскі, мінскі і гродзенскі моўныя варыянты
Уладзімір Куліковіч (Мінск). Погляды У. Дубоўкi на асновы канструявання ўніверсальнай графічнай сістэмы
Ларыса Пісарэк (Вроцлаў, Польшча). Беларускія лексікаграфічныя выданнi 20-х гадоў як крыніца ведаў пра моўную дзейнасць чалавека
Дзмітрый Паўлавец (Гомель, Беларусь). Нацыянальныя вытокі беларускай тэрміналогіі Валерий Чекмонас (Вильнюс). Из истории формирования белорусских говоров
Вера Астрэйка (Мінск). Заходняя і ўсходняя дыялектныя зоны беларускай мовы
Michał Sajewicz (Lublin, Polska). Dewerbalne osobowe nomina subiecti w nadnarwiańskich gwarach białoruskich Białostocczyzny
Марына Ісачанкава (Мінск). Метабалізм семантыкі некаторых традыцыйных беларускіх хранонімаў
Галіна Малажай (Брэст, Беларусь). Беларускае дыялектнае слова ў мастацкім кантэксце
Ганна Мезенка (Віцебск, Беларусь). Віцебскія прозвішчныя тыпы XII–XIX стст. у славянскім кантэксце
Алла Свашенко (Харьков, Украина). К вопросу о «тёмных» белорусских антропонимах Кантакты, кантрасты і паралелі
Лайош Сёке (Эгер, Венгрия). Белорусская, украинская и русская редакции церковнославянского языка в Венгрии в XVIII веке
Маргарита Жуйкова (Луцьк, Україна). Деякі архаїзми білоруських та українських говірок у слов’янському контексті
Андраш Золтан (Будапешт). Слова венгерского происхождения в белорусском языке: Книжные заимствования эпохи Стефана Батория
Алесь Жлутка (Мінск). Літва ў Олтэніі (Румынія) XIII ст.: да праблемы этымалогіі назвы
Аляксандра Станкевіч (Гомель, Беларусь). Мова і соцыум: гісторыя слоў у гісторыі народа
Аляксандр Скапненка (Кіеў). Кадыфікацыйныя тэндэнцыі ў беларускай і ўкраінскай літаратурных мовах XX ст.: тыпалогія і спецыфіка
Генадзь Цыхун (Мінск). Да беларуска-славенскіх дачыненняў (гістарычна-моўная праблематыка)
Лариса Павленко (Луцьк, Україна). Конотативні характеристики похідних номінацій осіб в українських і білоруських народних піснях
Генадзь Арцямёнак (Віцебск, Беларусь). Беларуска-польскае лексічнае ўзаемадзеянне на сучасным этапе
Аляксандр Кіклевіч (Мінск). Польска-беларускі супастаўляльны сінтаксіс: актуальны стан, праблемы, перспектывы
Святлана Іванова (Магілёў, Беларусь). Наколькі блізкія блізкароднасныя мовы (Граматычны кантраст паміж беларускай і рускай мовамі) Тэндэнцыі і перспектывы
Ніна Мячкоўская (Мінск). Сацыялінгвістычны погляд на чыннікі, тармазы і прыярытэты нацыянальнага адраджэння
Сяргей Запрудскі (Мінск), Багдан Ажнюк (Кіеў), Генадзь Лаўжаль (Мінск). Суб’ектыўная этнамоўная жыццёвасць і ідэнтычнасць: беларуска-ўкраінскае вымярэнне
Курт Вулхайзер (Осцін, ЗША). Сацыялінгвістычныя аспекты дывергентнага развіцця беларускіх гаворак сучаснага польска-беларускага пагранічча
Вераніка Курцова (Мінск). «Моўная гаспадарка» — лінгвістычнае паняцце або моўны выраз?
Наталля Старжынская (Мінск). Асаблівасці руска-беларускага дзвюхмоўя ў дашкольнікаў
Жан Пьер Жанто (Париж). Статистический способ изучения социолингвистической ситуации в г. Минске
Пётра Садоўскі (Мінск). Інавацыі 90-х гадоў у мове беларускіх недзяржаўных выданняў
Albert Bartoszewicz (Olsztyn – Poznaс, Polska). O języku białoruskim w świetle obecnie nasilających się procesów konwergencyjnych
Уладзімір Анічэнка (Гомель, Беларусь). Сучасная беларуская мова і перспектывы яе развіцця
Алег Трусаў (Мінск). Месца і роля рускай мовы ў грамадскім жыцці Беларусі Агляды, праекты, паведамленні
Лілія Выгонная, Людміла Ліхадзіеўская, Лілія Сянчук (Мінск). Праблемы стварэння фанетычнага фонду сучаснай беларускай мовы
Валянціна Русак (Мінск). Беларуская марфаналогія ва ўсходнеславянскім кантэксце: Значэнне марфаналогіі ў выяўленні спецыфікі беларускай літаратурнай мовы
Рыгор Піўтарак (Кіеў). Першы перакладны беларуска-ўкраінскі слоўнік (канцэпцыя і прынцыпы ўкладання)
Мірдза Абала (Рыга). Пачатак працы над беларуска-латышскім і латышска-беларускім слоўнікамі
Кацярына Любецкая (Мінск). Да пытання пра беларуска-нямецкую і нямецка-беларускую лексікаграфічную традыцыю
Вікторыя Ляшук (Мінск). Беларуска-славацкія моўна-культурныя сувязі
Васіль Старычонак (Мінск). Першы слоўнік метафар беларускай мовы: прынцыпы ўкладання
Любоў Кунцэвіч (Мінск). Аб даследаванні беларускай народнай наменклатуры
Мікола Аляхновіч (Брэст, Беларусь). Лінгвакультуралагічны змест беларускай фразеалогіі
Яўген Іваноў (Магілёў, Беларусь). Нацыянальна-культурная семантыка беларускай мовы як аб’ект лінгвакраіназнаўства (пры вывучэнні беларускай мовы як замежнай і як другой ва ўмовах блізкароднаснага руска-беларускага білінгвізму)
Міхал Кандрацюк (Беласток, Польшча). Даследаванне беларускай анамастыкі на тэрыторыі паўночна-ўсходняй Польшчы
Bazyli Tichoniuk (Zielona Gуra, Polska). Kilka uwag do sposobu zapisywania łacinką toponimów białoruskich we współczesnej kartografii białoruskiej Коратка пра аўтараў
Ад рэдактара Ад гісторыі да сучаснасці
Станіслаў Рудовіч (Мінск). Пашырэнне сацыяльных функцый беларускай мовы ў абставінах Першай сусветнай вайны: гістарычны вопыт, урокі для нашчадкаў
Аліцыя Барута-Садкоўскі (Седар-Фэлс, ЗША). Праблемы беларускай марфалогіі ў 20-х гадах: віленскі, мінскі і гродзенскі моўныя варыянты
Уладзімір Куліковіч (Мінск). Погляды У. Дубоўкi на асновы канструявання ўніверсальнай графічнай сістэмы
Ларыса Пісарэк (Вроцлаў, Польшча). Беларускія лексікаграфічныя выданнi 20-х гадоў як крыніца ведаў пра моўную дзейнасць чалавека
Дзмітрый Паўлавец (Гомель, Беларусь). Нацыянальныя вытокі беларускай тэрміналогіі Валерий Чекмонас (Вильнюс). Из истории формирования белорусских говоров
Вера Астрэйка (Мінск). Заходняя і ўсходняя дыялектныя зоны беларускай мовы
Michał Sajewicz (Lublin, Polska). Dewerbalne osobowe nomina subiecti w nadnarwiańskich gwarach białoruskich Białostocczyzny
Марына Ісачанкава (Мінск). Метабалізм семантыкі некаторых традыцыйных беларускіх хранонімаў
Галіна Малажай (Брэст, Беларусь). Беларускае дыялектнае слова ў мастацкім кантэксце
Ганна Мезенка (Віцебск, Беларусь). Віцебскія прозвішчныя тыпы XII–XIX стст. у славянскім кантэксце
Алла Свашенко (Харьков, Украина). К вопросу о «тёмных» белорусских антропонимах Кантакты, кантрасты і паралелі
Лайош Сёке (Эгер, Венгрия). Белорусская, украинская и русская редакции церковнославянского языка в Венгрии в XVIII веке
Маргарита Жуйкова (Луцьк, Україна). Деякі архаїзми білоруських та українських говірок у слов’янському контексті
Андраш Золтан (Будапешт). Слова венгерского происхождения в белорусском языке: Книжные заимствования эпохи Стефана Батория
Алесь Жлутка (Мінск). Літва ў Олтэніі (Румынія) XIII ст.: да праблемы этымалогіі назвы
Аляксандра Станкевіч (Гомель, Беларусь). Мова і соцыум: гісторыя слоў у гісторыі народа
Аляксандр Скапненка (Кіеў). Кадыфікацыйныя тэндэнцыі ў беларускай і ўкраінскай літаратурных мовах XX ст.: тыпалогія і спецыфіка
Генадзь Цыхун (Мінск). Да беларуска-славенскіх дачыненняў (гістарычна-моўная праблематыка)
Лариса Павленко (Луцьк, Україна). Конотативні характеристики похідних номінацій осіб в українських і білоруських народних піснях
Генадзь Арцямёнак (Віцебск, Беларусь). Беларуска-польскае лексічнае ўзаемадзеянне на сучасным этапе
Аляксандр Кіклевіч (Мінск). Польска-беларускі супастаўляльны сінтаксіс: актуальны стан, праблемы, перспектывы
Святлана Іванова (Магілёў, Беларусь). Наколькі блізкія блізкароднасныя мовы (Граматычны кантраст паміж беларускай і рускай мовамі) Тэндэнцыі і перспектывы
Ніна Мячкоўская (Мінск). Сацыялінгвістычны погляд на чыннікі, тармазы і прыярытэты нацыянальнага адраджэння
Сяргей Запрудскі (Мінск), Багдан Ажнюк (Кіеў), Генадзь Лаўжаль (Мінск). Суб’ектыўная этнамоўная жыццёвасць і ідэнтычнасць: беларуска-ўкраінскае вымярэнне
Курт Вулхайзер (Осцін, ЗША). Сацыялінгвістычныя аспекты дывергентнага развіцця беларускіх гаворак сучаснага польска-беларускага пагранічча
Вераніка Курцова (Мінск). «Моўная гаспадарка» — лінгвістычнае паняцце або моўны выраз?
Наталля Старжынская (Мінск). Асаблівасці руска-беларускага дзвюхмоўя ў дашкольнікаў
Жан Пьер Жанто (Париж). Статистический способ изучения социолингвистической ситуации в г. Минске
Пётра Садоўскі (Мінск). Інавацыі 90-х гадоў у мове беларускіх недзяржаўных выданняў
Albert Bartoszewicz (Olsztyn – Poznaс, Polska). O języku białoruskim w świetle obecnie nasilających się procesów konwergencyjnych
Уладзімір Анічэнка (Гомель, Беларусь). Сучасная беларуская мова і перспектывы яе развіцця
Алег Трусаў (Мінск). Месца і роля рускай мовы ў грамадскім жыцці Беларусі Агляды, праекты, паведамленні
Лілія Выгонная, Людміла Ліхадзіеўская, Лілія Сянчук (Мінск). Праблемы стварэння фанетычнага фонду сучаснай беларускай мовы
Валянціна Русак (Мінск). Беларуская марфаналогія ва ўсходнеславянскім кантэксце: Значэнне марфаналогіі ў выяўленні спецыфікі беларускай літаратурнай мовы
Рыгор Піўтарак (Кіеў). Першы перакладны беларуска-ўкраінскі слоўнік (канцэпцыя і прынцыпы ўкладання)
Мірдза Абала (Рыга). Пачатак працы над беларуска-латышскім і латышска-беларускім слоўнікамі
Кацярына Любецкая (Мінск). Да пытання пра беларуска-нямецкую і нямецка-беларускую лексікаграфічную традыцыю
Вікторыя Ляшук (Мінск). Беларуска-славацкія моўна-культурныя сувязі
Васіль Старычонак (Мінск). Першы слоўнік метафар беларускай мовы: прынцыпы ўкладання
Любоў Кунцэвіч (Мінск). Аб даследаванні беларускай народнай наменклатуры
Мікола Аляхновіч (Брэст, Беларусь). Лінгвакультуралагічны змест беларускай фразеалогіі
Яўген Іваноў (Магілёў, Беларусь). Нацыянальна-культурная семантыка беларускай мовы як аб’ект лінгвакраіназнаўства (пры вывучэнні беларускай мовы як замежнай і як другой ва ўмовах блізкароднаснага руска-беларускага білінгвізму)
Міхал Кандрацюк (Беласток, Польшча). Даследаванне беларускай анамастыкі на тэрыторыі паўночна-ўсходняй Польшчы
Bazyli Tichoniuk (Zielona Gуra, Polska). Kilka uwag do sposobu zapisywania łacinką toponimów białoruskich we współczesnej kartografii białoruskiej Коратка пра аўтараў